2012, nr 2 (9)
P
od koniec roku 2010 ukazała się niezwykle interesująca książka au- torstwa Marioli Antczak – adiunkta w Katedrze Informacji Naukowej i Bi- bliotekoznawstwa Uniwersytetu Łódz- kiego, wydana jako jej rozprawa habili- tacyjna. Publikacja ta była nominowa- na do nagrody Adama Łysakowskiego w roku 2011, co świadczy o tym, że do- strzeżono jej rozliczne walory. Nie do- czekała się ona jednak szerszego omó- wienia ani dyskusji, co może budzić zdziwienie, ponieważ powinna być po- lecana zarówno bibliotekarzom, jak i studentom bibliologii oraz informa- tologii jako lektura obowiązkowa. Stąd też próba zwrócenia na nią uwagi, tym bardziej że rozważania, które podjęła autorka, obecnie są podwójnie aktual- ne, zważywszy na najnowszy „Projekt rozporządzenia Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie kwalifikacji do zajmowania stanowisk bibliotekarskich”, a także „otwieranie”zawodów, w tym zawodu biblioteka- rza nauczyciela, co w dobie przemian funkcji i zadań bibliotek, wymagają- cych wysoko kwalifikowanej kadry, może budzić głęboki niepokój.
Autorka podjęła bardzo istotny problem: miejsca bibliotek i bibliote- karzy szkolnych w kształtowaniu spo- łeczeństwa informacyjnego w Pol- sce w latach 1989–2007, tj. w okresie od przełomu ustrojowego do czasu, w którym po raz ostatni zmodyfiko- wano podstawy programowe ścieżki z edukacji czytelniczej i medialnej, nie tylko ograniczając rolę pracowników bibliotek szkolnych w jej realizacji, ale wręcz likwidując tę ścieżkę.
Warto podkreślić, że proces prze- mian ról nauczycieli bibliotekarzy zo- stał ujęty w szerokim kontekście re- form oświatowych, jak również na tle aktów legislacyjnych, dotyczących bi- bliotek szkolnych i ich pracowników.
Nie zabrakło także badań własnych dr Antczak, które przeprowadziła wśród nauczycieli i uczniów, aby poznać ich opinie i wiedzę na temat realizacji za- jęć z zakresu edukacji czytelniczej i medialnej.
Całość rozważań autorka ujęła w pięć rozbudowanych wewnętrznie rozdziałów, wydzielonych na podsta- wie kryteriów merytorycznych i chro- nologicznych, tworząc bardzo logiczną strukturę.
Rozdział pierwszy pt. Biblioteki szkolne a społeczeństwo informacyjne zaczęła bardzo trafnie od charaktery- styki – na podstawie bogatej literatury przedmiotu – społeczeństwa informa- cyjnego, podkreślając następnie zwią-
Społeczeństwo informacyjne bez
bibliotekarzy? Refleksje związane
z książką Marioli Antczak: Rola
bibliotek i bibliotekarzy szkolnych
w edukacji społeczeństwa
informacyjnego na tle przeobrażeń
oświatowych w Polsce w latach
1989–2007, Łódź: Wydawnictwo
Uniwersytetu Łódzkiego 2010,
392 s., ISBN 978-837-525-381-8
178 Recenzje, omówienia i przeglądy piśmiennictwa
zek między funkcjami bibliotek szkol- nych a kształtowaniem się tego nowe- go modelu społeczeństwa.
W rozdziale drugim Biblioteki szkolne a polityka oświatowa w Pol- sce (1989–2007) przedstawiła najważ- niejsze przemiany w oświacie, które nastąpiły w naszym kraju po transfor- macji ustrojowej i w nowej rzeczywi- stości politycznej wpływały na funk- cjonowanie bibliotek szkolnych. Wy- korzystując dyskusje, toczące się na łamach prasy fachowej, naszkicowała nowe tendencje oświatowe, uwzględ- niając także zmiany w edukacji, od- działujące również na biblioteki szkol- ne, jakie nastąpiły pod wpływem Unii Europejskiej, której członkiem została Polska w roku 2004.
Trzeci rozdział recenzowanej książki pt. Nauczyciele bibliotekarze a edukacja w świetle aktów legislacyj- nych i literatury przedmiotu (1983–
–2007) obejmuje dzieje działalności edukacyjnej bibliotekarzy, nakreślone postanowieniami zawartymi w usta- wach, rozporządzeniach i zarządze- niach. Charakterystyka aktów legisla- cyjnych, które zgromadziła autorka, zasługuje na szczególne uznanie. Nie było dotąd tak obszernego i fachowe- go zestawienia oraz omówienia aktów prawnych, odnoszących się do działal- ności edukacyjnej bibliotekarzy, przy czym zostały one scharakteryzowa- ne w sposób niezwykle profesjonal- ny, świadczący o wysokich kompeten- cjach merytorycznych autorki.
