INDEX LECTIONUM
IN
jálala© ©յրճճս шдоквшввдшпаа
P В В. Н I В М В M
A DIE XV OCTOBRIS ANNI MDCCCLIX
INSTITUENDARUM
BRITASBERGAE, TYPIS HEYNEANIS.
>
/
REGII ЬТСЕІ ROSIACI II T. RECTOR
MICH
S. THE OL. DR. EJUSOUE PROFESSOR PUBL. ORDIN.
**
JOS. KRÜGER,
Bi Bi © 4P © IB Țg ÏP BS И ¿ճ 4P Ար
CIVIBirS SUIS
s.
-i^íeniini Vestrum, commilitones humanissimi, ignotum erit, quo studio et ardore cives
Cracovienses et Thorunenses de patria Nicolai Copernici jam dudum certaverint atque etiamnunc certent. At verum si quaerimus, praestantissimus hic vir ñeque Thorunensis ñeque Cracoviensis, sed Varmiensis aut Frauenburgensis dicendus est. A Varmiensi enim episcopo Luca Walzelrode, avúnculo suo, educatus literarumque amore imbutus et primo studiorum cursu Cracoviae absoluto vix annum vicesimum quartum ágens in capitulum Frauenburgense receptas est; bine una cum Andrea fratre ab ipso capitulo in Italiam missus complures anuos tain Bononiae, quam Romae ас Paduae, studiis, quae Cracoviae adamaverat, astronomiae imprimis et literis anliquis operam navare perrexit; hue ex Italia rediit; hic canonici muñere fungens totam vitám studiis transegit, hic sidera observavit, hie leges cognovit, quibus corpora coelestia per coeli spatium se moventia parent cursum- que ipsis praescriptum conficiunt ; hic denique opus suum immortale de revolutionibus orbium coelestium inchoavit, exegit, quo totius artis astronomicae exstilit reformator. — Non attinet, hujus viri, quo non vidít Prussia majorem intelligendi auctorem, de astronomia merita pluribus exponere. . Quis enim est, qui haec ignoret ? Sed fortasse nondum cognita est Vobis ipsius in libros de orbium coelestium revolutionibus praefatio, quae, quum plus tria saecula Pragae in libro manuscripte bibliothecae Nosticianae recóndita delituisset, nuper demum editione nova operum ejus, quae prodiit Varsaviae 1854, p. 10—12 ex ipsius Copernici manuscripte in lucern emissa est. Egregio editores Varsavienses hoc muñere de viro immortali meriți sunt. Sed tam praefationem illám, quam reli qua ejus opera, minus
4
accurate, quam par erat, literarum formis exprimendam curaverunt. Facile id cognoscitur ex imagine autograph! lithographica, quam editioni suae adiunxerunt. Quare non ingratum Vobis fore existiraavimus, si praefationem illám passim correctam et panels illustratam Vobiscum communicaremus.
COPERNICI IN LIBROS DE REVOLUTIONIBUS ORBIUM COELESTIUM PRAEFATI0.
„Inter multa ас varia literarum artiumque studia, quibus hominum ingenia vegetanlur, ea praecipue amplectenda existimo, sum mo que prosequenda studio, quae in rebus pulcerrimis et scitu dignissimis versanlur. Qualia sunt, quae de divinis mundi revolutionibus cursuque syderum, *) magnitudinibus, distantiis, օրէս et occasu ceterorumque in coelo apparentium causis pertractant ac totam deni que formam explicant. Quid autem coelo pulcrius, nempe quod continet pulcra omnia, quod vel ipsa nomina declarant : Coelum et Mundus, hoc puri- tatis et ornamenti,*2) illud coelati appellatione.3) Ipsum plerique philosophorum ob nimiara ejus excellentiam visibilem deum vocaverunt.4) Proinde, si artium dignitates penes suam de qua tractant materiam aestiraantur, 5) erit haec longe praestantissima, quam alii quidem astronomiam, alii astrologiam, multi vero priscorum matheinatices consummationem vocant.
Ipsa nimirum ingenuarum artium caput, digníssima homini libero, omnibus fere inathemalices speciebus fulcitur. Arithmetica, Geometrica, Optice, Geodesia, Mechanica el si quae sint aliae, onines ad illára se conferunt. At cura omnium bonarum artium sit abstrahere a vitiis et hominis mentem ad meliora dirigere, haec praeter incredibilein animi voluptatem abun- dantius id praestare potest. Quis enim inhacrendo iis, quae in oplimo ordine constituia videat divina dispensatione dirigi : assidua eorum contemplatione et quadara consuetudine non provocetur ad optima admirelurque opificem omnium, in quo tola felicitas est et orane
*) [s y d e r u m] Editores Varsavienses ab autographo recedentes: siderum.
