Działalność podmiotów gospodarki narodowej na Mazowszu 2011

(1)

Opracowanie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007 – 2013. Dotyczy projektu nr

POKL.08.02.02-14-001/09 pn.: „Budowa systemu monitoringu i podstaw ewaluacji wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji dla Mazowsza”.

Działalność podmiotów gospodarki narodowej na Mazowszu 2011

Raport roczny

Zamawiający: Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie Wykonawca: Ecorys Polska Sp. z o.o.

Warszawa, 2013

(2)

2 Spis treści

WPROWADZENIE ... 3

STRESZCZENIE ... 4

INDEKS SKRÓTÓW ... 6

1. GOSPODARKA MAZOWSZA ... 7

2. INTERNACJONALIZACJA ... 18

3. INNOWACYJNOŚĆ ... 29

4. NAKŁADY NA DZIAŁALNOŚĆ INNOWACYJNĄ ... 44

5. WSPÓŁPRACA W ZAKRESIE DZIAŁALNOŚCI INNOWACYJNEJ ... 49

6. OCHRONA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ ... 55

7. BIOTECHNOLOGIA ... 60

8. WSPARCIE PUBLICZNE ... 63

PODSUMOWANIE ... 69

SŁOWNIK POJĘĆ ... 71

SPIS WYKRESÓW ... 73

SPIS TABEL ... 76

SPIS MAP ... 78

ŹRÓDŁA DANYCH ... 79

(3)

3 Wprowadzenie

Raport powstał w związku z realizacją przez Samorząd Województwa Mazowieckiego projektu pod nazwą: „Budowa systemu monitoringu i podstaw ewaluacji wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji dla Mazowsza”, w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki, Działanie 8.2 Transfer wiedzy, Poddziałanie 8.2.2 Regionalne Strategie Innowacji.

Opracowanie stanowi jeden z trzech raportów sprawozdawczych, stanowiących, wraz z czwartym, analitycznym raportem, istotny element systemu monitoringu i podstaw ewaluacji wdrażania RIS Mazovia.

Raport ma na celu dostarczenie wiedzy na temat poziomu innowacyjności województwa mazowieckiego oraz funkcjonowania podmiotów gospodarki narodowej na Mazowszu.

Głównym atutem opracowania jest zebranie „w jednym miejscu” wszystkich kluczowych danych dotyczących działalności mazowieckich przedsiębiorstw, w tym danych pochodzących z baz Głównego Urzędu Statystycznego, które nie są danymi ogólnodostępnymi (udostępnianymi nieodpłatnie).

W ramach opracowania zostały zamieszczone szczegółowe dane z następujących obszarów:

ogólna charakterystyka gospodarki Mazowsza;

internacjonalizacja przedsiębiorstw;

innowacyjność przedsiębiorstw;

nakłady na działalność innowacyjną;

współpraca w zakresie działalności innowacyjnej;

biotechnologia;

ochrona własności przemysłowej oraz

wsparcie publiczne w ramach działalności innowacyjnej.

Zbiór raportów skierowany jest do osób zaangażowanych w kształtowanie polityki innowacyjnej województwa, jak również przedstawicieli przedsiębiorstw, instytucji otoczenia biznesu, jednostek naukowych, jednostek samorządu terytorialnego. Może być on jednak również wykorzystywany przez innych odbiorców zainteresowanych innowacyjnością Mazowsza – studentów, przedsiębiorców, urzędników, pracowników instytucji otoczenia biznesu i inne osoby. Dotarcie do tych grup zainteresowanych umożliwi publikacja raportów na ogólnodostępnej stronie internetowej projektu oraz portalu www.ris.mazovia.pl.

(4)

4 Streszczenie

Treść raportu została uporządkowana według ośmiu bloków tematycznych.

I. Gospodarka Mazowsza

W części dotyczącej gospodarki Mazowsza przedstawione zostały podstawowe dane dotyczące gospodarki województwa mazowieckiego. Znajdują się tutaj informacje, które można wykorzystać przy ocenie ogólnej kondycji i potencjału rozwojowego mazowieckich przedsiębiorstw. Opisana została struktura podmiotów gospodarczych, przychody ze sprzedaży, wartość obecnie posiadanych środków trwałych oraz inwestycje w ich budowę, zakup i ulepszenie.

II. Internacjonalizacja

W kontekście internacjonalizacji przedstawione zostały kompleksowe dane dotyczące relacji mazowieckich przedsiębiorstw z podmiotami zagranicznymi. Znajdują się tu dane dotyczące m.in. przynależności do międzynarodowych grup przedsiębiorstw, a także dane nt.

działalności oddziałów, zakładów i podmiotów z siedzibą za granicą, w których mazowieckie firmy mają udziały.

III. Innowacyjność

Blok dotyczący innowacyjności obejmuje dane dotyczące innowacyjności przedsiębiorstw w kontekście osiąganych przez nie efektów w tym zakresie, tj. wprowadzonych innowacji (produktowych, procesowych, organizacyjnych), przychodów ze sprzedaży produktów nowych lub istotnie ulepszonych wprowadzonych na rynek.

IV. Nakłady na działalność innowacyjną

Część dotycząca nakładów na działalność innowacyjną służy ocenie poziomu zaangażowania przedsiębiorstw w prowadzenie działalności innowacyjnej, nie umożliwia jednak oceny efektów tych działań. Znajdą się tu dane dotyczące wielkości nakładów na działalność innowacyjną, w tym struktury ich przeznaczenia i źródeł finansowania.

V. Współpraca w zakresie działalności innowacyjnej

Niniejszy blok tematyczny obejmuje dane związane ze współpracą mazowieckich przedsiębiorstw w zakresie działalności innowacyjnej z innymi przedsiębiorstwami i instytucjami. Dane pozwalają scharakteryzować obszary współpracy, pochodzenie partnerów, a także przynależność mazowieckich przedsiębiorstw do różnego rodzaju grup kooperacyjnych (m.in. inicjatyw klastrowych).

