V ol. Ь — 2: 247—262 K r a k ó w 1980
Leszek
Ja m r o z i k*GŁÓWNE KIERUNKI STRUKTURALNE BLOKU SOWIOGÓRSKIEGO
(16 üig.)
M ain structural directions o f the G óry Sowie B lock (Sudetes)
(16 Figs.)
T r e ś ć : W p racy przepro w ad zo no analizę d o tychczasow ych w y n ik ó w b ad ań m e z o stru k tu ra ln y c h w y k o n a n y ch w ob ręb ie b loku sow iogórskiego. W rezu ltacie o trzy m an o uproszczony o braz n a s tę p s tw a d efo rm acji, W szczególności u w y d atn iła się ro la sitruktur fałd o w y ch oznaczonych sym bolem B b do k tó ry ch n a leżą rów nież elem en ty s tru k tu ra ln e n iew łaśc iw ie in te rp re to w a n e w lite ra tu rz e jako o d ręb n y sy stem fałd o w y B 2.
W STĘP
Blok sow iogórski jest to n ajstarszy , m oldanubski, frag m e n t s tru k tu ry sudeckiej. Z ajm u je on cen traln e m iejsce w śród proterozoiczno-paleozoicz- nych m etam orficznych se rii s tru k tu ry sudeckiej, w sto su n k u do k tó ry ch stanow i w yraźnie określony m asyw śródgórski. Otoczony je st on pierście
niem m asyw ów bazytow o-ultrabazytow ych.
Blok zbudow any je st z m igm atytów , parag n ejsó w i granitoidów . P od
rzędnie w y stęp u ją am fibolity, se rp en ty n ity i skały w apienno-krzem iano- we. S tre fy brzeżne bloku uległy k ataklazie (brekcje, k atak lazy ty , m ylo- nity).
Uskok sudecki brzeżny dzieli blok sow iogórski na część górską (Góry Sowie) należącą do S udetów i część przedgórską leżącą na bloku przed- sudeckim .
W zw iązku z podjęciem przez a u to ra niniejszego opracow ania prac z zakresu te k to n ik i w schodniego i północnego obrzeżenia bloku gnejsów sow iogórskich nieuniknionym stało się porów nyw anie s tr u k tu r tektonicz-
* In s ty tu t N auk G eologicznych, U n iw e rsy te t W rocław ski 50-205 W rocław , ul. C ybulskiego 30
nych obu w ym ienionych obszarów z w ew n ętrzn ą budow ą bloku. Ta o stat
nia była w latach pow ojennych szczegółowo opracow ana przez W. G ro
cholskiego, którego pu b lik acje stanow ią ak tu aln ie podstaw ow y dorobek odnośnie do tek to n ik i obszaru G ór Sow ich i ich przedpola.
A u to r ten bad an ia sw e prow adził w okresie 1956— 1968 i p rzed staw ił w szeregu p u b lik acji (G rocholski, 1958 a, 1958 b, 1961, 1962, 1964 a, 1964 b, 1966, 1967 a, 1967 b, 1969, 1975). P odsum ow ania w yników sw ych badań tektonicznych dokonał w p u b lik acjach (G rocholski, 1969, 1975) oraz w odczycie w ygłoszonym n a posiedzeniu PTG w e W rocław iu w dniu 5 X II 1968.
Szczegółowa analiza ty c h prac, o p arty ch na bo g aty m m a teriale te r e now ym , .nasunęła konieczność re m te rp re ta c ji prezentow anego opracow a
nia. R e in te rp re tac ja ta prow adzi do re d u k c ji ilości w ydzielonych od ręb nych deform acji. Anadiza przeprow adzona je st w yłącznie na podstaw ie m a te ria łu prezentow anego w w yżej w yszczególnionych pracach, co nie w yklucza możliwości istn ien ia d eform acji w y n ik ający ch z danych n ieza
leżnych. Jednakże uw zględniając ilość i system atyczność m a te ria łu ze
branego przez W. Grocholskiego, pojaw ienie się e w en tu aln y ch now ych danych nie może m ieć już większego znaczenia dla podstaw ow ego p lan u form ow ania się s tru k tu r fałdow ych w obrębie bloku gnejsów sow iogór- skich.
R O ZW Ö J STR U K TU RA LN Y BLO K U SO W IO G O RSK IEG O W EDŁUG W. G R O C H O LSK IEG O
W rozw oju stru k tu ra ln y m bloku sowiogórskiego G rocholski (1969, 1975 i odczyt z 5 X II 1968) w yróżnił 4 e ta p y d efo rm acji ty p u fałdow e
go (fig. 1):
1) B0 1 — k ieru n ek fałdów N— S, foliacja Si (pow ierzchnie s tra ty f i
kacji),
2) — k ieru n ek fałdów NW— SE, foliacja s2,
3) B2 — k ieru n ek fałdów NE— SW do E— W, foliacja s3, 4) B 3 — k ie ru n e k fałdów NNE— SSW, foliacja s 4.
D eform acje B 0 i Bi m iały m ieć m iejsce -w p rek am b rze, d eform acja B2 m a być zw iązana z seriam i m etam orficznym i osłony m asyw ów g ra nitow ych S trzegom -S obótka i S trzelin, a B3 z w ary scy jsk ą s tre fą Niemczy. Poszczególne fałdow ania m iały zachodzić z różnym n atężen iem w różnych rejo n ach blo k u sowiogórskiego. R ozkład intensyw ności ruchów fałdow ych na obszarze przedgórskim p rzed staw ia fig. 1. N atom iast na obszarze górskim bloku, w części NW G ór Sow ich dom in u je k ie ru n e k B2 nad k ieru n k am i B0 i Bi.
