Efekty rynkowe i marketingowe działania grup kapitałowych w Polsce

(1)

134 dr inż. Olimpia Grabiec

Wyższa Szkoła Humanitas w Sosnowcu

EFEKTY RYNKOWE I MARKETINGOWE DZIAŁANIA GRUP KAPITAŁOWYCH W POLSCE

Streszczenie: Rzeczywistość gospodarcza niesie ze sobą różnego rodzaju przemiany strukturalne w zasadzie w każdym z sektorów gospodarki. Zmiany te spowodowane są chęcią walki z narastającą konkurencją. Jednym z narzędzi walki z narastającą konkurencją jest tworzenie nowych jednostek gospodarczych, jakimi są grupy kapitałowe. Coraz częściej zauważyć można powstawanie grup kapitałowych również w Polsce. Utworzenie grupy kapitałowej jest dobrym przykładem możliwości rozwoju przedsiębiorstw w niej uczestniczących.

Słowa kluczowe: grupa kapitałowa, efekty rynkowe, efekty marketingowe, rozwój przedsiębiorstwa, sektor energetyczny

Wstęp

Głównym celem opracowania jest analiza efektów rynkowych oraz marketingowych uzyskanych przez spółki dominujące i zależne po powstaniu grup kapitałowych. Analiza ta dotyczy grup kapitałowych polskiego sektora energetycznego.

Pierwsze polskie grupy kapitałowe powstały w 1989 roku w wyniku transformacji gospodarki. Były one rezultatem gwałtownych zmian gospodarczych a zarazem swobody w podejmowaniu decyzji oraz zmian prawnych, co dało możliwość tworzenia tego rodzaju przedsiębiorstw.

W Polsce istnieje tendencja do łączenia się przedsiębiorstw elektroenergetycznych, gazowych, wodnych, odpadów nieużytkowych, telekomunikacyjnych, telewizyjnych w celu świadczenia zintegrowanych zestawów produktów i usług dla odbiorców finalnych

²⁶³

.

Główną przyczyną tworzenia struktur kapitałowych jest

²⁶⁴

:

dążenie do osiągnięcia efektów skali, różnorodności,

dążenie do koncentracji działalności na umiejętnościach kluczowych i ograniczenia ryzyka działalności,

dążenie do optymalizacji łącznego wyniku działalności gospodarczej i do pobudzania lokalnej przedsiębiorczości.

Utworzenie grupy kapitałowej jest formą wzmocnienia własnej pozycji rynkowej w sektorze i zwiększenia udziałów rynkowych. Często jest to jedna z głównych przyczyn tworzenia grup kapitałowych w polskim sektorze energetycznym.

263 F. Krawiec, S. Krawiec, Zarządzanie marketingiem w firmie energetycznej, Difin, Warszawa 2001, s. 11.

264 M. Trocki, Grupy kapitałowe. Tworzenie i funkcjonowanie, PWN, Warszawa 2004, s. 21-22.

(2)

135 W ciągu ostatnich lat następuje coraz częstsze powstawanie grup kapitałowych w polskim sektorze energetycznym.

Utworzenie grup kapitałowych w polskim sektorze energetycznym przynosi wiele korzyści. Ich utworzenie daje przede wszystkim możliwość wzmocnienia pozycji rynkowej przedsiębiorstw je tworzących, jak również powoduje zwiększenie udziału w rynku.

1. Transformacja polskiego sektora energetycznego

Do końca lat osiemdziesiątych gospodarowanie w energetyce przemieniało się z w pełni planowanego koordynowania działalności przedsiębiorstw energetycznych (Ustawa o planowej gospodarce energetycznej – 1947 r.) poprzez kolejne modyfikacje, które oznaczały zwiększanie autonomii tych przedsiębiorstw potwierdzonej Ustawą o gospodarce energetycznej z 1984 roku

²⁶⁵

.

Ostatnie lata w sektorze energetycznym to okres poważnych zmian.

