Wznoszenie obudowy międzypoziomowych otworów szybowych o średnicy do 2400 mm wykonywanych sposobem wiertniczym

7 E S Z Y T Y N A U K O W E P O L I T E C H N I K I Ś L Ą S K I E J S e r i a : G Ó R N I C T W O z. 85

_________ 1977 N r Kol* 5 5 5

O o a c h i m G Ł O M B I K K o n r a d K U C Z Y Ń S K I R u d o l f M AKI O L K A A n d r z e j S O B E O K O

W Z N O S Z E N I E O B U O O W Y M I ą O Z Y P O Z I O M O W Y C H O T W O R Ó W S Z Y B O W Y C H O Ś R E D N I C Y DO 2 4 0 0 mm W Y K O N Y W A N Y C H S P O S O B E M W I E R T N I C Z Y M

S t r e s z c z e n i e . A r t y k u ł o m a w i a t e c h n o l o g i ę w z n o s z e n i a obudowy o t w o ­ rów w i e r t n i c z y c h o raz m a t e r i a ł y u ż y w a n e do tego celu. Na tle p o k a ­ z a n e g o a k t u a l n e g o s tanu t e c h n i k i k r a j ow e j w tym z a k r e s i e s f o r m u ł o ­ w a n o w n i o s k i z m i e r z a j ę c e do z w i ę k s z e n i a z a k r e s u s t o s o w a n i a o b u d o ­ w a n y c h o t w o r ó w w i e r t n i c z y c h w r ó ż n y c h d z i e d z i n a c h b u d o w n i c t w a g ó r ­ n i c z e g o .

W p r o w a d z e n i e

S z e r o k o z a k r o j o n y p r o g r a m m o d e r n i z a c j i i r e k o n s t r u k c j i istniejęcych k o ­ p a l ń o r a z b u d o w a w i e l u n o w y c h z a k ł a d ó w g ó r n i c z y c h p o w o d u j ę intensywny roz-

Rys. 1. T e c h n o l o g i a w z n o s z e n i a o b u d o w y otwo r u w i e r t n i c z e g o

a) m o n t a ż i o p u s z c z a n i e k o l u m n y 1 - w i e r t n i c a , 2 - p r z e w ó d w i e r t n i c z y , 3 - p r o ­ w a d n i k p r z e w o d u , 4 - s t o p a p o d p o r o w a , 5 - k o ­ l u m na rurowa, 6 - d o ł ę c z a n a rura k o l u m n y, 7 - w y c i ę g m a n e w r o w o - m o n t a ż o w y z l e k k i m k o ł o w r o t e m

b) b e t o n o w a n i e k o l u m n y ruro w e j w o t w o r z e 1 - k o n s t r u k c j a p o d p o r o w a kolu m n y , 2 - k o l u m n a

rurowa. 3 - b e t o n i a r k a

3. G ł o m b i k 1 Inni

wój p o d z i e m n y c h w i e r c e ń w i e l k o ś r e d n i c o w y c h . P r z e d s i ę b i o r s t w o R o b ó t G ó r n i ­ c z y c h w B y t o m i u w y k o n u j e w i e r c e n i a w i e l k o ś r e d n i c o w e o d roku 1961, d y s p o ­ n u j ą c w i e r t n i c a m i t y p u T u r m a g P - 1 20 0 , E H - 1200 i E H - 1200 S. W w y n i k u w i e r ­ c e n i a o t r z y m u j e się p o ł ą c z e n i e m i ę d z y d w o m a w y r o b i s k a m i g ó r n i c z y m i o t w o ­ rem c y l i n d r y c z n y m o ś r e d n i c y do 2 4 0 0 mm, p r z y u s y t u o w a n i u w i e r t n i c y w w y ­ r o b i s k u g ł ęb szym.

W p r z e c i ę t n y c h k r a j o w y c h w a r u n k a c h g ó r n i c z y c h ż y w o t n o ś ć o d w i e r c o n e g o i n i e z a b e z p i e c z o n e g o o t w o r u w y n o s i o k o ł o 2 lat, po u p ł y w i e k t ó r y c h n a s t ę p u ­ j e s a m o p o d s a d z e n i e o t w o r u p r z e z o b r y w a j ą c e się b r y ł y s k a l n e z o d p r ę ż a j ą ­ c y c h się o ci osó w. T a k a ż y w o t n o ś ć o t w o r u J e s t w y s t a r c z a j ą c a j e d y n i e dla c z ę ś c i o t w o r ó w t e c h n o l o g i c z n y c h . W s z y s t k i e o t w o r y u ż y t k o w e o w y m a g a n e j ż y w o t n o ś c i dł u ż s z e j n iż 2 l a t a l u b o t w o r y t e c h n o l o g i c z n e w y k o n a n e w t r u d ­ n y c h w a r u n k a c h g ó r n i c z o - g e o l o g i c z n y c h w y m a g a j ą z a b e z p i e c z e n i a ocio s ów , k t ó r e r e a l i z u j e się p r z e z w p r o w a d z e n i e stalo w ej k o l u m n y rurowej d o o t w o r u i w y p e ł n i e n i e b e t o n e m p r z e s t r z e n i m i ę d z y k o l u m n ą a o c i o s e m o t w o r u (rys.

l). T ak z a b e z p i e c z o n e o t w o r y u ż y t k o w a n e są od roku 1964 i nie w y k a z u j ą o b j a w ó w s a m o p o d s a d z a n i a .