W rozdziale czwartym (Bibliote- ki i bibliotekarze szkolni a kształcenie społeczeństwa informacyjnego w świe-
tle badań) dr Antczak zaprezentowała własne badania sondażowe, dotyczące realizacji zajęć z zakresu edukacji czy- telniczej i medialnej. Usytuowała je na tle wnikliwej analizy literatury przed- miotu, ukazującej stań badań ze wska- zanego zakresu, dokonując zarazem analizy jakościowej aktów legislacyj- nych, dotyczących podstaw programo- wych edukacji czytelniczej i medialnej.
Badania empiryczne metodą sonda- żu przeprowadziła autorka w 2007 r.
w województwie łódzkim wśród 215 nauczycieli i 1400 uczniów szkół pod- stawowych, gimnazjów i liceów. Są one poprawne metodologicznie, przy czym zastosowanie ankiet elektronicznych pozwoliło na objęcie sondażem zna- czącej liczby badanych, umożliwiając zebranie interesujących i wiarygod- nych materiałów. Zostały one prawi- dłowo zanalizowane – z wykorzysta- niem do weryfikacji postawionych hi- potez testu Chi-kwadrat, co na grun- cie bibliologicznym stanowi nowość.
W rezultacie autorka osiągnęła zakła- dane cele: diagnostyczny, poznawczy i pragmatyczny, co potwierdza także ostatni, piąty rozdział jej pracy.
Rozdział ten, zatytułowany Biblio- teki szkolne i bibliotekarze w kształce- niu społeczeństwa informacyjnego wo- bec wyzwań edukacyjnych XXI wieku:
wnioski i postulaty końcowe, obejmu- je interpretację wyników badań son- dażowych, które zostały przedsta- wione w szerokim kontekście proce- sów i trendów dominujących w XXI w., w którym kształtuje się globalne spo- łeczeństwo informacyjne, a system edukacji i funkcjonujące w jego obrę-
179
Recenzje, omówienia i przeglądy piśmiennictwa
bie biblioteki szkolne muszą uczestni- czyć w tym procesie.
Wnioski końcowe nie napawa- ją optymizmem, zwłaszcza że – jak przypomina autorka – w roku szkol- nym 2007/2008 nie przewidziano ani ścieżek edukacyjnych, w tym edukacji czytelniczej i medialnej, ani odrębne- go przedmiotu dla tych treści, a reali- zację zagadnień charakterystycznych dla tej edukacji przewidziano w ra- mach innych zajęć. W koncepcji Mi- nisterstwa Edukacji Narodowej rów- nież nie uwzględniono wykorzystania potencjału płynącego z wykształce- nia nauczycieli bibliotekarzy. Ich rola w edukacji w planach reformatorskich na lata 2009/2010 i obecnych refor- mach została mocno ograniczona. Zda- niem dr Antczak, z którym nie sposób się nie zgodzić, zaprzepaszczono osią- gnięcia lat 80., kiedy to powierzono nauczycielom bibliotekarzom reali- zację przysposobienia czytelniczego i informacyjnego, a w końcu lat 90. ze- pchnięto ich do roli administratorów zapleczy informacyjnych i współpra- cowników nauczycieli przedmioto- wych. Sformułowała więc szereg po- stulatów – zarówno w sferze badaw- czej, jak i działań praktycznych, któ- rych realizacja mogłaby wpłynąć na podniesienie efektywności kształce- nia informacyjnego. Niestety, moż- na mieć uzasadnione obawy, że nie- których, tych praktycznych, nie da się wprowadzić w życie.
W tym miejscu należy zaznaczyć, że Mariola Antczak już w kwietniu 2008 r. zredagowała „List do Pani Mi- nister Hall w sprawie reformy oświa-
towej”, skierowany bezpośrednio do Ministerstwa, a także opublikowa- ny na łamach „Biuletynu EBIB” i „Bi- blioteki w Szkole”. Chociaż w środowi- skach bibliotekarsko-bibliologicznych został on przyjęty z dużym entuzja- zmem, niestety nie doczekał się odpo- wiedzi ani nie wpłynął na wprowadza- ne reformy. Mimo to w marcu 2011 r.
dr Antczak podjęła kolejną próbę dzia- łań, wysyłając drugi list, który stano- wił reakcję na projektowane przez Mi- nisterstwo Edukacji Narodowej nowe zapisy w „Karcie Nauczyciela”, m.in.
określające nauczycieli bibliotekarzy mianem pracowników administracyj- nych. Wprawdzie tym razem list do- czekał się odpowiedzi ze strony De- partamentu Strategii, ale nie wiadomo, jakie zapadną decyzje, ponieważ nad projektami zmian trwają jeszcze pra- ce zespołu opiniodawczo-doradczego.
