"Zmartwychwstanki : charyzmat i dzieje 1891-1991", t.2, Maria Lucyna Mistecka, Lublin 2000 : [recenzja]

Małgorzata Stopikowska

"Zmartwychwstanki : charyzmat i

dzieje 1891-1991", t.2, Maria Lucyna

Mistecka, Lublin 2000 : [recenzja]

Saeculum Christianum : pismo historyczno-społeczne 11/2, 281-283

[9 ] R E C E N Z J E I O M Ó W IE N IA 2 8 1 o p ra c o w a n ie d la dyskusji o re la c ja c h e u ro p e js k o -a m e ry k a ń sk ic h . Tego w ym ogu n ie da się u n ik n ą ć n a d łu ższą m e tę , i to b ę d z ie o n m u sia ł być dysk u to w an y .

To o p ra c o w a n ie , raczej o c h a r a k te r z e e se ju , w n ie k tó ry c h fra g m e n ta c h nosi z n a m io ­ na k ry ty czn eg o p o d e jś c ia d o b o g a c tw a p o d e jm o w a n e j te m a ty k i, w ręcz za w z o re m c e n io ­ n eg o p rz e z a u to r a s e k re ta r z a s ta n u H . K issin g er. A u to r w ie lo k ro tn ie staw ia w ła sn e s u ­ g e stie , k tó r e w y n ik ają z a p e w n e ta k ż e z je g o o sb iste g o d o św ia d c z e n ia , o p a rte g o n a z a a n ­ g a ż o w a n iu p o lity czn y m , tak zaw o d o w y m ja k i a m a to rsk im . N ie ste ty n ie m o ż n a ze w szystkim się zg o d zić, zw łaszcza gdy zbyt m o c n o p rz e w a ż a je d n o s tro n n y , d o ść p łask i o b ra z a m e ry k a ń sk i.

W su m ie je s t to ja s n e i w n ik liw e stu d iu m w sp ó łc zesn y c h relacji E u ro p a i U S A . N osi w so b ie ta k ż e o d p o w ie d n ie e le m e n ty h isto ry czn o ści i je d n o c z e ś n ie p e w n e n a c h y le n ie p e rsp e k ty w ic z n e . J e s t o n o o d p o w ie d z ia ln y m p o c h y le n ie m się n a d hic e t n u n c w ażn e g o e le m e n tu w sp ó łc z e sn y c h sto s u n k ó w p o lity czn y ch

B p A n d rzej F. D ziu ba

M a ria L u c y n a M i s t e c k a C R , Z m artw ychw stanki. C h a iyzm a t i dzieje 1 8 91-1991

,

W w ie k u X IX p o w sta ło w K o śc ie le k a to lic k im p rz e sz ło 200 ż e ń sk ic h z g ro m a d z e ń z a ­ k o n n y c h , m a ją c y c h n ajczęściej b a rd z o k o n k re tn y p ro g ra m sp o łe c z n o -a p o sto lsk i. W śró d nich były ta k ż e z m a rtw y c h w sta n k i z a ło ż o n e p rz e z C e lin ę i Ja d w ig ę B o rz ę c k ie w ro k u 1891. W e d łu g k o n sty tu c ji z a k o n n y c h m iały o n e łączyć d u c h a m o d litw y i u m a rtw ie n ia z d z ia ła ln o ś c ią d y d ak ty czn o -w y ch o w aw czą i c h a ry ta ty w n ą , a ta k ż e p o m a g a ć w p ra c a c h p a ra fia ln y c h w e d łu g p o trz e b czasu i m iejsca . T e m a t ro zw o ju żeń sk iej g ałęzi z g ro m a d z e ­ nia Z m a rtw y c h w s ta n ia P a ń sk ie g o p o d ję ła w sw ojej ro z p ra w ie s. M . L. M iste c k a . Tom p ierw szy p o św ię c iła p o w s ta n iu i k sz ta łto w a n iu to ż sa m o śc i z a k o n n e j now ej w sp ó ln o ty (1 8 9 1 -1 9 1 3 ), a to m d ru g i - p re z e n to w a n y w n in iejsze j re c e n z ji - d z ie jo m z g ro m a d z e n ia p o śm ie rc i Z a ło ż y c ie lk i m . C e lin y (19 1 3 -1 9 9 1 ).