M a t e r i a ł y u ż y w a n e do b u d o w y k o l u m n r u r o w y c h s t a n o w i ą c y c h o b u d o w ę o t w o r ó w w i e r t n i c z y c h

Oo o b u d o w y w a n i a o t w o r ó w w i e r t n i c z y c h u ż y w a n e są r u r y s t a l o w e p r z e w o d o ­ w e g ł a d k i e ze s z w e m o ś r e d n i c y n o m i n a l n e j o d 4 0 0 do 1 2 0 0 w e d ł u g n o r m y PN- 5 8 / H - 7 4 2 5 5 l ub p r z y g o t o w y w a n e w a r s z t a t o w o s e g m e n t y b l a s z a n e d l e ś r e dnic k o l u m n od 6 0 0 do 1200 mm o r a z s e g m e n t y b l a s z a n e m o n t o w a n e na s z k i e l e c i e s t a l o w y m d la ś r e d n i c y k o l u m n y 2 1 0 0 mm. Ś r e d n i c a k o l u m n y r u r owej Jest z a ­ z w y c z a j o 2 0 do 3 0 cm m n i e j s z a od ś r e d n i c y o t w o r u w i e r t n i c z e g o .

Ru r y s t a l o w e - p r o d u k o w a n e w o d c i n k a c h o d ł u g o ś c i 6 - 8 m muszą być p r z ed d o s t a r c z e n i e m do m i e j s c a m o n t a ż u p o c i ę t e na o d c i n k i o d ł u g o ś c i nie p r z e ­ k r a c z a j ą c e j 3 m ze w z g l ę d u na g a b a r y t y w y r o b i s k , w k t ó r y c h d o k o n y w a n y jest m o n t a ż k o l u m n r u r o w y c h o raz d l a u ł a t w i e n i a t r a n s p o r t u . W c z a s i e m o n t a ż u k o l u m n y ruro wej p o s z c z e g ó l n e o d c i n k i ł ą c z o n e są s p o i n ą w i e l o w a r s t w o w ą na o b w o d z i e s t y k a j ą c y c h się c zół rur. S p o r a d y c z n i e w w a r u n k a c h d o ł o w y c h w y ­ k l u c z a j ą c y c h s p a w a n i e p o s z c z e g ó l n e o d c i n k i rur ł ą c z y się z a p o m o c ą połę- c z u ń ł u b k o w o - ś r u b o w y c h , n i e k o r z y s t n y c h w y t r z y m a ł o ś c i o w o i w y k o n a w c z o .

S e g m e n t y b l a s z a n e - p r z y g o t o w y w a n e są w a r s z t a t o w o na p o w i e r z c h n i i w p a k i e t a c h t r a n s p o r t o w a n e są n a m i e j s c e m o n t a ż u pod z i e m i ą . Dla ś r e dn i c k o l u m n od 6 0 0 do 12 00 mm s t o s o w a n e są s e g m e n t y z giętej b l a c h y stal ow e j w k s z t a ł c i e e l e m e n t u p o b o c z n i c y p o w i e r z c h n i w a l c o w e j o k ą c i e ś r o d k o w y m 120°

i w y s o k o ś c i 1,2 do 1,5 m. Ł ą c z e n i e s e g m e n t ó w m i ę d z y s o b ą d o k o n y w a n e jest za p omocą ś r u b p r z e c h o d z ą c y c h p r z e z o t w o r y w o d p o w i e d n i o u k s z t a ł t o w a n y c h k o ł n i e r z a c h e l e m e n t u w z d ł u ż t w o r z ą c e j w al c a. Na p e ł n y o b w ó d u t w o r z o n e j w ten s p o s ó b rury s k ł a d a j ą się 3 i d e n t y c z n e s e g me n t y , k t ó r e w p i o n i e p r z e ­

W z n o s z e n i e o b u d o w y ■ 1 e d z y p o z i o m o w y c h otworów, 153

s u n i ę t e sę m i ę d z y sobą k o l e j n o o 1/3 w y s o k o ś c i , d z i ę k i c z e m u s t a l e na min. 2 / 3 o b w o d u k o l u m n a ru­

rowa ma m o n o l i t y c z n ą ś c i a n k ę (rys. 2).

