Karta pracy z języka polskiego
dla uczniów gimnazjum
Aleksander Wielki, gramatyka i filozofia
Zapoznaj się z tekstem źródłowym, a następnie wykonaj zadania umieszczone pod nim.
„Lekcja”
Wisława Szymborska
Kto co Król Aleksander kim czym mieczem Przecina kogo co gordyjski węzeł.
Nie przyszło to do głowy komu czemu nikomu Było stu filozofów – żaden nie rozplątał.
Nic dziwnego, że teraz kryją się po kątach.
Żołdactwo ich za brody łapie, Za roztrzęsione, siwe, capie I bucha gromki kto co śmiech Dość. Spojrzał król spod pióropusza,
Na konia wsiada, w drogę rusza.
A za nim w trąb trąbieniu, w bębnieniu bębenków Kto co armia złożona z kogo czego z węzełków
Na kogo co na bój.
1. Podmiot liryczny w wierszu „Lekcja” łączy trzy dziedziny nauki: historię, gramatykę i filozofię. Przyporządkuj im odpowiednie cytaty:
Dziedzina nauki Cytat z wiersza
Historia Gramatyka
Filozofia
2. Uzupełnij tabelkę;
Przypadek Pytania przypadka Odmiana rzeczownika
Temat Końcówka
Mianownik Aleksander
Dopełniacz
Celownik Aleksandr- -owi
Biernik Narzędnik Miejscownik
Wołacz Witaj!
3. Przyjrzyj się pytaniom przypadków w wierszu Szymborskiej. Które przypadki mają swoje pytania, a które nie? Wymień je.
4. Anegdota historyczna o Aleksandrze Wielkim mówi, że w świątyni Zeusa założyciel miasta Gordios – Gordion – złożył skomplikowany węzeł. „Kto go rozwiąże, będzie panem świata” – głosiła przepowiednia. Gdy Aleksander Wielki, zwany też
Macedońskim, stanął oko w oko z węzłem i próbował go rozwiązać, nic z tego nie wyszło. Aleksander dobył miecza, węzeł przeciął i nie przejmował się nim więcej.
W swoim czasie rzeczywiście był panem świata – nie przegrał żadnej bitwy.
Udowodnij, że przytoczona historia zasługuje na miano anegdoty.
5. Wskaż wers, w którym poetka posłużyła się ironią.
6. Jaki jest sposób na sukces Aleksandra Wielkiego?
7. Opisz panoramiczny obraz oblężonego miasta Gordion. Możesz to zrobić, posługując się cytatem lub własnymi słowami.
8. Anegdoty historyczne w poezji zazwyczaj stanowią pretekst do rozważań filozoficznych, np. nad człowiekiem lub sensem istnienia. Jak sądzisz, czego symbolem jest węzeł gordyjski?
9. Co reprezentują w wierszu: wojsko, wódz, żołdacy?
10. Co reprezentują w wierszu: filozofowie, mędrcy, uczeni?
11. Co zwycięża w wyniku wojny?
12. Jakim przymiotnikiem najtrafniej określiłbyś sposób rozwiązania problemu przez Aleksandra Macedońskiego: błyskotliwy, odkrywczy, prymitywny, inteligentny, prosty.
Uzasadnij swój wybór jednym zdaniem pojedynczym.
13. Jak rozumiesz słowa poetki: „armia złożona z węzełków”? Kim jest pojedynczy węzełek? Jacy byli żołnierze Aleksandra Wielkiego?
14. Przed czym ostrzega porównanie żołnierzy do węzełków?
15. Z ilu strof składa się wiersz?
16. Jakiego typu liryki ten wiersz jest przykładem?
17. Jak nazwałbyś formę wypowiedzi dominującą w wierszu?
18. Dlaczego wiersz ma tytuł „lekcja”? Czego jest to lekcja: historii, gramatyki czy filozofii?
19. Kim jest w tym wierszu podmiot liryczny? Wymień wszystkie jego role.
20. Czego uczy się na lekcji Wisławy Szymborskiej społeczeństwo węzełków? Jakie przestrogi otrzymuje?
21. Odpowiedz na pytania przypadków:
Przypadek Pytanie Twoja odpowiedź
Mianowni
k Kto (kogo
kocha?) Z kim, z czym (się spotkali?) Celownik Komu
(można coś podarować?
) Kogo, czego
(nie ma?) Biernik Kogo
(można obrazić?)
22. Aleksander Wielki zmarł w wieku trzydziestu trzech lat. Czy zatem spełniła się przepowiednia?
23. Zredaguj zaproszenie do Aleksandra Macedońskiego od Gordiosa na ucztę ku czci boga Dionizosa w rocznicę zdobycia miasta Gordion.
24. Wyjaśnij znaczenie związku frazeologicznego: „przeciąć węzeł gordyjski”.