N a to m d ru g i s k ła d a się sz eść ro z d z ia łó w , p o d z ie lo n y c h n a p a ra g ra fy . C a ło ść o p a ­ tr z o n a je s t k ró tk im w s tę p e m o ra z p o d su m o w a n ie m w języ k u an g ie lsk im . P u b lik a c ję z a ­ m y k ają a n e k sy i o b sz e rn y w ykaz b ib lio g ra fii. Z n a c z ą c y m u ła tw ie n ie m d la C z y te ln ik a, c h c ą c e g o sk o rz y sta ć z o b u to m ó w , je s t in d e k s oso b o w y o ra z w ykaz w ażn iejszy ch sk ró ­ tów . T ak ja k w p rz y p a d k u to m u p ie rw sz e g o , o m a w ia n ą k sią żk ę w z b o g ac ają dw a z b io ry fo to g ra fii, ilu stru ją c y c h d z ia ła ln o ś ć i rozw ój z m a rtw y c h w sta n e k w P o lsce i n a św iecie.

P o d staw o w y m z a d a n ie m , k tó r e sta ło p rz e d m ło d ą w s p ó ln o tą z a k o n n ą , było o s ta te c z ­ n e z a tw ie rd z e n ie je j k o n sty tu c ji o ra z u m o c n ie n ie i rozw ój sw oich s tr u k tu r p ra w n o -o rg a ­ nizacyjnych. Były to n ie ła tw e d o ro z w ią z a n ia p ro b le m y , b io rą c p o d u w ag ę b u rzliw e w y­ d a rz e n ia p o lity c z n e , k tó ry c h a r e n ą był w iek X X : dw ie w ojny św iatow e, o d z y sk a n ie n ie ­ p o d le g ło śc i, a n a s tę p n ie o k u p a c ja k o m u n isty c z n a w Polsce, zm ian y z a c h o d z ą c e w św ie­ cie i sa m y m K o śc ie le (S o b ó r W aty k ań sk i II), rozw ój te ry to ria ln y i oso b o w y z g ro m a d z ę

-282

[

10]

n ia. Z m a rtw y c h w s ta n k i p o tra fiły je d n a k - ja k o p isa ła to s. M iste c k a w ro z d z ia le p ie rw ­ szym - w szy stk ie te tr u d n o śc i n a tu ry p ra w n o -o rg a n iz a c y jn e j ro z w ią z a ć i d o sto s o w a ć się d o z m ie n ia ją c y c h się w a ru n k ó w i p o tr z e b w sp ó łc z e sn e g o św ia ta i K o ścio ła.

Z a g a d n ie n io m zw iązanym z ro zw o jem te ry to ria ln y m i osobow ym z g ro m a d z e n ia A u ­ to rk a p o św ię ciła k o le jn e dw a rozdziały. U k a z a ła e k sp an sję z m a rtw y c h w sta n e k w o b u A m e ry k a c h (U S A , K a n a d a , A rg e n ty n a ), k ra ja c h e u ro p e jsk ic h (P o lsk a, W łochy, A n g lia) o ra z w A u stra lii. W je d n y m z p a ra g ra fó w zarysow ała sylw etki w ybitniejszych sió s tr o ra z p rze ło ż o n y c h . N ie z a b ra k ło tu ta k ż e w ykresów dotyczących rozw oju te ry to ria ln e g o i o so ­ b o w eg o z g ro m a d z e n ia , a ta k ż e ta b e l, u k azu jący c h w zwięzły sp o só b zm ian y liczbow e p o ­ szczególnych p la c ó w e k i p row incji, o ra z statystyk u k azu jący c h sta n p e rso n a ln y w sp ó ln o ty , jej p rz e k ró j p o d w zg lęd em p o c h o d z e n ia sp o łe czn eg o , n aro d o w o ści i w y k ształcen ia.

N ie m n iej d o n io sły m e le m e n te m w z ro stu z g ro m a d z e n ia b yło zd o b y c ie o d p o w ie d n ic h p o d sta w m a te ria ln y c h d la życia je g o c z ło n k iń i ich d z ia ła ln o śc i a p o s to ls k ie j, a zw łaszcza c h a ry ta ty w n e j. T em u z a g a d n ie n iu s. M iste c k a p o św ię c iła ro z d z ia ł czw a rty , za ry so w u ją c s ta n fin a n só w i p o s ia d a n ia p o sz c z e g ó ln y c h p la c ó w e k o ra z o g ó ln ą sy tu a c ję e k o n o m ic z n ą in sty tu tu w k o le jn y c h la ta c h .

D la istn ie n ia k a ż d e j w sp ó ln o ty z a k o n n e j n a jw a ż n ie jsz ą je d n a k sp ra w ą je s t je j d u c h o ­ w ość. W r o z d z ia le p ią ty m A u to r k a z a z n a ja m ia C z y te ln ik a z e ta p a m i fo rm a c ji z a k o n n e j p o d sta w o w e j i c ią g łe j, fo rm a m i k u ltu sp ra w o w a n y m i p rz e z sio stry o r a z c h a ry z m a te m ży­ cia w d u c h u Z m a rtw y c h w s ta n ia . In te re s u ją c y je s t ró w n ie ż p a r a g r a f o p isu ją c y re a liz a c ję p rz e z z g r o m a d z e n ie p o s o b o ro w e j o d n o w y n ie k tó ry c h fo rm k sz ta łto w a n ia i w y ra ż a n ia d u c h o w o śc i z a k o n n e j.

