Czesława PASTW'A-LESZCZYN'SKA, Stefan SLIWI!ŃSKI
Występowanie glonów (Dasycladaceae)
w dolomitach kruszconośnych okolic Chrzanowa
UWAGI OGOLNE
WSTĘP
W związku z Ożywionymi poszukiwamami złóż rud cynku i ołowiu,
prowadWnylni w ostatnich latach na Górnym Śląsku, _ powstało __ wśród geologów duze :minteI'esowame utworami triasu. Znajduje ono wyraz w c0-
raZ -ćżęs1SZyn:i -podejmowaniu -studiów nad strattygrafią, _ sedymentologią
'i paleogeografią triasu,.-or,az w coraz szerszych badaniach''-nad -występo
-waniem kruszców. Niemniej jednak istnieją jeszcze duże luki w ogólnym
<lbrązietriasu górnośląskiego, powodujące rozbieżność poglądów na genezę
kruszców.
Zagadnieniom triasu i związanych z nim kruszców poświęca się wiele uwagi i pracy w Katedrze Złóż Rudna AGH w Krakowie.
W zWiiązkiU z odwierceniem w ostatnich latach przez Krakowskie Przed~
siębiorstwo Geologiczne Surowców Hutniczych około 200 . otworów ha obszarze chrzanowskim (niecka ba1ińska, chrmnowskai imielińska) po':"
wstają możliwości scharakteryzowania -ws.zystkich poziomów triasu km~
kowskiego. Jest oczywiste, że tego rodzaju opracowande miałoby doniosłe
znaczenie dla uzupełnienia, całokształtu -obrazu nakreślonego -wyczerpu-
jąco przez S. Siedleckiego (1952) dla południowej części obszaru chrza- nowskiego. _ Trzeba-bowiem zaznaczyć, że wykształcenie morskich utworów triasu z okolic Trzebini, -Balina, Kątów i Imielina jest nieco inne iIliż to, które reprezentują te same utwory z bloku Kościelcao, Płazy i Bolęcina.
Dotyczy oto zwłaszcza poziomów dolomitów kruszconośnych i ich odpo- wiedników wapiennych oraz dolomitów diplOpOrowych. Dlatego przede wszystkim zajęliśmy się tym zagadnieniem jako iIlajbardziej pilnym 1 ze
względu na przebieg OipI'aCQlWań dokumentacyjnych.
Wobec jednolitego 'poglądu utrzymującego się od dawna wśród geo;- logów opraoowtIjących utwory triasu, że istnieje prawie zawsze ogromna
trudność doldadnego wyznaczeniaJ. granicy ,pomiędzy dolomitami kruszco-
nośnYmi a diploporowymi, przywiązuje się obecnie duże znaczenie -do
rozwiązania tego problemU. -Dawniej _ nikt nie Zajmował się bliżej granicą
- -
' . . , " " ., ,-
l Praca n1D1ejsm została ukończona w kwietniu 1958 r.
680 Czesława Pastwa-Leszczyńska, Stefan Sliwińsolti
wyżej wymienianą; dopiero P. Assmann (1926) zwrócił na nią uwagę jako na tę, która. oddziela dolny wapień mus'zlowy od środkowego. Przedtem, gdy dolomit diploporowy (Himmelwitzer Dolomit według H. Ecka, 1865, nulliporowy według S. Zaręcznego, 1894) rozp8Jtrywano jako najwyż.szą część dolnego wapjen:i;a muszlowego, 2l8IpeWlIle z bmku wyraźnej ;różn!icy
petrograficznej nie usiłowano go wyodrębnić spośród jednolitego na pozór kompleksu dolomitowego. Do wapienia muszlowego środkowego zaliczano
Ol NIECKA WILKOSzy;i;:::,-- -~
01 0 2
02
ZRĄB C~ZARÓWI(I
0 5
Chrzanów
NIECKA IM/ELltYSKA
Fig. 1. Rozmieszczenie wacji
DistribwlOlll of sarvatiO!llS
p1.lIIłktów obser- the poionts of ob- l - otwory . wiertnicze. 2 - szybiki.
3 - odkryWki
1 - bore-holea. 2 - pita. 3 - outcrops
wówcz.as diO.kmrity ma:rtgliste lub
płytkowe znaJjdujące się clżisiaj
w 'OO'2JiOlll!i.e rtarnow.i.ckim. Maso- we~ !pojawienie się wśrÓd dolO- mitów diJplOlporowych glonu Diplopora ann'tf,lata, występują
cego w tI"aasie alpe'jSkimna po-
c::zątiru Jady:nu, ,uznaJ: P. Assmann (1926) 7Ja jednoczesne zjalWjsko,
pozlWa1a:jące :00 lkore1ację wy- mienionych 'WIalrSItw. To samo zdam!ie ;reprezenJtuje wy,bitny znawca ,glonów J. Pia (1926), gdy stwierdza, 'że znane mu dkazy z oibsza!ru iJIii.iasu krakow- skiego 'przedstaw:ialją niewątpli
wae
Diplopora annulata . i żew xwiązJklu z tym warstwy, w iktórych występuje ów glon,
odpowiadają larly;nowi.
Opierając się na sfonnułowa;nii;ach P. Assmmlll1a i J. Pia, a także na
własnych obserwacjach z obszaru chrnanowskiego, możemy potwierdzić, że glony mogą mieć doniosłe znaczenie wrozpozi.omowaniu dolomitów górnej części domęgo, a także środkowego wapienia muszlowego. Wobec tego, zwłaszcza że brak jest przewodnich gatunków fauny, za pomocą ~tó
rej można by rozpoziomować kilkudziesięciometrowy zespól dolomitowy, glony występujące masowo (skałotwórczo) w peWlIlych poziomach przed-
stawiają dogodny IlUlIteriał stratygrafi~y.
Spośród wykonanych wierceń wystarczyło wybrać "tyIlko kilka otworów odpowiednio rozstawionych (fig. 1, 2)" by wykazać prawidb:>wość zmian facjalnych i pionowych zachodzących w czasie tworzenia się interesują
cych nas w tej chwili osadów triasu. Oprócz obserwacji rdzeni wiertni- czych zebraiJiśmy materiał paleontologiczny z odkrywek w Kątach i w szy-
biku 6. .
Punłctem wyjścia do rozważań stratygraficznych będzie .opis i ozna- czenie napotkanych form. W zakończeniu podajemy wnioski wypływa.-
jące z tego orLIlaczenia. .
Jesteśmy wielce zobowiązani Kierownikowi Katedry Złóż Rud AGH prof. dr S. Jaskólskiemu za okazaną nam pomoc, oraz troskliwą opiekę
i skladamy swemu Kierowndkowi serdeczne podziękowanie.
Pragni.emypodkreślić, że życzliwy stosunek mgr inż. T. Ga-ł:kiewicza
do naszej pracypozwoIilna rorm,zerzenje obserwacji, dzięki udostępnieniu
nam rdzeni wiertnii.czych.
