EGZAMIN MATURALNY Z JÊZYKA POLSKIEGO

(1)

KOD ZDAJ¥CEGO

MPO-P1A1P-021

EGZAMIN MATURALNY Z JÊZYKA POLSKIEGO

POZIOM PODSTAWOWY

Arkusz I

Czas pracy 110 minut Instrukcja dla zdaj¹cego

1. Proszê sprawdziæ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 3 strony z tematami i 4 strony na napisanie wypracowania.

Ewentualny brak nale¿y zg³osiæ przewodnicz¹cemu zespo³u nadzoruj¹cego egzamin.

2. Arkusz zawiera dwa tematy. Do opracowania trzeba wybraæ jeden z nich i podkreliæ.

3. Pracê proszê napisaæ czytelnie.

4. Proszê pisaæ tylko w kolorze niebieskim lub czarnym;

nie pisaæ o³ówkiem.

5. Nie wolno u¿ywaæ korektora.

6. B³êdne zapisy trzeba wyranie przekreliæ.

7. Wszelkie notatki nale¿y sporz¹dzaæ tylko w brudnopisie, który nie bêdzie oceniany.

8. Podczas egzaminu mo¿na korzystaæ ze s³ownika poprawnej polszczyzny i s³ownika ortograficznego.

9. Do ostatniej kartki arkusza do³¹czona jest karta odpowiedzi, któr¹ wype³nia egzaminator.

¯yczymy powodzenia!

ARKUSZ I

MAJ ROK 2002

Za opracowanie tematu mo¿na otrzymaæ

70 punktów

(Wpisuje zdaj¹cy przed rozpoczêciem pracy)

PESEL ZDAJ¥CEGO Miejsce

na naklejkê z kodem

Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl

(2)

Temat 1. Jak¹ funkcjê pe³ni Mazurek D¹browskiego w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza? W pracy wykorzystaj znajomoæ utworu Józefa Wybickiego i podanych fragmentów Pana Tadeusza.

Z ksiêgi I Gospodarstwo

W³anie dwukonn¹ bryk¹ wjecha³ m³ody panek I obieg³szy dziedziniec zawróci³ przed ganek, Wysiad³ z powozu; konie porzucone same Szczypi¹c trawê ci¹gnê³y powoli pod bramê.

We dworze pusto [...]

Wbiega i okiem chciwie ciany starodawne Ogl¹da czule, jako swe znajome dawne.

Te¿ same widzi sprzêty, te¿ same obicia, Z którymi siê zabawiaæ lubi³ od powicia;

Lecz mniej wielkie, mniej piêkne, ni¿ siê dawniej zda³y.

I te¿ same portrety na cianach wisia³y. [...]

Nawet stary stoj¹cy zegar kurantowy

W drewnianej szafie pozna³ u wnicia alkowy;

I z dziecinn¹ radoci¹ poci¹gn¹³ za sznurek, By stary D¹browskiego pos³yszeæ mazurek.[...]

Z ksiêgi IV Dyplomatyka i ³owy

Mowa Ksiêdza wzbudzi³a takie zadziwienie, Tak¹ radoæ, ¿e ca³e huczne zgromadzenie Milcza³o chwilê; potem na pó³ ciche s³owa Powtarzano: Tabaka z Polski? Czêstochowa?

D¹browski? z ziemi w³oskiej? a¿ na koniec razem, Jakby myl z myl¹, wyraz sam zbieg³ siê z wyrazem, Wszyscy jedynog³onie, jak na dane has³o,

Krzyknêli: D¹browskiego! Wszystko razem wrzas³o, Wszystko siê ucisnê³o: ch³op z tatarskim hrabi¹, Mitra z Krzy¿em, Poraje z Gryfem i z Korabi¹;

Zapomnieli wszystkiego, nawet Bernardyna.

Tylko piewali krzycz¹c: Wódki, miodu, wina! [...]

Przemylny Robak widz¹c, ¿e siê tak rozpryska Rozmowa, j¹³ j¹ znowu zbieraæ do ogniska, Do swojej tabakiery; czêstowa³, [...]

Ach! Zawo³a³ Sko³uba, mój Ksiê¿e Kwestarzu!

Kiedy¿ to bêdzie! wszak to ile w kalendarzu Jest wi¹t, na ka¿de wiêto Francuzów nam wró¿¹;

Wygl¹da cz³ek, wygl¹da, a¿ siê oczy mru¿¹, A Moskal jak nas trzyma³, tak trzyma za szyjê, Pono nim s³oñce wnidzie, rosa oczy wyje. [...]

