Prawo konstytucyjne III zajęcia
System partyjny. Rada Ministrów
Mateusz Radajewski
Katedra Prawa Konstytucyjnego
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski
Wprowadzenie
1. Znaczenia pojęcia „rząd”.
2. Pozycja ustrojowa Rady Ministrów.
3. Podstawowe akty normatywne regulujące funkcjonowanie Rady Ministrów
Powoływanie Rady Ministrów
1. Pojęcie „rządu mniejszościowego”.
2. Powoływana bezterminowo.
3. Dymisja Rady Ministrów:
a) pierwsze posiedzenie Sejmu
b) nieuchwalenie wotum zaufania
c) uchwalenie konstruktywnego wotum nieufności d) rezygnacja Prezesa Rady Ministrów
e) śmierć Prezesa Rady Ministrów
4. Sytuacja po dymisji Rady Ministrów
Powoływanie Rady Ministrów
1. Etap pierwszy – prezydencko-sejmowy:
a) desygnowanie Prezesa Rady Ministrów b) powołanie Rady Ministrów
c) expose i wotum zaufania (bezwzględna większość) 2. Etap drugi – sejmowy:
a) wybór Prezesa Rady Ministrów przez Sejm b) wybór członków Rady Ministrów przez Sejm
c) powołanie Rady Ministrów przez Prezydenta RP 3. Etap trzeci – prezydencko-sejmowy:
a) analogiczny do 1, ale wotum zaufania zwykłą większością
Odpowiedzialność Rady Ministrów
1. Polityczna
a) solidarna – konstruktywne wotum nieufności b) indywidualna ministrów – wotum nieufności 2. Konstytucyjna
a) za delikt konstytucyjny
b) w stan oskarżenia stawia Sejm większością 3/5 ustawowej liczby posłów
c) ponoszona przed Trybunałem Stanu
Skład Rady Ministrów
1. Członkowie obligatoryjni:
a) Prezes Rady Ministrów b) ministrowie:
- kierujący działem administracji rządowej (resortowi) - ministrowie-członkowie Rady Ministrów (bez teki) 2. Członkowie fakultatywni:
a) wiceprezesi Rady Ministrów
b) przewodniczący komitetów określonych w ustawach
Sposoby działania
1. Na posiedzeniach (zwyczajowo wtorki)
2. Korespondencyjne uzgodnienie stanowisk (obiegowo)
Ciała wewnętrzne i pomocnicze
1. Komitet Stały Rady Ministrów,
2. Komitety oraz rady i zespoły opiniodawcze i doradcze, 3. Kolegium ds. Służb Specjalnych,
4. Komisje wspólne, 5. Rada Legislacyjna.
Zadania Rady Ministrów
1. Kierowanie administracją rządową
2. Kierowanie wykonywaniem budżetu państwa 3. Zapewnienie wykonywania ustaw
4. Zapewnienie zewnętrznego i wewnętrznego bezpieczeństwa państwa oraz porządku publicznego
5. Sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków zagranicznych
Ministerstwo
1. Struktura polityczna (kierownicza):
a) minister
b) wiceministrowie (sekretarz i podsekretarze stanu) 2. Struktura administracyjna (merytoryczna)
a) departamenty b) sekretariaty c) wydziały
d) najwyższym urzędnikiem – Dyrektor Generalny
8 kwietnia 2016 r. doszło do rozłamu w rządzącej partii (PSL). Część z posłów tego ugrupowania założyła własną partię pod nazwą Prawdziwe PSL (PPSL). 15 kwietnia 2016 r. porozumieli się oni z opozycją, by odwołać jednego z wicepremierów – Marka Nowaka. Wniosek w tej sprawie tego samego dnia złożyło 76 posłów. Głosowanie w tej sprawie odbyło się 25 kwietnia – za odwołaniem wicepremiera Nowaka opowiedziało się 238 posłów, przeciw było 200, a 22 wstrzymało się od głosu.
Wkrótce okazało się, że odwołanie jednego z wicepremierów to dla PPSL i opozycji zbyt mało. 4 maja 2016 r. złożyli oni wniosek o wotum nieufności dla Ministra Sprawiedliwości, Jana Kowalskiego. Podpisało go 48 posłów. Głosowanie w tej sprawie odbyło się 9 maja 2016 r. – za odwołaniem Ministra opowiedziało się 228 posłów, 200 było przeciw, natomiast żaden nie wstrzymał się od głosu.
Następcą Jana Kowalskiego został Andrzej Macharski. 15 maja 2016 r. ujawnione zostały dokumenty, z których wynikało, że minister Macharski przed miesiącem wziął łapówkę. Prezydent RP, dowiedziawszy się o tym, odwołał go ze stanowiska 22 maja 2016 r. , mimo iż posłowie PSL, jak i premier zaapelowali, by tego nie robił aż do wyjaśnienia całej sytuacji.