Przekształcenia w krajowej energetyce rozpoczęły się na początku lat 90. i miały one dostosować sektor do warunków panujących na światowych rynkach. Jednakże przełom transformacyjny lat dziewięćdziesiątych w dużym stopniu oznaczał dla energetyki kontynuację zapoczątkowanego wcześniej trendu.

Przemiany strukturalne w sektorze energetycznym poszły w kierunku tworzenia nowych, strategicznych jednostek koncentrujących się na usługach dla odbiorców, masowej konsolidacji i wzrostu koncentracji. Przede wszystkim zwiększyła się samodzielność zakładów energetycznych i wielu elektrociepłowni poprzez przekształcenie ich z przedsiębiorstw państwowych w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa. Aktualnie sektor energetyczny poddany jest regulacji na mocy Ustawy Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 roku z późniejszymi zmianami.

W ostatnich latach to globalizacja była i jest główną przyczyną powodującą, że większość polskich przedsiębiorstw energetycznych zmierza do utworzenia grup kapitałowych.

Prowadzone od początku lat dziewięćdziesiątych prace związane z sektorem energetycznym zaowocowały uchwaleniem 10 kwietnia 1997 roku przez Sejm RP ustawy Prawo energetyczne

²⁶⁶

, która to obowiązuje do dzisiaj (z późniejszymi zmianami). Ustawa ta stanowi najwyższy poziom obowiązującej regulacji tego sektora. Ustawa Prawo energetyczne reguluje działalność gospodarczą w zakresie nośników energii, jednak z wyłączeniem węgla kamiennego, który podlega regulacjom ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku (z późniejszymi zmianami) – Prawo geologiczne i górnicze

²⁶⁷

. Zaraz po ustawie Prawo energetyczne znajdują się akty wykonawcze do ustawy wydawane przez Radę Ministrów, Prezesa Rady Ministrów i Ministra Gospodarki. Istnieją także regulacje indywidualne wykonywane przez Prezesa URE.

Dnia 4 stycznia 2005 roku Rada Ministrów przyjęła dokument rządowy:

Polityka energetyczna Polski do 2025 roku. W dokumencie tym zostały wyznaczone długoterminowe kierunki działań do 2025 roku, pakiet zadań wykonawczych do 2008

265 A. Dobroczyńska, L. Juchniewicz, B. Zaleski, Regulacja energetyki w Polsce, Wydawnictwo Adam Marszałek, Warszawa – Toruń 2001, s. 36.

266 Dz.U. Nr 54, poz. 348, z późn. zm.

267 Dz.U. Nr 27, poz. 96, z późn. zm.

(3)

136 roku oraz odpowiedzialni za realizację tych zadań. Jednakże zawarte tutaj zamierzenia wymagają narzędzi prawnych, instytucjonalnych i środków finansowych.

Konieczne tutaj jest również kształtowanie warunków umożliwiających powstanie konkurencyjnych podmiotów na rynkach paliw i energii – procesy restrukturyzacji w tym sektorze będą zmierzać do budowy silnych podmiotów, o stabilnej kondycji ekonomicznej i technicznej, zdolnych do konkurowania na krajowych oraz wspólnotowych rynkach paliw i energii. W celu stworzenia możliwości sprostania konkurencji przedsiębiorstw na rynkach europejskich coraz częściej następują połączenia przedsiębiorstw. Planuje się kontynuowanie procesu restrukturyzacji wewnętrznej spółek z udziałem Skarbu Państwa, a także przygotowanie programu konsolidacji przedsiębiorstw sektora paliwowo- energetycznego.