Z ksiêgi XII Kochajmy siê

Ledwie s³uchacze mieli czas wyjæ z zadziwienia, Znowu muzyka inna – znów zrazu brzêczenia Lekkie i ciche, kilka cienkich strunek jêczy, Jak kilka much, gdy z siatki wyrw¹ siê pajêczej.

(3)

Lecz strun coraz przybywa, ju¿ rozpierzch³e tony

£¹cz¹ siê i akordów wi¹¿¹ legijony, [...]

Przywodz¹ na myl d³ugie swej wêdrówki lata Po l¹dach, morzach, piaskach gor¹cych i mrozie, Porodku obcych ludów, gdzie czêsto w obozie Cieszy³ ich i rozrzewnia³ ten piew narodowy.

Tak rozmylaj¹c smutnie pochylili g³owy!

Ale je wnet podnieli, bo mistrz tony wznosi, Natê¿a, takty zmienia, co innego g³osi

I znowu spojrza³ z góry, okiem struny zmierzy³, Z³¹czy³ rêce, obur¹cz w dwa dr¹¿ki uderzy³:

Uderzenie tak sztuczne, tak by³o potê¿ne,

¯e struny zadzwoni³y jak tr¹by mosiê¿ne, I z tr¹b znana piosenka ku niebu wionê³a, Marsz tryumfalny: Jeszcze Polska nie zginê³a!...

Marsz D¹browski do Polski! – i wszyscy klasnêli, I wszyscy: Marsz D¹browski! chórem okrzyknêli!

Muzyk, jakby sam swojej dziwi³ siê piosence, Upuci³ dr¹¿ki z palców, podniós³ w górê rêce, [...]

A¿ gdy na D¹browskiego starzec oczy zwróci³, Zakry³ rêkami, spod r¹k ³ez potok siê rzuci³,

Jenerale, rzek³, Ciebie d³ugo Litwa nasza Czeka³a – d³ugo, jak my ¯ydzi Mesyjasza, Ciebie prorokowali dawno miêdzy ludem

piewaki, Ciebie niebo obwieci³o cudem, ` ¯yj i wojuj, o Ty nasz!... [...]

Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, Wroc³aw 1989

Temat 2. Zanalizuj przedstawion¹ poni¿ej scenê i objanij, na czym polega jej dramatyzm oraz kluczowy charakter w powieci Granica Zofii Na³kowskiej.

Kiedy wróci³ do domu, by³ ju¿ zmierzch. Tego dnia El¿bieta znowu znalaz³a w swej poczcie kopertê adresowan¹ pismem maszynowym, a w niej cieniutkie, przeroczyste p³atki bibu³y, sczepione drucian¹ sprz¹czk¹. Linotypowa odbitka by³a zamazana i w wielu miejscach nieczytelna.

By³a sama w domu. Zatrzyma³a siê w miejscu, gdzie rozdar³a kopertê, w jadalni pod oknem, i czyta³a stoj¹c. To, co czyta³a, wydawa³o jej siê jakby wymylone, zbyt dziwne. [] Gdy jeszcze sta³a na tym miejscu, przyszed³ Zenon. By³ blady, przez ostatnie dni zaostrzy³ mu siê nos i ko³o ust zrobi³y dwie fa³dy.

– Co robisz? – spyta³.

– Znów s¹ te kartki – powiedzia³a nie pokazuj¹c mu ich zreszt¹. Ale wzi¹³ je ze sto³u sam.

Przegl¹daj¹c niewyrany druk, krzywi³ siê, wzrusza³ ramionami, wreszcie cienkie papierki odrzuci³ na bok. Gniewa³o go, ¿e ona bierze to na serio.

– Ty siê tym przejmujesz, naturalnie

Chodzi³ po pokoju i mówi³ rzeczy odpowiadaj¹ce tej sytuacji. Jego wiadomoæ organizowa³a siê b³yskawicznie do obrony. Rzecz by³a w tym, ¿e to nie mog³o byæ prawd¹. Rzecz by³a w tym, ¿eby w to nie wierzyæ, ¿eby na to nie przystaæ. Byle jakie s³owa wystarczy³y. Nie przerywa³a, pozwoli³a mu mówiæ, do koñca to ze sob¹ za³atwiæ. Widzia³a, jak przekonywa³ sam siebie, widzia³a, ¿e sz³o mu to jak z p³atka. Nie czyta³ zreszt¹ tego, z góry wiedzia³, co tam mo¿e byæ. Niechêtnie patrzy³, jak pomiête kartki wyg³adzi³a i u³o¿y³a znów na stole. Twarz mia³a powa¿n¹ i upart¹. Myla³a zapewne, ¿e kto to pisa³ w ukryciu, odbija³ w popiechu, ¿e siê kto, robi¹c to, nara¿a³.