Ole ś r e d n i c y k o l u m n y 2 1 0 0 mm s t o s o w a n e sę s e g ­ m e n t y

t.

M o n t a ż k o l u m n y ruro w e j z s e g m e n t ó w z giętej b l a c h y p o l e g a na s k r ę c a n i u z a k r ę t a k a m i p n e u m a ­ t y c z n y m i k o l e j n y c h p o ł ą c z e ń ś r u b o w y c h , co może być w y k o n y w a n e n i e z a l e ż n i e od k a t e g o r i i g a z o w o ś c l k o p a l n i .

Z e s t a w i e n i e p o r ó w n a w c z e m a t e r i a ł ó w używanych do b u d o w y k o l u m n r u r o w y c h p r z e d s t a w i o n o w t a b l i c y 1.

Oak w y n i k a z p o n i ż s z e g o z e s t a w i e n i a , s t o s o w a ­ n ie s e g m e n t ó w b l a s z a n y c h z a m i a s t m o n o l i t y c z n y c h rur s t a l o w y c h o g r a n i c z a z u ż y c i e s t a l i p r z e c i ę t n i e o p o n a d 4 C % . Z tych też w z g l ę d ó w a k t u a l n i e j e d y ­ nie o t w o r y p r z e z n a c z o n e do o p u s z c z a n i a p o d s a d z k i ka m i e n n e j o b u d o w y w a n e sę g r u b o ś c l e n n y m l rurami m o ­ n o l i t y c z n y m i , zaś o t w o r y p r z e z n a c z o n e do p r z e j ­ ś c i a ludzi, p r z e w i e t r z a n i a i z a b u d o w y p r z e w o d ó w e l e k t r y c z n y c h , r u r o c i ą g ó w i e w e n t u a l n i e z s u w n i s p i r a l n y c h o b u d o w y w a n e sę k o l u m n a m i z l ż e j s z y c h s e g m e n t ó w b l a s z a n y c h .

Z a s t o s o w a n i e o k r e ś l o n e g o m a t e r i a ł u do b u d o w y k o l u m n y ruro w ej , n i e z a ­ l e ż n i e od z d e t e r m i n o w a n i a s p o s o b u m o n t a ż u , w a r u n k u j e r ó w n i e ż s p o s ó b p r z e ­ p r o w a d z e n i a z m o n t o w a n e j k o l u m n y r u r owej p r z e z w i e r t n i c z y o t w ó r szybowy.

R u r o w a n i e w i e r t n i c z e g o o t w o r u s z y b o w e g o

W a k t u a l n e j p r a k t y c e r u c h o w e j s t o s o w a n e sę d w a s p o s o b y r u r o w a n i a o t w o ­ rów wiertniczych.:

- r u r o w a n i e k o l u m n ę p o d t r z y m y w a n ą p r z e z w i e r t n i c ę , k t ó r ą o t w ó r z o s t a ł o d ­ w i e r c o n y (rys. l) ,

- r u r o w a n i e k o l u m n ę p o d t r z y m y w a n ą na t e c h n o l o g i c z n y m , w i e l o k r ą ż k o w y m u r z ę - c z e n l u w y c i ą g o w y m z w c i ą g a r k ą w o l n o b i e ż n ą (rys. 4).

N i e z a l e ż n i e od s p o s o b u r u r o w a n i a m o n t a ż k o l u m n y rurowej w y k o n y w a n y jest w k o m o r z e n a d s z y b i a otworu. K o l u m n a d o t y c h c z a s z m o n t o w a n a w p r o w a d z o n a jest R ys. 2. S c h e m a t m o n ­

tażu s e g m e n t o w e j k o ­ l u m n y r uro wej o ś r e ­ d n i c y od 6 0 0 do 1 2 0 0

mm

1 - s e g m e n t b l a s z a n y z k o ł n i e r z a m i w z d ł u ż p o b o c z n i c y w a l c a , 2 -

ś r u b y z ł ą c z n e

154 3. G t o m b i k i inni

Rys. 3. S c h e m a t m o n t a ż u k o l u m n y rurowej o ś r e d n i c y od 2 1 0 0 do 2 2 0 0 mm

1 - s z k i e l e t , 2 - s e g m e n t b l a s z a n y s k r ę c a ­ n y do s z k i e l e t u