Glony 'w dolomitach oko1ic Chrzanowa 6'81 Jest nam również miło podziękować prof. dr F. Biedzie za życzliwe ustosunkowanie się do naszej pracy, za okazaną pomoc i przejlJ."Ze1lie rę
kopisu. Dziękttjemytakże doc. dr S. Siedleckiemu za wnikliwe przeczy~
taniie rękopjsll oraz dr J. Maleckiemu za wykonanie zdjęć i rysunków, a szczególnie za cenne uwagi.
ZAGADNIENIA PALEONTOLOGICZNE
UWAGI O ROZWOJU BOGLĄDÓW NA GLONY KOPALNE
Algae (Thallophyta) czyli glony były znane i badane od dawna, ale na kopa,lne ich formy zwrócili geologowie, i paleobotanicy po raz pierwszy
większą uwagę dopiero przed 80 laty. Geologowie współcześni pierwsi. za-
uważyli znaczen,ie glonów wydzielających w swych tkankach
Caco
a przy tworzeniu się niektórych typów skal wapiennych. Przy podejmowaniu bardziej szczegółowych badań stratygraficznych w różnych częściach świata staoje sięcornz bardziej oczywiste, że wapieru.e zbudowane z glo- nów są szeroko rozpowszechnione zarówno w sensie geograficznym, jak i stratygraficznym. Glony s1Jrąoadące węglan wapnia zarówno dZiioś, jal!i w ubiegłych okresach geologicznych odgrywały bardzo ważną rolę w two- rzeniu się skaJ: wapiennych.
Pomimo za<:hęty ze strony niektórych zIUllIllych badaczy (J. Pia, J, H. ;robinson, B, F. Rowell) do zajęcia się tak mało dotychczas znaną,
a barozo ważną dziedziną paleobotaniki, zainteresowanie kopalnymi glo- nami wapiennymi jest jeszcze bardzo małe.
W geologii mają maczenie tylko glony strącające CaCOa j;ako orga- illizmy skałotwórcze i skamieniałości przewodnie. Najbardziej znaną i zba-
daną rodziną są Dasycladaceae (Chlorophyceae). Zajmuje ona wyjątkowe
stanowisko wśród glonów ze względu na dużą ilość form kopalnych, Na
dziesięć rodzajów obecnię żyjących przypada 58 rodzajów kopalnych
przeważnie wygasłych (D. Szymkiewicz, 1936); "Przedstawiciele rodziny
Dasycladaceaewystępują od ordowiku do czasów współczesnych. Nieznane
są natomiast zdewonu i dolnego karbonu.
Organizmy,kopa:Ine zaliczane dziś do glonów opisał nieco szernej po raz pierwszy J. B. Łamarek (1801 - fide C. W. Giimbel, 1871) i naewał je nulliporami. Późniejsi badacze· używali tej samej rralZwy dla podobnych·
OIrganizmów. Cżęsto nullipory umieszczano j,ako podgrupę w znaIO.ej już
przedtem grupie Millepora. Nazwy tej używano od czasów K. Linneusza dla wszystkich drobnych, często walcowaJtych, nieraz rozgałęzionych orga- nizmów zaopatr2iOlrlych w pory. Jak się :potem okaz,ało, w grupie Millepora
występowały obok siebie różne organizmy zwierzęce i roślinne o nli.epew- nym stanowisku systematycznym, a nawet pewne twory pochodzenia nie- organicznego. Sprawa przynależności nullipor czy to do świata, roślinnego,
czy też zwierzęcegO' miaba jeszcze długo pozostać nierozstrzygnięta. N a
przykład C. W. Giimbel (1871) podzielił nullipory na grupę roślinną i zwie-
rzęcą. Do tej ostatniej, a mianowicie do Foraminifera, zaliczył znalezione w Alpach o~ 'z rodzi.ny Dasydadaceae. W odróżnieniu od Lithotham- nium :roślinnych przedstawicieli nullipor, Giimbel nazwał je Dactylo-.
porideae. K. E. Schafhautl (1863 - fide C. W. Giimbel, 1871) zaliczył te
sąm~ formy do. Bryozoa na~jąc im nazwę D,iplopora.
682 ___________ C_~ __ ~_w_. _a_~_a~s-~~a--~~, ,_C_~ __ ós_~~,a_,_,S_t_~_,,_n_;Ś_,li_:vrl __ ń_~ __ · ____________ _
1 2
,', . ~'''; .,., ,3
70
---- ' - ----
-,--~- - -
- -,- - - -Fig. 2. Zestavrlenie badanych profili
CQl'telation of the investigatedprofiles
5
1 _ wa.pień bla.ławosza.ry drobnokrYStaliczny o przełamJ.ę n1erównym, zdolom,ityzowa.nY w sposób nieregularny P.t:2iekątn1e_ do Uł6wicen1a; ciemne smugi dolDm1tuzdr~lą stopniowy WZł'ost koncentr9,cji kryS3ta.ł6w dolomitowych wśród tła wa.piennego,: 2 -- dolomit kremowOO6łty lub bia.ławosZII4'Y, ba.rdzo dl'obnokrysta.11OZDY,' zbity, partiami m1- krogąbcZaaty, zawierający wtl'!łOOne okruchy dolODll1tu, ś1iI!lBJkl, d:robnedipl!JPory' (typ dolomitu slewierskiego wedługP. Assm&Illl&l, 3 - dolomit sta.lowOiiża.ry di'obnokrysta- liczny, zbity o przełamie nie1'ÓWllym; zadz1orowym; zwYk1e--zaznaCŻ& się sUne spęka.n1e, szczelinowatość; ,miej!la!!m1 występują ną.ciek1 tlenkóW lIlela.YAI. ~ wyk:lEtl!łcone, SIl komór,
-kowepróżn1e (8I!lczegó1n1e w dolnej częśCi tegO poIiI1omu) , 4 -- dalamit-lIlółta.wosza,ry,
drobnokr'ysta.11czny,'pseudoool1towy (s,truktura. gronka_ta ,bill -,)tłębiaBttl.l, 'tWardy' o ,tnze-
ła.ui4e nierownym; w pewnych otworach występuj" l1CBne Wlowce, w ~ch kullBte twory o typie sferokod1um,-,grub06ć -łaWic' p~ 1 tnie: l):'"-- dolbml.t' blll.łaWoSmrY
Glony w dolomitach okolic Ohrzanowa 683 H.Eck r(1865) pierwszy stwierdzil:, że podobne formy występują rów-
nież poza Alpapli, a . mianowi.cie w dolonricie hinimelWickim (diploporo-:- wym) óbs~' Ś'l~ego .. Znalezioną formę natZWal on w odróżnien·j,u od
·elpejskich. CyZindrum annulatum, a problem jej przynależności, do świata :roślitinego lub zwierzęcego pozostawił otwarty .
