Janusz Kuczyński
Denary rzymskie uzyskane przez
Muzeum w Ostrowcu
Świętokrzyskim w 1968 r.
Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego 6, 433-436
J A N U S Z K U C Z Y Ń S K I
DENARY RZYMSKIE UZYSKANE PRZEZ MUZEUM
W OSTROWCU ŚWIĘTOKRZYSKIM W 1968 R.
W 1968 roku M uzeum w O strowcu Ś w iętokrzyskim zakupiło osiem d e narów rzym skich em itow an ych w I i II w ieku n. e. K w estią trudną do m ia rodajnego ustalenia jest jednak pochodzenie denarów . W pobliskiej okolicy Ostrowca Ś w iętok rzysk iego odkryto bow iem w stosunkow o nied łu gich od stępach czasu kilka skarbów denarów rzym skich. N ajliczebniejszym i z nich są skarby: z C hm ielow a P iaskow ego (odkryty w 1929 r. ) 1, N ietu lisk a M ałego (odkryty w 1939 r.)2 oraz skarb z N ietuliska Fabrycznego (odkryty w 1943 r o k u )3.
W św ietle uzyskanych inform acji nie ulega w ątp liw ości fakt pochodzenia denarów z w iększego, n astępnie rozproszonego zespołu num izm atycznego, odkrytego n ajpew niej krótko przed 1940 r. w N ietu lisk u M ałym. Te i inne dane dotyczące znalezien ia denarów pozw alają przyjąć z dużą dozą praw do podobieństw a, że pochodzą one ze w spom nianego skarbu, odkrytego w m aju 1939 r. w N ietu lisk u M ałym .
Osiem opisanych poniżej denarów m ieści się w ramach chronologicznych zarówno skarbu z N ietu lisk a M ałego, jak i dw óch pozostałych skarbów. Mo n ety te reprezentują rów nież (prócz denara W espazjana) em isje tych cesa rzy oraz ich m ałżonek, których denary w ystęp u ją najczęściej w skarbach znajdow anych na teren ie M ałopolski. W rezultacie denary uzyskane przez M uzeum w O strow cu Św iętokrzyskim nie w p ływ ają na zm ianę ustaleń przy toczonych w opracow aniach w spom nianych tu skarbów.
W szystkie u w zględ n ion e poniżej denary em itow ane b y ły w m en n icy rzym
1 M. H aisig, H. H o łu b o w iczo w a S k a r b r z y m s k i c h d e n a r ó w z C h m i e l o w a P i a s k o w e g o , p o w . O p a t ó w , „W iadom ości A rch eo lo g ic zn e”, t. X V III, z. 3— 4,
s. 291— 322.
2 W. M akom aski S k a r b m o n e t r z y m s k i c h z N i e t u l i s k a M a ł e g o ( p o w . W i e r z b - n ik ) , „W iadom ości N u m izm a ty czn o -A rch eo lo g iczn e” t. X X I, s. 110— 126. R. J a m k a U w a g i o s k a r b a c h m o n e t r z y m s k i c h z N i e t u l i s k a M a ł e g o , p o w . o p a t o w s k i , „P rzegląd A rch eo lo g iczn y ”, t. X IV , s. 136— 141.
3 R. Jam k a, op. cit., s. 136. J. W ielo w iejsk i P r z e m i a n y g o s p o d a r c z o - s p o ł e c z n e u l u d n o ś c i p o ł u d n i o w e j P o l s k i w o k r e s i e p ó ź n o l a t e ń s k i m i r z y m s k i m , „M a te r ia ły S ta r o ż y tn e ”, t. V I, s. 347, nr 863— 864.
434 Janusz Kuczyński
skiej. O pracow anie ich oparto na pracy: H. M attingly Coins of the Roman Empi r e in the British Museum. Wagę podano w gram ach.
Przy okazji pragnę rów nież w yrazić podziękow anie m grow i W ojciechow i K otasiakow i, kierow nikow i Muzeum w Ostrowcu Św iętokrzyskim , za udo stęp n ien ie mi denarów do opracowania.
1. 76 r. W ybity przez TYTUSA dla uczczenia W espazjana.
A v. G łow a cesarza w prawo. N apis czytan y od strony zew nętrznej otoku [IMP CA]ESAR — [VEJSPASIANVS AVG
Rv. Orzeł z rozpostartym i skrzydłam i z głow ą w lew o, stojący na postu m en cie. N apis poziom y po obu stronach orła COS — VII.