W przypadku restrukturyzacji i przekształceń własnościowych planuje się również stopniowe zmniejszanie bezpośredniego wpływu organów państwa na funkcjonowanie przedsiębiorstw energetycznych – poprzez kontynuowanie procesu prywatyzacji nastąpi stopniowe ograniczenie funkcji właścicielskich Skarbu Państwa w sektorze energetycznym. W tym celu planuje się do 2008 roku kontynuowanie procesów prywatyzacji przedsiębiorstw w sektorze energetycznym, zapewnienie kontroli Skarbu Państwa nad operatorami systemów przesyłowych oraz monitorowanie realizacji zobowiązań inwestycyjnych podjętych w procesie prywatyzacji przedsiębiorstw w sektorze energetycznym

²⁶⁸

.

Polityka energetyczna Polski do 2025 roku przewiduje, że w horyzoncie do 2025 roku to właśnie węgiel kamienny oraz brunatny będą dostarczać podstawowego paliwa do wytwarzania energii.

Aktualnie polska elektroenergetyka składa się z czterech dużych grup będących pod kontrolą państwa, kilku pojedynczych sprywatyzowanych elektrowni oraz dystrybutorów energii. W związku z realizacją rządowego „Programu dla elektroenergetyki”, który zakładał utworzenie czterech dużych podmiotów gospodarczych zdolnych do konkurowania z innymi europejskimi przedsiębiorstwami na wolnym rynku energii, powstały następujące podmioty:

PGE Polska Grupa Energetyczna S.A.,

TAURON Polska Energia S.A. (wcześniej Energetyka Południe S.A.), ENEA S.A.,

ENERGA S.A.

2. Analiza efektów rynkowych i marketingowych grup kapitałowych polskiego sektora energetycznego

Głównym celem przeprowadzonych badań była ocena efektów rynkowych i marketingowych uzyskanych przez spółki dominujące oraz zależne po utworzeniu grupy kapitałowej.

Badania przeprowadzono w dwóch etapach. Pierwszym etapem były badania pilotażowe obejmujące 3 spółki wchodzące w skład grup kapitałowych polskiego sektora energetycznego, natomiast etapem drugim były badania właściwe.

268 Polityka energetyczna Polski do 2025 roku. Dokument przyjęty przez Radę Ministrów 4 stycznia 2005 roku, Warszawa, s. 29-31.

(4)

137 Kolejnym etapem badania było skontrolowanie pozyskanego materiału empirycznego pod względem formalnym, merytorycznym oraz kompletności, co pozwoliło usunąć wszelkie błędy przypadkowe.

W przeprowadzonych badaniach brały udział dwie grupy kapitałowe sektora energetycznego, w ramach których przebadano 11 przedsiębiorstw. Spółki, które zostały poddane badaniom, sklasyfikowano pod względem formy organizacyjno- prawnej, rozmiaru przedsiębiorstwa oraz ze względu na rodzaj zależności.

Ostatecznie badane przedsiębiorstwa podzielono na dwie grupy, a mianowicie na spółki dominujące oraz spółki zależne. Charakterystykę próby badawczej zamieszczono w tabeli 1.

Tabela 1. Charakterystyka badanych przedsiębiorstw

Forma organizacyjno-

prawna

Spółki akcyjne Spółki z o.o. Inne spółki

54,55% 45,45% -

Rozmiar przedsiębiorstwa (według kryterium

zatrudnienia)

Do 9 10 – 49 50 – 249 Powyżej 250

- 9,09% 36,36% 54,55%

Rodzaj zależności

Dominujące Zależne Powiązane Inne

18,18% 81,82% - -

Źródło: Opracowanie własne

W badaniach zidentyfikowano różne rodzaje efektów występujących po utworzeniu grup kapitałowych w spółkach dominujących i zależnych polskiego sektora energetycznego. Wśród efektów rynkowych i marketingowych zbadano następujące rodzaje efektów: ępuj

zmiana udziału w rynku,

wyeliminowanie (ograniczenie) konkurencji, wzrost wartości rynkowej,

komplementarność produktów (rynków), wejście w nowe obszary działalności, zmniejszenie ryzyka działalności.

W tabeli 2 przedstawiono ocenę efektów rynkowych i marketingowych przez spółki dominujące oraz zależne.