Ł i-A

i/i Ł

¡ y

©

a

X X X

u

Rys. 4. T e c h n o l o g i a r u r o w a n i a na w i e l o ­ k r ą ż k o w y m u r z ą d z e n i u w y c i ą g o w y m a) r u r o w a n i e k o l u m n ą z rur h u t n i c z y c h 1 - w c i ą g a r k o w o l n o b i e ż n a , 2 - z b l o c z e n i e r u c h o m e , 3 - z b l o c z e ruch o me , 4 - tre- w e r s a z z a w i e s i e m u s z a k o w y m , 5 - s w o r z e ń b l o k u j ą c y , 5 - p ł y t a z a c i s k o w a l u b k o n ­ s t r u k c j a w s p o r c z a s w o r z n i a b l o ku j ą c e g o , 7 - rura d o ł ą c z a n a , 8 - k o l u m n a rurowa b) r u r o w a n i e koluftiną z s e g m e n t ó w b l a s z a ­

nych

1 - w c i ą g a r k a w o l n o b i e ż n a , 2 - z b l o c ze n i e r u c h o m e , 3 - p o d s t a w a k o l u m n y rurowej ze z b l o c z e m r u c h o m y m , 4 - k o l u m n a rurowa

W z n o s z e n i e o b u d o w y m i ę d z y p o z i o m o w y c h o t w o r ó w . . 155

T a b l i c a 1 M a t e r i a ł y u ż y w a n e do b u d o w y k o l u m n r u r o w y c h

ś r e d n i c a o d w i e r ­ R u r y s t a l o w e S e g m e n t y b l a s z a n e c o n e g o o t w o r u

s z y b o w e g o ś r e d n i c a x g r u b o ś ć śc i a n k i

m a sa j e d n o s t ­ kowa k g / m

ś r e d n i c a x x g r u b o ś ć

śc i a n k i

m a sa J e d ­ n o s t k o w a

k g / m

* 6 1 0

od 4 1 9 x 7 7 1 , 1 2 -

do 4 1 9 x 1 1 1 1 0 , 7 - -

od 6 2 0 x 7 1 0 5 , 8 6 0 0 X 4 8 1 , 8

do 6 2 0 x 13 1 9 4 , 6 6 0 0 X 5 9 6 , 3

od 8 2 0 x 7 1 4 0 . 3 8 0 0 X 4 1 0 1 , 4

do 8 2 0 x 1 4 1 7 8 , 3 8 0 0 X 5 1 2 0 , 9

od 1 0 2 0 x 8 1 9 9 , 7 1 0 0 0 X 4 1 2 1 , 1

do 1 0 2 0 x 14 2 4 7 , 3 1 0 0 0 X 5 1 4 5 , 5

od 1 2 2 0 x 8 2 3 9 , 1 1 2 0 0 X 4 1 4 0 , 9

do 1 2 2 0 x 13 3 8 7 , 0 1 2 0 0 X 5 1 7 0 , 2

- - 2 1 0 0 X 3 3 6 6 , 7

- - 2 1 0 0 X 4 4 1 6 , 7

d o o t w o r u i po k o l e j n y m z a b u d o w a n i u o d c i n k a k o l u m n y o w y s o k o ś c i l i m i t o w a ­ nej w y s o k o ś c i ą n a d s z y b i a n a s t ę p u j e o p u s z c z e n i e c a ł o ś c i w głęb. Cykl p r a c y

" d o ł ę c z e n i e - o p u s z c z e n i e ” p o w t a r z a n y J e s t d otęd, a ż d o l n y o d c i n e k k o l u m ­ n y w y j d z i e z o t w o r u na p o dszyb i u.

W s p o s o b i e r u r o w a n i a z u ż y c i e m w i e r t n i c y p r z e p r o w a d z a n a p r z e z otwór, s u k c e s y w n i e w y d ł u ż a n a k o l u m n a r u r o w a o s a d z o n a J e s t na s t o p i e p o d po r o w e j p o d t r z y m y w a n e j p r z e z w i e r t n i c ę za p o ś r e d n i c t w e m p r z e w o d u u z b r o j o n e g o w p r o w a d n i k i do ot w o r u . K o n i e c z n o ś ć z a p e w n i e n i a s t a t e c z n o ś c i p r z e w o d u w i e r ­ t n i c z e g o o raz w y t r z y m a ł o ś ć g ł o w i c y p o d c h w y t o w e j w i e r t n i c y s t a n o w i ę p o d ­ s t a w o w e o g r a n i c z e n i e s t o s o w a n i a t eg o sposobu. D a k o g r a n i c z n y c i ę ż a r k o ­ l u m n y rurowej m o ż l i w e j do p r z e p r o w a d z e n i a p r z e z o t w ó r tym s p o s o b e m p r z y j ­ m u j e s ię 10 T d l a w i e r t n i c y P - 1 2 0 0 o r a z 1 2 ,5 T dla w i e r t n i c y EH-1200.