1 W o statn iej p ra c y (G rocholski, 1975) oznaczenia Bq—B3 zo staîy z astą p io n e przez F!—F 4.
Fig. 1. R ozkład in ten sy w n o ści ru c h ó w fałd o w y ch B 0, B b B2 i B3 n a obszarze p rzed - g ó rsk im bloku sow iogórskiego w g G rocholskiego (ry su n ek p reze n to w an y n a odczycie P T G w e W rocław iu w d n iu 5. 12. 1968). B 0 — sy ste m re lik to w y ; B i — sy stem n a jw y ra ź n ie jsz y , fałd o w an ie g łów ne o w erg en cji SW ; B 2 — sy stem ro z w in ię ty głów n ie w N części b loku; B3 — sy stem ro zw in ię ty ty lk o w części E bloku, w o b ręb ie
W zgórz G u m iń sk ich
Fig. 1. In te n sity d istrib u tio n of fold m o vem ents B 0, B 1} B2, B3 in th e fo rem o n tan e p a r t of th e G óry S ow ie B lock, acco rd in g to G rocholski (d raw in g p resen te d d u rin g th e le c tu re a t th e P olish G eological S ociety ira W rocław on 5 th D ecem ber 1968).
B t — re lic syätem ; Bi — m o st d istin c t system , m a in folding w ith th e SW v e r gence; B 2 —■ sy stem developed chiefly in th e n o rth e rn p a r t of th e B lock; B 3 — sy stem developed only in th e e a ste rn p a r t of th e B lock w ith in th e G um ińskie
Wzgórza [(iGumińskie Hills)
Powyższe uogólnienia oparte są na około 4000 pom iarów lineacji i 1800 pom iarów foliacji. Pozostałe w nioski au to ra z zakresu petrogenezy, tek to n ik i uskokow ej i inne n ie będą w dalszym ciągu om aw iane.
F oliacja w seriach m etam orficznych bloku sow iogórskiego w y k ształ
cona jest dobrze. Z anika ty lk o w skałach granitoidow ych, se rp en ty n ito w ych i n iek tó ry ch am fibolitow ych.
R ozpatryw ana tu B -lin eacja to zespół lineacji różniących się m o r
fologią. N ajw ażniejsze ty p y lineacji to:
1) najpow szechniejsza lin eacja ziarna: kw arcow o-skaleniow o-łyszczy- kow a. Jej zm ienność uzależniona jest od w ykształcenia skały, np. w g n e j
sach w arstew kow o-soczew kow ych jest to często lineacja p ręto w a (rod- ding) a w łu p k ach łyszczykow ych sm użystość łyszczyków.
2) osie drobnych fałdów,
3) zm arszczkow anie (gufraż), w y stęp u je podrzędnie.
A N A LIZA M A TER IA ŁU TERENOW EGO I JEG O IN T E R P R E T A C JI
Poniżej ro zp atrzy m y k ry ty czn ie zasadność w ydzielenia 4 system ów fałdow ych B 0, B ls B2, i B 3 n a obszarze blo k u sow iogórskiego o pierając się na danych zebranych i opublikow anych przez W. Grocholskiego. S ystem y te zostaną omówione nie w kolejności w ym ienionej, lecz kolejności opar
te j na randze w niniejszej analizie.
System B2 (kierunek fałdów NE— SW do E—W, foliacja s3)
„Trzeci etap ew o lu cji zespołu skał sowiogórskich jes t z w i ą z a n y z fał
dowaniem, które n a j w y r a ź n i e j zaznac zyło się w części północnej i środ
k o w e j obszaru gnejsowego. Osie fał dów F3 ( = B 2, podkr. L. J.) o p r z e biegu NE— S W d efo rm uj ą starsze s t r u k t u r y f a ł d o w e ”. (Grocholski, 1975 str. 114).
Fig. 2. Podział bloku sow iogórskiego n a o b szary hom ogeniczne s tru k tu ra ln ie Fig. 2. D ivision of th e G óry Sowie Block in to s tru c tu ra lly hom ogeneous regions
Fig. 3. D iag ram fo łiacji i lin e a c ji — obszar I. Oś s tru k tu r fałd o w y ch 123/30. F o lia
cja (gęsta szrafu ra), 150 p om iarów ; izolinie: 1,5—8—6%. L in e a c ja (rżad k a sizrafura), 144 po m iary; izoiinie: 1,5—3—6%. D — n a d ir. P o w ierzch n ia o b szaru 90 k m 2 Fig. 3. D iag ram of fo liatio n a n d lin eatio n — region I. F old s tru c tu re ax is 123/30.
F o liatio n (dense sym bols) — 150 m e asu re m en ts; contours: 1,5—3—6%. Lm eatdon (rare sym bols) — 144 m e asu re m en ts; co ntours: 1,5—3—6%. D — n a d ir. R egion’s a re a
00 km*
G rocholski (1969) podzielił część bloku sowiogórskiego zalegającą na przedpolu Sudetów n a 4 obszary (fig. 2), z k tó ry ch w ykonał zbiorcze dia
g ram y fołiacji i B -lineacji. B -lineacja n a obszarach I, II, i III (fig. 3— 5) ma stały k ieru n ek około 125/35. W edług oznaczenia pow yż
szego au to ra jest to lin eacja bj. Foliacja n a ty ch sam ych obszarach tw o rz y w yraźne pasy o osiach zgodnych z podanym k ieru n k iem B-dinea- cji (fig. 3— 5). M aksim a foliacji u k ład ają się w obrębie pasa różnie.