Tabela 2. Ocena efektów rynkowych i marketingowych przez spółki dominujące i zależne

Spółki dominujące

Spółki zależne

Grupy kapitałowe

Wyszczególnienie Suma

punktów Miejsce Suma

punktów Miejsce

(5)

138

Zmiana udziału

w rynku 3 5 16 2 19 2,5

Wyeliminowanie (ograniczenie)

konkurencji

3 5 12 6 15 6

Wzrost wartości

rynkowej 4 2 18 1 22 1

Komplementar- ność produktów,

rynków

4 2 13 4,5 17 4

Wejście w nowe obszary działalności

3 5 13 4,5 16 5

Zmniejszenie ryzyka działalności

4 2 15 3 19 2,5

Suma Σ 21/24(max) Σ 87/108(max) Σ 108/132(max)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań

Uzyskane wyniki przedstawiono poniżej w formie wykresów, jak również w formie opisowej. Rys. 1 przedstawia uzyskane wyniki rynkowe i marketingowe przez spółki dominujące sektora energetycznego w ujęciu punktowym, natomiast rys. 2 w ujęciu procentowym.

Rodzaje efektów rynkowych i marketingowych: 1 - zmiana udziału w rynku; 2 - wyeliminowanie (ograniczenie) konkurencji; 3 - wzrost wartości rynkowej; 4 - komplementarność produktów (rynków);

5 - wejście w nowe obszary działalności; 6 - zmniejszenie ryzyka działalności.

Rys. 1. Suma punktów przyznana poszczególnym efektom rynkowym i marketingowym uzyskanym przez spółki dominujące

(6)

139

Rodzaje efektów rynkowych i marketingowych: 1 - zmiana udziału w rynku; 2 - wyeliminowanie (ograniczenie) konkurencji; 3 - wzrost wartości rynkowej; 4 - komplementarność produktów (rynków); 5 - wejście w nowe obszary działalności; 6 - zmniejszenie ryzyka działalności

Rys. 2. Suma punktów przyznana poszczególnym efektom rynkowym i marketingowym uzyskanym przez spółki dominujące – ujęcie procentowe

Wśród efektów rynkowych i marketingowych uzyskanych przez spółki dominujące oczywisty wydaje się wzrost wartości rynkowej spółki i wykazały to również przeprowadzone badania ankietowe. Badane spółki dominujące potwierdziły, że efekt ten wystąpił pozytywnie wśród badanej grupy kryteriów. Także komplementarność produktów bądź rynków osiągnęła najwyższą z możliwych sumę punktów, co również można uznać za przejaw oczywisty z punktu widzenia spółek dominujących, z uwagi na udział w grupach kapitałowych przedsiębiorstw prowadzących z reguły uzupełniającą się działalność. Efekt ten powoduje możliwość zaoferowania szerszego asortymentu produktów bądź świadczenie szerszego zakresu usług, co w przypadku spółek dominujących jest niezaprzeczalne. Maksymalną liczbę punktów uzyskał również efekt zmniejszenia ryzyka działalności, przez co uznać można, że dla spółek dominujących utworzenie grupy kapitałowej powoduje zmniejszenie tego ryzyka, co jest zjawiskiem niezwykle pozytywnym. Efekt ten jest przede wszystkim wynikiem zróżnicowania źródeł przychodów, co pozwala skompensować ewentualny spadek dochodów z jednego przedsiębiorstwa wzrostem dochodów innego.