VI. Ochrona własności przemysłowej

Część dotycząca ochrony własności przemysłowej obejmuje dane dotyczące aktywności mazowieckich przedsiębiorstw w zakresie ochrony własności przemysłowej. Znajdują się tu dane dotyczące z jednej strony zakupu lub sprzedaży istniejących już praw własności, z drugiej – procesu pozyskiwania praw własności na nowe, opracowane przez siebie rozwiązania.

(5)

5

VII. Biotechnologia

Część biotechnologia skupia kluczowe dane dotyczące działalności naukowej w dziedzinie biotechnologii, w tym: podmiotów zajmujących się działalnością B+R w tym obszarze, personelu, nakładów na prace B+R, jak również technologii będących przedmiotem badań.

VIII. Wsparcie publiczne

W ostatniej części opisane zostało wsparcie publiczne, mierzone przez pryzmat danych dotyczących pomocy publicznej pozyskiwanej przez mazowieckie przedsiębiorstwa w ramach działalności innowacyjnej. Obejmują one m.in. źródła pochodzenia środków wsparcia oraz ich przeznaczenie, a także ocenę „klimatu dla innowacji”, czyli środowiska okołobiznesowego.

(6)

6 Indeks skrótów

BAEL Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności B+R Prace badawczo-rozwojowe

EIS Europejski Ranking Innowacyjności (ang. European Innovation Scoreboard) EPC Liczba bezpośrednio utworzonych nowych etatów

GUS Główny Urząd Statystyczny

KIS Usługi wiedzochłonne (ang. knowledge intensive services) KZZ Sprawozdanie podmiotów z kapitałem zagranicznym OECD Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju

PCT Układ o Współpracy Patentowej (ang. Patent Cooperation Treaty) POKL Program Operacyjny Kapitał Ludzki

PKD Polska Klasyfikacja Działalności

PNT-02 Sprawozdanie o innowacjach w przemyśle

RIS Regionalny Wskaźnik Innowacyjności (ang. Regional Innovation Scoreboard) REGON Krajowy Rejestr Urzędowy Podmiotów Gospodarki Narodowej

RIS Regionalna Strategia Innowacji UE Unia Europejska

(7)

7 1. Gospodarka Mazowsza

W 2011 r. w województwie mazowieckim zarejestrowanych było 675,1 tys. podmiotów gospodarczych, o 0,9% mniej niż w roku poprzednim. Liczba podmiotów gospodarczych na Mazowszu stanowi 17,4% wszystkich podmiotów zarejestrowanych w Polsce, przy czym ponad połowa spośród nich (340,8 tys.) przypada na Warszawę. W strukturze przedsiębiorstw zdecydowanie dominują firmy zatrudniające mniej niż 9 osób (mikroprzedsiębiorstwa) – 95,1%.

Wykres 1. Liczba podmiotów gospodarki narodowej (2011)

Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych.

Wykres 2. Liczba podmiotów gospodarki narodowej według klas wielkości (2011)

POLSKA 3 194 798

ciechanowsko- płocki 44 686 ostrołęcko-siedlecki

55 832 radomski

50 341 Warszawa

340 848

warszawski wschodni

81 319

warszawski zachodni

102 073 Mazowsze

675 099

642595 26342 5046

1116

mikro małe średnie duże

(8)

8

Mapa 1. Liczba podmiotów gospodarczych wpisanych do rejestru REGON na 1 tys.

mieszkańców (2011)

Tabela 1. Liczba podmiotów gospodarki narodowej w województwie mazowieckim, jego podregionach oraz Polsce według kodów PKD (2011)

Jednostka terytorialna ogółem

rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i

rybactwo

przemysł i

budownictwo pozostała działalność

POLSKA 3 869 897 93 167 836 434 2 940 296

MAZOWIECKIE 675 099 13 289 128 903 532 907

Podregion ciechanowsko-płocki 44 686 2 733 9 674 32 279

Podregion ostrołęcko-siedlecki 55 832 4 491 12 432 38 909

Podregion radomski 50 341 2 036 12 466 35 839

Podregion m. Warszawa 340 848 1 134 53 173 286 541

Podregion warszawski wschodni 81 319 1 239 20 412 59 668

Podregion warszawski zachodni 102 073 1 656 20 746 79 671

(9)

9

Tabela 2. Liczba podmiotów gospodarki narodowej według PKD i poziomów techniki, w Polsce i woj. mazowieckim (2011)

Polska Mazowieckie

RAZEM 3869897 675099

Przetwórstwo przemysłowe 354053 55800

W tym:

Wysoka technika 7198 2024

Średnio-wysoka technika 29312 5533

Sektor usług 2940296 532907

W tym:

KIS „high tech” 88560 25970

KIS pozostałe 893673 174249

Źródło: GUS.

Tabela 3. Liczba podmiotów gospodarki narodowej według sektora własności i poziomów techniki, w Polsce i woj. mazowieckim (2011)

Ogółem Publiczna

Osób fizycznych krajowych

Własność krajowa pozostała

Z przewagą

kapitału zagranicz-

nego

Mieszana

RAZEM 675099 12804 575695 57825 26419 2356

Przetwórstwo przemysłowe 55800 133 49682 3557 2163 265

w tym:

Wysoka technika 2024 25 1538 245 190 26

Średnio-wysoka technika 5533 31 4479 529 438 56

Sektor usług 532907 12283 448135 49036 21639 1814

w tym:

KIS „high tech” 25970 170 23214 1424 1060 102

KIS pozostałe 174249 9304 146070 12784 5647 444

Źródło: GUS.