W s p o s o b i e r u r o w a n i a z u ż y c i e m w i e l o k r ę ż k o w e g o u r z ę d z e n i a w y c i ę g o w e g o J e g o u k ł a d k o n s t r u k c y j n y jest o d m i e n n y dla k o l u m n b u d o w a n y c h z rur h u t n i ­ c z y c h n i ż d la k o l u m n b u d o w a n y c h z s e g m e n t ó w b l a s z a n y c h . Dla k o l u mn z rur h u t n i c z y c h na hak z b l o c z a r u c h o m e g o z a ł o ż o n a jest b elka z zawiesiem utrzy- m u j ę c y m p o d c z a s o p u s z c z a n i a k o l u m n y s w o r z e ń p r z e p r o w a d z o n y p r z e z o t w o r y w p ł a s z c z u o s t a t n i e j rury, p r o s t o p a d l e do Jej osi. Na c z a s d o ł ę c z a n i a do k o l u m n y k o l e j n e j ru ry p o d w i e s z o n e j za p o ś r e d n i c t w e m z a w i e s i a do belki c a ł a d o t y c h c z a s z m o n t o w a n a k o l u m n a Jest z a k l e s z c z o n a w p ł y c i e zac i s k o w e j l u b o s a d z o n a na s w o r z n i u w s p a r t y m n a k o n s t r u k c j i z a b u d o w a n e j na z r ęb i e

156 3. G ł o m b l k 1 Inni

ot woru. P o d c z a s k a ż d e g o k o l e j n e g o o p u s z c z a n i a k o l u m n y w o t w o r z e z b l o c z e ru c h o m e w i e l o k r ą ż k a z n a j d u j e się s t a l e w w y r o b i s k u n a d s z y b i a o tw oru.

Ola k olu mn b u d o w a n y c h z s e g m e n t ó w b l a s z a n y c h z b l o c z e r u c h o m e jest in ­ t e g r a l n ą c z ę ś c i ą p o d s t a w y , na k t ó r e j o b w o d z i e u m o c o w a n e są p i e r w s z e s eg ­ m e n t y m o n t o w a n e j kolumny. P a s m a lin, na k t ó r y c h z a w i e s z o n a Jest po d s t a w a , p r z e b i e g a j ą wewnąti z kolumn' . W tej o d m i a n i e w i e l o k r ą ż k o w e g o u r z ą d z e n i a w y c i ą g o w e g o z b l o c z e r u c h o m e p r z e c h o d z i p r z e z całą d ł u g o ś ć o t w o r u w i e r t n i ­ c z e g o w m i a r ę w y d ł u ż a n i a k o l u m n y i po Jej p o d p a r c i u w w y r o b i s k u p o d s z y b i a z o s t a j e tam z d e m o n t o w a n e .

P ewna c z ę ś ć k olumn r uro wy c h, s z c z e g ó l n i e o w i ę k s z y c h ś r e d n i c a c h , ma p r z e w i d z i a n ą z a b u d o w ę w y p o s a ż e n i a w e w nę t r z u . P o m y ś l n i e p r z eprowadzono kil­

k a n a ś c i e r u r o w a ć k o l u m n a m i 0 1 20 0 z c a ł k o w i c i e z m o n t o w a n y m przedziałem dra­

b i n o w y m o r a z k i l k a r u r o w a ć k o l u m n a m i

0

s t r u k c j i p o d e s t ó w i p o d p ó r d l a w y p o s a ż e n i a . W k o l u m n a c h

#

N i e z a l e ż n i e od p r z y j ę t e j m e t o d y r u r o w a n i a J e g o z a s i ę g l i m i t u j e p o d p o r - no ś ć w i e r t n i c y lub p r a k t y c z n i e m o ż l i w y do u z y s k a n i a u d ź w i g t e c h n o l o g i c z ­ ne g o w i e l o k r ą ż k o w e g o u r z ą d z e n i a w y c i ą g o w e g o . M a k s y m a l n e z a k r e s y s t o s o w a ­ nia p o s z c z e g ó l n y c h s p o s o b ó w r u r o w a n i a p r z e d s t a w i o n o w t a b l i c y 2.

T a b l i c a 2 M a k s y m a l n e z a k r e s y s t o s o w a n i a s p o s o b ó w r u r o w a n i a