– Jeste jeszcze wci¹¿ t¹ sam¹ sentymentaln¹ panienk¹ z ulicy Staszica – mówi³. – Có¿ ty sobie wyobra¿asz, w czym ty ¿yjesz? Pos³uchaj, co ci powiem. W³anie teraz wysz³o na jaw. Wiesz, co siê

(4)

sta³o z tym Go³¹bskim, który w swoim czasie doæ tajemniczo znikn¹³ z waszej sutereny?

Przypominasz sobie mo¿e, by³o takie zabójstwo na Ch¹zebiañskim Przedmieciu, na tym pustym placu za hut¹, jeszcze przed moim przyjazdem. Trupa nie rozpoznali wtedy, by³ zupe³nie zmasakrowany. Dopiero ostatnio wynik³o z zeznañ, ¿e to oni tam siê z nim za³atwili po cichu. To by³ jaki ³ajdaczyna zreszt¹. Ale mo¿e i on te¿ mia³ idee, zw³aszcza z pocz¹tku

– To ju¿ ostatni – powiedzia³a.

– Jaki ostatni? – spyta³.

– Ostatni z tych ludzi spod pod³ogi. Bo pewno wiesz, ¿e ten nieprzytomny, co wczoraj umar³ w szpitalu, to Borbocki.

Uniós³ siê, mówi³ gwa³townie, zmienionym g³osem:

– Czytam, naturalnie, ¿e czytam wszystko! Inni te¿ czytaj¹. A teraz ka¿dy zrzuca z siebie odpowiedzialnoæ. Albo ja wiem, kto pierwszy strzela³? Tego siê nigdy nie wie. Rzecz zawsze tak samo wygl¹da: t³um jest niewinny, bo chce pracy, my jestemy niewinni, bo nie mamy dla nich tej pracy. A kto jest winny, nie wiem i nie czujê siê w tej chwili doæ dobrze usposobiony, by to z tob¹ rozwa¿aæ.

– Zenonie – powiedzia³a – ja wiem, ¿e siê mêczysz. Ale tak nie powiniene mówiæ

– Wiêc co? – przerwa³. – Wiêc mia³em siê tu daæ zat³uc, dlatego ¿e oni maj¹ idee? Pañstwo jest tak¿e ide¹. Jest to ostatecznie sposób, w jaki chc¹ byæ ze sob¹ ludzie. To jest zrobione przez ludzi dla ludzi. Krzycz¹ tu o przemocy, o dyktaturze i wiêzieniach. Czy nie jest mieszne, ¿e mówi¹ to w³anie oni? A co czyni¹ sami z chwil¹, gdy dorw¹ siê do w³adzy? Robi¹ sobie i wojsko, i policjê, i wiêzienie, robi¹ te same rzeczy z innymi nazwami. I przede wszystkim robi¹ pañstwo.

– Zenonie, Zenonie – przerwa³a z lêkiem – ty nie widzisz tego, ty zapomnia³e. Ale wszystko, czego nie chcia³e, jest teraz po tej samej stronie co ty.

Zupe³nie ju¿ spokojnie wyjani³: – Je¿eli chcesz, wiat jest rzecz¹ okropn¹. Dobrze. wiat jest miejscem zbrodni. Tak. To masz wszêdzie, i tu, i tam, wszêdzie na ziemi. Có¿ z tego? Po obu stronach, po tej i po tamtej, s¹ znowu ludzie, zwyczajni ludzie, chc¹cy tego samego, w³adzy i krwi.

– Ach, nie o to chodzi.

– Mo¿e mi chcesz znowu co powiedzieæ o mi³oci, któr¹ nale¿y siê rz¹dziæ, o drugim cz³owieku” – tak?

By³ teraz znudzony i wynios³y, by³ sztuczny. Stoj¹c przerzuca³ numery gazet, zagl¹da³ tu i ówdzie z ironicznym skrzywieniem.