Fig. 4. D iag ram fo liacji ii lin e a c ji — o bszar II. Oś s tr u k tu r fałd o w y ch 129/45. F olia- eja (gęsta szrafu ra), 333 p o m iary ; izolinie: 1,5—3—6%. Ldneacja (rzad k a szrafu ra),
400 p om iarów ; izolinie: 1,5—3—6%. D — n a d ir. P o w ierzch n ia obsizaru 1.10 k m 8 Fig. 4. D iag ram of foliatio n and lin ea tio n — region II. Fold s tr u c tu re ax is 129/45.
F o lia tio n (dense sym bols) — 333 m e asu re m en ts; co n to u rs: 1,5—3—6%. L ineatio n (ra re sym bols) — 400 m e asu re m e n ts; co n to u rs: 1,5—3—6%. D — n a d ir. R egion's
a re a 110 k m 2
Fig. 5. D iagram fo liacji i lin e a c ji — obszar III. Oś s tr u k tu r fałd o w y ch 124/40.
F o lia cja (gęsta szrafura), 380 po m iaró w ; izolinie: 1,5—3%. L in eacja (rzad k a s z ra fu ra), 337 p o m iary ; izolinie: 1,5—3—6%. D — n a d ir. P o w ierzch n ia o b szaru 100 k m 2 Fig. 5. D iagram of fo liatio n a n d lin eatio n — reg io n III. Fold s tru c tu re ax is 124/40.
F o liatio n (dense sym bols) — 380 m e asu re m en ts; co ntours: 1,5—3%. Ltineation (ra re sym bols) — 337 m easu re m en ts; co ntours: ,1,5—3—6%. D —• n a d ir. R egion’s a re a
100 k m 2
O b s z a r II. Foliacja je st stro m a — m aksim um położone je st na brzegu pasa (fig. 4). G rocholski (1969, str. 664, dół) pisze: „Na obszarze W z g ó r z Ostroszowickich (II) foliacja i lineacja są równoległe, p o w s t a ł y w t y m s a m y m czasie...”.
F oliacja całego pasa jest tautologicznie rów noległa do jej osi i ty m sam ym do zgodnej z nią lineacji. Chodzi tu w ięc chyba o to, że b i e g f o l i a c j i j e s t r ó w n o l e g ł y d o r z u t u l i n e a c j i n a p ł a s z c z y z n ę p o z i o m ą . T a relacja zachodzi tu rzeczyw iście i odróżnia d iag ram z obszaru II od diagram ów z obszaru I i III. P rzypuszczenie to zostanie potw ierdzone p rz y analizie opisów diagram ów z obszarów I i III.
Foliację rów noczesną z lineacją b Ł oznacza pow yższy a u to r jako s2.
O b s z a r y I i III. M aksim a lineacji u k ład ają się tu w środkow ej części pasa (fig. 3 i 5). G rocholski (1969, str. 664) pisze — „...maksima foliacji są prostopadłe do lineacji”. K o n tek st w skazuje jednoznacznie, że zdanie to należy rozum ieć następująco: bieg foliacji odpow iadającej m a
ksim um jest p ro stopadły do lineacji. Sam a foliacja, jako że leży w pasie o osi zgodnej z lineacją, jest tu rów nież rów noległa do lineacji. A u to r ten utożsam ia n astępnie w spom niany bieg foliacji (NE— SW) z osią de
form acji B2, a sam ą foliację oznacza s3 i uznaje za młodszą, n ak ład ającą się n a s2. Z astanaw ia się d alej, dlaczego n ie p o w stała lin eacja b 2 zgodna z system em B2(NE— SW). Odpowiedź jest p rosta: lin eacji b 2 n ie ma, bo nie było defo rm acji B2. Nie m ożna np. tw ierdzić, że na fig. 6 foliacja n a przegubie a n ty k lin y n ak ład a się n a foliację na skrzydłach, czy na li-
Flig. 6 A — Antykfldna o poziomej osi (Bf) i lineacji (Bj) Fig. 6 A — anticLine w ith a horizontal axis (Bf) and lineation (BJ
Fig. 6B — M apa a n ty k lin y o osi w y ch ylon ej z położenia poziom ego Bf + B i — oś fa łd u + В — lin eacja; 1ь — lin ia biegu (poziom ica foliacji). N a d ia g ra m a c h przed-, staw ion o lin eację (rzad ka szrafu ra) i fo liację (gęsta sz ra fu ra ) w zależności od m ie j
sca w y k o n y w a n ia p o m iaró w (w skazanych strzałk am i)
Fig. 6B — M ap of an ticlin e w ith a n a x is in c lin ed fro m th e ho rizo n tal position, Bf — Bj — fold a x is + B -lin eatio n ; lb — line of s trik e (contour lin e of foliation).
T h e d ia g ra m s show lin e a tio n (rare sym bols) an d fo liatio n (dense sym bols) acco rd ing to th e s ite of m e a su re m e n ts (indicated w ith arro w s)
n eację zgodną z osią, tylko n a tej podstaw ie, że jej bieg jest tu prosto
p ad ły do o s i2. Na tej sam ej podstaw ie nie m ożna spodziewać się tu B -li- n eacji prostopadłej do osi fałdu. G rocholski (1969, str. 658) pisze, że obserw ow ał w jednej odkryw ce foliację s3 (75/30 E do 95/35 S) p rzecina
jącą s2 (115/70 NE do 160/80 NE). N a podstaw ie tej jednej obserw acji fbłiację zorientow aną podobnie (m ającą podobny bieg) n a obszarach I, III i w NW Gór Sow ich uznaje za s 3 (Grocholski, 1969 str. 659). Obie foliacje zostały zestaw ione n a diagram ach razem , p rzy czym dom inująca je st zdaniem tego a u to ra foliacja s3. Na diagram ach z ty c h obszarów m a
ksim a fołiacji rzeczyw iście m ają tak ą orientację, co jed n ak nie jest do
w odem na istnienie fołiacji s3. Tym bardziej, że dom niem ana foliacja s3 i foliacja s 2 tw o rzą te sam e pasy, a w ięc ew en tu aln a oś B 2 nie m a k ie
r u n k u NE— SW, lecz p o k ry w a się z B: i m ożna ją z B* geom etrycznie utożsam ić.
K ie ru n e k NE— SW (B2) został u stalo n y przez tego a u to ra w cześniej (G rocholski, 1967 a) w NW części Gór Sow ich w oparciu o lineację i fo
liację (fig. 14). K ieru n ek te n przechodzi k u SE płynnie w k ie ru n k u ŃW — SE poprzez k ie ru n k i rów noleżnikow e w dolinie B y strzy cy (fig. 12 i 13). Są to najpraw dopodobniej te sam e fałdy, zw iązane z ty m sam ym fałdow aniem .
Pow yższy au to r w spom ina o deform ow aniu przez fałd k i (75/20) s tru k tu r lin ijn y ch (160/65 i 145/45) w okolicy zapory w Zagórzu (Grocholski, 1967 a, str. 211). Ponadto w p racy — Grocholski, 1969, str. 661 — w spo
m in a o lin eacji b Ja (NE— SW) stw ierdzonej w obrębie b u d in 3 am fiboli- tow ych koło Grodziszcza (obszar II). Są to jedyne podane przez tego au to ra fa k ty w iążące się faktycznie z ew en tu aln ą deform acją (fałdow a
niem ?) B 2..
A u to r te n om aw iając o rien tację lineacji w NW części G ór Sowich doszukuje się tam trzech k ieru n k ó w fałdow ań (Grocholski, 1967 a, str.
210, d ru g a szpalta). W nioski sw oje opiera ina analizie diagram ów lineacji,
2 B ieg fo łiac ji m oże u sta w ia ć się dow olnie w sto su n k u do osi fałd u : tu , *na sam y m przegu b ie a n ty k lin a ln y m je st on p ro sto p ad ły do osi fałdu. M aska (1954), n a p rzy k ład zie południow ej osłony m etam o rficzn ej m asy w u granitow ego K ark o n o szy, w y k azu je ja k sk o m p lik o w an em u u k ład o w i biegów fo łiacji odp o w iad a bardzo prostty przebieg osi głów nych s tr u k tu r fałdow ych.
U łożenie się n a d ia g ra m ie n o rm aln y ch płaszczyzn stycznych do fo łiacji w pola w fo rm ie pasa, gdzie poszczególne m ak sim a m ogą tw orzyć ze sobą k ą ty proste, w ca le n ie w sk a zu je n a istn ien ie k ilk u d efo rm a cji „nałożonych” , a w ręcz przeciw nie, w sk a z u je n a homogendczność s tru k tu ra ln ą tej sam ej fołiacji.
3 T a sam a d efo rm a cja może d a ć różne k ie ru n k i n p . podczas tw o rzen ia się b u - d in często p o w sta ją w ich bezpo średn im sąsiedztw ie fa łd k i o osiach p ro sto p ad ły ch do osi В i b -lin e a c ji (R am berg, 1955, Jam ro zik , 1378). O różn ych d efo rm a cjac h m ożna m ów ić tylko w ted y (chociaż n ie zawsze, zw łaszcza p rzy d e fo rm a c ja c h dys- h arm o n ijn y ch ), gdy k ie ru n k i k rz y ż u ją się (w y stęp u ją n a ty m sam y m obszarze) i m łodszy d e fo rm u je sitarszy.
6 — R o cz n ik P T G 50/2
gdzie m aksim a lineacji w y k azu ją dość duży rozrzut. G dyby n a w e t dopu
ścić m ożliw ość istn ien ia trzech k ieru n k ó w fałdow ych n a ty m obszarze, to rozw ażania ta m przedstaw ione n ie u w zg lęd n iają fak tu , że k o lejn e de
form acje fałdow e re o rie n tu ją s tru k tu r y w cześniejsze i stw ierd zan e obec
n ie k ie ru n k i o k reślan e jako starsze nie odpow iadają e w en tu aln y m k ie
ru n k o m p ierw otnym . Poza ty m p rzy dużym rozrzucie staty sty czn y m w y
n ik takiego postępow ania je st raczej dowolny.
System B 0 (kierunek fałdów N— S, foliacja Si = pow ierzchnie straty fik acji)
W zm ianka o n ajstarszy ch k ieru n k ach południkow ych pojaw ia się w p racy — G rocholski (1967 a, str. 216, pierw sza szpalta). W cześniej, w te j sam ej p racy n a str. 210 je st w zm ianka o k ie ru n k u południkow ym p rzy om aw ianiu d iag ram u lineacji 6 с (na k tó ry m je st bardzo słabe m a
ksim um odpow iadające k ieru n k o m południkow ym lineacji). P ow yższy a u to r sam pisze, że spostrzeżenia te są sporadyczne i n ie m ożna na ich podstaw ie w yciągać w niosków ogólnych. N iem niej, w te j sam ej pracy na stronie 222 (druga szpalta) k ie ru n e k południkow y nazyw a B0, a na str.
