działalności innowacyjnej
Ważnym aspektem działalności innowacyjnej przedsiębiorstw jest współpraca z innymi przedsiębiorstwami lub instytucjami, np. uczelniami lub ośrodkami badawczymi. Dzięki niej możliwy jest szybszy rozwój firm i efektywniejsze wykorzystanie zasobów, w tym zwłaszcza know-how. Szczególnie dotyczy to współpracy w ramach klastrów, które są bardzo efektywnym sposobem na uzyskanie efektu synergii między podmiotami o różnym charakterze, wielkości i strukturze. Oprócz korzyści dla współpracujących w ich ramach przedsiębiorstw, które uzyskują przewagę konkurencyjną, klastry budują również kapitał społeczny oraz stymulują rozwój regionalny.
W 2011 r. 3,9% przedsiębiorstw z województwa mazowieckiego posiadało porozumienia o współpracy z innymi podmiotami. Wśród firm aktywnych innowacyjnie odsetek był znacznie większy i wyniósł 27,3%. W stosunku do ubiegłego roku popularność porozumień zmniejszyła się – w 2010 r. miało je 8,5% przedsiębiorstw ogółem oraz 52,4% firm innowacyjnych. Cały czas zauważyć można prawidłowość, że przedsiębiorstwa z sektora publicznego zawierają porozumienia o współpracy znacznie częściej niż firmy prywatne.
Tabela 21. Współpraca przedsiębiorstw z województwa mazowieckiego w zakresie działalności innowacyjnej (2011)
Wyszczególnienie
przedsiębiorstwa posiadające porozumienia
w % ogółu
Według sektora własności
sektor publiczny 18,1 58,7
sektor prywatny 4,1 28,7
Według liczby pracujących
10-49 pracujących 1,4 20,8
50-249 pracujących 10,9 31,6
Powyżej 249 pracujących 26,3 45,2
Według sekcji PKD
produkcja artykułów spożywczych 2,4 30,9
produkcja napojów 6,5 22,2
produkcja wyrobów tytoniowych 0,0 0,0
produkcja wyrobów tekstylnych 2,3 33,3
produkcja odzieży 0,0 0,0
produkcja skór i wyrobów ze skór wyprawionych 0,0 0,0
produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli; produkcja wyrobów ze słomy i materiałów używanych do wyplatania
0,0 0,0
produkcja papieru i wyrobów z papieru 0,0 0,0
50
Wyszczególnienie
przedsiębiorstwa posiadające porozumienia
w % ogółu poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji 1,3 14,3 wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji
ropy naftowej 27,3 60,0
produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych 20,0 33,3
produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych
oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych 14,3 31,3
produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 4,6 23,5
produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych
surowców niemetalicznych 4,7 47,6
produkcja metali 18,9 77,8
produkcja metalowych wyrobów gotowych, z
wyłączeniem maszyn i urządzeń 2,4 20,8
produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i
optycznych 14,0 42,1
produkcja urządzeń elektrycznych 18,8 53,6
produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej
niesklasyfikowana 14,3 42,0
produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i
naczep, z wyłączeniem motocykli 1,9 5,0
produkcja pozostałego sprzętu transportowego 10,0 33,3
produkcja mebli 0,8 25,0
pozostała produkcja wyrobów 1,1 7,1
naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn i urządzeń 0,6 7,1 wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną,
gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych
13,3 52,6
pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody 8,1 60,0
odprowadzanie i oczyszczanie ścieków 0,0 0,0
działalność związana ze zbieraniem, przetwarzaniem i
unieszkodliwianiem odpadów; odzysk surowców 1,1 7,1
górnictwo i wydobywanie 0,0 0,0
przetwórstwo przemysłowe 4,6 30,8
wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych
13,3 52,6
dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami
oraz działalność związana z rekultywacją 2,6 20,0
Źródło: PNT-02/u -2011r.
W 2011 r., podobnie jak w poprzednich latach, przedsiębiorstwa przemysłowe z województwa mazowieckiego nie wyróżniały się pod względem współpracy w zakresie działalności innowacyjnej na tle reszty kraju. Odsetek współpracujących firm wyniósł 5,5%, tyle samo, co średnia krajowa. Natomiast w przypadku sektora usługowego odsetek współpracujących przedsiębiorstw, wynoszący 3,9%, był nieco wyższy od średniej dla Polski
51
(3,5%). Częściej niż na Mazowszu przedsiębiorstwa usługowe współpracowały w województwach śląskim, wielkopolskim i pomorskim.