16 czerwca 2016 r. 99 posłów PPSL oraz opozycji złożyło wniosek o wotum nieufności dla kolejnego ministra – Krzysztofa Chmielewskiego. W głosowaniu, które odbyło się 28 czerwca, wniosek poparło tylko 150 posłów, 200 było przeciw, a 100 wstrzymało się od głosu. W sierpniu 2016 r.
ujawnione zostały jednak kompromitujące ministra Chmielewskiego materiały. Opozycja po raz kolejny postanowiła go odwołać. Wniosek w tej sprawie wniosło 16 sierpnia 2016 r. ponownie 99 posłów, ale tym razem za odwołaniem ministra opowiedziało się aż 240 posłów, natomiast 220 było przeciw.
We wrześniu opozycja postanowiła wyrazić wotum nieufności całej Radzie Ministrów. Wniosek w tej sprawie 13 września złożyło 48 posłów.
Początkowo opozycja chciała w nim wskazać także nazwisko nowego premiera, ale nie doszła w tej sprawie do porozumienia, dlatego ostatecznie wniosek dotyczył tylko odwołania dotychczasowego rządu. Głosowanie w tej sprawie miało miejsce 21 września. Za odwołaniem rządu opowiedziało się 220 posłów, 200 było przeciw, natomiast 40 wstrzymało się od głosu. Mimo wyniku głosowania premier oświadczył, że jego rząd nie ustąpi. Premier zmienił zdanie, gdy w Warszawie wybuchły zamieszki, i 23 września podał rząd do dymisji. Prezydent RP niezwłocznie ją przyjął i natychmiast powierzył tymczasowe pełnienie obowiązków rządu 10-osobowemu zespołowi, który zaproponowała mu opozycja.
Prezydent RP 5 października desygnował nowego Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek, 13 października, powołał nową Radę Ministrów.
Nowy premier 30 października wygłosił w Sejmie expose. Tego samego dnia Sejm głosował w sprawie wotum zaufania dla nowego rządu. Za jego udzieleniem zagłosowało 220 posłów, 200 było przeciw, a 40 wstrzymało się od głosu. Po zakończeniu głosowania Marszałek Sejmu stwierdził, że wotum zaufania zostało udzielone, a tym samym zakończył się kryzys konstytucyjny.
Wskaż wszystkie naruszenia prawa występujące w opisanym stanie faktycznym.
Kazus nr 2
8 kwietnia 2014 r. odbyło się pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu.
Dotychczas rządząca partia X wprowadziła do nowego parlamentu 250 posłów. W związku z tym urzędujący Prezes Rady Ministrów oświadczył, że zamierza nadal pełnić tę funkcję, a zatem nie ma zamiaru podawać się do dymisji. 15 kwietnia 2014 r. doszło jednak do rozłamu w rządzącej partii. 50 posłów partii X wystąpiło z niej i 16 kwietnia 2014 r. złożyło wniosek o wotum nieufności dla Rady Ministrów. Marszałek Sejmu – który również wystąpił z partii X – zarządził głosowanie nad tym wnioskiem 20 kwietnia 2014 r. Na sali obrad obecnych było 440 posłów, 225 opowiedziało się za odwołaniem Rady Ministrów, 200 przeciw, a 15 wstrzymało się od głosu. W związku z wynikiem uzyskanym w Sejmie Prezydent RP oficjalnie ogłosił, że dotychczasowa Rada Ministrów została odwołana i w ciągu najbliższych dni desygnuje on kandydata na nowego Prezesa Rady Ministrów.
Oceń pod względem prawnym przedstawiony stan faktyczny.
Kazus nr 3
Dnia 10 kwietnia 2015 r. Dyrektor Generalna Ministerstwa Sprawiedliwości oskarżyła Ministra Sprawiedliwości o molestowanie w pracy. Prokurator wszczął postępowanie w tej sprawie, ale niespodziewanie do akcji wkroczył Prezydent RP (prywatnie bliski przyjaciel Dyrektor Generalnej). Skierował on do Sejmu wniosek o pociągnięcie Ministra za omawiany czyn do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu.
W Sejmie za wnioskiem tym opowiedziało się 231 posłów, a 229 było przeciw.
Równolegle akt oskarżenia w tej sprawie wniósł prokurator. Sąd, by zdążyć przed wyrokiem Trybunału Stanu, błyskawicznie rozstrzygnął sprawę i uznał Ministra Sprawiedliwości winnym. Trybunał Stanu tymczasem, powołując się na zasadę ne bis in idem, umorzył postępowanie.
Na następne zajęcia:
1) art. 126-145 Konstytucji RP,
2) rozdział X z podręcznika L. Garlickiego.