. W roku 1877 Munier-Chalmas udowodnil: pochodzenie roślinne kopal- nych organizmów wapiennych, zaliczanych dziś do Dasyclada.ceae i zali-
:czył je do glonów. Obecny sian naszej wiedzy o glonach kopa1n~h z 1'0-
·dziny Dasycladaceae zawdzięczamy głównie licznym i wnikliwym pracom
.J. Pia, który napisał IlaI ten temat około 50 prac.
BUDOWA KOPALNYCH DASYCLADACEAE
, . .'Dzisiejsze Dasycladaceae żyją w morzach tropikalnych i subtropikal- 'nych. Tylko mektóre z nich mają zdolność nasycaruia błonty komórkowej
węglanem waprria. Dasycladaceae związane są z wodJami płytlcimi, gdyż mogą żyć jedynie w dobrze oświetlonych partiach morza.
W stanie' kopalnym zachowały się tylko te gatunki, które gromadziły W sWych błOnach węglan wapn:i.a. Niektórych cech właściwych dla dzisriej- .szych Do:sycladaceae u przedstawicieli kopałnych brak, np. sporangiów,
dalsZyCh . il'ozgałęzień wychodzących z kom6rczaka centrąl,nego (D. Szym- kiew:icz, 1936) itp. Ponadto 'należy przypuszczać, że zachodzi pewna róż
nica w Bposobie 'zachowania glonów kopalnych występujących w facji wa- piennej i dolomitycznej. Glony występujące w środowisku wapiennym
'zachowują się lepiej, nartomiast glony napotkane wśród dolomitów triasu obsmru Górnego Śląska iOd.znaczają się 'Złym sta.nem zachowania, wskutek daleko posuniętego procesu wietrzenia :ipr~brażenia skały.
Stałym elementem budowy kopalnych DaSycladaceae jest osiowy ko- mórczak podłużny w formie wapiennej rurki lub dolomitycznego Wlalka.
Rurka jest odpowiednikiem błony komórczaka przęsyconej i inkrustowa- nej węglanem wapnia (fig. 3, 4, 5). Rurka ta ma zwykle z jedned strony
ślepe mkończende. Na tym zakończeniu :wyrastały prawdopodobnie za
ŻYcha osobnikJa chwytuiki, którymi roślina przytwierdzała się do podłoża .
. ~---~--- lub k:remowoszal'Y, n1eco margUsty, bardzo drobnokrYsta.l1czny o przełamie n1eregular- nym; niekiedy można zaobserwować ślady oolitów mn1kaJącew prD0e61e Pm6krysta1i-
żowania, 6 - dolomit oolitowy z drobnymi małmm1 i śl1maka.m1; w stropie występuJe
w niektórych otworach (5,4,3) warstwa dolom1tu o typie zlepieńca śr6d!ormacyJnęgo złooonego z Okruchów 1 . otoczaków dolomitu skmeml.en1ałego, peld.tycznegn, zbitego, O. b. - pooz1om z Ol1,goporeZZa pilo8a baUnen8iB
l - wbite-gray l1mestone, ·fine-crysta.lline, ot une even tracture, lrreguIarly dolom1ttzed, d!a.gonally to becid1ng;. ,dark atreaks ot dolomite prove tbe gradual growth ot dolomitlc crystal concentrations Within acalcareouEi background, 2 - Cl"ea.m-yellow or wh1te-gmy dolo.m1te, very tine crystall1ne, com;paot, in portiODB .mic.ro-l!IpOnge like, crontalning dolomltic cIast lnclusion.s, gaetropods, minute diplopores (ot the Siewierz dolomite type after P.Assmann), '3 - ateel-gray, f1ne cryste.lline dolom1te, compact, of uneven splintery mature etrongs cracks and 1'1sSures are common, occa.slona11y. iron-ox1da incrust&tlOIij1 occur, lntercellular spe.ces are developed (especially in tbe bottom party), 4 - fine- cryst&ll1ne yellow-gray' dólomite, pseudo-oollitlc (botryolda1 ar concholda1 structure) bard, Wttb lrreguIar tracture; numerbus crinolds obeervable in so.me ot tbe bore-boles;
in otbers, spbeńcal forms ot Sphaerocoilłum type; tblckness ot bedli over 1 m, 5 -' wbltl.sh-gre,y ar orea.m.gray dolomite, somewba.t ·marły, very fine cryątall1ne and of lrregular fmcture; traces ot oolit es are': sometim.es observable gradually dlsappea.r1ng , dUńng re-crysta.1liza.tlon, 6 - ool1tic dolomite witb minute PelecytpOd.s and gaatropods;
at tbe bottom ot· some bore-boles. a dolomite beci of the intraformationa.l conglom.eratę
type OCCUl'B, ComposOO ot pebbles ot pellltio, compact, sUlo111ed dolomite, o. b: - hQńzont
. Witb. OligopareZZa pilo8a baltnen8i8
6tH CzeMawa Pastwa-Leszczyńska,. Stefan Sliwiński
Cała rutka jest zaopatrz<;>na w liczne male pory, które są śladami kanałów był~h gałązek odchodzących od komórczakacentva1nego.
Dasycladaceae w odróżnieniu od form współczesnych, którymprzypi- ruje się wyłącznie okółkowe !l'1CYLIllieszcr,emie gał:ązeIk., podzielono nl8J pod ...
stawie sposobu rozmieszczenia por lub guzków na 3 typy: aspondyl - . pory lub gtixki rozmieszczone bezładnie, euspondyl ,..., pory uszeregowane w okółkach, metaspondyl -:" pory skupiające się w kupkach.
Pory przebija.ją skorupkę wapienną llub są od zewnątrz zamknięte.
Średnica otwartych por może być największa przy . wewnętrznej ściance
rurki wapiennej i zmniejszać się w:kierun:ku zewnętrznej (typ trichophor),.
albo jest najnmiejsza ·przy wewnętrznej ściance' i zwiększa się ku ze-
wnętrznej ściance wapiennej rurki (typ phloiophor). Równdeż zamknięte
pory wykazują dwie modyfikacje: są arbo najbaTdZiej rozszerzone w 0ko- licy wewnętrznej (typ pirifer), allbo zewnętrznej ściany ru.nki. wapierunej (typ vesiculifer). Powierzchnia rurki wykazuje peWll1ą falistość (undulatio}
lub rzeźbę pierścieniowatą (annulatio) albo jest zupełnie gładka. Falistość
powstaje wskutek lokalnego zgrubienia partii wapiennej w pobliżu ga-
łązek. Rzeźba pierścieniowata polega na tym, że okółkowe partie rośliny,.
gęs'in obsadzone gałązkami, są poprzedzi.eloo.e partiami pozbaw.i.<mymi ga-
łązek:. Głębokie bruzdy występujące pomiędzy pierścieniami odpowdadają.
tym miejsoom '.POwierzchni rurki, gdzie nie strącał się węglan wapn,ia
(fig. 3, 4). ' .