2) [Hoc puritatis et ornamenti] Cf. Varro de ling-, lat. Plin. nat. hist. II, 3 (4,8): „Nam quem хост/zor Graeci nomine ornamenti appellaverunt, cum nos a perfecta absolutaque elegantia mundum.“
3) [coelati appellatione] Cf. Plin. 1. c. II, 3 (4,9): „Caelum quidcm haud dubie caelati argumento diximus, ui interpretator Varro.“
4) Plato Tim. p. 92 C. coli. p. 34 A.
s) Ex autographo legendum videtur: aestimentur; item post viciis et inherendo pro vitiis et inha eren do.
operibus manuum ejus exultabundum, °) nisi quod hisce inediis quasi vehículo quodam, ad sumnii boni contemplationem perducamur. Quantam vero utilitatem et ornamentuni Reipublicae conférât, սէ privatorum commoda innumerabilia transeamus, praeoptiine animad vertit Plato, qui ¡ո séptimo legum libro ideo maxime expetendam pu tat, սէ per earn dierum ordine in menses et anuos digesta témpora, in solemnitates quoque et sacrificiu vivam vígilantemque redderent elvitatom ; et si quis, inquit, necessarian! banc neget homini optimarum doctrinarum quamlibet percepturo, slullissime cogitabit et multum abesse put at, ut quisquam divinus effici appellarique possit, qui пес solis пес lunae пес reliquorum syderum necessariam habeat cognitionem. ') Porro divina liaec magis quam humana scientia, quae de rebus allissimis inquirit, non caret difficultatibus, praesertim quod circa ejus principia et assumptiones, quas Graeci hypotheses vocant, plerosque discordes fuisse videamus, qui ea tractaturi aggress!
sunt: ac perinde non eisdem rationibus innixos ; praeterea quod syderum cursus et stellarum revolulio non potuerunt certo numero definiri et ad perfectam noli liam deduci: nisi cum tempore et mullís anteactis observationibus, quibus ut ita dicam per manus traderetur posterități.
Nam etsi C. Pt olem a e us Alexandrinus, qui admiranda sollerlia6 7 8 9) et diligentia caeteris longe praestat, et quadringentorum et amplius annorum observatis totam hanc artem paene consummaverit, ut jam nihil deesse videretur, quod non attigisset. ») Videmus tarnen, pleraque 10 *) non convenire iis, quae traditionem ejus sequi debebant, aliis eliam quibusdam motibus reperds, illi nondum cognitis. Unde et Plutarch us, ubi de anno solis vertente dissent : „hactenus,“ inquit, „syderum motus mathematicorum perit iam vincit.“ n) Nam ut de anno ipso exemplificem, quam diversae semper de eo fuerint sententiae, puto manifestum adeo, ut multi desperaverint, posse certam ejus radonem invenir!. Ita de aliis stellis. 12)
6) [exultabundum] Male editores Varsavienscs: e x a 11 a b u n d u m. Cf. Psalm 92 (vulg. 91). 5.
7) Plato de legg. VII, p. 809 D. sqq.
3) [sollertia] Edit. Varsav. solertia.
9) [attigisset] Male edit. Varsav. attingisset.
10) [pleraque] Male edit. Varsav. pluraque.
it) [peritiam vincit] Male editores Vars, ab autographe recedentes: perilla vincit, quo sentenlia plane corrumpitur in conlrariamque mutatur. Ante oculos bábuit Copernicus Plularchi verba, quae leguntur Quaest. Rom.
c. 24. Opp. vol. VIII, p. 325 ed. Huit.: neęiyirsrai rÿs tpneiQiac, тыѵ ца&чратіхшѵ f¡ rf¡i хіѵ^аеыі dvcofialía diaysv'yovaa тоѵ ко у ov.
,2) [Ita de aliis stellis] Паес in margine autographi scripta leguntur.
6
[Atlamen ne hujusce difßcultatis praetextu ignaviam videar 13 *) contexisse], '*) tentabo favente deo, sine quo nihil possumus, latius de bis requirere, cum tanto plura habeamus adminicula, quae nostrae subveniant institution!, quanto majori temporis intervallo hujus artis auctores nos 15) praecesserunt, quorum invenös, quae a nobis quoque de novo sunt reperta, comparare licebit. Multa praeterea aliter quam priores fateor me traditurum, ipsorum licet muñere: utpote qui primum ip sarum rerum inquisitionis aditum patefecerunt.“
13) [videar] Male edit. Vars, videor.