W 2011 r. aktywność zawodowa ludności Mazowsza wzrosła w porównaniu z rokiem poprzednim. Współczynnik mierzony dla całej populacji wyniósł 59,5% (w 2010 r. 58,8%), zaś dla osób w wieku produkcyjnym 76,5% (rok wcześniej 75,2%). Mazowsze pozostawało województwem o największej aktywności zawodowej w kraju – wartości współczynników dla Polski wyniosły odpowiednio 55,5% oraz 72,1%. Najwyższa aktywność zawodowa mieszkańców województwa mazowieckiego w 2011 r. dotyczyła zarówno mężczyzn (66,2%

wobec 63,7% w całej Polsce oraz 80,8% w wieku produkcyjnym wobec 76,4% w Polsce), jak i kobiet (52,0% wobec 47,8% w całej Polsce oraz 72,0% w wieku produkcyjnym wobec 67,4% w Polsce). W poprzednich latach województwo mazowieckie na tle innych regionów wyróżniało się wysoką aktywnością zawodową wśród kobiet, natomiast aktywność zawodowa mężczyzn kształtowała się na poziomie zbliżonym do innych województw.

Biorąc pod uwagę wskaźnik aktywności zawodowej w grupie wiekowej 15-64 lat, Mazowsze wypada bardzo korzystnie na tle Polski, regionowi niewiele brakuje również do osiągnięcia poziomu średniej odnotowanej dla krajów unijnych.

(10)

10

Wykres 3. Aktywność zawodowa osób w wieku 15-64 lat w krajach UE-27, Polski i województwa mazowieckiego (2011)

Źródło: Eurostat.

Wskaźnik zatrudnienia w województwie mazowieckim w 2011 r. wyniósł 54,9%, podczas gdy rok wcześniej kształtował się na poziomie 53,7%. Zatrudnienie na Mazowszu było, podobnie jak w poprzednich latach, najwyższe w kraju – wskaźnik dla Polski wyniósł 50,2. Stopa bezrobocia wyniosła 7,9% (wg BAEL). Był to najniższy poziom w całym kraju, aczkolwiek Mazowsze było województwem o jednym z najwyższych przyrostów bezrobocia w stosunku do roku 2011 (0,5 pp, podczas gdy średnio w kraju współczynnik nie zmienił się, wynosząc 9,6% zarówno w 2010 r., jak i w 2011). Stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła 9,8% – o 0,1 pp. więcej niż rok wcześniej. Średni wskaźnik dla Polski wyniósł 12,5%, zaś jedynym województwem o niższej stopie bezrobocia rejestrowanego była Wielkopolska (9,1%). Biorąc pod uwagę porównania międzynarodowe, sytuacja na Mazowszu wygląda korzystnie zarówno na tle kraju, jak i Europy

Wykres 4. Stopa bezrobocia w krajach UE-27, Polski i województwa mazowieckiego (2011)

Źródło: Eurostat.

W 2011 r. Mazowsze pozostawało województwem bardzo zróżnicowanym pod względem rynku pracy. Najniższy poziom bezrobocia jest rejestrowany w Warszawie (3,7% wobec 3,5% w 2010 r.) Jest to jeden z najniższych wskaźników w Polsce; mniejszym może się poszczycić jedynie miasto Poznań. Niskie bezrobocie jest także obserwowane w powiatach warszawskim zachodnim (6,2%), grodziskim (6,8%), pruszkowskim (7,0%) i piaseczyńskim (7,1%). Jednocześnie powiat szydłowiecki notuje najwyższy wskaźnik bezrobocia w Polsce – 38,%. Bardzo wysokie bezrobocie jest też w powiecie radomskim (29,6%), przysuskim (26,6%), makowskim (24,9%) oraz sierpeckim (23,2%).

71,2

66,1

71,1

UE-27 Polska Mazowieckie

9,6 9,6

7,9

UE-27 Polska Mazowieckie

(11)

11

Średnie miesięczne wynagrodzenie brutto w województwie mazowieckim w 2011 r. było największe ze wszystkich regionów w Polsce i wyniosło 4504,66 zł wobec średniej krajowej 3625,21 zł. Przyczynił się do tego przede wszystkim wysoki poziom średnich zarobków w Warszawie – 4936,36 zł. Oprócz tego przeciętne wynagrodzenia wyższe od średniej krajowej odnotowano w powiecie pruszkowskim (4479,38 zł), Płocku (4428,47 zł), powiecie kozienickim (4067,12 zł), nowodworskim (4043,25 zł), warszawskim zachodnim (3850,65 zł), grodziskim (3685,77 zł), piaseczyńskim (3673,60 zł) i w Ostrołęce (3638,36 zł). Natomiast powiaty o najniższych wynagrodzeniach w województwie to: mławski (2663,08 zł), radomski (2719,60 zł), szydłowiecki (2782,28 zł) oraz żuromiński (2792,74 zł).

Wartość dodana brutto w 2011 r. w województwie mazowieckim wyniosła 300,2 mld zł, co stanowi 22,4% wartości ogółem w kraju. Ponad połowa wartości dla regionu (59,7%) przypada na miasto stołeczne Warszawę.

Tabela 4. Wartość dodana brutto w województwie mazowieckim, jego podregionach oraz Polsce według kodów PKD, mln zł (2011)

Jednostka terytorialna

wartość dodana brutto ogółem

rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo

przemysł budownictwo

POLSKA 1 342 386 53 508 343 244 107 629

MAZOWIECKIE 300 184 10 731 47 300 21 212

Podregion ciechanowsko-płocki 26 846 2 578 11 206 1 777

Podregion ostrołęcko-siedlecki 20 487 3 630 3 838 1 778

Podregion radomski 16 259 1 722 3 615 1 216

Podregion m. Warszawa 179 279 66 15 001 10 666

Podregion warszawski wschodni 23 344 1 369 5 788 2 348

Podregion warszawski zachodni 33 968 1 366 7 852 3 427

Źródło: GUS.