BUDOWA I PRZEGLĄD GATUNKOW Z OKOLIC CHRZANOWA
Opisane gatunki z rodziny Dasycladaceae pochodzą z obszaru chrza~
tlOWSkiego. Występują one tam w utworach tr:i:asu, w s~refie przejściowej pomiędzy dolomitem kruszconośnym a diploporowym. Dla porównania opisano również jeden okaz z obszaru siewierskiego. We wszystkich przy- padkach napotkane okazy znaleziono w dolomitach. Szkieleciki organiz- mów tworzą pojedyncze drobne wałki zbudowane z dolomitu, z któregO.
również' jest zbudowana skała otaczająca. Częściowa analiza: chemiczna substancji twO!l'Zącej glony wskazuje na następujący skład; CaO - 30,51010,.
MgO - 21,03010, Si02 - 0,206/0, R203 - 0,500/0: Długość znalezionych fragmentów glOiI1ów dochodzi do 3 mm. Średnica całego walłka waha się
w grand.cach od 1 do 1,5 mm. Powierzchnie wałków pQkryte są wydłużo
nymi guzkm:ni o wysokości około 0,3 mm. Guzki mają często na s2:czycie
mały otworek.
Gatunki z obszaru chrzanowskiego są mniejsze od analogieznych, zna- leziOlIlych w wapieniach triasu alpejskiego (średnica gatunków alpejskich waha się od 2 do 5 mm). Należy dodać, że kryterium wielkości s1anowi niekiedy argument wątpliwej Wlartości w systeIIlaltyce św:iata Organicz- nego. Wielkość ooobnika bowiem. zależy w dużym stopniu od środowiska,.
w którym on żyje. Przy uwzględnieniu jednak przede wszystkim struk- turyanaJtomicznej i morfologii osobnika kryterium wielkości jest zwykle- braIl1e pod uwagę (C. W. Giimbel, 1871; J. Pia, 1930a).
Często wskutek dużego nagromadzenia tych glonów tworzą się całe ich skupienia. Zachowane wałki są to zewnętrme ośródki poozc'zegó1nych osobników z rodziny Dasycladaceae. Po obuma:rciu rośliny wnętrze jej rurki wype.łni.alo się osadem. Inkrustow.aJIla skorupka. wapienJna żyjącego
Glony w dolomitach okolic Ohrzanowa 685 glonu umożliwi,a!a jego zachowanie się w postaci rurki lub wałka. Jeśli
.szlam wapienny 'ZQstał. we wstępnej fazie diagenezy zmieniony w dolomit, to przypus~zać należy, że kaicytowe rurki glonówpoczątkowo oparły się
tej diagenetycznej dolomityzacji, podobnie jak skorupki wapienne :i.nnych
<ll"garrizmów (małże, ślimaki, liliowce); . PoWszechnie obserwowany . fakt rozpuszczenia wapiennych skorup w skalach dolomitycznych wydaje się być związany z późniejszym stadium diagenezy. Proces taki zachodził wi- d.ocznie w skałach zawiera,jących omawi:aille glony, skoro obserwacje mi- hoskopowe przeprowadzone!nat różnych ich przekrojach nie zdradzają żadnej struktury organicznej. Jak już wspom:inaliśmy, gatunki: z rodziny Dasycladaceae występujące w wapieniach triasu ailpejskiego zachowały
$ę w odmienny sposób. Są to rurki o Wlapiennych ścianach, poprzebija- nych porami; J. Pia stworzył systematykę tych glonów na podstawie wy..;
ksztakenia i rozmieszczenia por. Opierał się on na li,ćmych przekrojach poszczególnych osobników.
Na okazach z okolic Chrzanowa zamiast por występują guzki, będące wewnętrznym odlewem bocznych gałązek. Ponieważ pory i guzki w ana- logiczny sposób oddają ks2ltałt i rozmieszczenie pierwotnych gałązek,
mama systematykę J. Pia (fide G. Giirich, 1925) opartą na porach czę
ściowo zastosować do tych samych gatunków zachowanych z guzkami.
W pols'kim piśmieruriciW!ie geologicznym jest tylko kiilka, wzmianek
<> kopalnych glonach triasu śląsko-krakowskiego (M. Łempicki fide S. Za-
il'ęczny, 1894; M. Raciborski, 1892; S. Zaręczn:y, 1894; F. Różycki, 1924;
S. Doktorowicz-Hrebnicki, 1935; S. Siedlecki, 1952r Bliższych jednak
~ów brak. Znacznie więcej Wiadomości o glonach triasowych Górnego
Śląska znajdujemy w piśmiennictwie niemieckim. Do wamejszych prac z tej dziedziny należą prace: H. Ecka (1865), F. Roemera (1870), C. W; Giim-
bela (1871), P. A:ssmanlna (1926a, b, c, 1944). BrnIk jedlIliak osobnego oprat-
cowaniia; które byłobypoświęcOll'le glonom triasowym Górnego Śląska.
Prace niemieckie poruszają interesujący nas problem tylko maTgIDesowo przy innych zagadnieniach geologicznych tego terenu lub terenu iI1lpej- skiego. Z reguły nie podają ani lokalimcji, laJIlli pozycji' stratyg.raficm.ej wspomnianych form kopalnych. Należałoby II'()(Lpocząć systematyczne ba- dania nad triasowymi glonami na, całym obszarze Górnego Śląska. Sprawa granicy między wąsko pojętym dolomitem kruszconośnym a diploporowym jest jeszcze stale kwe;tią sporną. Wnikliwe barlani'a nad występującymi
w nich glaruami wyjaśniłyby na pewno szereg wątpliwych spraw z za- kresu stratygrafii.
W naszej pracy stawiamy sobie za cel wzbudzić zainteresowanie tym problemem i dać początek badaniom, które powinny być prowadzone na
szerszą skalę .
. Na tle :istniejącego fragmentarycznego tylko piśmiennictwa opisanie i oznaczen~e form z okolic Chrzanowa sprawiało nam duże trudności.
Na wstępie podajemy opis. ga,tunk:u Diplopora annulata z obszaru sie- wiEmskiego, który najlepiej odpowiada klasycznym opisom tego gatunku.