Nieco niżej spółki dominujące oceniły efekty zmiany udziału w rynku,

wyeliminowania bądź ograniczenia konkurencji oraz wejścia w nowe obszary

działalności. Jedna ze spółek oceniła zmianę udziału w rynku jako pozytywną, co w

zdecydowanym stopniu poprawia jej pozycję przetargową wobec dostawców i

odbiorców. Natomiast druga spółka dominująca stwierdziła, że utworzenie grupy

(7)

140 kapitałowej nie wpłynęło na jej udział w rynku. Taka sama struktura odpowiedzi wystąpiła wśród tych spółek w przypadku wyeliminowania (ograniczenia) konkurencji oraz wejścia w nowe obszary działalności. Co się tyczy konkurencji w polskim sektorze energetycznym, można raczej mówić o jej ograniczeniu, a nie o wyeliminowaniu. W badanym przypadku nastąpiło ograniczenie konkurencji poprzez utworzenie grup kapitałowych przez konkurencyjne przedsiębiorstwa. Tylko jedna z badanych spółek dominujących, tworząc grupę kapitałową, weszła w nowe obszary działalności (usługi remontowe, konserwacyjne i budowlane dla branży energetycznej, remonty urządzeń energetycznych, produkcja części zamiennych dla energetyki, modernizacja zbiorników stacji paliw, rewitalizacja rurociągów wodnych, usługi medyczne), natomiast dla drugiej utworzenie grupy kapitałowej ten efekt nie miał znaczenia.

Zauważyć należy, że żaden z efektów rynkowych i marketingowych nie został oceniony negatywnie przez spółki dominujące, co uznać można za zjawisko wielce obiecujące.

Wśród efektów rynkowych i marketingowych, które wystąpiły w spółkach dominujących po utworzeniu grup kapitałowych, największe znaczenie dla spółek dominujących miały:

wzrost wartości rynkowej – 19,05%,

komplementarność produktów (rynków) – 19,05%, zmniejszenie ryzyka działalności – 19,05%.

W nieco mniejszym stopniu wystąpiły:

zmiana udziału w rynku – 14,29%,

wyeliminowanie (ograniczenie) konkurencji – 14,29%, wejście w nowe obszary działalności – 14,29%.

Na rys. 3 i 4 przedstawiono efekty rynkowe i marketingowe uzyskane przez spółki zależne po utworzeniu grup kapitałowych.

Rys. 3. Suma punktów przyznana poszczególnym efektom rynkowym i marketingowym uzyskanym przez spółki zależne

(8)

141 Wśród badanych spółek zależnych to właśnie efektom rynkowym i marketingowym przyznano procentowo największą liczbę punktów. Uzyskały one aż 80,56% z maksymalnej liczby punktów możliwych do uzyskania.

Rys. 4. Suma punktów przyznana poszczególnym efektom rynkowym i marketingowym uzyskanym przez spółki zależne – ujęcie procentowe

Wśród efektów rynkowych i marketingowych uzyskanych przez spółki zależne oczywisty jest wzrost wartości rynkowej spółek, co wykazały również przeprowadzone badania ankietowe. Wszystkie badane spółki zależne wskazały na pozytywne wystąpienie tego efektu wśród badanej grupy kryteriów, przez co efekt ten osiągnął maksymalną liczbę punktów. Wzrost wartości rynkowej badanych spółek zależnych może być efektem rozwoju całej grupy kapitałowej, jak również wzrostu potencjału wytwórczego i handlowego nie tylko spółek zależnych, ale też całej grupy.

Prowadzi to także do umacniania pozycji rynkowej, co z kolei wpływa na wzrost wartości udziałów (akcji) i korzyści płynących w związku z tym dla ich posiadaczy.

Pozytywnie, chociaż nieco niżej, badane spółki zależne oceniły zmianę udziału w rynku oraz zmniejszenie ryzyka działalności. Stwierdzić można, że jednym z celów tworzenia grup kapitałowych jest zwiększenie jej siły rynkowej, jak również osiągnięcie dominującej pozycji rynkowej całej grupy. W badanych spółkach nastąpiła pozytywna zmiana udziału w rynku po utworzeniu grup kapitałowych, co nazwać można efektem oczywistym z racji tego, że badane grupy należą do największych z udziałem Skarbu Państwa na rynku krajowym. Natomiast zmniejszenie ryzyka działalności jest częściowo wynikiem zwiększenia udziału w rynku badanych spółek zależnych, jak również powiązań pozakapitałowych

15%

21% 14%

18%

17%

1 2 3 4 5 6

(9)

142 występujących pomiędzy badanymi spółkami a ich spółkami dominującymi czy zależnymi.