– Nie, chodzi o to, ¿e musi co przecie¿ istnieæ. Jaka granica, za któr¹ nie wolno przejæ, za któr¹ przestaje siê byæ sob¹.

– Granica – mrukn¹³ i wzruszy³ ramionami. – Granica. – Rozemia³ siê. – Tobie te¿ niewietnie siê uda³o, gdy raz próbowa³a kierowaæ siê wzglêdami na dobro drugiego cz³owieka.

– O czym chcesz mi powiedzieæ? – spyta³a.

Popatrzy³ na zegarek, spieszy³ siê. – Mo¿na byæ tylko tym, czym siê jest, moja droga – nic wiêcej nie mo¿na.

Przed odejciem powiedzia³: – Spal to przecie¿, niech siê to nie pl¹cze po mieszkaniu. I ruchem palców popchn¹³ po stole pomiête kartki maszynopisu.

Zofia Na³kowska, Granica, Warszawa 1982

(5)

WYPRACOWANIE

___________________________________________________________________________

(6)

___________________________________________________________________________

(7)

___________________________________________________________________________

_______________________________________________ ci¹g dalszy na ostatniej stronie

(8)

___________________________________________________________________________

BRUDNOPIS

___________________________________________________________________________

(9)

KOD ZDAJ¥CEGO MPO-P2A1P-021

EGZAMIN MATURALNY Z JÊZYKA POLSKIEGO

POZIOM PODSTAWOWY Arkusz II

Czas pracy 80 minut

Instrukcja dla zdaj¹cego

1. Proszê sprawdziæ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 7 stron.

Ewentualny brak nale¿y zg³osiæ przewodnicz¹cemu zespo³u nadzoruj¹cego egzamin.

2. Proszê uwa¿nie czytaæ wszystkie polecenia.

3. Odpowiedzi trzeba zapisaæ czytelnie w miejscu na to przeznaczonym przy ka¿dym zadaniu.

4. Proszê pisaæ tylko w kolorze niebieskim lub czarnym;

nie pisaæ o³ówkiem.

5. Nie wolno u¿ywaæ korektora.

6. B³êdne zapisy trzeba wyranie przekreliæ.

7. Obok ka¿dego zadania podana jest maksymalna liczba punktów, któr¹ mo¿na uzyskaæ za jego poprawne rozwi¹zanie.

8. Do ostatniej kartki arkusza do³¹czona jest karta odpowiedzi, któr¹ wype³nia egzaminator.

¯yczymy powodzenia!

ARKUSZ II

MAJ ROK 2002

Za rozwi¹zanie wszystkich zadañ

mo¿na otrzymaæ

³¹cznie 30 punktów

(Wpisuje zdaj¹cy przed rozpoczêciem pracy)

PESEL ZDAJ¥CEGO

Miejsce na naklejkê

z kodem

(10)

Rozumienie czytanego tekstu

Przeczytaj uwa¿nie tekst, a nastêpnie odpowiedz na pytania. Odpowiadaj w³asnymi s³owami.

Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile jeste proszony.

CZ£OWIEK I JEGO RZECZYWISTOÆ

1. By³em niegdy na odczycie pewnego wybitnego biologa o stanowisku cz³owieka na ziemi.

Jedn¹ z g³ównych tez odczytu stanowi³o twierdzenie, ¿e cz³owiek zdo³a³ opanowaæ przyrodê w wy¿szej mierze ni¿ jakikolwiek gatunek zwierz¹t i ¿e na tym w³anie polega jego wyj¹tkowe stanowisko wród istot ¿ywych na ziemi. Nasunê³o mi siê wówczas pytanie, czy naprawdê ów wy¿szy stopieñ opanowania przyrody przez cz³owieka, a tym samym jego stosunkowo wiêksza niezale¿noæ od tego, co siê dzieje, odró¿nia go w sposób istotny od zwierz¹t. Prawd¹ by³oby to mo¿e tylko wtedy, gdyby za podstawê tego przeciwstawienia nale¿a³o wzi¹æ pojêcie cz³owieka okrelonego jako homo faber¹.

2. Cz³owiek tym siê m.in. odró¿nia od zwierz¹t, ¿e nie tylko opanowuje przyrodê w granicach bez porównania szerszych, ni¿ to jest dostêpne dla zwierz¹t, a nawet j¹ przekszta³ca i przystosowuje do swych potrzeb i wymogów, ale nadto – i w tym le¿y jego rys istotny – ¿e wytwarza now¹ rzeczywistoæ, quasi-rzeczywistoæ².