W 2011 r. w województwie mazowieckim przychody przedsiębiorstw niefinansowych z tytułu sprzedaży produktów, towarów i materiałów wyniosły łącznie 752,2 mld zł, o 11,3% więcej niż w roku poprzednim, przy czym przedsiębiorstwa z sektora publicznego osiągnęły przychody niższe o 1,0% niż w 2010 r., zaś z sektora prywatnego – o 13,3% wyższe. Na województwo mazowieckie przypadło 34,1% przychodów pozyskanych przez przedsiębiorstwa niefinansowe w Polsce.

(12)

12

Wykres 5. Przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów, mld. zł (2011)

Wykres 6 Wartość brutto środków trwałych, mld zł (2011)

Nakłady inwestycyjne w województwie mazowieckim w 2011 r. stanowiły prawie jedną trzecią (32,6%) nakładów poniesionych w całej Polsce. Największy udział Mazowsza ma miejsce w przypadku transportu i gospodarki magazynowej – w sektorze tym ponad dwie trzecie nakładów (68,4%) przypada na Mazowsze. Warto jednak zauważyć, że udział ten, mimo znacznego wzrostu nakładów w regionie (37,2%), zmniejszył się – rok wcześniej wyniósł 72,7%. Stało się tak za sprawą znacznej dynamiki nakładów w kraju (45,7%), zwłaszcza na Podkarpaciu (wzrost o 331,4%), a także w województwach pomorskim, wielkopolskim oraz dolnośląskim. Sektorem, w którym na Mazowszu odnotowano największą dynamikę nakładów inwestycyjnych w 2011 r., było budownictwo (nakłady zwiększyły się o 54,6% w stosunku do 2010 r.). Przemysł natomiast pozostał najważniejszym działem gospodarki pod względem nakładów inwestycyjnych, mimo ich zmniejszenia – w tym dziale wyniosły one 11,2 mld zł, co stanowi 34,5% wszystkich nakładów w regionie (średnio w Polsce udział przemysłu wyniósł 59,3%).

1000 200300 400500 600700 800

mld zł

Prywatny Publiczny

1000 200300 400500 600700

mld zł

Prywatny Publiczny

(13)

13

Tabela 5. Nakłady inwestycyjne według PKD 2007 (2011)

Wyszczególnienie ogółem przemysł budownictwo handel;

naprawa pojazdów

transport i gospodarka magazynowa

POLSKA - mln zł 99853,7 59169,1 3079,4 9559,6 11395,9

MAZOWIECKIE

mln zł 32508,0 11211,6 1190,1 3526,6 7795,8

udział w Polsce 32,6% 18,9% 38,6% 36,9% 68,4%

wzrost roczny 8,7% -12,4% 54,6% 12,0% 37,2%

Pod względem kierunków inwestowania największe nakłady brutto w 2011 r. zostały poniesione na budynki i budowle (14,6 mld zł, czyli 44,9% nakładów na środki trwałe ogółem). W stosunku do poprzedniego roku wzrosły one o 1,9%. W porównaniu z 2010 rokiem poprzednim zwiększyły się również nakłady na maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia (9,1% rdr). Znaczący wzrost nastąpił, podobnie jak rok wcześniej, w przypadku nakładów na środki transportu (33,1%).

Tabela 6. Nakłady inwestycyjne na środki trwałe - główne kierunki inwestowania (2011)

Wyszczególnienie Nakłady

inwestycyjne środki trwałe ogółem

środki trwałe - budynki i

budowle

środki trwałe - maszyny, urządzenia techniczne i

narzędzia

środki trwałe - środki transportu

POLSKA - mln zł 99853,7 99803,0 39067,0 47070,5 12362,4

MAZOWIECKIE

mln zł 32508,0 32496,3 14576,2 13006,4 4529,5

udział w Polsce 32,6% 32,6% 37,3% 27,6% 36,6%

wzrost roczny 8,7% 8,6% 1,9% 9,1% 33,1%

(14)

14

Tabela 7. Struktura produkcji sprzedanej w sekcji przetwórstwo przemysłowe w województwie mazowieckim według poziomu techniki (2011)

Wyszczególnienie w %

Ogółem 100,0

Wysoka technika 5,3

produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów

farmaceutycznych 1,4

produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych 3,8 produkcja statków powietrznych, statków kosmicznych i podobnych maszyn 0,1

Średnio-wysoka technika 16,5

produkcja wyrobów chemicznych, bez produkcji wyrobów farmaceutycznych 8,1

produkcja broni i amunicji #

produkcja urządzeń elektrycznych 4,1

produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana 2,4 produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep z wyłączeniem motocykli 1,7 produkcja pozostałego sprzętu transportowego (bez 30.1 - produkcja statków i konstrukcji

pływających oraz 30.3 - produkcja statków powietrznych, statków kosmicznych i podobnych

maszyn) #

produkcja urządzeń, instrumentów oraz wyrobów medycznych, włączając dentystyczne 0,1 Średnio-niska technika ... 49,3

reprodukcja zapisanych nośników informacji -

wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej^Δ #

produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych 3,3

produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych 4,4

produkcja metali 2,1

produkcja wyrobów z metali^Δ 3,0

produkcja statków i łodzi #

naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn i urządzeń 0,1

Niska technika 28,9

produkcja artykułów spożywczych 19,8

produkcja napojów 3,3

produkcja wyrobów tytoniowych #

produkcja wyrobów tekstylnych #

produkcja odzieży 0,4

produkcja skór i wyrobów ze skór wyprawionych 0,2

produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli; produkcja wyrobów ze

słomy i materiałów używanych do wyplatania 0,3

produkcja papieru i wyrobów z papieru 2,3

poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji (bez 18.2 - reprodukcja

zapisanych nośników informacji) 0,6

produkcja mebli 0,6

pozostała produkcja wyrobów (bez 32.5 - produkcja urządzeń, instrumentów oraz

wyrobów medycznych, włączając dentystyczne) 0,3

# – dane objęte tajemnicą statystyczną Źródło: GUS.

(15)