Wszystkie następnie opisane gatunki . pochodzą z obszaru chrzanowskiego, z W\arStw oznaczonych na profilach jakozaw.i.erające Oligoporella pilosa balinensis (fig. 2). Gatunki 'z obszaru chrzanowskiego nasunęły nam naj-
więCej trudności przy oznaczaniu ze względu na zły stan zachowania i ich specyficzne· wyks:małcenie; nie opisane! doty'chczas w .. dostateczny -sposób
686 Czesława Pastwa-Leszciyńska, Ste<.fan Sliwiński
(fragmenty glonów Ukazują się wyłącznie w formie ośródek odprepa.t.'O">- wanych przez wietrzenie). -Spośród lic mych różnie zachowanych form_
użyto do ścisłych ozl'laczeń paleontologicznych formy zebrane w Kątach,
w odkJrywce (fig. 1) na srezycie góry zwmej w miejscowej gwarze Górą Rosową. W spągu płytkiej odkrywki znajdują się dolomity żółtawe z od- cieniem cielistym, kryptokrystaliczne, zbite lub lokalnie porowate i gąb-
czalSte o przełamie nierównym. W całej laWiicy o miąższości ponad 60 -cm
znajdują się szczątki glonów, które w jej stropowej par.tńi występują skało
twórczo, tworząc gęste skupienda. Dolomit nadległy o miąższości 1,2 ID jest na ogół zbliżony swym charakterem do :niżej leżącego, lec'z pozba:..·
Mony jakichkolwiek szczątków organicznych. W stropie odkrywki wystę~
puje ławica dolomitu typu kruszconośnego o miąż8wści około 1 In. Na podstawie porównaroa z sąsiednimi odsłOlIlięciami. i otworami ustaliliśmy"
żew8!I'stwa dolomitu z glon.ami odpowiada w profilu stratygraficznym, poziomowi z OligoporeZla pilosa bCIJlinensis zazn.aczonemu na figurze 2,
OPISY POSZCZEGOLNYCH GATUNKOW
-Diplopora -annulata S
c
h a f h. f. physoporelloidea n. f.(Tab!. IN, fig. Hi, fig. 6, 10) ,
1853 NulZipora annulata S c h a f h.; Schafhautl K. E.: N. Jb. Min., -etc. (1853) ..
pars VI, p.299, fig. 1.
1867 Diplopora annulata S c h f h; Scbafhautl K. E.: Jb. Min., etc. (1867), pars 1"
p. 261, fig. 1.
J.870 Cylindrom annulatum E ck; Roemer F.: Geologie von Oberschlesien. T. 11"
fig. 1-4, p. 142. Breslau.
1871 Gyroporella -an1'l.ulata S c h a f h.; Gumbel C. W.: Abh. maJth.-phYs. Kl. KOnigl ..
Bayer:Akad. WiS6. MUllchen, pars D. II, vol. 11, p. 269, fig. 1a-;1:i.
1925 Diplopora annulata Schafh.; Gunch G.: Leitf06Silien.. Lief. 4, Diettler C.::
Ledtfossilien der '!'rias. Wirbe1l00e Tiere u:nd Kalka:lgen.
OpisywaI1a forma pochodzi z dolomitów diploporowych odsłaniających
się na powierzchni
w
Żelisławicach koło Siewierza (wzgórze ilelisłalWickiena. wschód od wsi). Długość zachowanego fmgmeiIltu wa&a wynosi 11 nim, jego średnica 2,8 mm. WysOkość guzków 0,3 mm. Typ pirifer. Kształt
guzków zbliżany jest do baniek; są one ułożone naprzemianlegle w po~
dwójnych okółkach (eUSipondyl). Liczba guzków w jednym okółku wy- nosi 24. Szerokość podwójne'go okółka 0,6 mm. MOŻIna zaUWruly'Ć nie-' znaczne grupowanie się podwójnych okółków po trzy, rzadziej -po dwa.- Partie z guzkami odpoWiadające podwójnym okółkom są oddzielone od siebie okółkowymi pasami pozbawionymi guzków. Szerokość pasa okółko-'
wego jest zmienna i wynosi 0,2+0,3 mm.
Nową odmianę wyróżniliśmy na podstawie kształtu -guzków i sposobu ich ,rozmieszczenia. Trzeba bowiem stwierdzić, że forma występująca w Że
lisławicach (tabl. III; fig, 15; fig. 6, 10) odbiega znacznie kształtem i spo- sobem :rożm:leszczenia'gllzków od Diploporaannulataf. trichophora lub·
D. annulata f. vesiculifera (fig. 3 i 4; fide G. Giirich, 1925). Różnica polega przede wszystkim na występowaniu u opisywanej diplopory pojedynczych
Glony W doloinitaćh okolic Ohrźanowa 687
guzków o typie pirifer, osadzonych w sposób ZWlarty w obrębie podwój~
nego pasa okółkowego. W ,Okazach pozbawianych zewnętrznej ścianki do- lomitowej okółkowe pasy guzków przedstawiają pierścienie wysadzone brodawkowatymi komórkami. P~zczególne pierścienie oddzielone są pa- sami. bezgruzkowymi o jednakowej s~ości lrl8i całym o;bwodzie i mają
cymi pIlaskie dno. Szerokość różnych pasów jest zmienna. Rzeźba pierście
niowata zaznacza się również obecnością charakterystycznych bruzd, J;rtóre-
układają się względem siebie naprzemianlegle na ściance zewnętrznej
i wewnętrznej. Tr-udno nam stwierdzić na podstawi~ posiadanego mate-
riału (ośródki dolomitowe), . czy gałązki (guzki) dochodziły tylko do ze.-
wnętrznej powierzchni, c:zy ją przebijały. Szczegółowe wymiary średnic:
rurek, -guzków i grubo&ciścian podaje figura 10.
Diplopora cf. si!esiaca G li m b e 1, 1871 (Tab!. II, fiig. 13, fig. 7)
1871 Gyroporella silesiaca G li m bel; Gfimbel
c -
W.: Abh. math.-phys. Kl. KonigL Bayer. Akad. WiSI>. Mii!nchen, pan D. MI, vol. !la., p. 276, fig. 6, 7a, 7b.19'215a Diplopora si,lesiaca 'G fi m b e l;; Assmann . P.: Jb. Preuss. geo!. L.-A., vol. 46r p. 504-527.
Na zachowanym fragmencie wałka, o średnicy 1,31 mm są widoczne- tylko 3 podwójne okółki guzków (euspondyl). Srednica gatunku opisa- nego przez C. W. Glimbe1a (1871) wynosi 2 mril. Guzki typu trichophor są.
nieco wydłui;one i osadzone Ukośnie do powierzclmd' 'Walka. Ulożenie guz-- ków jeSt naprZemianległe, a ich liczba w jednym okółku wynosi około 20_
Wysokośćguzk;a wynosi 0,2-;.-0,3 mm. Kształt pos.zczególn;ych podwój- nych okółków jest podobny do stożka. wskutek wyraźnej zbieżności w dół:
ku nasadzie w~ystkich guzków w danym okółlru;·. Pomiędzy okółkami
z guz.k.ami występują wąskie, głęboko wcięte bruzdy.
d. GyroporeUa multiserialis G ii m b e l, 1871
(Tabl. II, fig. lll).
1871 Gyroporella multiserialis G fi m b e l; Giimbel C. W.: Abh. rnarbh.-phys. Kl.
KOnigl. Bayer. Akad. Wiss. MiiDchen, PairS D. IiH, vol. 11, p. 2'18, fig. Ha-Ud.