3. Cz³owiek uprawia ziemiê i hoduje roliny, stawia domy, buduje drogi lub koleje, reguluje rzeki itd. Robi¹ to jednak na swój sposób niektóre zwierzêta – bobry, mrówki, termity. Ale cz³owiek stwarza nadto tego rodzaju przedmioty, jak dzie³a sztuki, teorie naukowe, systemy metafizyczne lub teologiczne, jêzyki [pisane], jako ró¿ne sposoby utrwalania i przekazywania innym tego, co raz zosta³o pomylane. Hoduj¹c wiêc i przekazuj¹c wiedzê o swej przesz³oci i o przesz³oci dzie³ wytworzonych przez przodków, wytwarza rzeczywistoæ historyczn¹, dziêki której ¿ycie [danego]

pokolenia staje siê dalszym ci¹giem procesów i wypadków historycznych ju¿ dokonanych.

4. Zapewne, ale wszystko to jest mo¿liwe dopiero dziêki temu, ¿e cz³owiek zdo³a³ opanowaæ przyrodê i zwyciê¿yæ zwierzêta, które mu zagra¿a³y. Fakt ten co najmniej u³atwi³ cz³owiekowi jego wytwórczoæ w zaznaczonym kierunku. Czy mu j¹ w ogóle dopiero umo¿liwi³, to ju¿ nie wydaje siê takie pewne. Mo¿na bowiem zapytaæ, czy odwrotnie – opanowania przyrody i walki ze zwierzêtami nie umo¿liwi³ lub przynajmniej nie u³atwi³ fakt, ¿e cz³owiek wytwarza³ pewne przedmioty nie istniej¹ce przedtem na wiecie. Wytworzenie narzêdzi sta³o siê w ka¿dym razie momentem rozstrzygaj¹cym. Narzêdzia te pierwotnie by³y wprawdzie tylko pewnymi przez cz³owieka zastanymi rzeczami. U¿yte jednak do spe³nienia pewnych czynnoci, sta³y siê w³anie w tej funkcji czym

ca³kiem nowym, czego nie by³o przed cz³owiekiem w przyrodzie. Ale istotne jest to, ¿e cz³owiek nie zadowoli³ siê wytwarzaniem narzêdzi po¿ytecznych, lecz ¿e ju¿ na poziomie okresów

przedhistorycznych zacz¹³ wytwarzaæ ró¿ne przedmioty z czysto fizyczno-biologicznego punktu widzenia zgo³a niepo¿yteczne, a jednak potrzebne dla jego ¿ycia psychicznego, stanowi¹ce nie tylko objaw wy³adowania siê pewnych jego si³ duchowych, ale zarazem bogac¹ce niezmiernie wiat.

Ju¿ na ska³ach jaskiñ znajdujemy pierwsze twory malarstwa, i to twory mówi¹ce o ¿ywych potrzebach artystycznych ich twórców.

5. Wyobramy sobie, ¿e ze wiata nagle znik³y dzie³a sztuki, teorie naukowe i filozoficzne, pañstwa, instytucje publiczne i prywatne itd. i ¿e nie moglibymy siê w ¿aden sposób dowiedzieæ

1 homo faber (³ac.) – dos³. cz³owiek zrêczny, rzemielnik, majster.

2 quasi-rzeczywistoæ (od ³ac. quasi – jakby, na kszta³t) – niby rzeczywistoæ, jak gdyby rzeczywistoæ.

(11)

o tym, co by³o niegdy. Czy to, co by pozosta³o, nie by³oby czym ubo¿szym i innym? I czy my sami nie musielibymy siê zmieniæ, ¿eby w tym zubo¿onym wiecie móc ¿yæ? Od dzi nie czytywalibymy wierszy, nie chadzalibymy do teatru, nie s³uchalibymy symfonii. Od dzi nie prowadzilibymy sporów o kierunki i wartoci literackie, nie spêdzalibymy dziesi¹tków nieraz lat ¿ycia na dokonywaniu ¿mudnych i subtelnych eksperymentów fizykalnych lub innych, nie walczylibymy o tzw. idee, nie czulibymy siê w ogóle niczyimi potomkami ani spadkobiercami dóbr i idea³ów minionych pokoleñ. Znik³yby one wszystkie z naszego widnokrêgu, a wraz z nimi znik³oby to wszystko, co dobre, piêkne, wznios³e i prawdziwe.