Jeśli chodzi o wejście w nowe obszary działalności, to połowa z badanych spółek zależnych uznała ten efekt pozbawiony znaczenia dla ich działalności po utworzeniu grupy, natomiast druga połowa weszła w nowe obszary działalności.

Patrząc z punktu widzenia celów tworzenia grup kapitałowych, stwierdzić można, że wejście w nowe obszary działalności jest zjawiskiem niezwykle pożądanym. Często jest to główny powód wyboru strategii wzrostu zewnętrznego, ponieważ utworzenie grupy kapitałowej wiąże się z mniejszym kosztem niż wejście w nowe obszary działalności za pomocą inwestycji wewnętrznych. Dlatego też można stwierdzić, że przeprowadzone badania wśród spółek zależnych są tego dowodem. Wejście w nowe obszary działalności powiązane jest z komplementarnością produktów lub rynków.

Spółki dominujące dbają o całościową strategię grupy, włączając do grupy spółki na zasadzie komplementarności dającej możliwość wytwarzania, dystrybucji, a także sprzedaży w ramach spółek tworzących jedną grupę kapitałową. Dlatego też założyć można, że grupy kapitałowe tworzone są na zasadzie komplementarności, co także potwierdziły przeprowadzone badania.

Najmniejszą liczbę punktów wśród efektów rynkowych i marketingowych uzyskało wyeliminowanie bądź ograniczenie konkurencji. Wyniki przeprowadzonych badań są zgodne zarówno wśród spółek zależnych, jak i dominujących, bo jak już wspomniano, w części opracowania dotyczącej spółek dominujących, w polskim sektorze energetycznym raczej można mówić o ograniczeniu konkurencji, a nie o jej wyeliminowaniu.

Za pozytywne zjawisko uznać należy, że żaden z efektów rynkowych i marketingowych nie został oceniony negatywnie przez spółki zależne.

Na rys. 4 przedstawiono procentowe ujęcie punktów przyznanych przez spółki zależne efektom rynkowym i marketingowym.

Wśród efektów rynkowych i marketingowych, które wystąpiły w spółkach zależnych po utworzeniu grup kapitałowych ,największy pozytywny wpływ na spółki zależne miały:

wzrost wartości rynkowej – 20,69%, zmiana udziału w rynku – 18,39%

zmniejszenie ryzyka działalności – 17,24%.

W nieco mniejszym stopniu wystąpiły:

wejście w nowe obszary działalności – 14,94%, wyeliminowanie (ograniczenie) konkurencji – 13,79%, komplementarność produktów (rynków) – 14,94%.

Podsumowanie

Podsumowując, można stwierdzić, że grupy kapitałowe powstają przede wszystkim w celu rozwoju przedsiębiorstwa poprzez powiększanie rozmiarów działalności gospodarczej, a także w celu uzyskiwania przewagi konkurencyjnej.

Zauważyć należy, że przeprowadzone badania w pełni potwierdzają powyższe

stwierdzenie. Grupy kapitałowe uzyskały obiecujące efekty wśród efektów

rynkowych i marketingowych. Największym efektem tworzenia grup kapitałowych

jest wzrost wartości rynkowej, zmiana udziału w rynku oraz zmniejszenie ryzyka

(10)

143 działalności. Natomiast wśród efektów rynkowych najmniej dało się je odczuć jako wyeliminowanie bądź ograniczenie konkurencji.