Znaleziony fragment walka o zr.o:ndeojsmjącej się w jednym kierunku
średnicy jest· pokryty liC2lIlymi guzkami. Są one roz:mieszczone niezbyt regularnie, można jedn.akwyocłrębnić prawidłowe zaTysy wąskich bruzd
oddzielających poszczególne okółki guzków. W obrębie okółka brak jest
uporządkowanej naprzemianległości charaImerystycznej dla reszty diplo- pot. Ilość rzędów guzków w każdym okółku nie przekracza liczby 4, co barcIm zbliża przedstawioną postać d'O Gyroporella multiserialis G li m- b e l. W jec:lnym okółkowym !rZądku występuje około 28 guzków. Wyso- kość gwJków wynosi 0,35 mm; średnica wal1ka w:mz z guzkami -1,5 mm.
Z braku odpowiednich 'Okazów z zachowaną· ścianką zewnętrzną nię je-
steśmy w stanie OIkr€ślić jej rzeźby i dlatego poprzestajemy na przybli-
żanym oznaczeniu. . -
. P. Assmann (1926a) znalatzł: zapewne podobną formę kolo Tarnowskich Gór i opisał ją jako-Diplopora elegans. _ -
688 Czeslawa Pastwa-Leszczyńska, Stefan Śliwiński
F.iJg. fi
Fjg.8
E'jg. 7 fig. 9
Fig. 6. Diplopora annulata S c h a f h. f. physoporeUoidea, .pow. okolo 16 X Diplopora annulata S c h a f h. f. physoporelloidea, enlarged ralbo·u:t X 16 Fig. 7. Diplopora d. silesiaca G li m b el il871q pow. okolo 13\0 X
Diplopora ci. silesiaca G
u
m b e l 1871; enlarged about "X 30 :FUg. 8. Diplopora sp., pow. okolo 20 XDiplopora sp., enlarged about X 20 .
Fig. 9. Oligoporella pilosa P
a
a f. balinensis R a c i b o r s ki; 1892, porw:. około 30 X OligoporeZla pilosa P i a f. balinensis R a c i b o r s k i, 1892, enlarged aboutX~ .
Fig. 10. Diplopora annulata f. physopOrelloidea; schematyczny rysunek ścianki w prze- kroju; średnica wewnęnr1JIla !tu!J.'lld (2r = d) wyIIlosi 1,9 mm; średinica ze-
'W:Ilę1rzna 'l"Urlci (2R = D) wynosi 2,8 mm.; d = 0,68 D, wysokość ~ów (h)- 0,3 mm.; grubość ścicmki wewn:ę~ej i 'zewnętrznej (a, b) - 0,075 mm.
Diplopora annulata f. physoporelloidea. Schematical dJrawing of wall section, imler diametar of tube (ar = d) 1.9 mm., outer dliarneter of tube, (2R = D) 2.8 mm., d = 0,68 D, height ol tubeoc'les (h) 0.3 mm.; th~ckInes'S of inner and out& walls (s, b) '0.075 mm.
;" • • 0 • . , ;.l ,;C.Dip],Qprra Sp. :"' .': ' .,"':, .. '>y<i:):· ... l':1.
(Tabl. l, fig. 12, fig, 8)
'., ,~ .. ~ ' \ \-..:;~. ! t' ... 't '\.'.~.: " .'~ . . !.. :·::.,.,·-....L.· ~' ...... ;:_ ';~ .. ;'\.~.,>.- .~
.... .
~:..1,.: -~:J":.'J Na ·'WStępiezatzniczanty,. że:':fo-tografia (tabl.\ l, 'fig. 12) :oraz<rysUJ.iek
'(fig; 8) przedstaw.iają niez1:>yt wiernie Qbraz' jeszczenieozn~nej dipld- pory. Jest tQ walek Q średnicy ponad 1,8 mm, pokryty guzkami ścieśniO"
nymi w podwójnych okóij{ach.Szerokość .PQdwójneg()olp)lka(mi~~ona
,wzdłuż asd podl~j glQIiu).:wynQSi 0,3 mm.' Brumy m,iędzyok;ótk9we glę
Poko
wc:iętesą bardzo. wąskie, Guz.lti ustawiają się czwórkanti, w sposqb parzysty w obrębie podwÓjnegookółkią. (metaspondyl). Wysokośq guzJtqw:wy~i 000,3 do 0,4 mm, zależnie od stanu ~howania. Typ guz~ów tri-
;chophor. Srednica wewnętrznej rurki glonu (d) wynosi .0,55 większej Śire:t.ł,'"
nicy (D).
Z powodu małej ilości Qkazów"i ich złego stanu zachowaruanie ozna-
czyliśmy gatunlm. Równocreśnie stwierdzamy, że brak w dostępnym
nam
.piśmiennictwie odpowiednika dla znalezionej przez nas formy. Jedynie
C. W. Gfimbel podaje rysunek gatunku GyroporeLla minutula, z którym
można by ewentualnie porównać formę znalezioną. Jednak sposób TOZ-
mies2x:.zenia guzków, pomimQ podobnej symetrii, jest. zasadniczo różny.
Równieżl'.·A:ssmann (1926a) wymienia.' podobnąfor:tnę ,...- Diplopora d.
'YfI,inutula G fi m b e l, nie podając bliźsz.ej jej chlaralrterystyki. J. P,ja (1940)
opiśał i zilustrowal podobną formę'z .p6łnoonychWęgier, zwracając uwagę
na :rozmieszczenie guzków czwórkami. ' Nie zdecydQwał się jednak na
określenie . gatun!ku.
, " ' , ' '.
Oligoporella pilosa . P i a f. balinensis R a c i b.
(Tabl. II, fig. 14; jiig. 9) , '.
1892"Gyroporella balinensiS Racd b.; RaciborSkli M.: Kam1os,. vol. 12, p, 532-533.
1925 Oligoporella pilosa P i a; Giirich G:: LeitOO6sLlien. Uef. 4, Diener c.:Lei;t~
fossi!li€ll1 der Trias. Will1:>elloseTiere und Kałkalgen, voL 27,p. 101-102, :!lig. 118.~1'C.
1940 Oligoporella pilosaf. typica Pig,; Pia J.: .Albh. Min Geol. Inst st. Tisza-Undv.
: ,Pebrecen, vol. l', nr 18, p. 4, fig. 8.
1957 Oligoporella pilosa typica P:i a; Bys'bricky J.: Geo1. Sborn. Slov. Akad. Ve~l., VIII, 2,' vol. 4, p. 229, mg. 1, 2.
Jeśt·
tO
najmniejsza ze Zl1Ja.lęzionych przez nas dotychczas. form. Sred- Irld·CoaI zachowanego 'fragmentu walka wynosi 1,2" mm. Guzki grupują sięw podwójnych okółkach, \VyII'aźnie od siebie od,dzielQnych. Kształt g,L!Z- ków zbliżony jest do typu trichophor. Najczęściej obserwuje się naprze- mianlegle uloż~ie guzków w ramach jednegQ podwójnego okółka.. Wy-
sokość guzków nie przekracza 0,3 mm.