Mat. 11/1930, poz. 183 na s. 34. waga: 3,12
2. 125— 128 r. HADRIAN
A v. G łow a cesarza w w ieńcu w prawo. HADRIANVS — A VG VSTVS. Rv. Od lew ej ku prawej stoją: kropidło, dzban, sim pulum , litu u s. COS III
N ajbardziej zbliżony egzem plarz: Mat. III/1936, poz. 453 na s. 296 waga: 3,30 3. 140 r. ANTONINUS PIUS I MAREK AURELIUSZ (rye. 1)
Av. G łow a A n toninusa P iusa w w ieńcu w prawo ANTO NINVS AVG PI — VS P P TR P COS III
Rv. G łow a m łodego Marka A ureliusza w prawo [AVREjLIVS CAESAR — AVG P il F COS
Mat. IV/1940, poz. 155 na s. 26 waga: 3,59
4. 145 — 161 r. ANTONINUS PIUS
Av. G łow a cesarza w w ieńcu w prawo [ANTjONINVS — AVG PIVS (P P)
a b
Denary rzym skie z Muzeum w Ostrowcu Ś w ię to k rzy sk im
435
Rv. Piorun unoszący się poziomo ponad udrapow anym tronem COS— IIII Mat. IV/1940, poz. 536 na s. 77 oraz poz. 537 na s. 78 waga: 3,41
5. 161 r. w y b ity przez Marka A ureliusza dla uczczenia A ntoninusa Piusa. A v. G łow a A n ton in u sa Piusa w prawo DIVVS ANTONINV[S]
Rv. C zterokondygnacjow a w ieża schodow o się zw ężająca. D olna k ondygna cja zw ieńczona girlandam i. Na drugiej i trzeciej kondygnacji nisze (drzwi?) ze stojącym i w ew n ątrz posągam i. Na szczycie kw adryga za przężona w cztery konie CONSECRATIO
Mat. IV/1940, poz. 61— 64 na s. 394 waga: 3,10 FAU STYNA II (żona Marka Aureliusza)
6. 176 r. lub późniejszy
A v. G łow a F au styn y w prawo DIVA FAV — STINA PIA
Rv. P rostokątny ołtarz z rogam i w górnych narożach i drzw iam i od frontu CON — SECRATIO
Mat. IV/1940, poz. 727 na s. 491 waga: 3,51
7. 176 r. lub późniejszy
A v. G łowa F au styn y w prawo DIVA FAV — STINA PIA
Rv. Sierp księżyca z gw iazdą pośrodku oraz sześciu gw iazdam i w otoku [CONSEjCRATIO
Mat. IV/1940, poz. 718— 720 na s. 490 waga: 2,97 8. 164 — 183 r. LUCILLA (żona Lucjusza W erusa) (ryc. 2)
A v. G łowa L u cilli w prawo LVCILLAE AVG — ANTONINI AVG F Rv. W w ień cu napis w trzech poziom ych w ierszach VOTA PVBLICA
U M attin gly’ego nie w ystęp u je. A w ers analogiczny do Mat. IV/1940, poz. 838 na s. 516; rew ers analogiczny do Mat. IV/1940, poz. 329 na s. 429 waga:3,22
a b
4 3 6 Janusz Ku czyń ski РИМСКИЕ ДЕНАРЫ, ПРИОБРЕТЕННЫЕ МУЗЕЕМ В ОСТРОВЕЦЕ-СВЕНТОКШИСКОМ В 1968 ГОДУ В 1968 году Музей в Островеце-Свентокшиском приобрел восемь римских денаров: Тита, Гадриана, Антонина Пия и Марка Аврелия, Антонина Пия, Мар ка Аврелия, Фавстины II (2 денара) и Люциллы. По всей вероятности денары эти происходят из клада, обнаруженного в 1939 году в Нетулиско-М алэ (Опа- тувский район), однако не исключено, что они происходят из кладов, обнару ж енны х поблизости в Хмелюве-Пясковом (1929 г.) и Н етулиско-Ф абры чне (1943 г.).
ROMAN DENARII ACQUIRED BY THE MUSEUM IN OSTROWIEC Św i ę t o k r z y s k i i n 1968
In 1968 the Museum in Ostrowiec Św iętokrzyski purchased eight Roman denarii. They are the coins of Titus, Hadrian, Antoninus Pius and Marcus A urelius, A nto ninus Pius, Marcus Aurelius, Faustina II (two denarii) and Lucilla. The denarii very likely belong to the hoard that w as discovered at N ietulisko Male (the Opa tów district) in 1939; however, a possibility of their provenance from the nearby hoards found at Chm ielów Piaskow y (1929) and N ietulisko Fabryczne (1943) cannot be discarded.
