BUDOWA NORMY
WYKŁADNIA PRZEPISÓW
Norma prawna i jej struktura
1) Norma sankcjonowana – norma, której adresatem jest każdy człowiek, określa sposób postępowania na płaszczyźnie prawa karnego, zakazuje określonego zachowania pod groźbą kary
2) Norma sankcjonująca – norma, której adresatem są organy państwowe. Norma ta formułuje powinność określonej reakcji
3) Norma kompetencyjna – nadaje organom państwa
prawo do podjęcia stosownego postępowania (w prawie
karnym do stosowania kar)
Art. 148 § 1 k.k.: „Kto zabija człowieka podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 8 lat, karze 25 lat pozbawienia wolności, albo karze dożywotniego pozbawienia wolności”
Norma sankcjonowana: nie wolno zabijać człowieka
Norma sankcjonująca: sprawca powinien zostać ukarany
Norma kompetencyjna: sąd powinien wymierzyć karę
pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 8 lat, karę 25 lat
pozbawienia wolności, albo karę dożywotniego pozbawienia
wolności
Hipoteza – opisuje sytuację, w której adresat jest zobowiązany do określonego zachowania, ta część normy która określa zachowanie adresata zwykle nie jest rozbudowana, zwykle wskazuje go w sposób abstrakcyjny zaimkiem „kto” (wyjątkowo rozbudowane hipotezy: art. 149, art. 162 k.k.)
Dyspozycja – określa jak powinien zachować się adresat w sytuacji podanej w hipotezie (np. art. 278 k.k. – kradzież, nie wolno zabierać cudzej rzeczy ruchomej)
Sankcja – określa ujemne konsekwencje, przewidziane za
dokonanie czynu określonego w dyspozycji przepisu
SANKCJE
1)
Ze względu na liczbę rodzajów grożących kar:
Jednorodzajowe (art. 189 § 1 k.k.),
Wielorodzajowe (art. 148 § 1 k.k.):
alternatywne (art. 278 § 3 k.k.),
kumulatywne (art. 33 § 2 k.k., art. 299 § 7 k.k.)
Ze względu na sposób określenia”:
1)
Bezwzględnie nieoznaczone,
2)
Bezwzględnie oznaczone,
3)
Względnie nieoznaczone,
4)
Względnie oznaczone
1) Sankcja bezwzględnie nieoznaczona – nie jest określona
precyzyjnie w przepisie ani, co do rodzaju, ani co do
wysokości. Przepis stanowi jedynie, że sprawca podlega
karze. Takie rozwiązanie jest sprzeczne z zasadą nulla
poena sine lege. Jej skutkiem byłaby zupełna swoboda, a
wręcz dowolność sędziowska. Nie funkcjonuje obecnie w
kodeksie karnym.
2) Sankcja bezwzględnie oznaczona – (określana jako absolutna lub sztywna), jest ona ściśle oznaczona co do rodzaju i co do wysokości, bez zapewnienia jakiejkolwiek swobody sędziowskiej. Także nie występuje obecnie w kodeksie.
3) Sankcja względnie nieoznaczona – przepis określa rodzaj
kary i pewien przedział, w jakim kara może zostać
wymierzona, jednak konkretny jej wymiar wskazuje organ
wykonawczy, przykładowo sprawca ma odbyć karę
pozbawienia wolności nie krótszą od lat 6, a o jego dalszych
losach decyduje komisja penitencjarna (USA).
4) Sankcja względnie oznaczona – ustawodawca określa zarówno rodzaj kary, jak i jej rozpiętość, wymierzenie kary pozostawiając sądowi;
Ustawodawca może określać granice zagrożenia wprost:
zagrożenie karą pozbawienia wolności w wymiarze od roku do lat 10 lub czyni to w sposób dorozumiany: np. art.148 § 1 k.k.
Wśród sankcji istnieją również takie, które maja charakter
odsyłający, np. art. 290 § 1 k.k., art. 225 § 4 k.k.
SANKCJE
ze względu na liczbę ze względu na sposób odsyłające
kar określenia
bezwzględnie bezwzględnie
jednorodzajowe wielorodzajowe oznaczone nieoznaczone względnie względnie
oznaczone nieoznaczone alternatywne kumulatywne
WYKŁADNIA
Ze względu na podmiot dokonujący wykładni:
autentyczną,
legalną,
praktyczną (sądową),
naukową (doktrynalną),
dokonywaną przez jednostkę
Wykładnia autentyczna – dokonywana przez ustawodawcę, ma moc powszechnie obowiązującą; przykładowo art. 115, art. 7, art.
9
Wykładnia legalna – dokonywana przez organ, który nie wydał danej ustawy, np. Trybunał Konstytucyjny
Wykładnia sądowa – dokonuje jej organ stosujący prawo, wiąże jedynie w sprawie, w której jej dokonano ma charakter konkretny
Wykładnia doktrynalna – jest dokonywana przez przedstawicieli doktryny (analiza + krytyka), nie ma mocy wiążącej
Wykładnia dokonywana przez jednostkę – może jej
dokonywać każdy, nie ma mocy wiążącej
Ze względu na zastosowaną metodę, wyróżniamy:
gramatyczną,
logiczną,
celowościową,
historyczną,
systemową,
prawnoporównawczą
Wykładnia gramatyczna (językowa) –polega na tym, że pojęciom użytym w treści przepisu należy nadawać znaczenie, jakie mają one w języku potocznym. W przypadku, gdy w procesie wykładni uzyskamy wynik klarowny niedopuszczalne jest stosowanie innych rodzajów wykładni
Wykładnia logiczna – wykorzystuje wnioskowania prawnicze:
Z celu na środki
Argumentum a fortiori: a minori ad maius, a maiori ad minus,
Argumentum a contrario
Wykładnia celowościowa – odwołuje się do celu przepisu, do jego ratio legis
Wykładnia historyczna – przy wyjaśnianiu znaczenia przepisu bada się okoliczności towarzyszące jego uchwalaniu
Wykładnia systemowa – odwołuje się do wskazania miejsca przepisu w systemie prawa, po uwzględnieniu jego usytuowania w ramach konkretnego aktu prawnego