Stosownie dOi QPisów J. Pia (1925, str. 101-102; 1940, str. 4) identyfi- kujemy tę :formę jako Oligoporella pilosa. Drobne jej wymiJaJry, zauważone już. przez l\f. RaCiborskiego (1892, str. 532-533), sklan.i8tją nas do wy-
róźniea:ria. odmiany' OligoporelLa pil.osa f. balinensis. Nazwę odmiany przy-
jęliśmy
ódM.
RaciborskiegOI.Kwartalnik Geologlczny - 10
690 Czesława Pastwa-Leszczyńska," Stefan Sliwiński .
Diplopora annulata czy· Diplopora eregans A s s m a n n 1944?
Chociaż wśród zebranych form nie znajdujemy okazu, który mógłby ódpoW;iadać opisowi P.
Assmanna,
poruszamy zagadnienie obecności ga- tunku Diplopora. elegans ze względu na jego· ndejasność i wy:n:ikają~z tego ruepórOzutnienie. . '. ,
·P.AssmaOO. (1926a) opisał DiplopOTa elegans podając, że zoolażł na
południe od Tamowsldch Gór w dolomitach diploporowych formę drobną,
zdecydowanie rómą od Diplopora annuIata. Srednica pjerściend.a według
p;
Assmanna wynosi 1 mm,wysokość ',pierścienia od 0,4 do 0;5 mm. Ka.;.naliki (guzki) grupują się po 4 rzędy w jednym pierścieniu, co według
niego upodabnia tę formę do Gyroporella multiserialis G li m b e l lub do Gyroporella triasina G li m b e 1.
W świetle -tego opisu staje sięniezrozw:tl,iale następujące z.ciąme
P. Assma:nna zamieszczone
w
jego publikacji z 1944 r.: "Die Formen ge- hOren nach J. Pia nieht, wie er friiher annahm. (1927, p. 197), zu der im mediterranen Triasgebiet vorkomnnenden Diplopora annulata, sondern zu.DiplopOTa elegans, die auf obersehlesisehe Gebiet in weiterem Sinne be- 8chriinkt iS.t" (1. c. p. 63). W zdaniu tym ,P. AssImann powołuje się na J. Pia, który mial jakoby uznać w późniejszych czasach wyró2m.ioną przez P. Assmanna' formę Diplopora elegans. Z tego wy:n:i:k,a, że J. Piar musiałby odwo1aćswoje poprzednie cytowanie Diplopora annulata z Górnego Slą
ska. S. Siedlecki opierając .się z kolei na P. Assmanme podaje również
w swojej pracy dotyczącej obszaru chrzanowskiego (1952 str. 106,. 108),
że wedŁug J. Pia glon Diplopora annulata byłby zastąpiony przez Diplo- pora elegans, formę charakterystyczną dla obszaru śląskiego.
P. Assmann nie podaje pracy J .. Pia, z której zaczerPnął taką opinię
o glonach góroośląsltich. Domyślać się tylko można, że chodzi tu o wy-
powiedź j. Pia z r. 1930 (str. 171-173). Wymieniony autor daje tam wpmwdz:ie wyraz pewnym wątpliwościomlCZY różne przyjęte przez' niego pierwotnie nazwy dla· glonów górnQŚląskich, a·także przez C. W. Glimbela (1871), są dostatecznie pewnie uzasadnione. Z braku odpowiednich próbek okazów uchyla się na razie od dyskusji na ten temat. Stwtierdza jednak dalej : ~,Drei Arten aus Oberschlesien sind bisher gut gekennzeichnet"
i wymienia: 1) DiplopOTa elegans, która jest według !OIiego formą Oligo- pOTeUa elegans, <>gIraniczoną prawdopodobnie tylko do Górnego Sląska.
2) niewątpliwa Diplopora annuIata dająca piękne okazy oraz 3) Diplopora annulatissima.
. . W dalszej części swego dzieła J.Pia przywiązuje największą· wagę do ostatniej formy Diplopora annulatissima przewidując, że wyznaCz,a ona na Górnym Sląs:ku, podobnie jak w Alpach, piętro aniZyjskie. Obie formy- Oligoporella elegans i DiplopOTa annulatissimawspółwystępują na Gór- nym Śląsku w niższych 'Partiach dolomitu niż te, które zawierają Diplo-:-
pora annulata. . , .
. Można przypus~czać więc, że P. Assmann spra~ę powikłal, gdyż ode- prał gatunkowi DiplopOTa annuIatq należne mu miejsce na. Górnym Slą~
~ i zilrioodłgo nagaltunek Diplopora elegans, który z kolei występuje lUe . tyle w dolomitach diploporowych, ile' w poziomie warstw· karcho':' wiekich (piętro wzyjskie). Otigoporella (Dip.zopo:ra) elegans~e. ma Za~
Glonyw' dolomitach okolic· Chrzanowa 691 zriaczeniastratygraficznego dla właściwych dolomitów diploporowych (la- dyn), aJ.ejej występowaniewskarzuje na wał'Stwy karchowickie;
Glon Diplopora, annuZa~a stwierdzają więc na Górnym Śląsku . (jeśli pominąć C. W.Gfunbela ----" Gyroporella. cylindrica, która- według
J. Ahlburga 1906 - jest. także gatu!nk!iem Diplopora annulata)' H. Eok.
F. Roe:mer,J~ Ahlburg; J. Pia, K. Bohdaóowicz, F. Różycki i sain P. Assma.onn (1926a). Stwierdzamy jej występowanie wreszcie i my,
pO.-
nieważ jest to forman:.a tyle odrębna od innych typów glonów, że nie
można jej z nimi pomylić (tabl. III, fig. 15). . . .,
Na t€mat
Oligoporella (Diplopora) elegans i Diplopora an'Tiu.latisSima nie możemy w tej chwili nic konkretnego powiedzieć z bratku obserwacji.na większych obszarach. J~śli kiedyś okatże się, że wyróżniona przez nas Gyroporella multiserialis nie.znajdzie odpowiednika wŚ'r6d glonów wystę
pujących w dolomitach kruszconośnych z okolic Tarnowskich Gór, a znajdą się okazy lepiej odpowiadające opisowi P. Assmarma dla Diplopora ele- gans, to pozycj!l:łl tego gatunku ostatecznie się utrwali. Ewoo!tuala;l.e stwieT- dzezrle w przyszłości na obszarze chrzanowSkim Oligoporella elegaris i Diplopora annu7:atissima nie zmieni stratY'graf:icznego sensu opisanych przez nas dolom1tów. Zgodnie bowiem z poglądem J. Pia formy te należą
do res~u glonów, charakterystycznego dla stropowej części piętra. ani- zyjskiego - mru (na Górnym Śląsku warstwy karehowiCkie).