N a jo b s z e rn ie js z ą c z ęścią ro z p ra w y je s t ro z d z ia ł u k a z u ją c y d z ia ła ln o ś ć a p o s to ls k ą z m a rtw y c h w s ta n e k . Is to tn y m e le m e n te m a k ty w n o ści z g r o m a d z e n ia b y ła zaw sze p ra c a d y d ak ty c z n o -w y c h o w a w c z a n a w szy stk ich p o z io m a c h n a u c z a n ia ( p rz e d sz k o la , szkoły p o d sta w o w e i ś re d n ie , ró ż n e ku rsy , w tym ję z y k a p o lsk ie g o , in te r n a ty d la u c z n ió w i s tu ­ d e n te k , b u rsy d la p ra c u ją c y c h , d o m y d z ie c k a , k o lo n ie i in n e fo rm y o p ie k i n a d d ziećm i i m ło d z ie ż ą ). In s ty tu t s ta w ia ł so b ie ta k ż e za cel p o słu g ę w p a ra fia c h - o p ie k ę n a d k a p li­ c a m i i k o śc io ła m i, p o m o c w k a te c h iz a c ji i o ży w ien iu życia p a ra fia ln e g o . Z g ro m a d z e n ie p o ło ż y ło ta k ż e w ie lk ie z asłu g i n a p o lu d z ia ła ln o ś c i c h a ry ta ty w n e j i p ra c y w sz p ita la c h . O d c z y tu ją c z n a k i cz a su i p o trz e b y w ie rn y c h sio stry w łącza ły się ró w n ie ż w d z ia ła ln o ś ć d u s z p a s te rs k ą , p ro w a d z ą c m .in . re k o le k c je , d n i sk u p ie n ia , k o n fe re n c je . A u to r k a n ie p o ­ m in ę ła ta k ż e d z ia ła ln o ś c i n a u k o w o -w y d aw n icze j p o sz c z e g ó ln y c h z a k o n n ic i p ro w in c ji (d o ro b e k p isa rs k i n ie k tó ry c h sió s tr z o s ta ł z e s ta w io n y w a n e k s ie 2 i 3).

J u ż sa m p o b ie ż n y p r z e g lą d tre śc i p re z e n to w a n e j p ra c y ilu s tru je o g ro m w y siłk u b a ­ d a w c z e g o , k tó ry s. M is te c k a p o d ję ła , aby stw orzyć ta k d o b rz e u d o k u m e n to w a n e d zieło . A u to r k a p o tr a fiła w rz e te ln y , a le i sy n te ty c zn y sp o s ó b u ją ć o b s z e rn y o k r e s is tn ie n ia z g r o m a d z e n ia (1 8 9 1 -1 9 9 1 ) i p rzybliżyć je g o rzeczyw iście im p o n u ją c e z a słu g i n a p o lu d u sz p a s te rs tw a , z w łaszcza P o lo n ii. T ek st je s t p rzy tym n a p is a n y p rz y s tę p n y m i ja s n y m j ę ­ zy k iem , a ta k ż e c h a ra k te ry z u je się p rz e jrz y stą s tr u k tu r ą .

S tą d te ż j e s t to p o z y c ja w a ż n a n ie tylko d la h isto ry k ó w - co je s t oczy w iste, a le ró w ­ n ie ż m o ż e być p o le c a n a k a ż d e m u , k to z a in te re so w a n y je s t d z ie ja m i X X w ., a zw łaszcza

[11]

p ro b le m a ty k ą p o lo n ijn ą . Po k sią żk ę tę m o że się g n ąć C z y te ln ik -n ie p ro fe s jo n a lista c h c ą ­ cy p o z n a ć ta jn ik i życia z a k o n n e g o , je g o ra d o śc i i tro sk i, o ra z c h a ry z m a t z g ro m a d z e n ia . W ażne je s t p rzy tym , że A u to rk a w y k aza ła się d b a ło ś c ią nie tylko o d o b rą d o k u m e n ta c ję pracy, a le i o to , by nie p rz e c ią ż a ć C z y te ln ik a z b ę d n y m i d ro b ia z g a m i. W arto ta k ż e d o c e ­ nić je j tro sk ę o z a c h o w a n ie p ra w d ziw o śc i p re z e n to w a n e g o o b ra z u z g ro m a d z e n ia - ludzi, p ra g n ą c y c h w cielać w życie sz czy tn e id e a ły p o m im o sła b o ści i b łęd ó w .