6. I jakie¿ inne – czy w ogóle ludzkie? – by³oby wówczas nasze ¿ycie. Mo¿e by nawet nam siê dobrze powodzi³o, mo¿e mielibymy wygodniejsze koleje i szybsze samoloty (choæ to jest bardzo w¹tpliwe, bo czy umielibymy i czy moglibymy jeszcze zrobiæ to wszystko, nie maj¹c nauki i sztuki i tych wszystkich „rzeczy”, które rzekomo maj¹ wychodziæ poza obrêb wiata realnego?), ale czy moglibymy wówczas ¿yæ jak ludzie? Czy sama obfitoæ jad³a, zmys³owej rozkoszy i wygody zdo³a³aby nas na tyle przywi¹zaæ do ¿ycia, i¿by siê op³aci³o nam znosiæ jego trudy, niebezpieczeñstwa i cierpienia?

7. Wytworzone przez nas, ludzi, dziedziny sztuki, nauki, prawa, techniki, stworzona przez nas rzeczywistoæ dziejowa tak¹ wagê w ¿yciu naszym posiada i tak na jego przebieg wp³ywa, ¿e obcuj¹c z t¹ quasi-rzeczywistoci¹, sami pod jej wp³ywem zmieniamy siê, nabieramy nowych cech charakteru, upodobañ lub wstrêtów, namiêtnoci i ukochañ. Od dzieciñstwa wrastamy w pewien zastany przez nas

wiat wytworów ducha ludzkiego. Nim ten wiat zaczniemy przetwarzaæ i dorzucaæ do niego nowe dzie³a, on nas otacza i wp³ywa na nas, modeluj¹c nasze cia³o, nasze myli, uczucia i pragnienia.

On sprawia, ¿e jestemy dziedzicami minionych pokoleñ, ¿e nie jestemy samotni na wiecie,

¿e mamy wspólny wiat wytworów ducha, a przez to i my sami – ludzie z ludmi – w mniejszym lub wiêkszym stopniu zrastamy siê w jeden jakby organizm ludzkoci. A gdy z kolei sami stajemy siê twórcami lub wspó³twórcami nowych dzie³ sztuki, praw, idea³ów spo³ecznych czy moralnych, dziejów, maszyn i przyrz¹dów, wszystko to – jakby we fali wstecznej – na nas samych oddzia³ywa.

¯yjemy przez to w innym wiecie i my sami inni jestemy. Nie tylko dzie³a nasze s¹ naszymi potomkami, ale w pewnej mierze i my stajemy siê jakby potomkami naszych dzie³ i – raz je stworzywszy i obcuj¹c z nimi – ju¿ nie umiemy tak ¿yæ i byæ takimi, jakimi bylimy, gdy ich jeszcze nie by³o. Bo zmieniamy siê cielenie i duchowo pod wp³ywem wytworzonego przez nas wiata naszych dzie³. Ludmi jestemy przez to, ¿e ¿yjemy w pewnym sensie ponad stan. Jestemy ludmi przez to, ¿e przerastamy warunki biologiczne, w jakich znalelimy siê, i ¿e na ich pod³o¿u budujemy nowy, odmienny wiat.

8. Lecz zróbmy jeszcze krok jeden, rozstrzygaj¹cy: To, co wartoci¹ nazywamy: dobro, piêkno, prawdziwoæ, sprawiedliwoæ itd., to nie znajduje siê w owej fizyko-biologicznej podbudowie naszego ludzkiego wiata, lecz wystêpuje dopiero w owej przez nas wytworzonej i dla cz³owieka w³aciwej, nadbudowanej rzeczywistoci. Cz³owiek tê rzeczywistoæ wytwarza najwy¿szym swym wysi³kiem, nieraz trudem i ofiar¹ ca³ego swego ¿ycia, najwiêkszym wykwitem swej genialnoci. Dopiero przez to osi¹ga swe w³aciwe cz³owieczeñstwo, swe o cz³owieczeñstwie jego stanowi¹ce pos³annictwo: staje siê cz³owiekiem porednicz¹cym pomiêdzy tym, co jest tylko przyrod¹, a tym, co on tylko w przybli¿eniu, jakby w odblasku mo¿e przeczuwaæ w ujawnionych i ucielenionych przez siebie wartociach.