WNIOSKI STRATYGRAFICZNE
Przy profilowaniu rdzeni wiertniczych pochodzących z niecki baliń
skiej i ;iJmielińskiej napotY'ka się stale paniżej dolomitu diploporowego,
wśród dolomitów kruszconośnych, zespół ławic dolomitu o typie zbliżo
nym do dolomitu diploporowego (S. Siedlecki, 1952). W zestaJwieniu ba- danych profili (fig. 2) oznacwnowymieniony pcYLiom symbolem O. b.
(skrót Oligoporella pilosa balinensis). Dolomit tego poziomu wyróżnia się
w obrazie makroskopowym żółtawą barwą z odcienaem cielistym lub
bialawożółtą, seledynową, odcinającą się zdecydowanie od wyżej i mfuj
leżącY'Ch dolom1tów kruszconośnych stalowosmrych lub rdzawobrunatnych,
jeśli te uległy procesowi utlenienia. Równocześnie s,truktura, dolomitów
żółtych. jest regularn.ie krypto:krystaliczna, zbilta, w pewnych lawicach
mikrogąbczasta, .a nawet ziemista, podczas gdy dolomity kruszconośne są
zdecydowanie krystaliczne. Można byłoza;tem lIla podstawie barwy i strok- . tury łatwo wyróżnić wymieniony poziom o nieustalonej pozycji straty- graficznej.
Ze względu na wygląd zewnętrzny omawianego dolomitu, priypomina on dolomity diploporowe, a poziom ten j'est w wielu przypadkach przy-
czyną nieporozumieti toWaTZY'Szących rozgraniczaniu dolomitów diplopo- rowych od kruszconośnych. Zależnie od tego czy nadległy dolomit k:ruszco-
110śny jest ba,rdziej lub mniej żółty, rozługowany, .ziarnlsty, mikroporo:- waty, granica rozdzielająca dolomity mploporoweod kruszconośnych jest
różnie przyjmowana. Jest·Ona zwykle obhiża!na-kOS2Jtem dolomitów krusz-
conośnych. W rzadkich przypadkach, gdy nadlegle dolomity nie uległy
zmianie i odznaczają się wyraźną strukturą krystaliczną, granicę prze- prowadza się nad nimi w ,sposób prawidłowy. • .. : ..
Czesla w:a Pasiwa-Leszczyńska, . St.efan.Sliwhlski
, .,:,
1'~ .więc ,lt:iOtna, "się spotkać z utartą ,opinią . panującą wśród :gJeologówzajmujących '~ę:tr:iaBem, że właściwie brak jestdoty9hcza~l' decydującego kr~rium, lrt;óre .Qkreśl&1:~by jednoznacznie ·Wymi.eniąną granicę. W do- ,wolilim profilu 'spotyka się na przejściu oddolqnp.tów diploporoyvych do
kruszęonośnyCh, 'w'ldadki :raz bardziej "k:rUszc<;>nośne',', Taż bardziej' "dłplO
'porow.e". W takim przypadku przy wyzn,aC2P.ni:u~granicybierzemy p:xi
.uwagę mi.ąższośc 'i dzielimy rozpatrywany profil. w ;ten sposób, że na do- lomjty 'diploporowe przypada około 30 m,a,IlaI ,dolomity ''k:rlli;zcoIlOŚne
w prżybliżentiu
40
ni~ Te stosunki miąższości.9we p:rzypadlrow<> dobrzę od-,powiadają rzeczywistości, ale takie rozpoziomowywrurie nie może mieć
uzasadnienia. .
Jest rzeczą znaną, że warstwy , które nieza:wiemją występującej fauny 'o zn:~~zeniuprzewo(lnim, można korelować na podstawie wy'bztałcenia 'litológi~znego. Metoc:lę tę, zwłaszcza jeśli' chodzi· o wa'I'Stwy' gogo1ińskie,
stosowali z .powodzeniem P. Assmann i S. Siedlecki. W miarę 1ll0ŻhOści należy kieroyvać się tymi samymi zasada.n:u przy rozdzie~niu i porówny-
waniu poziomów dolomitowych. . , . . . ..
. Przyprzeprowadzariiu granicy stra.tygr,afteznej ritiędzy dolOIiritem di-
'ploporowyiri a kruszconośnym braliśmy, oprócz s~unków miąższościo
'wy$ i Wykształcenia litologicznego, głównie pod uwagę zespól glonów
'występujący w spornym poziomie dolomitoWym z Oligoporella pilosa ba-
linensis. Co prawda S. Zocęczny (1894) podając wzmiankę M. Łempickiego
o występowaniu "gy:roporelli" w dolomitach kruszconoŚonych Olkusza wy-
raził niiepewność co do stratygraficznego ich znaczenia. Dziś jednak
wzmi:ankę M. Łempickiego nalemłoby' dLa. ścisŁości. opa:trzyć pewn:ym
,zastrzeżeniem: albo zgodnie z ówcześnie panującymi poglądami łączył on
,dolomity kruszconośne i diploporowe w jedną całość, albo widział
w Olkuszu pewien. gatunek glonu, właściwy piętru anizyjskiemu w obec-
,nympojęciu. Ostateczriie jednak twierdzenie o:macZJeIDU straty-graficz- ,nym niektórych glonów zostało poparte licznymi praoarili wybitnego
,znawcy glonów J. Pia. .
Ok~uje 'się V\.rięc, że pewne gatunki glonów żyły w tTiaśie obszarów alpejskich w piętrze anizyjskim (Physoporella), inne w ladynie (Diplo- pora). W bliższym sąsiedztwie Górnego Śląska, w wewnętrznym. luku Kaa:-pat, występuje w piętrze anizyjskim obok Physoporellci z,ówriież zbli-
żana fonna glonu z rodzaju Oligoporella (J. Pia, 1940; J. Bystricky, 1957a, b). Dla ladynu alpejskiego wlaJŚciwe jest występowanie różnych
odmian Diplopora annulata. Na tej podstawie P. Assmann (1926a) wyod-
rębnił na Górnym Śląsku poziom dolomitu diploporowego, jakoodpowia-
dający dolnej częŚći środkowego wapienia muszlowego i spalr'ale1izował go z ladyn,em . . Studium paleontologiczne, przeprowadzone na zebranych
w
okolicy Chrzanowa okazach, nasuwa przypuszczenie, że glony występujące masowo w pewnym poziomie wśród dolomitów kruszconośnych (na ,figurze 2 poziom O. b.) nie należą do Diplopora annulata, lecz są typu .oligoporella.
W celu upewnienia się ozna,czono gatunek Diplopora annulata z obszaru siewierskiego, występujący tam wysoko wśród właŚćiwych dólomitów di- ploporowych (tab!. III, fig. 15). .
Poziom dolomitowy z OligoporeZZa pilosa balinensis reprezeritujący
osad dolomitu pierwotnego nie zawiera prócz banalnych ślimaków innych