ś r e d n i c a k o l u m n y rurowej

Z a s i ę g s p o s o b u r u r o w a n i a (m)

na w i e r t n i c y na w i e l o k r ą ż k u

r u r y h u t n i c z e s e g m e n t y r u r y h u t n i c z e s e g m e n t y

4 0 0 137 - 2 0 0 -

6 00 83 139 2 0 0 2 00

8 00 6 0 109 150 2 0 0

1000 4 6 92 115 184

1200 4 0 78 100 156

2 1 0 0 - 31 - 62

Oak z p o w y ż s z e g o z e s t a w i e n i a w y n i k a , z a k r e s m o ż l i w o ś c i w y k o n a n i a o b u ­ d o w a n y c h o t w o r ó w w i e l k o ś r e d n i c o w y c h nie o b e j m u j e w y n o s z ą c e g o p r z y w i e r c e ­ niu p i o n o w y m 2 0 0 m z a s i ę g u w i e r c e n i a , a l i m i t o w a n y jest t e c h n i c z n y m i m o ż ­ l i w o ś c i a m i p r z e p r o w a d z e n i a p r z e z o d w i e r c o n y o t w ó r s z y b o w y k o l u m n y r u r o ­ wej. P o r ó w n a n i e p o m i ę d z y d ł u g o ś c i a m i m o ż l i w y c h do o b u d o w a n i a ot w o r ó w , w z a l e ż n o ś c i od p r z y j ę t y c h m a t e r i a ł ó w dla m o n t a ż u k o l u m n r u r o w y c h , p o d k r e ­ śla w a l o r y b l a s z a n y c h o b u d ó w s e g m e n t o w y c h . Z a l e t ą o b u d o w y rurowej o t w o r ó w

W z n o s z e n i e o b u d o w y m l ę d z y p o z l o m o w y c h o t w o r ó w . . 157

w i e l k o ś r e d n i c o w y c h jest w y s o k e w y d a j n o ś ć Jej w z n o s z e n i a . W y n o s i o n a dla k o l u m n r u r o w y c h z:

- rur m o n o l i t y c z n y c h o ś r e d n i c y d o 1200 m m do 4 , 5 m/zm, - s e g m e n t ó w b l a s z a n y c h o ś r e d n i c y d o 1 2 0 0 m m do 1 0 , 5 m/zm, - s e g m e n t ó w b l a s z a n y c h o ś r e d n i c y do 2 1 0 0 mm do 3 , 0 m/zm.

R u r o w a n i e o t w o r ó w z a w i e d z i o n y c h

Z a g a d n i e n i e w z n o s z e n i a o b u d o w y o t w o r ó w w i e r t n i c z y c h k o m p l i k u j e się z n a c z n i e w p r z y p a d k u z n a c z n y c h s k r z y w i e ń o t w o r u l u b n l e u z y s k a n l a o s i o w o - ści w s k u t e k p r z e w i e r c a n i a s k a ł z w t r ą c e n i a m i t r u d n o z w l e r c a l n y c h k o n g l o ­ m e r a t ó w . C i ę g ł a , m ało e l a s t y c z n a k o l u m n a r u r o w a k l e s z c z y się w ó w c z a s w o t w o r z e i nie p r z e m i e s z c z a się a ni p o d w ł a s n y m c i ę ż a r e m , a n i p o d w p ł y w e m n a c i ą g u w y w i e r c a n e g o p r z e z w i e r t n i c ę . Dla t a k i c h p r z y p a d k ó w o p r a c o w a n o i p o m y ś l n i e w d r o ż o n o m e t o d ę b u d o w y k o l u m n y r ur o w e j w o t w o r z e w i e r t n i c z y m , z n a k ł a d a n y c h n a s i e b i e i o d p o w i e d n i o n a p r o w a d z a n y c h o d c i n k ó w r u r h u t n i ­ c z y c h , bez u d z i a ł u l u d z i z a r ó w n o w ot w o r z e , J a k i w b e z p o ś r e d n i e j bl l s k o -

Rys. 5. O p u s z c z a n i e r u r y na u c h w y c i e s a m o z a k l e - s z c z a j ą c y m

1 - z a w i e s i e k o ł o w r o t u g ł ó w n e g o , 2 - u ch w yt sa- m o z a k l e s z c z a j ą c y , 3 - płat c i e r n y u c h w y t u , 4 - z a w i e s i e k o ł o w r o t u l u z u j ą c e g o , 5 - element kształ­

t owy w s p ó ł o s i u j ą c y s ą s i e d n i e rury, 6 - ru r a o p u ­ s z cza n a , 7 - o s t a t n i a rura k o l u m n y z m o n t o w a n e j w otw o r z e , 8 - e l e m e n t k s z t a ł t o w y stabilizujący gór­

n y k o n i e c r ur y w o t w o r z e w i e r t n i c z y m

ści w y l o t u o t w o r u na p o d s z y b i u . O d c i n k i rur o o d p o w i e d n i o d o b r a n e j d ł u g o ­ ści p r z e c h o d z ą p r z e z s k r z y w i e n i a i o b o k n i e r ó w n o ś c i o c i o s ó w o t w or u , z a ­ w i e s z o n e na l i n i e w c i ą g a r k i za p o ś r e d n i c t w e m u c h w y t u s a m o z a k l e s z c z a j ą c e g o w p r o w a d z o n e g o do w n ę t r z a rury (rys. 5). Z w o l n i e n i e u c h w y t u n a s t ę p u j e w o t w o r z e , po o s a d z e n i u k o l e j n e j r u r y n a k o l u m n i e d o t y c h c z a s z m o n t o w a n e j , p r z e z n a p i ę c i e l i n y l u z u j ą c e j k o ł o w r o t e m z n a j d u j ą c y m się na p o d s z y b i u o- tworu.