M a lg o n a ta Stopikow ska

A d a m Ł a j t a r, C atalogue o f the G reek Inscriptions in the Sudan N a tio n a l M useum a t

C h artoum (I. K h a rto u m G r e e k ). L e u v e n - P a ris - D u d le y , M a. 2003 (O rie n ta lia L ova- n ie n s ia A n a le c ta 122); J a c q u e s Van d e r V lie t, C atalogue o f the C optic Inscriptions in the

Sudan N a tio n a l M useum a t K h artoum (I. K h a rto u m C o p t.). L e u v e n - P aris - D u d ley , M a. 2003 (O rie n ta lia L o v a n ie n sia A n a le c ta 121)

M u z e u m N a ro d o w e w C h a rtu m ie p o sia d a n ajw ięk szą k o le k c ję inskrypcji g re c k ic h i k o p ty jsk ich zw iąza n y ch z d z ie ja m i c h rz e śc ija ń stw a w N u b ii. W iele z nich było b a d a ­ nych i o p u b lik o w a n y c h w p rz e sz ło śc i, lecz p u b lik a c je te, c z ę sto r o z p ro s z o n e w ró żn y ch c z a so p ism a c h i sp ra w o z d a n ia c h w y k o p alisk o w y ch , n ie były łatw o d o s tę p n e d la z a in te r e ­ so w an y ch d z ie ja m i c h rz e śc ija ń sk ie j N u b ii. P o n a d to w iele d aw n y ch w y d ań in sk ry p cji z a ­ w ie ra ło b łę d y lu b p u b lik o w a n o je b e z z a c h o w a n ia n ależy ty ch ry g o ró w krytyki n a u k o w e j. P o d k o n ie c la t d zie w ię ć d z ie sią ty c h k ie ro w n ic tw o S u d a ń sk ie g o M u z e u m N a ro d o w e g o p o w ie rz y ło p ro f. W ło d z im ie rz o w i G o d le w s k ie m u k ie ro w n ic tw o p ro je k tu w y d an ia k a ta ­ logu in sk ry p cji g re c k ic h i k o p ty jsk ic h z n a jd u ją c y c h się w p o s ia d a n iu M u z e u m . D o o p r a ­ c o w a n ia k a ta lo g u z a p ro s z o n o d w ó ch n a u k o w có w : d r A d a m a Ł a jta ra z U n iw e rsy te tu W a rsz aw sk ieg o (in sk ry p c je g re c k ie ) i d r J a c q u e s V an d e r V lie ta z U n iw e rsy te tu w L ej- d zie (in sk ry p c je k o p ty jsk ie ). K a ta lo g u k a z a ł się w ła śn ie w ra m a c h se rii O r ie n ta lia L o v a ­ n ie n s ia A n a le c ta w re n o m o w a n y m w y d aw n ictw ie P e e te rs w L o w a n iu m . S k ła d a się o n z d w ó ch to m ó w , z k tó ry c h je d e n z a w ie ra k a ta lo g insk ry p cji k o p ty jsk ich a d ru g i g re c k ic h , c h o ć są w rzeczy w isto ści częściam i tej sa m ej pracy .

O m ó w ie n ie k a ż d e j insk ry p cji to w z a sa d z ie o so b n y a rty k u ł, w ra m a c h k tó re g o u w z g lę d n io n o o b o k n u m e r u in w e n ta rz o w e g o , m ie jsc a i o k o liczn o ści z n a le z ie n ia z a b y t­ k u o ra z s ta n u z a c h o w a n ia , p e łn y te k s t in skrypcji, a p a r a t krytyczny, p rz e k ła d an g ielsk i te k s tu , o b sz e rn y k o m e n ta r z o ra z b ib lio g ra fię . O p ró c z te g o k a ż d a in sk ry p cja ilu stro w a n a je s t c z a rn o -b ia ły m z d ję c ie m (n ie ste ty c z ę sto n ie n a jle p sz e j ja k o śc i).

Z a le tą p ra c y je s t jej p rzejrz y sto ść , n a co w pływ ają in d ek sy o ra z k o n k o rd a n c je . In d e k ­ sy u w z g lę d n ia ją m ięd zy innym i w y stę p u ją c e w p u b lik o w an y ch te k s ta c h im io n a b ib lijn e, im io n a k ró ló w i c zło n k ó w ich ro d z in , im io n a u rz ę d n ik ó w św ieckich, b isk u p ó w , nazw y g e o g ra fic z n e o ra z e le m e n ty d a to w a n ia (d n i ty g o d n ia, m iesiąc e itp .). N ie ste ty tek sty w p ro w a d z a ją c e d o p u b lik o w a n y c h inskrypcji i tek sty dotyczących ich k o m e n ta rz y n ie są in d e k so w a n e . K o n k o rd a n c je p o zw alają, m ięd zy innym i, szybko o d n a le ź ć m iejsce innych