Pozostaje wierzyć, że do tego zespo- łu trafi właśnie ona, chociaż w obliczu wspomnianych na wstępie najnow- szych działań „uwalniających” zawód bibliotekarza, trudno spodziewać się satysfakcjonujących rozstrzygnięć.
W podsumowaniu całości roz- ważań stwierdzam, że przedstawiona książka jest ważnym głosem w dysku- sji nad miejscem bibliotek szkolnych i nauczycieli bibliotekarzy w kształ- ceniu społeczeństwa informacyjnego i nad polityką ministerialną realizowa- ną wobec tych placówek. Jest to opra- cowanie bardzo wartościowe, uzupeł- niające znacząco luki w dotychczaso- wym stanie wiedzy na podjęty temat.
Koniecznie powinni ją znać pracowni- cy bibliotek, zwłaszcza szkolnych, po-
180 Recenzje, omówienia i przeglądy piśmiennictwa
winna też trafić na listę lektur obo- wiązkowych studentów przygotowu- jących się do roli tych, którzy będą nie tylko sprawnie zarządzać informacją, ale również współtworzyć świat wie- dzy i informacji oraz kształtować jego
„mieszkańców”. Apeluję zatem, aby wspierali działania Marioli Antczak na rzecz zachowania statusu biblioteka- rza nauczyciela i profesjonalnie pro- wadzonych zajęć z edukacji czytelni-
czo-medialnej, a także wypowiadali się na temat najnowszych projektów mi- nisterialnych, prowadzących do „roz- płynięcia się” jednego z najpiękniej- szych zawodów, tak bardzo potrzeb- nego we współczesnym świecie.
Bronisława Woźniczka-Paruzel Instytut Informacji Naukowej i Biblio- logii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
Chris Brogan, Julien Smith, Zaufanie 2.0. Jak wywrzeć wpływ, zdobyć lojalność klientów i kreować markę, Gliwice: Wydawnictwo Helion 2011, 221 s., il., ISBN 978-83-246-2975-6
P
ublikacja autorstwa Chrisa Broga- na i Juliena Smitha, wydana przez Wydawnictwo Helion, jest pracą po- pularnonaukową traktującą o sze- roko pojętych relacjach z klientami, o ich lojalności oraz sposobach budo- wania zaufania w dobie rozwoju tech- nologii informacyjnej, a zwłaszcza na- rzędzi Web 2.0. Autorzy w niezwykle przystępny i ciekawy sposób opisują zadania agentów zaufania, czyli osób budujących pozytywny wizerunek or- ganizacji oraz nawiązujących uczci- we relacje w sieci, przy wykorzystaniu nowoczesnych aplikacji i narzędzi in- ternetowych. Podają przy tym liczne przykłady zastosowania ich koncep- cji oraz wnioski z działalności agen- tów zaufania. Książka jest adresowa- na głównie do managerów firm zaj- mujących się budowaniem reputacji marki, ale z powodzeniem może być również wykorzystana przez pracow- ników innych instytucji i organiza- cji, pracujących w działach marketin- gu i public relations (dalej: PR), zaj- mujących się kreowaniem wizerunku i nawiązywaniem pozytywnych rela-cji z otoczeniem zewnętrznym. Oma- wiana publikacja zawiera liczne opisy wdrażanych strategii oraz przykłady wpływu narzędzi społecznościowych na funkcjonowanie konkretnych firm i instytucji. Praca została napisana ła- two przyswajalnym, komunikatyw- nym językiem. Jej autorzy są praktyka- mi marketingu, ekspertami doświad- czonymi w działalności medialnej, wy- korzystującymi aplikacje i narzędzia społecznościowe w życiu codziennym.
Chris Brogan jest specjalistą w dzie- dzinie blogosfery, prowadzącym firmę doradczą w zakresie pozyskiwania no- wych klientów1, a Julien Smith jednym
1 C. Brogan, A Brief Bio [on-line] [dostęp 30 listopada 2012]. Dostępny w World Wide Web: htttp://www.chrisbrogan.com/about/.