3. Głomblk 1 Inni

cen s pos ób r u r o w a n y o t w ó r nie jest w p r a w d z i e p r o s t o l i n i j n y , j e dn a k , ast trw..le z a b e z p i e c z o n y p r ze d o b w a łe m .

Na l e ż y w s p o m n i e ć , że a n a l o g i c z n i e do p o d a n e g o w yżej s p o s o b u p r z e p r o w a ­ dzone rursw nie n i e z b r o J o n y m i k r ę g a m i b e t o n o w y m i o t w o r u z s y p n e g o dla głę- oieni , s z y b o w e g o z b i o r n i k a w y r ó w n a w c z e g o . P o w o d z e n i e p r z e d s i ę w z i ę c i a po- cwierdził.a u n i w e r s a l n o ś ć tej m e t o d y r u r o w a n i a , niemn i e j w c z a s i e e k s p l o a ­ tacji o t w o r u o k a z a ł o się, źe k r ę g i b e t o n o w e o z r ó ż n i c o w a n e j m i ę d z y sobę i o d m i e n n e j niż g ó r o t w ó r w y t r z y m a ł o ś c i u l e g a ł y k r u s z e n i u w w i e l k i e p ł a t y c z o p u jęce otwór.

p.otonj w on le k o l u m n y rurowej w o t w o r z e w i e r t n i c z y m

K o l e j n y m z a g a d n i e n i e m w y s t ę p u j ę c y m p r z y w z n o s z e n i u obudów o t w o r ó w w i e l ­ k o ś r e d n i c o w y c h jest w y p e ł n i e n i e b e t o n e m p u s t k i m i ę d z y k o l u m n ę r ur o wę a o- cio sen. 3ator,owanie n a s t ę p u j e po o s a d z e n i u k o l u m n y rurowej na k o n s t r u k c j i ws p o r c z e j u m i e s z c z o n e j w k o m o r z e p o d s z y b i a i po u s z c z e l n i e n i u w jej s t r o ­ pie p r z e s t r z e n i m i ę d z y k o l u m n a a o c i o s e m otworu.

B e t o n w p o s t a c i ciekłej lub p ó łc i e k łe j p o w o l i z a l e w a n y jest na n a d s z y ­ biu m i ę d z y k o l u m n ę rurowę a ocios. 3ak d o t y c h c z a s nie ma m o ż l i w o ś c i bie- zęcej k o n t r o l i j a k o ś c i p r o w a d z o n e g o p r o c e s u b e t o n o w a n i a i s t o p n i a w y p e ł ­ n i e n i a p u s t k i m a s ę b e tonowę . '.V t r a kc i e b e t o n o w a n i a o g r a n i c z a się i lość j e d n o r a z o w o w l a n e j p o r c j i betonu, by jego c i ś n i e n i e h y d r o s t a t y c z n e nie s p o w o d o w a ł o z a g n i e c e n i a p o w ł o k i k o l u m n y rurowej. D a n e c h a r a k t e r y s t y c z n e p r o c e s u b e t o n o w a n i a k o l u m n y rurowej po d a n o w t a b l i c y 3.

T a b l i c a 3 Dane c h a r a k t e r y s t y c z n e b e t o n o w a n i a k o l u m n rurow y c h

śre d n i c a

O b j ę t o ś ć b e t o n u dla w y p e ł n i e n i a 1 mb

pust k i (m-S)

D o p u s z c z a l n a w y s o k o ś ć słupa be tonu dla k o l u m n z:

otworu k o l u m n y

rurowej rur h u t n i c z y c h

(m)

s e g m e n t ó w (m)

6 1 0 4 0 0 0, 167 15 ,0 -

813 60 0 0 , 2 3 6 12 ,0 7,5

1016 8 0 0 0 . 3 0 8 9 , 0 6 ,0

1219 1 0 00 0 , 3 8 2 7,5 4 , 5

1422 1200 0 , 4 5 7 6 , 0 3 .0

2 4 0 0 .?. 100 1 , 060 - 1,5

Kirno w g r u n c i e r z e c z y p r y m i t y w n e g o w y k o n y w a n i a b e t o n o w a n i a nie s t w i e r ­ d z a n o z n i s z c z e n i a k o l u m n y rurowej w s k u t e k n i e r ó w n o m i e r n e g o c i ś n i e n i a gć-