15

Tabela 8. Produkcja sprzedana przedsiębiorstw z sekcji G-U według wybranych poziomów zaangażowania wiedzy w województwie mazowieckim (Polska=100) (2011)

Wyszczególnienie

Z usług opartych na wiedzy Z usług mniej wiedzochłonnych

usługi wysokiej techniki

usługi rynkowe oparte na wiedzy

(bez finansów i usług wysokiej

techniki)

usługi rynkowe mniej wiedzochłonne

inne usługi mniej wiedzochłonne

Produkcja sprzedana 78,4 61,7 43,0 30,1

# – dane objęte tajemnicą statystyczną Źródło: GUS.

Mazowieckie przedsiębiorstwa są stosunkowo nowoczesnymi firmami na tle Polski. Wśród środków automatyzacji procesów produkcyjnych, najbardziej popularne były linie produkcyjne, w tym: automatyczne (671) oraz sterowane komputerem (533). W dalszej kolejności: komputery (485), centra obróbkowe (253), roboty i manipulatory laserowe (161) i obrabiarki laserowe sterowane numerycznie (96).

Tabela 9. Środki automatyzacji procesów produkcyjnych na wyposażeniu przedsiębiorstw w województwie mazowieckim według branż (2011)

Wyszczególnienie

Linie produkcyjne

Centra obrób-

kowe

Obrabiarki laserowe sterowane

numerycznie

Roboty i manipulatory przemysłowe

Kom- putery automa-

tyczne

sterowane komputerem

razem w tym roboty

w sztukach

Ogółem 671 533 253 96 161 97 485

produkcja artykułów

spożywczych 144 100 # - 13 8 78

produkcja napojów 18 9 - - 4 4 10

produkcja wyrobów

tytoniowych # # - - # - #

produkcja wyrobów

tekstylnych 10 # - - # - 3

produkcja odzieży # 5 - - # # 9

produkcja skór i wyrobów ze

skór wyprawionych 11 6 - - - - 7

produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli;

produkcja wyrobów ze słomy i materiałów używanych do wyplatania

41 23 22 - - - #

produkcja papieru i wyrobów - 3 8

(16)

16

Wyszczególnienie

Linie produkcyjne

Centra obrób-

kowe

numerycznie

Kom- putery automa-

tyczne

razem w tym roboty

w sztukach

z papieru 18 8 3 3

poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników

informacji 30 14 13 - - - 33

wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji

ropy naftowej # 3 - - - - #

produkcja chemikaliów i

wyrobów chemicznych 46 29 - - 13 9 34

produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych

11 14 - - - - 9

produkcja wyrobów z gumy i

tworzyw sztucznych 122 69 35 5 55 16 53

produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych

surowców niemetalicznych 36 43 6 # # # 15

produkcja metali 13 9 3 # 3 # 3

produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń

67 86 62 31 24 22 56

produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i

optycznych 7 16 10 4 8 5 10

produkcja urządzeń

elektrycznych 10 13 11 4 7 6 18

produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej

niesklasyfikowana 19 23 23 29 10 9 29

produkcja pojazdów

samochodowych, przyczep i naczep, z wyłączeniem motocykli

4 6 11 7 7 7 14

produkcja pozostałego

sprzętu transportowego # # # # # # 4

produkcja mebli 19 4 43 # # # 21

pozostała produkcja

wyrobów 3 # 5 # # # 5

(17)

17

Wyszczególnienie

Linie produkcyjne

Centra obrób-

kowe

numerycznie

Kom- putery automa-

tyczne

razem w tym roboty

w sztukach naprawa, konserwacja i

instalowanie maszyn i

urządzeń # 10 # 9 # # 12

wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych

3 12 # - # - 23

pobór, uzdatnianie i

dostarczanie wody 6 8 - - - - 8

odprowadzanie i

oczyszczanie ścieków 4 # - - - - 8

działalność związana ze zbieraniem, przetwarzaniem i unieszkodliwianiem

odpadów; odzysk surowców

16 15 - - - - 9

górnictwo i wydobywanie # # - - # # 3

przetwórstwo przemysłowe 640 494 252 96 159 96 433

wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych

3 12 # - # - 23

dostawa wody;

gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją

26 25 - - - - 26

- – zjawisko nie wystąpiło

# – dane objęte tajemnicą statystyczną Źródło: GUS.

(18)

18 2. Internacjonalizacja

W 2011 r. 435 podmiotów, o 26 więcej niż w roku poprzednim, mających siedzibę w województwie mazowieckim posiadało jednostki zależne ulokowane poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, takie jak zakłady, oddziały bądź udziały w kapitale zagranicznych podmiotów. Najwięcej spośród mazowieckich firm mających zagraniczne jednostki prowadzi działalność w sekcji G (handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle), a także w sekcjach C (przetwórstwo przemysłowe) oraz M (działalność profesjonalna, naukowa i techniczna).