и) [Attamen ne — contexisse] Haec verba excepto illő „hujusce“ in Copernici autographe lineóla transfixa sunt. Portasse dicere voluit: „Ita de aliis stellis tentabo favente deo, sine quo nihil possumus, latins requirere.“
15) [nos] Omiserunt editores Varsavienses.
Videtis, Commilitones humanissimi, quot locis edita Copernici praefatio ab autographe discrepei. Sane operae pretium videtur emendatiorem etiam reli quorum operum, quibus ex Varmia vir immortalis homines ad rectiorem rerum coelestium cognitionem perduxit.
editionem adornare.
1
LECTIONES.
A. ORDINIS THEOLOGORUM.
Ьіс. Andi*. Thiel, P P O. h. t. Decanus.
I. Historiam ecclesiae primi aevi cnarrabit diebus Martis, Mercurii, Jovis et Veneris hora XI—XII.
IL De antiquitatibiis ecclesiasticis disseret diebus Martis, Jovis et Veneris hora VI—VIL
III. Concilii Tridentini decreta de reformatione interpretabitur adjunctis repetitionibus ex ecclesiae jure atque historia die Saturni hora XI—XII.
Dr Mich. Jos. Krüger, P. P О.
I. Antiquitates sacras Hebraeorum docebit diebus Lunae et Jovis hora IX—X.
II. Psalmos selectos interpretabitur diebus Martis et Veneris hora IX—X.
III. Epistolam ad Hebraeos datam explicabit diebus Mercurii et Saturni hora IX—X.
IV. Actus Apostolorum explicabit ternis per hebdomadem horis defmiendis.
Dr. Andr. Menzel, P P O.
I. Introductionein in studium theologicum tradet diebus Lunae et Jovis hora II—III.
11. Apologetices partem priorom tractabit diebus Veneris et Saturni hora X—XL
HI. Doctrinam dogmaticam de Redemptione et de Redemptoris gratia exponet dicbus Lunae, Martis, Mercurii et Jovis hora X—XL
Lic. Ant. Pohlmann.
I. Elhicam christianam docere perget diebus Lunae, Martis, Jovis et Veneris hora VIII—IX.
II. Introductionein historico-criticam in sacros V. et N. T. libros dabit, пес non de Critica atque Her
meneutica biblica disputabit diebus Mercurii et Saturni hora VIII—IX et die Martis hora II—III.
III. Librum Genesis explicabit horis defmiendis.
IV. Institutiones syriacas continuabit horis defmiendis.
B. ORDINIS PHILOSOPHORUM.
Dr. Laur. Feldt, P P. O. h. t. Decanus.
1. Physicen docebit experimentisque illustrabit nec non Conversatorium de rebus physicis institue։
diebus Lunae et Jovis hora XI—XII.
II. Astronómiám popularilor exponet diebus Martis et Veneris hora XI—XII.
III. Exercitationes geométricas moderabitur et theoriam generalem linearum et superíicierum curvaron։
tradere pergel diebus Mercurii ct Saturni hora XI—XII.
IV. Calculum differentialem et integralem trädet, et problemata geometrica et mechanica calculi inte grális ope solvenda proponet diebus Lunae et Jovis hora II—III.
8
Dr. Max. Triitschel, P. P O. Des.
Yalctudine reparata lectiones indicabit.
Dr. Prane. Beckmann, P. P. О.
I. Sophoclis Oedipum Regem interpretabitur ter per hebdomadem hora X—XL
II. Horatii ad Pisones epistolam explicabit aut Tertulliani Apologeticum bis per hebdomadem boris
defmicndis. •
IIP De rebus mythologies disseret bis per hebdomadem hora X—XI.
IV. Exercitationes philologicas instituet semel per hebdomadem bora definienda.
Dr. Joan. M. Watterich, P P E.
I. Italicam medii aevi historiam enarrabit ter per hebdomadem hora V՝—VI.
II. Revolutionis quam vocant franco-gallicae historiam (radere perget bis per hebdomadem hora V—VI.
III. Linguae germanicae grammaticam comparativam explanabit semel per hebdomadem hora definienda.
Publica doctrinae subsidia.
Bibliotheca Lycei, cui praeest Prof. 1>Г» Peldt, diebus Lunae, Martis, Jovis et Ven№s ч*
h. XI—XII commilitonibus patebit.
Apparatus physicus et instrumenta mathematico-astronomica cum ad lectiones adhibebuntur, turn aditus suo loco petentibus lubenter dabitur.
Stipendium Schrill - Busseanum.
Ut rei monasticae originibus exploralis historiam ejus ad Benedict! Nursiensis usque tempóra enarrent, Commilitones provocantur, praemio XXV Imperialism constitute illi, cujus libellus, die I. Julii anni MDCCCLX Rectori exhibendus, judicibus maxime satisfecerit.