9. Na skraju dwu wiatów: jednego, z którego wyrasta i który przerasta najwiêkszym wysi³kiem swego ducha, i drugiego, do którego siê zbli¿a w najcenniejszych swych wytworach, stoi cz³owiek, w ¿adnym z nich naprawdê nie bêd¹c w domu. Chc¹c siê na skraju tym utrzymaæ, pêtany wci¹¿

od nowa przez bezw³ad wiata fizyko-biologicznego i ograniczany jego natur¹ w swych

(12)

mo¿liwociach, a zarazem czuj¹c jego niedostatek i jego nieodpowiednioæ do ludzkiej swej istoty, wydobywa cz³owiek z siebie moc twórczego ¿ycia i otacza siê now¹ rzeczywistoci¹.

Ta rzeczywistoæ dopiero ods³ania mu perspektywy na zupe³nie nowe wymiary bytu, ale w tym nowym, przeczuwanym wiecie znajduje moce równie mu obce jak wiat, z którego pochodzi, i znacznie bardziej go przerastaj¹ce ni¿ to wszystko, do czego on dorosn¹æ potrafi. W tym jego szczególna rola na wiecie, a zarazem ostateczne ród³o jego tragicznej, samotnej walki, jego wielu przegranych i jego nielicznych, a prawie nigdy nie rozstrzygaj¹cych zwyciêstw.

(Tekst opracowany na podstawie: Roman Ingarden, Ksi¹¿eczka o cz³owieku, Kraków 1972)

Zadanie 1. (1 pkt)

Sformu³uj inaczej pytanie, które nasunê³o siê Ingardenowi w zwi¹zku z odczytem. (akapit 1.) ___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Jakie 3 zdobycze (fakty) wyodrêbniaj¹ cz³owieka ze wiata przyrody? (akapit 4.)

___________________________________________________________________________

Co sta³oby siê ze wiatem i z cz³owiekiem, gdyby znik³y wytwory ludzkiej dzia³alnoci?

Podaj 2 przypuszczenia. (akapity 5., 6.)

___________________________________________________________________________

Jakie znaczenia (3) ma dla nas wytworzona przez cz³owieka quasi -rzeczywistoæ? (akapit 7.) ___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

(13)

Zadanie 5. (2 pkt)

Wyjanij twierdzenia: dzie³a s¹ naszymi potomkami i my jestemy potomkami naszych dzie³. (akapit 7.)

___________________________________________________________________________

Zadanie 6. (1 pkt)

Wyjanij zdanie: Ludmi jestemy przez to, ¿e ¿yjemy w pewnym sensie ponad stan.

(akapit 7.)

___________________________________________________________________________

Zadanie 7. (1 pkt)

Czêci¹ której z wyró¿nionych dwóch rzeczywistoci jest etyka? (akapit 8.)

___________________________________________________________________________

Zadanie 8. (2 pkt)

Jak¹ inn¹ wartoæ dorzuca autor do klasycznych trzech najwy¿szych wartoci w akapicie 5., a jak¹ w akapicie 8.?

___________________________________________________________________________

Zadanie 9. (1 pkt)

Co jest pos³annictwem cz³owieka? (akapit 8.)

___________________________________________________________________________

Zadanie 10. (3 pkt)

Ludzka egzystencja jest z co najmniej trzech powodów tragiczna. Jakich? (akapit 9.)

___________________________________________________________________________

(14)

Zadanie 11. (2 pkt)

Koñcz¹ca tekst refleksja jest optymistyczna czy pesymistyczna? Uzasadnij odpowied

(odpowiedzi).

___________________________________________________________________________

Zadanie 12. (4 pkt)

Sformu³uj g³ówn¹ tezê ca³ego tekstu, wypisz trzy uzasadniaj¹ce j¹ argumenty oraz zredaguj wniosek.

teza:

___________________________________________________________________________

argumenty:

___________________________________________________________________________

wniosek:

___________________________________________________________________________

Zadanie 13. (1 pkt)

Jakie dwa znaczenia ma hodowanie w akapicie 3.?

___________________________________________________________________________

(15)

Zadanie 14. (2 pkt)

W akapicie 5. znajd i nazwij trzy ró¿ne rodki jêzykowe, s³u¿¹ce wzmocnieniu perswazji (przekonywaniu).

___________________________________________________________________________

Zadanie 15. (2 pkt)

Kto z kim (czyli reprezentanci jakich kierunków naukowych) spiera siê w tym tekcie?

___________________________________________________________________________