Wp∏yw dzietnoÊci matki na mas´
urodzeniowà noworodka
The influence of parity on the body mass of neonates
KuÊ Ewa
1, Nowacka Agata
2, Berner-Tràbska Marlena
1, Kowalska-Koprek Urszula
1, Kazimierak Wojciech
1, BrzozowskaMaria
1, Âwierczewski Arkadiusz
2,
Karowicz-Biliƒska Agata
31Klinika Patologii Cià˝y I Katedry Ginekologii i Po∏o˝nictwa UM w ¸odzi
2Studenckie Towarzystwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego w ¸odzi
3Zak∏ad Patofizjologii Narzàdu Rodnego Uniwersytetu Medycznego w ¸odzi
Streszczenie
Cel: Celem pracy by∏o zweryfikowanie tezy o dodatniej korelacji masy cia∏a noworodka z dzietnoÊcià matki.
Materia∏ i metody: Retrospektywnà analizà obj´to grup´ 86 wieloródek rodzàcych trzykrotnie. Do badanej grupy kwalifikowano ˝ywe, donoszone noworodki bez cech hipotrofii pochodzàce od zdrowych matek. Uzyskane dane opracowano statystycznie z wykorzystaniem programu Excel i Statistica.
Wyniki: W 65,1% przypadków masa drugiego dziecka w momencie narodzin przewy˝sza∏a mas´ dziecka z pierw- szego porodu. Natomiast w przypadku drugiego i trzeciego porodu ju˝ tylko 51,2% przypadków wykazywa∏o po- dobnà zale˝noÊç. W 2,3% ogólnej liczby przypadków nie zaobserwowano ˝adnych zmian w tym parametrze.
Wszystkie przypadki podzielono na 2 grupy w celu ich porównania i dalszego zró˝nicowania.
Wnioski: Stwierdzono istotne ró˝nice mi´dzy masà noworodków pochodzàcych z kolejnych porodów pierwszego i drugiego. Nie wykazano podobnej korelacji mi´dzy masà noworodków pochodzàcych z trzeciego lub dalszych po- rodów w odniesieniu do masy noworodka z drugiego porodu.
S∏owa kluczowe:noworodek/dzietnoÊç/poród/masa cia∏a/
Adres do korespondencji:
Ewa KuÊ
Klinika Patologii Cià˝y I Katedry Ginekologii i Po∏o˝nictwa UM w ¸odzi 94-029 ¸ódê, ul. Wileƒska 37
e-mail: agakar@interia.pl
Otrzymano: 28.02.2008
Zaakceptowano do druku: 15.04.2008
Wst´p
Mimo bogatego piÊmiennictwa na ten temat nie ma jasno- Êci, czy wysoka rodnoÊç u kobiet ma niekorzystny wp∏yw na przebieg cià˝y i porodu oraz na sposób rozwiàzania. Choç wczeÊniejsze doniesienia sugerujà, ˝e dzietnoÊç matki jest czynnikiem ryzyka dla nieprawid∏owego przebiegu cià˝y i po- rodu, to najnowsze dane z literatury tego nie potwierdzajà [1, 2, 3, 4, 5, 6].
Poza wysokà rodnoÊcià znaczenie ma równie˝ wiek matki, jej status socjoekonomiczny oraz poziom opieki prenatalnej [7, 8, 9]. U wielokrotnych wieloródek mogà wyst´powaç ró˝ne powik∏ania po∏o˝nicze, a szczególnie patologie ∏o˝yskowe (np.
∏o˝ysko przodujàce) oraz cz´Êciej stwierdza si´ makrosomi´
p∏odu wraz z kolejnym porodem [1, 2, 4, 6, 10].
RodnoÊç kobiet cz´sto jest badana w korelacji z ich masà cia∏a, w zale˝noÊci od rasy, miejsca zamieszkania, wieku, po- chodzenia, wykszta∏cenia, rodzaju wykonywanej pracy i stanu cywilnego [3, 9, 11, 12, 13].
Uwa˝a si´, ˝e wzrost rodnoÊci u kobiet wp∏ywa na zawar- toÊç tkanki t∏uszczowej u noworodka. