Wolnomularstwo w Gdańsku Świt i rozkwit: burzliwy wiek XVIII

(1)

Wolnomularstwo w Gdańsku

Świt i rozkwit: burzliwy wiek XVIII

Wojciech St. Mościbrodzki

(2)

Wolnomularskie resume

• Pochodzenie masonerii

• Szkockie korzenie

• Jakobici i Orańczycy

• Wielkie Loże

• Masoneria w Prusach

(3)

Średniowieczne początki

(4)

Okres operatywny: Loża-Matka Kilwinning

(5)

Statuty Schawa – początek ery filozoficznej

(6)

Masoneria stuartowska i jakobicka

• 1603 King James I

• 1607 Inigo Jones

• 1618 William Herbert

• 1625 King Charles I

• 1630 Henry Danvers,

• 1633 Thomas Howard

• 1634 Francis Russell,

• 1635 Inigo Jones

• 1660 King Charles II

• 1666 Thomas Savage,

• 1674 George Villars

• 1679 Henry Bennett

• 1685 Christopher Wren

• 1695 Charles Lenox

• 1698 Christopher Wren

(7)

Czas Wielkich Lóż

(8)

Masoneria a stopnie wyższe

Uczeń Czeladnik Mistrz

wolnomularstwo świętojańskie (błękitne)

5 stopni wyższych Rytu Francuskiego

33 stopniowy Ryt Szkocki Dawny i Uznany

4 stopnie wyższe Ryt Szkocki Rektyfikowany

96 stopnie wyższych Ryt Memphis-Misraim

… i jeszcze wiele innych systemów

(9)

Tło polityczne i społeczne XVIII wieku

• 1701 – powstaje Królestwo Prus

• 1700-1721 wojna północna

• 1709 – dżuma w Gdańsku

• 1715 – I powstanie jakobickie

• 1717 – Wielka Loża Londynu

• 1733-35 – wojna o sukcesję polską

• 1734: Oblężenie Gdańska

• 1723 i 1734 Konstytucja Andersona

• 1738 bulla In Eminenti

August II

(1670-1733) St. Leszczyński

(1677-1766) August III (1696-1763) Fryderyk I

(1657-1713) Fryderyk I Wilhelm

(1688-1740) Fryderyk II (1712-1786)

(10)

Tło polityczne i społeczne XVIII wieku

• 1740 – pierwsza loża adopcyjna

• 1740-48 wojna o sukcesję austriacką

• 1751 – Loża Pod Trzema Pionami

• 1751 – Ścisła Obserwancja

• 1756-63 wojna siedmioletnia

• 1762 cud domu brandenburskiego

• 1763 gdański edykt antymasoński

• 1775 – Loża Eugenia

• 1786 Wielkie Konstytucje RSDiU

August III (1696-1763) Fryderyk II

(1712-1786) caryca Elżbieta

(1709-1762) Piotr III

(1728-1762) Katarzyna II

(1729-1796) Stanisław August

(1732-1798)

(11)

Tło polityczne i społeczne XVIII wieku

• 1771 – I rozbiór Polski

• 1776 – Deklaracja Niepodległości

• 1782 – Konwent w Wilhelmsbadzie

• 1789 – Wielka Rewolucja

• 1791 – Konstytucja 3 Maja

• 1793 – II rozbiór Polski

• 1795 – III rozbiór Polski

August III (1696-1763) Fryderyk II

(1712-1786) Katarzyna II

(1729-1796) Fryderyk Wilhelm II

(1744-1797) Stanisław August

(1732-1798)

(12)

Polityka i społeczeństwo

• XVIII w. to rozwój cywilizacyjny i naukowy Zachodu

• Laicyzacja władzy, modernizacja armii, biurokracja, służba zdrowia

• W Polsce powolne próby rekonstrukcji roli miast

• Komisje ds. uzdrowienia miast, program oświeceniowy Moszyńskiego

• Konflikt szlachecko-mieszczański w Rzeczypospolitej

• Próby „rehabilitacji” stanu kupieckiego

• Czarna Procesja (1789)

• Prusy Królewskie

• Wyjątkowa historyczna i gospodarcza pozycja mieszczan

• Szlachta – 5% populacji (ok. 10.000 osób)

• Gdańsk jako miasto na pograniczu kultur i ustrojów

(13)