Wykres 7. Podmioty z siedzibą w województwie mazowieckim posiadające za granicą udziały, oddziały lub zakłady wg sekcji PKD (2011)

Źródło: KZZ 2011.

przemysł 18%

budownictwo 10%

handel i naprawa pojazdów samochodowch

25%

transport i magazynowanie

4%

informacja i komunikacja

9%

finanse i ubezpieczenia

6%

obsługa rynku nieruchomości

6%

działalność profesjonalna,

naukowa i techniczna

14%

usługi administrowania

3%

pozostałe 5%

(19)

19

W porównaniu z rokiem 2010 najbardziej rozszerzyły działalność zagraniczną przedsiębiorstwa zajmujące się przetwórstwem przemysłowym, jak również obsługą rynku nieruchomości oraz usługami administrowania i działalnością wspierającą.

W 2011 r. 382 podmioty mające siedzibę w województwie mazowieckim, o 23 więcej niż w poprzednim roku, należało do grup kapitałowych. W prawie wszystkie (381, o 32 więcej niż w 2010 r.) firmy należały do grup międzynarodowych, zaś do krajowych – tylko jedna. Pod względem klasyfikacji PKD najwięcej przedsiębiorstw prowadziło działalność w sekcji G (handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle), a także w sekcjach C (przetwórstwo przemysłowe) oraz M (działalność profesjonalna, naukowa i techniczna).

Wykres 8. Liczba podmiotów z siedzibą w województwie mazowieckim należących do grup przedsiębiorstw wg rodzaju grupy (2011)

Liczba jednostek zagranicznych kontrolowanych przez podmioty mające siedzibę w województwie mazowieckim, wyniosła 1005, o 33 więcej niż w 2010 r. 86% z nich funkcjonowało w formie spółki, 11% jako oddział, 2% jako zakład i 2% w innej formie.

70 35

89 16

37 26 21

55 12

69 przemysł 1

budownictwo handel i naprawa pojazdów samochodowych transport i magazynowanie informacja i komunikacja finanse i ubezpieczenia obsługa rynku nieruchomości działalność profesjonalna, naukowa i …

działalność w zakresie usług … pozostałe

Międzynarodowa Krajowa

(20)

20

Wykres 9. Liczba oddziałów, zakładów i podmiotów z siedzibą za granicą, w których firmy w województwie mazowieckim mają udziały według formy prawnej jednostek zagranicznych (2011)

Siedziby oddziałów, zakładów i podmiotów, w których firmy z województwa mazowieckiego mają udziały, były w większości (66%) ulokowane w krajach Unii Europejskiej, przede wszystkim w Niemczech (86 jednostek), Czechach (75), Rumunii (66) i na Węgrzech (54).

Natomiast spośród krajów Wspólnoty najwięcej jednostek miało swe siedziby na Ukrainie (110) i w Rosji (60).

Spośród 1005 jednostek zagranicznych należących do podmiotów z województwa mazowieckiego najwięcej zajmowało się przetwórstwem przemysłowym (209) oraz działalnością w sekcji G – handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle (208). Tak samo jak w poprzednich latach, na trzecim miejscu znalazły się jednostki zajmujące się obsługą rynku nieruchomości (sekcja L – 136 jednostek zagranicznych).

Wykres 10. Liczba jednostek zagranicznych według sekcji PKD podmiotów zlokalizowanych na terenie województwa mazowieckiego (2011)

W 53% przypadków udział podmiotu sprawozdawczego w kapitale jednostki zagranicznej wynosił 100%, przy czym sytuacja ta była częstsza dla podmiotów ulokowanych w Unii Europejskiej (59%).

spółka 86%

oddział 10%

zakład

2% inna forma

2%

przemysł 21%

budownictwo 9%

handel i naprawa pojazdów samochodowch

21%

11%

obsługa rynku nieruchomości

13%

pozostałe 25%

(21)

21

Tabela 10. Liczba jednostek zagranicznych w województwie mazowieckim według kraju lokalizacji i % udziału podmiotu sprawozdawczego (2011)

Wyszczególnienie Liczba jednostek zagranicznych

Liczba jednostek zagranicznych według % udziału podmiotu sprawozdawczego w kapitale jednostki

zagranicznej do 50,00% od 50,01% do

99,99% 100%

Ogółem 1005 229 201 575

w tym:

Unia Europejska 661 143 106 412

Austria 6 2 2 2

Belgia 6 4 - 2

Białoruś 22 10 8 4

Bułgaria 18 3 5 10

Chiny 7 3 1 3

Chorwacja 15 1 4 10

Cypr 40 6 5 29

Dania 4 1 - 3

Finlandia 6 2 - 4

Francja 22 9 3 10

Hiszpania 9 4 - 5

Irlandia 8 2 1 5

Kazachstan 7 2 1 4

Luksemburg 42 13 1 28

Malta 2 - 2 -

Niderlandy 39 4 5 30

Niemcy 86 13 10 63

Norwegia 5 - - 5

Republika Czeska 75 11 23 41

Rosja 60 16 18 26

Rumunia 66 17 15 34

Serbia 11 - 3 8

Słowacja 44 15 9 20

Stany Zjednoczone Ameryki 28 5 7 16

Szwajcaria 21 2 5 14

Szwecja 18 2 2 14

Turcja 6 2 2 2

Ukraina 110 25 37 48

Węgry 54 6 8 40

Wielka Brytania 27 9 - 18

Włochy 16 7 2 7

Zjednoczone Emiraty Arabskie 1 1 - -

Pozostałe kraje 124 32 22 70

(22)

22

W jednostkach zagranicznych podmiotów z województwa mazowieckiego w 2011 r.

pracowało ogółem ok. 51,9 tys. osób. Łącznie jednostkach zajmujących się budownictwem oraz prowadzących działalność profesjonalną, naukową i techniczną (sekcje F i M) pracowało ok. 35,1 tys. osób – ze względu na tajemnicę statystyczną brakuje informacji, jak wyglądał podział na te dwie branże. Jednostki zajmujące się przetwórstwem przemysłowym zatrudniały 10,6 tys. osób.