228 system B0 w prow adza do ew olucji G ór Sow ich pisząc o „co n a jm n ie j trz y k ro tn y m p rzefałd o w an iu ” {B0, B b B2). W p ra c y — G rocholski (1969, str. 668) — dalej p o d trzy m u je obecność defo rm acji B 0. Nie pow ołuje się przy ty m n a now e dodatkow e obserw acje z o b szaru P rzedgórza S udec
kiego. W sw ej o statniej p ra c y (G rocholski, 1975 str. 111) pisze: „R elikto- wo zachow ane, w yraźnie zundulow ane fałd y F i przebiegały w k ieru n k ach zbliżonych do południkow ych”.
S ystem B3 (kierunek fałdów NNE— SSW, foliacja s4)
S ystem B 3 (SSW —NNE) G rocholski (1969) w prow adził do rozw oju stru k tu ra ln e g o bloku sow iogórskiego w sw ej p rzed o statn iej p racy pośw ię
conej tektonice bloku sowiogórskiego. Zasięg tego sy stem u ograniczony jegt do w ąskiej s tre fy brzeżnej bloku (obszar IV). Na brzegach bloku zaznaczyły się w yraźnie zjaw iska m ylonityzacji. P o w stała seria m yloni- tyczna je st w ew n ętrzn ie zróżnicow ana, bo obok s tre f z now ą foliacją s4 0 c h a ra k te rz e m ylonitycznym są frag m en ty , k tó re n ie podlegały m łod
szym deform acjom i zachow ały swą p ierw o tn ą budow ę w ew nętrzną.
O braz te n zn ajd u je swe odbicie n a diagram ach foliacji (fig. 7) i lineacji (fig. 8). Foliacja tw o rzy w y raźn e m aksim um (m łodsza foliacja m ylo n ity cz- n a s4 i zachow ana starsza, ale ty lk o zgodna z s4). L ineacja n a diagram ie d aje ro zrzu t zbliżony do pasa, którego oś p o kryw a się z 'm a k s im u m fo
liacji. Jednakże pas te n je s t w ynikiem niejednorodności zestaw ionych pom iarów . Są to: do m in u jąca now a lin eacja m y lonityczna b 3 (NNE— SSW) 1 reliktow o zachow ana w strefach nie zm ienionych m ylonitycznie lin eacja
o k ieru n k u NW —SE.
Fig. 7. D iagram of fo liation — re g io n IV — -m axim um o rien tatio n 110/50 — 125 m e as
u rem e n ts: con to u rs: 0,5— 1,5— 3—6—9%. Z — zen ith . R egion’s a re a 35 k m 2 F ig. 7. D iagram of fo liation — region IV — m a x im u m o rie n ta tio n 110/50 — 125 m e a s
u re m e n ts; co nto u rs: 0,5—1,5—3—6—9%. Z — zen ith . R egion’s a r e a 35 k m 2 Fig. 8. D iagram lin eacji — o b szar IV. 170 p om iarów ; izolim e: 0,5—1,5—3—6—9%.
D — n a d ir. P ow ierzch n ia o b szaru 35 k m 2
Fig. 8. D iag ram of lin eatio n — region IV — 170 m easu rem en ts; co nto u rs 0,5—'1,5—•
3—6—9%. D — n a d ir. R egion’s a re a 35 k m 2
Fig. 9. D iag ram fo liacji i lin e a c ji — o b szar IV. F o lia c ja (gęsta szrafu ra), 125 po
m iaró w ; izolinie: 1,5—3—6—9%. L in e acja (rzad ka sz ra fu ra ), 179 po m iaró w ; izolinie:
1,5—3—6%. D — n a d ir. Powienzchniia o b szaru 35 k m 2
Fig. 9. D iag ram of foliation a n d lin eatio n — reg io n IV. F o liatio n (dense sym bols) — 125 m e asu re m en ts; co n to u rs: 1,5—3—6—9%. L in eatio n ( r a re sym bols) — 179 m e a s
u re m e n ts; co n to u rs: 0,5— 1,5—3—6— 9%. Z — zenith. R egion’s a r e a 35 km*
Fig. ,10. D iag ram fo liacji d lin e a c ji — o b szar V. Oś s tr u k tu r fałd o w y ch 125/40. F o lia
cja {gęsita szrafu ra), 146 p o m iaró w ; izolmiie: 1—4—9%. L in eacja (rzadka szrafu ra),
£04 p o m iary ; izolinie : 3—6%. D — nadir» P o w ierzch n ia o b szaru 50 k m 2
Fig. 10. D iag ram of fo liatio n a n d lin eatio n — region V. Fold s tru c tu re a x is 125/40.
F o lia tio n (dense sym bols) — 146 m e asu re m en ts; co ntours: — 1—4—9%. L in e a tio n ( ra r e sym bols) — 604 m e asu re m en ts; co n tou rs: 3—6%. D — n a d ir. R egion’s a re a
50 k m 2 6-
W p rzy p ad k u sy stem u B3 należy w yraźnie podkreślić, że deform acja ta na ty m obszarze nie m iała cech zginania, lecz ścinania, k tó re m u to w arzyszyła kataklaza. Nowa foliacja s4 jest u staw iona m onoklinalnie, a zachow ane frag m e n ty bez deform acji m ylonitycznej nie podlegały ro ta c ji (porów naj diagram fołiacji i lineacji, fig. 9) .W zw iązku z ty m i u w a
gam i należy w y raźn ie oddzielić d eform ację B 3 od w cześniejszej d eform acji Bi ty p u fałdow ego.