Początki wolnomularstwa niemieckiego

• 1729 – pierwsze inicjacje w Anglii, powołanie Wielkiego Mistrza Prowincji Dolnej

Saksonii (Herr Thuanus)

• 1733 – grupa inicjowanych niemieckich gentlemenów w Londynie

• 1737 – powołanie Loge

d’Hambourg (późniejsza Loge

Absalom – 1743 reg. Londyn)

(14)

(15)

Początki wolnomularstwa niemieckiego

• 1737 – pierwszym Czcigodnym Mistrzem zostaje Bernhard von Oberg

• 1738 – inicjacja kronprinza Fryderyka II (von Oberg

przenosi się do Prus po aferze z finansami)

• 1739 – Fryderyk zostaje CzM

• 1740 – pierwsze prace w

pałacu Charlottenburg

(16)

Rozwój wolnomularstwa

1737 Loge d’Hamburg (Provinceloge) 1738 Aux Trois Aigles Drezno

1739 La Loge Premiere Rheinsberg 1740 Aux Trois Globes Berlin

(Mutterloge)

1741 Zur Sonne Bayreuth 1741 Loge d’Lepizig

1741 Aus Trois boussoles Meiningen 1741 Aux trois squelettes Breslau 1741 L’Union Frankurt (Mutterloge)

…Do 1754 istnieje 19 lóż – rozpoczyna się czas wyższych stopni.

(17)

Rozwój wolnomularstwa niemieckiego

• 1738 – założenie Loży La loge premiere w zamku w Rheinsbergu, von Oberg CzM

• 1739 Fryderyk zostaje CzM

• 1740 – pierwsze prace w pałacu Charlottenburg

• 1741 – Mother Lodge l'Union we Frakfurcie

• 1741 Wielka Loża Górnej Saksonii

• 1744 Wielka Loża Trzech Globów

• 1744 Wielka Loża Zur Sonne

• 1787 Wielkie Konstytucje

• 1798 Wielka Loża Prus Royal York zur Freudschaft

• 1811 Wielka Loża Hamburga

• 1810-1870 unifikacje wielkich lóż i porozumienia wzajemne

(18)

Stricta Observantia i Ryt Szkocki Rektyf.

• Ok. 1737 – wystąpienie de Ramseya

• 1751 – Ścisła Obserwancja von Hunda

• 1754 – Kapituła z Clermont

• 1760 – Wielka Loża Mistrzów Regularnych Willermoza

• 1763 – SO przejmuje pruskie loże Clermont

• 1763-72 faza politycznej neo-arystokracji

• 1772 – faza „ksiażęca”

• 1775 – odgałęzienie szwedzkie

(19)

Ryt rycerski: S:. O:. i templariusze

(20)

Wolnomularstwo gdańskie

• 1751 Aux trois Niveaux (Pod Trzema Pionami) – Drei Weltkugeln

• Spotkania w domu Carla Zuthera, ul. Św. Ducha oraz na Grobli

• 1763 Zu den drei Pyramidien (Drei Weltkugeln)

• 1763 Zu den drei Sternen (Mutterlog Drei Kronen, Koenigsberg)

• Carl Friedrich Schwartz

• Loża św. Andrzeja Zum Silbernen Leuchter (SO, Gralathowie)

• Współpraca z Rzeczypospolitą (1770 – adres do Loży Cnotliwego Sarmaty)

• 1776 rozwiązanie Loży (przejście członków do Trzech Pionów)

• 1776 Zum Kranich (Mutterloge Grose Landes Loge Berlin)

• 1776 Pod Trzema Pionami  Eugenia pod Ukoronowanym Lwem

• 1776 nabycie siedziby przy Sadowej

• 1789 Loge Zur Einigkeit (UGLE)

• 1799 edykt regularyzacyjny dla wolnomularstwa niemieckiego

• Eugenia powraca do Trzech Globów, Jedność – do Royal York zur Freundschaft.

(21)

Statuty Wielkiej Loży pod Trzema Globami

(22)

Statuty Loży Eugenia

(23)

(24)

(25)

(26)

Zwyczaje Loży

(27)

Deski Loży

(28)

Z życia Loży

(29)

Dziękuję za uwagę

Wojciech St. Mościbrodzki

Loża Gwiazda Morza na W:. Gdańska fb.com/GwiazdaMorzaGdansk

www.loza-gwiazdamorza.pl w.moscibrodzki@gmail.com