Wykres 11. Liczba osób pracujących w oddziałach, zakładach i podmiotach z siedzibą za granicą, w których firmy w województwie mazowieckim mają udziały (2011)

# – dane objęte tajemnicą statystyczną Źródło: KZZ 2011.

W 2011 r. przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów jednostek zagranicznych podmiotów z województwa mazowieckiego wyniosły łącznie 85 951,9 mln zł, o 32,3% więcej niż rok wcześniej. Z tego aż 85,7% (73 667,9 mln zł) przypadło na przedsiębiorstwa zajmujące się przetwórstwem przemysłowym, które zwiększyły swoje przychody w stosunku do 2010 roku o 42,2%. Podobny łączny wzrost przychodów (42,6%) odnotowały jednostki zajmujące się handlem hurtowym i detalicznym; naprawą pojazdów samochodowych, włączając motocykle (5 293,6 mln zł). Natomiast znaczący spadek – 60,0%

– nastąpił w przypadku podmiotów prowadzących działalność profesjonalną, naukową i techniczną (6 334,3 mld zł).

51906

10571

# 4129

# 2106

0 10000 20000 30000 40000 50000 60000

ogółem przemysł budownictwo handel i naprawa pojazdów samochodowch

pozostałe

Osoby

(23)

23

Wykres 12. Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów osiągnięte przez oddziały, zakłady i podmioty z siedzibą za granicą, w których firmy w województwie mazowieckim mają udziały w mln zł (2011)

W 2011 r. wartość eksportu jednostek zagranicznych podmiotów z województwa mazowieckiego wyniosła łącznie 30 118,0 mln zł (49,1% więcej niż w poprzednim roku), natomiast importu – 45 487,8 mln zł (wzrost rdr wyniósł 51,3%). W przypadku importu 94,6% kwoty przypada na przedsiębiorstwa zajmujące się przetwórstwem przemysłowym, natomiast w przypadku eksportu kwota ta nie jest znana ze względu na tajemnicę statystyczną.

Wykres 13. Wartość eksportu i importu dokonanego przez oddziały, zakłady i podmioty z siedzibą za granicą, w których firmy w województwie mazowieckim mają udziały w mln zł (2011)

Nakłady na rzeczowe aktywa trwałe poniesione przez jednostki zagraniczne w 2011 r.

wyniosły łącznie 1 945,0 mln zł, o 9,5% mniej niż w roku poprzednim. Jednostki zagraniczne zajmujące się przetwórstwem przemysłowym zwiększyły nakłady dwukrotnie – wyniosły one 947,2 mln zł. Dokładny podział na poszczególne branże nie jest znany ze względu na tajemnicę statystyczną.

85952

73668

1335 5294 2536 3119

100000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 80000 90000 100000

mln zł

30118

# 160 811 # 1162

45488 43031

96 2074 45 243

0 10000 20000 30000 40000 50000

ogółem przemysł budownictwohandel i naprawa pojazdów samochodowchdziałalność profesjonalna, naukowa i technicznapozostałe

mln zł

Eksport Import

(24)

24

Wykres 14. Nakłady poniesione przez oddziały, zakłady i podmioty z siedzibą za granicą, w których firmy w województwie mazowieckim mają udziały, na

rzeczowe aktywa trwałe w mln zł (2011)

Jak wynika z danych GUS na temat działalności przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 9 osób, spośród firm działających w 2011 r. mających siedzibę w województwie mazowieckim 24,0% stanowiły filie zagraniczne. Ich udział był jednak istotnie większy w przypadku branż zajmujących się wysoką i średniowysoką techniką – 27,3%, zaś wśród firm dostarczających usług KIS high-tech wyniósł 36,1%.

Tabela 11. Internacjonalizacja firm w województwie mazowieckim – podział według poziomu zaawansowania techniki (2011)

Wszystkie branże

W tym wysoka i średnio-wysoka technika Razem

(przemysł)

W tym usługi KIS high-tech Firmy

razem

w tym filie zagr.

Firmy razem

Liczba firm 9 445 2 265 432 118 454 164

Przychody netto ze

sprzedaży 890 142 824 397 847 176 51 706 276 35 158 821 61 740 331 34 586 098 Sprzedaż na eksport 131 526 208 63 121 315 24 689 373 19 057 083 4 480 758 4 017 347 Wartość dodana 209 761 594 84 804 580 9 955 876 5 838 483 30 422 025 19 352 798 Koszty działalności

operacyjnej 853 815 568 380 268 461 48 927 743 33 290 976 55 985 959 31 966 224 Wynagrodzenia 64 960 577 30 213 158 3 919 386 2 241 162 6 911 469 4 548 053 Przeciętna liczba

zatrudnionych 1 211 739,33 454 038,79 68 950,08 34 314,95 75 701,94 46 200,68

Pracujący 1 250 888 470 840 69 788 35 378 76 624 47 127

Aktywa razem 764 188 204 299 246 878 37 941 061 22 359 100 96 435 326 63 296 000 Nakłady na nowe

środki trwałe 20 011 470 9 340 629 1 106 133 728 108 4 155 544 2 301 542 Import środków

trwałych 4 488 396 2 885 789 411 915 306 860 522 184 418 404

Źródło: GUS, Internacjonalizacja Przedsiębiorstw pow. 9 pracujących – roczna ankieta SP.

1945

947

# 113 # #

0 500 1000 1500 2000 2500

ogółem przemysł budownictwo handel i naprawa pojazdów samochodowch

pozostałe

mln zł

(25)

25

Filie zagraniczne przeciętnie zatrudniały więcej pracowników. Tutaj również wyraźnie rysuje się zróżnicowanie ze względu na branże – w przypadku wysokiej i średniowysokiej techniki prawie połowa zatrudnionych przypadała na filie zagraniczne, a dla branży high-tech – aż 61,0%. Większe były również osiągane przez filie zagraniczne przychody netto ze sprzedaży oraz wysokości sprzedaży na eksport, przy czym tutaj również wyraźne było zróżnicowanie ze względu na zaawansowanie technologiczne branży.