W N IO SK I
Z przytoczonej analizy m a te ria łu dokum entującego tek to n ik ę bloku sow iogórskiego w ynika, że:
1. b ra k je st podstaw do w ydzielania deform acji B 0, 2. sy stem u fałdow ego B2 w ogóle nie ma,
3. deform acja B3 ma c h a ra k te r ścinania w stan ie k ru ch y m (m ylonity- zacja).
W ew olucji tektonicznej bloku sowiogórskiego pozostają;
1. jed en okres fałdow ania oznaczony przez B Ł — daje on głów ne stru k tu r y fałdow e n a całym bloku, i w spom niana —
2. deform acja B3 w yrażona przez m ylan ity zację brzeżnych stre f bloku sow iogórskiego (w yznaczona w części w schodniej bloku).
Fig. 11. D iag ram fo łiacji i lin eac ji — obszar VI. Oś s tr u k tu r fałd o w y ch 125/35.
F o lia cja (gęsta szrafu ra), 135 p o m iaró w ; izolinde: 0,7— 1,5— 3—4,5%. L in e a c ja (rzadka szrafu ra ), 1400 po m iaró w ; iz o lin ie : 4—6%. D — n a d ir, P o w ierzch n ia o b szaru 10Q k m 2 Fig. 11. D iag ram of fo liatio n an d Imea/tion — region V I. Fold s tru c tu re ax is 125/35.
F oliatio n {dense sym bo ls) — 135 m e asu re m en ts; contouns: 0,7—1,5—3—4,5%. L in eatio n (ra re sym bols) — 1400 m easu rem en ts; co n to u rs: 4—6%. D — n ad ir. R egion’s are a
100 k m 2
Fig. 12. D iag ram fo łiacji i lin eacji — obszar V II. Oś s tr u k tu r fałd o w an y ch 84/40.
F o lia cja (gęsta szrafu ra), 300 pomiairów; izolinie: 1—2—4%. L in eacja (rzadk a szra
fu ra), 300 p om iarów ; izolinie: 3—8%. D — n ad ir. P o w ierzch n ia obszaru 30 k m 2 Fig. 12. D iag ram of fo liatio n an d lin eatio n — reg io n V II. F old s tru c tu re ax is 84/40.
F o liatio n (dense sym bols) — 300 m e asu re m en ts; co ntou rs: 1—2—4%. L in eatio n (rare sym bols) — 300 m e asu re m en ts; con tou rs: 3—8%. D — n a d ir. R egion’s a re a 30 k m 2
Fig. 13. D iag ram of fo liatio n an d lin eatio n — region V III. F o ld s tru c tu re a x is 88/40. F o lia tio n — (dense sym bols) — 360 m e asu re m en ts; co n to u rs: 1— 4%. L in e a tio n (ra re sym bols), — 400 m e a su re m en ts; co n to u rs: 3—4%. D — n a d ir. R egion’s a r e a
30 k m 2
Fig. 14, D iag ram fo liacji — o b szar IX. 30 po m iarów ; izolinie: 1—5%. Z — zen it.
P o w ierzc h n ia o b szaru 20 k m 2
F ig. 14. D iag ram of fo liatio n — reg io n IX . 30 m e asu re m en ts; c o n t o u r s : 1—5%. Z — zen ith . R egion’^ a re a 20 k m 2
N
Fig. 15. D iag ram lin ea cji — o b szar IX . M ak sim a (-(-) 34/17 i 85/35. 31 po m iarów ; izolinie: 1—5—8%. D — n a d ir. P o w ierzch n ia o b szaru 30 k m 2
Fig. 15. D iag ram of lin e a tio n — reg io n IX — m ax im a ( + ) 34/17 a n d 85/35 — 31 m easu rem en ts; co n to u rs: 1—5—8%. D — n a d ir. R egion’s a r e a 30 k m 2
D eform ację d o k u m en tu ją diag ram y foliacji i lineacji przedstaw io
n e w spólnie dla poszczególnych obszarów na odpow iednich skośnych siatk ach (fig. 3— 5, 10— 15). D iagram y zostały w ykonane w oparciu o p u blikow ane d iag ram y (G rocholski, 1967 a, 1969). Tu, p rezen to w an e są one
bez isto tn y ch zm ian — pom inięte zostały tylko, dla uzyskania lepszej czytelności ofbrazu, izolinie o najniższej w arto ści (0,5%) i n iek tó re izolinie 0 w yższej w artości, tam gdzie b y ły zbytnio zaigęszczone. D la obszarów V, VI i IX zostały w ykonane diagram y folliacji (fig. 10, 11, 14) i lin eacji (fig. 15) w oparciu o m ap ę s tr u k tu r tek to n iczn y ch G ór Sow ich G rochol
skiego (1967 a) zaw ierającą w ry so w an e (nie zestaw ione na diagram ach) p o m iary foliacji i lineacji. N a w szystkich d iag ram ach lineacja bi jest zgodna z osiami s tr u k tu r fałdow ych Bi w yznaczonym i z pasow ego roz- rzjutu foliacji.
N a szczególną uw agę zasługuje duża jednorodność s tru k tu ra ln a bloku.
Osie struiktur fałdow ych Bx m a ją sta łą o rien tację na 3/4 obszaru bloku sow iogórskiego (fig. 16) i ićh azy m u ty m ieszczą się w bardzo w ąskim przedziale od 123/30 do 129/45. Za przeciętn y k ieru n ek m ożna uznać 125/35. Tyliko w części NW w y stę p u ją k ie ru n k i NE. Przechodzą one stop
niowo poprzez k ie ru n k i rów noleżnikow e w dolinie B ystrzycy, do k ie
ru n k u SE w rejo n ie m asy w u W ielkiej Sowy. W yznaczenie k ieru n k ó w Bi 1 ich udokum entow anie je st podstaw ow ym dorobkiem W. G rocholskiego.