Stwierdzić można, że utworzenie grup kapitałowych w sektorze energetycznym powoduje ogromny pozytywny wpływ na uzyskanie efektów każdej kategorii. Przede wszystkim daje możliwość wzmocnienia własnej pozycji rynkowej w tym sektorze, jak również powoduje zwiększenie udziału w rynku. Jest to tym bardziej ważne, gdyż sektor ten nadal podlega konsolidacji z uwagi na narastającą konkurencję po wstąpieniu do Unii Europejskiej. Jeśli polskie przedsiębiorstwa energetyczne chcą konkurować z zagranicznymi, muszą podlegać ciągłemu rozwojowi, a utworzenie grup kapitałowych jest dobrym przykładem możliwości rozwoju przedsiębiorstw w nich uczestniczących.

Powstanie grup kapitałowych w sektorze energetycznym powoduje dostęp spółek je tworzących do nowych rynków. Z kolei wzrost skali działania powoduje obniżenie kosztów dzięki lepszemu wykorzystaniu zasobów, jak również dzięki komplementarności zasobów i rynków. Natomiast wzrost siły przetargowej wobec dostawców, jak również komplementarność zasobów powoduje obniżenie kosztów zakupu produktów i usług. Efekt ten daje możliwość zaoferowania szerszego asortymentu produktów bądź świadczenie szerszego zakresu usług, co niezaprzeczalnie wpływa na rozwój przedsiębiorstw tworzących grupę kapitałową sektora energetycznego. Wiadome jest, że jedną z głównych przyczyn tworzenia grup kapitałowych, i to nie tylko w badanym sektorze, jest uzyskanie efektu synergii, co w badanym sektorze bardzo się sprawdza, gdyż z reguły łączą się przedsiębiorstwa z całego łańcucha produkcji i dystrybucji. W sektorze energetycznym komplementarność zasobów można uznać za jeden z kilku głównych powodów powstawania grup kapitałowych. Zauważyć należy, że podstawa działalności grup kapitałowych w sektorze energetycznym polega na tym, że występuje spójność pomiędzy wytwarzaniem zasobów a realizacją transakcji, czyli utworzenie grup kapitałowych powoduje techniczne zintegrowanie kilku dziedzin uplasowanych w różnych etapach ciągu produkcyjno-technologicznego. Dzięki zintegrowaniu transakcji ułatwione zostaje zarządzanie, koordynacja oraz kontrola procesu zaopatrzenia, produkcji i zbytu.

Bardzo ważnym skutkiem utworzenia grup kapitałowych w tym sektorze jest zmniejszenie ryzyka działalności. Efekt ten jest przede wszystkim wynikiem zróżnicowania źródeł przychodów, co pozwala skompensować ewentualny spadek dochodów z jednego przedsiębiorstwa wzrostem dochodów innego.

Bibliografia

1. A. Dobroczyńska, Juchniewicz L., Zaleski B., Regulacja energetyki w Polsce, Wydawnictwo Adam Marszałek, Warszawa – Toruń 2001.

2. Krawiec F., Krawiec S., Zarządzanie marketingiem w firmie energetycznej, Difin, Warszawa 2001.

3. Polityka energetyczna Polski do 2025 roku. Dokument przyjęty przez Radę Ministrów 4 stycznia 2005 roku, Warszawa

4. Trocki M., Grupy kapitałowe. Tworzenie i funkcjonowanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.

5. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 roku, Prawo energetyczne, Dz.U. Nr 54, poz. 348, z późniejszymi zmianami.

(11)

144

6. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku, Prawo geologiczne i górnicze, Dz.U. Nr 27, poz. 96, późniejszymi zmianami.

MARKET AND MARKETING EFFECTS OF THE OPERATION OF CAPITAL GROUPS IN POLAND

Summary: Economic reality causes different kinds of structural changes, actually in every single sector of economy. These changes are caused by the wish of fighting the increasing competition. One of the tools to fight the competition is creation of the new economic units, such as capital groups. Capital groups development can be noticed more and more often, also in Poland. Developing a capital group is a good example of possibility of the expansion of enterprises that are a part of it.

Keywords: capital group, market effects, marketing effects, enterprise development, energy sector