Wykres 25. Przedsiębiorstwa w województwie mazowieckim, które
współpracowały w zakresie działalności innowacyjnej w % ogółu przedsiębiorstw (2011)
Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych.
Jak zaznaczono wcześniej, specjalną formą współpracy między przedsiębiorstwami i innymi podmiotami, służącą uzyskaniu efektu synergii i pobudzaniu innowacyjności, są klastry.
Jednakże udział przedsiębiorstw w klastrach jest znikomy – w latach 2009-2011, tak w województwie mazowieckim, jak i średnio w Polsce nie przekracza on 1%. Wśród przedsiębiorstw innowacyjnych udział we współpracy klastrowej jest nieco większy – w sektorze przemysłowym wyniósł on 3,4% na Mazowszu i 4,2% średnio w Polsce, zaś w sektorze usługowym odpowiednio 4,5% oraz 4,2%.
Również biorąc pod uwagę przedsiębiorstwa, które współpracowały z innymi podmiotami, współpraca w ramach klastrów ma na Mazowszu znikome znaczenie. Natomiast w niektórych innych województwach forma ta istotnie wspiera współpracę – dzieje się tak zwłaszcza na Lubelszczyźnie, Dolnym Śląsku, Podlasiu i Pomorzu Zachodnim.
5,5 6,3 4,9 4,9 3,8 4,4 6,1 5,5 5,5 7,6 4,8 5,0 7,1 4,0 4,9 5,1 4,7
3,5 1,6 1,7 3,6 1,4 3,1 3,7 3,9 2,1 3,6 2,3 4,0 4,6 2,4 3,4 4,3 2,4
przemysł usługi
52
Mapa 3. Inicjatywy klastrowe w województwie mazowieckim
Źródło: Klastry w województwie mazowieckim, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2012.
W województwie mazowieckim do końca 2011 powstało łącznie 25 inicjatyw klastrowych.
Organizacje te najczęściej powstawały z inicjatywy przedsiębiorstw (np. Mazowiecki Klaster Druku i Reklamy „Kolorowa Kotlina”, Klaster „Green Cars”). Zdarzało się jednak, że inicjatorem ich działalności były instytucje naukowe, jak w przypadku Mazowieckiego Klastra Peptydowego (Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN) oraz samorządów, czego przykładem jest Mazowiecki Klaster Owocowy (Urząd Gminy Pniewy). Na uwagę zasługuje ich koncentracja przestrzenna – prawie wszystkie zlokalizowane są w Warszawie. Tylko nieliczne znajdują się w innych miastach regionu (Radom, Pniewy).
Biorąc pod uwagę przedsiębiorstwa, które współpracowały z innymi podmiotami, współpraca w ramach klastrów ma na Mazowszu znikome znaczenie. Natomiast w niektórych innych województwach forma ta istotnie wspiera współpracę – dzieje się tak zwłaszcza na Lubelszczyźnie, Dolnym Śląsku, Podlasiu i Pomorzu Zachodnim.
53
Wykres 26. Liczba przedsiębiorstw w województwie mazowieckim, które w latach 2009-2011 współpracowały z innymi przedsiębiorstwami lub instytucjami w ramach inicjatywy klastrowej, w % ogółu przedsiębiorstw
Źródło: GUS, Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2009-2011.
Wykres 27. Liczba przedsiębiorstw w województwie mazowieckim, które w latach 2009-2011 współpracowały z innymi przedsiębiorstwami lub instytucjami w ramach inicjatywy klastrowej, w % ogółu przedsiębiorstw aktywnych
innowacyjnie
Źródło: GUS, Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2009-2011.
0,7 2,0 0,3 0,7 0,3 0,3 0,9 0,5 0,6 1,1 1,2 0,5 0,8 0,5 0,8 0,5 0,30,5 - - 1,8 - 0,3 0,3 0,6 - 0,1 0,7 0,9 0,8 0,2 0,2 0,6 0,6
przemysł usługi
4,2 12,3 1,7 3,6 2,3 2,8 4,7 3,4 3,0 4,7 7,0 3,3 4,5 3,3 5,3 2,7 2,34 - - 16 - 3 3 5 - 1 8 6 5 3 2 5 10
przemysł usługi
54
Wykres 28. Liczba przedsiębiorstw w województwie mazowieckim, które w latach 2009-2011 współpracowały z innymi przedsiębiorstwami lub instytucjami w ramach inicjatywy klastrowej w % ogółu przedsiębiorstw współpracujących w zakresie działalności innowacyjnej
Źródło: GUS, Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2009-2011.
13 32 6 15 8 7 16 9 11 14 25 11 11 13 17 10 715 - - 50 - 9 8 17 - 3 31 22 17 9 5 14 26
przemysł usługi