F ałdow anie Bi odpow iada n iew ątpliw ie okresow i form ow ania gnejsów sow iogórskich i jego p re k a m b ry jsk i w iek nie w zbudza k o n tro w ersji.
W okresie m łodszym , gdy fałdow ane b yły serie m etam orficzne w okół k ry , sam a k ra zachow ała się jak blok szty w n y i nie podlegała d efo rm a
cjom fałdow ym . Na brzegach k ry zaznaczyła się tylko m ylonityzacja, a w n ętrze zostało pocięte uskokam i norm alnym i. Nowa oddzielność p la n a rn a m ylonitów (foliacja) pow stała w w a ru n k a c h ścinania. W części w schodniej k ry tow arzyszy jej lin eacja zgodna z osią b elipsoidu d efor
m acji (fig. 9). J e s t ona zgodna z głów nym i k ie ru n k a m i s tr u k tu r fałdo
w ych w p rzy leg ły ch m łodszych seriach m etam orficznych.
M a szy n o p is n a desłan o w e w r z e ś n iu 1979, p r z y j ę t o do d r u k u w lis to p a d z ie 1979
W YKAZ LITER A TU R Y — REFEREN CES
G r o c h o l s k i W. (1058 a), S tre fa g ran iczn a gnejsów G ór Sow ich z n ie c k ą śród- su decką. B o u n d a ry zone of (the S ow ie M ts (Eulen gebirge) gneisses w ith th e
Lnitirasudetdc B asin. Prz. geol., 8/9: 394, W arszaw a.
G r o c h o l s k i W. (1958 b), T he Itectonic zone of S o u th -W e ste rn M arg in of So
w ie Góiry. Bull. A cad. Pol. Sc., ser. chem. geol. geogr., 6, 11: 689—694, W ar- isizawa.
G r o c h o l s k i W. (1961), T ek to n ik a południow o-zachodniego obrzeżenia bloku g n ej
sów sow iogórskich. T ectonics of th e S o u th -W estern b o rd e r of th e S ow ie Mts.
G neiss B lock S u d ete n M ts. S tu d . geol. pol., 8: 1—78, W arszaw a.
G r o c h o l s k i W. (1962), B iały g ra n it (leukogranæt) z G ór S ow ich, (шп polish only) Biul. Inf. Pol. T o w . Miloś. N auk o Z iem i. W ałbrzych.
Fig. 16. Map of m ain structural directions of the Góry S ow ie Block. A rrow s in d icate the inclination of axis of the fold structures: the num eral show s the value of their dip angle. The contents of diagrams is presented in a sim plified form (foliation — dense sym bols, lineation — rare sym bols)
G r o c h o l s k i W. (1964 a), O sp o strzeżen iach geologicznych w o kolicy K am ion k o w a w G ó rach Sow ich. O n geology o f th e v ic in ity of K am ionkow o in th e S u d ete n M ou ntain s. G eol. sud etica, 1: 209—220, W arszaw a.
G r o c h o l s k i W. (1064 b), D robne s tr u k tu r y m a sy w u górskiego W ielkiej Sowy.
M inor stru c tu re s o f th e W ielka Sowia M assif (Sowie M ts S u d eten ). Rocz. Pol.
T o w . Geol., 34, 4: 509—539, K rak ó w ,
G r o c h o l s k i W. (1966), N iek tó re n o w e w y n ik i b ad ań geologicznych w G ó rach S ow ich. S om e n ew (results of geologic in v e stig atio n s dn ithe S ow ie G óry M ts.
Z geologii Z ie m Zachodnich, s. 85—ilOO, W rocław .
G r o c h o l s k i W. (1967 a), T e k to n ik a G ór S ow ich. S tru c tu re of th e Sow ie Mts.
Geologia sudetica, 3: 181—249, W arszaw a.
G r o c h o l s k i W. (1967 b), G n ejsy sowiiogórskie w św ietle b ad ań s tru k tu ra ln y c h . T he sow iogóry gneisses in th e lig h t of s tru c tu ra l studies. Rocz. Pol. T o w . Geol., 37, 3 : 291—300, K roków .
G r o c h o l s k i W. (1969), M eao stru k tu ry o b szaru g nejsów sow iogórstóch n a P rzed górzu S udeckim . M eso stru ctu res of th e Sow ie G óry gneisses in ithe F o relan d o f th e S u d ete s Mtis. Rocz. Pol. T o w . Geol., 39, 4 : 65il—674, K rakó w .
G r o c h o l s k i W. (1975), Z ag ad n ien ia petrologiczne i tek to n iczn e gnejsów sow io- górskdch (in polish only), P r z e w o d n ik X L V l l Z ja z d u Pol. T ow . Geol. (Suńdnica), s. 109—ill4, W arszaw a.
J a m r o z i k L. (1978), B udinaż i k a ta k la z a senii m e tam o rficzn y ch okolic B ogatyni.
(B oudinage a n d cataclasis of th e metamocrphic series o ccu rrin g dn th e B og atyn ia region). A c ta Univ. W ra tisla v ien sis, No 313, P r. geol.~min., V: 193—254, W rocław . M a § к a M. i(1964), К te c to m c k é a n a ly se krystalindka. K n ich o vn o Ustf. Û st Geol.,
27: 1—258, P ra h a .