-.tworu s p o w o d o w a n e g o n i e c a ł k o w i t y m w y p e ł n i e n i e m p u s t e k m i ę d z y k o l umnę

W z n o s z e n i e o b u d o w y m i ę d z y p o z i o m o w y c h otworów. 159

r u r o w ą a o c i o s e m o t w o r u w i e r t n i c z e g o . N a l e ż y p r z y p u s z c z a ć , że e w e n t u a l n i e p o z o s t a ł e p u s t k i u l e g a j ą z c z a s e m s a m o p o d s a d z e n i u , p o w o d u j ą c w ten s p o s ó b r ó w n o m i e r n y r o z k ł a d c i ś n i e ń na c a ł y m o b w o d z i e ko l u m n y .

W n i o s k i

1. O b u d o w a n e w i e r t n i c z e o t w o r y w i e l k o ś r e d n i c o w e z u w a g i na e k o n o m l c z - n ość, z a l e t y w y k o n a w c z e i e k s p l o a t a c y j n e w l i c z n y c h p r z y p a d k a c h z a s t ę p u ­ ją s z y b i k i m i ę d z y p o z i o m o w e .

2. S t o s o w a n e d o t y c h c z a s o b u d o w y o t w o r ó w w i e l k o ś r e d n i c o w y c h z ł o ż o n e ze s t a l o w e j k o l u m n y r urowej p o w i ą z a n e j p ł a s z c z e m b e t o n o w y m z o c i o s a m i o t w o r u w y k a z a ł y z a d o w a l a j ą c ą ż y w o t n o ś ć i w y t r z y m a ł o ś ć . O a k o s u r o w i e c do b u d o w y k o l u m n r u r o w y c h s z c z e g ó l n i e w i e l e w a l o r ó w w y k a z u j ą s e g m e n t y b l a s z a n e .

3. W c e l u z w i ę k s z e n i a z a k r e s u s t o s o w a n i a o t w o r ó w t e c h n o l o g i c z n y c h w r ó ż n y c h d z i e d z i n a c h b u d o w n i c t w a g ó r n i c z e g o n a l e ż y d o p r a c o w a ć s p o s ó b ich o b u d o w y w a n i a , s z c z e g ó l n i e w z a k r e s i e d o b o r u o d p o w i e d n i c h r e c e p t u r b e t o n u dla w y k o n y w a n i a p r e f a b r y k o w a n y c h e l e m e n t ó w o b u d o w y o z a d a n y c h własnościach m e c h a n i c z n y c h .

4. W c e l u z w i ę k s z e n i a z a k r e s u s t o s o w a n i a o t w o r ó w u ż y t k o w y c h o ś r e d n i c y p o w yże j 2 0 0 0 mm n a l e ż y o p r a c o w a ć n ow y s p o s ó b ich o b u d o w y w a n i a . W i n i e n on być u n i e z a l e ż n i o n y od n o ś n o ś c i u r z ą d z e ń d ź w i g o w y c h i m o ż l i w y do w y k o n a n i a w ci a s n e j p r z e s t r z e n i .

B03BEHEHHE KPEffil M E W r0P H 30H T A JIbH H X UITPEKOBHX OTBEPCIHft jjHAMETPOM AO 2 4 0 0 MM BbUlOJIHHEMLiX EyPHJIhHHM CnOCOEOM

P

e 3 b m e

d a T b a p a c c M a i p H B a e T T e x H O J i o r m o B 0 3 B e , n e H H H K p e n n S y p o B n x o T B e p c m a , a x a K x e n p H M 0 H H e M b i e MaTe pj ts ui bi flJia s t o S p e J i H , H a o c H O B e n o K a 3 a H H o r o a K T y a ż Ł H O - r o C O C T O H H H H O T e ^ e C T B e H H O i i T e X H H K H B S T O O Ó J i a C T H C $ O p M y j I n p O B a H O B H B O f l H H a - n p a B J i e H H u e k y B e J i i m e H H i o n p e f l e ź a n p m i e H e H H H 3 a i c p e n j i e H H H x S y p o B t i x O T B e p c m a b p a 3 H u x o f i j i a c T a x m a x T H o r o c T p o H T e j i b C T B a .

L I N I N G B U I L D I N G IN S H A F T W E L L S B E T W E E N D RA W L E V E L S B Y B O R I N G T O 2 4 0 0 mm D I A M E T E R S

S u m m a r y

T e c h n o l o g y for p l a c i n g l i n i n g s and m a t e r i a l s h a v e been d i s c u s s e d . S u g ­ g e s t i o n s for i n c r e a s e d u s a g e of l i n i n g s h a v e been p r e s e n t e d a g a i n s t the b a c k g r o u n d of p r e s e n t u s a g e r o u ti n es .