Dane te wskazują, że działalność zagraniczna stanowi znaczącą część aktywności mazowieckich przedsiębiorstw, a zwłaszcza tych zajmujących się zaawansowaną techniką.

Niemniej jednak, porównując te dane do ubiegłorocznych można zauważyć, że w 2011 r.

udział aktywności zagranicznej nieco się zmniejszył.

Podobnie jak to miało miejsce w poprzednich latach, w 2011 r. przeciętnie więcej filii zagranicznych miały przedsiębiorstwa zatrudniające więcej osób. I również tak samo ten większy udział liczby jednostek zagranicznych że nie przekładał się ani na ich większy udział przychodów netto ze sprzedaży, ani sprzedaży na eksport – w tym przypadku nie ma wyraźnej zależności między wielkością przedsiębiorstwa a znaczeniem działalności zagranicznych jednostek.

Liczba filii zagranicznych posiadanych przez przedsiębiorstwa z województwa mazowieckiego w dużym stopniu zależy od udziału eksportu w działalności firmy. W przypadku grupy firm będących najintensywniejszymi eksporterami udział zagranicznych filii w 2011 r. wynosił 52,2%, a liczba osób w nich zatrudnionych to aż 63,4% ogółu. Również w przypadku przedsiębiorstw o mniejszej skali eksportu, nawet poniżej 10%, udział liczby osób zatrudnionych w zagranicznych filiach jest znaczny, kształtował się on na poziomie od 41,1%

do 55,3%. Natomiast w przypadku firm nieeksportujących jest on mniejszy, ale dość znaczny – wynosi 22,4% (pod względem liczby firm zagraniczne filie stanowią tu 13,7%).

Udział filii zagranicznych w przychodach netto ze sprzedaży w 2011 r. podobnie jak rok wcześniej był największy w przypadku intensywnych eksporterów (67,3%), zaś najmniejszy wśród przedsiębiorstw o skali eksportu między 25 a 50% (kategoria „eksporterzy zaawansowani”) – wyniósł 16,9%.

(26)

26

Tabela 12. Internacjonalizacja firm w województwie mazowieckim – podział według zaangażowania w eksport branży (2011) Kategoria

firm Wyszczególnienie Jednostka

POLSKA Mazowsze

Firmy

razem w tym

filie zagraniczne Firmy

razem w tym

filie zagraniczne

I. Firmy razem

Liczba firm szt. 52 138 6 828 9 445 2 265

Przychody netto ze sprzedaży tys. zł. 2 728 923 710 1 023 736 390 890 142 824 397 847 176

Sprzedaż na eksport tys. zł. 529 177 581 313 155 393 131 526 208 63 121 315

Wartość dodana tys. zł. 634 511 946 221 489 394 209 761 594 84 804 580

Koszty działalności operacyjnej tys. zł. 2 591 576 264 971 346 882 853 815 568 380 268 461

Wynagrodzenia tys. zł. 213 804 149 70 516 852 64 960 577 30 213 158

Przeciętna liczba zatrudnionych etaty 4 823 252,94 1 326 571,93 1 211 739,33 454 038,79

Pracujący osoby 4 982 903 1 376 100 1 250 888 470 840

Aktywa razem tys. zł. 2 179 502 033 723 695 786 764 188 204 299 246 878

Nakłady na nowe środki trwałe tys. zł. 66 788 238 26 829 930 20 011 470 9 340 629

Import środków trwałych tys. zł. 15 538 581 9 713 738 4 488 396 2 885 789

II. Eksporterzy intensywni Ex >= 50%

Liczba firm szt. 4 707 2 285 690 360

Przychody netto ze sprzedaży tys. zł. 453 874 247 310 872 310 78 834 796 53 072 794

Koszty działalności operacyjnej tys. zł. 418 440 070 292 474 995 74 612 377 49 889 326

Przeciętna liczba zatrudnionych etaty 815 654,30 499 871,41 109 732,01 69 555,98

Pracujący osoby 835 491 512 253 113 830 72 892

Aktywa razem tys. zł. 323 304 502 200 885 803 58 991 773 34 179 533

Import środków trwałych tys. zł. 6 421 113 5 110 944 996 952 543 769

III. Eksporterzy zaawansowa ni 25%< Ex < 50%

Liczba firm szt. 2 454 629 442 185

(27)

27

Kategoria

firm Wyszczególnienie Jednostka

POLSKA Mazowsze

Firmy

razem w tym

filie zagraniczne Firmy

razem w tym

filie zagraniczne

Pracujący osoby 341 906 117 068 69 272 36 404

Nakłady na nowe środki trwałe tys. zł. 5 605 546 2 363 474 1 820 952 847 931

Import środków trwałych tys. zł. 1 848 366 988 714 808 457 493 322

IV. Eksporterzy umiarkowani 10%< Ex =< 25%

Liczba firm szt. 2 620 614 526 227

Pracujący osoby 365 519 102 879 112 500 46 623

Nakłady na nowe środki trwałe tys. zł. 4 922 441 1 817 888 1 615 399 729 278

Import środków trwałych tys. zł. 1 339 955 531 978 375 277 262 412

V . Eksporterzy marginalni Ex < = 10%

Liczba firm szt. 6 594 1 439 1 480 632

Przeciętna liczba zatrudnionych etaty 1 021 743,17 333 062,50 292 614,97 161 713,05

Pracujący osoby 1 048 584 348 347 302 377 168 022

Import środków trwałych tys. zł. 3 347 839 2 001 923 1 271 836 954 551