R a m b e г g H. (1955), N a tu ra l an d e x p e rim e n ta l bou din ag e a n d p in c h -a n d -s w ell stru c tu re s. J. Geol., 63, 6: 512—526.
SUMMARY
A b s t r a c t : T he p a p e r deals w ith th e re s u lts of th e an aly sis of m e so stru c tu ra l stu d ie s c a rrie d o u t w ith in th e G ó ry S ow ie Block. As a resu lt, a sim p lified p ic tu re o f th e d e fo rm a tio n a t p a tte rn s w e re obtained. I n p a rtic u la r, th e r o le of fold stru c tu re s , denoted w ith th e sym bol B b w as p ro m in en t. These s tru c tu re s w ere also fo u n d /to co m prise s tru c tu ra l elem en ts im oarreotly in te rp re te d as th e se p a ra te fold sy stem B2.
The Góry Sowie Block is the oldest, Moldamulbian part of the Sudetic structure. It oocupies the 'central position among Proterozoic-Palaeozoi'c metamorphic series of th e Sudetic structure, in relation to which it constitutes a. w ell-defined mtermontane massif. It is surrounded with a ring of basite-utlrabasite massifs.
The Block is b u ilt of m igm atites, paragneisses and granitoids. Besides th e re also occur am phibolites, serp en tin ites and calcareous-siliceous rocks.
M arginal zones of th e Block w ere su b jected to cataclasis, m an ifested by th e occurrence' (breccias, cataclasites an d m ylonites). The S udetic m arg i
n a l fa u lt — th e m ain S udetic dislocation -— subdivides th e G óry Sowie B lock in to a m ountainous p a rt (the G óry Sowie Mts), belonging to th e S u d eten and a forem ontane one, overlying th e F o re-S u d etic Block.
T h e p ap er p re sen t a re in te rp re ta tio n of th e re s u lts of m eso stru c tu ra l studies on th e fold tectonics of th e G óry Sowie Block obtained so far.
(Grocholski, 1958a, 1958b, 1961, 1962, 1964a, 1964b, 1966, 1967a, 1967b, 1969, 1975 and a lectu re delivered a t th e m eeting of th e Polish Geologi- саГ Society in W rocław on 5th M ay 1968).
G rocholski (1969, 1975) distinguished fo u r stages of th e fold ty p e of' deform ation:
1. B 0 1 — directio n of fold axes N— S, foliation s x (stratificatio n planes);
2. Bi — d irection of fold axes NW— SE, foliation s 2;
3. B2 — direction of fold axes NE— SW to EW, foliation s3;
4. B3 — d irection of fold axes NNE— SSW, foliation s4.
The d istrib u tio n of fold m ovem ents in te n sity in th e fo rem o n tan e area is show n in Fig. 1. On th e o th e r hand, in th e m ountainous area in th e NW p a rt of th e Góry Sowie M ts th e direction B2 dom inates over th e B 0, and
Bx ones.
Grocholski (1969) subdivided th e region of th e G óry Sowie Mts Biock into sm a lle r hom ogeneous fields (Fig. 2) and co n stru cted sep arate d ia
gram s of foliation an d В-lineation fo r them .
S ystem B0. a p a rt from sporadic observation, i t has no d o cu m en ta
tion. and, despite th e a u th o r’s reservations, is in tro d u ced into th e evolu
tion of th e G óry Sowie M ts (G rocholski 1967a) an d of th e w hole Block (G rocholski 1969, 1975).
S y stem B2 — has been in co rrectly distinguished. Its distinction is based on th e fact th a t th e strik e of foliation, co rresp n d in g to th e m a
xim um in the diagram , is p erp en d icu lar to th e lin eatio n (bi) in regions I and II (Fig. 3 and 5, cf. Fig. 6). G rocholski identifies th is strik e (NE—
SW) w ith th e deform ation axis B2 (NE— SW) and denotes th e foliation itself w ith th e sym bol s 3 (considering th a t it overlaps s2). H ow ever, even if the foliation s3 w ere p resen t, i t w ould fo rm the sam e g irdle as s2, an d th e possible axis B2 does not r u n in th e NE—SW direction b u t overlaps Bx and m ay this be identified w ith it.
S ystem B 3 — is connected w ith th e e a ste rn m arg in al zone. It is ch aracterized by m ylonitization. P reserv ed relic frag m en ts, show ing no deform ation phenom ena, have th e ir foliation consistent w ith th e new m ylonitic foliation (Fig. 8), an d th e ir lineation has th e SE direction (it did not undergo ro tatio n at th e tim e of B 3 d eform ation — Fig. 9).
The ma ; n fold stru c tu re s w ere form ed during one folding, event which* is indicated by a stru c tu ra l conform ity of fo liation and lin eatio n (Fig. 3— 5, 10— 15). A xes of these stru c tu re s have a con stan t o rien tatio n
1 In th e la te st stu d y (G rocholski 1975) th e sym bols B0—B3 w ere replaced w ith F j—Fj, respectively.
(125/35) in th re e fo u rth s of th e area (Fig. 16). O nly in th e NW p a rt th e re occur NE directions w hich pass grad u ally , th ro u g h p a ra lle l d irec
tions, into SE ones in th e region of th e W ielka Sowa M assif. In th e e a rlie r period, w hen m etam o rp h ic series w ere folded a ro u n d th e Block, th e la tte r behaved as a stable frag m en t an d did not u ndergo folding.
On th e m argins of th e Block only m y lonitization could be observed, w hile the in terio r was faulted.
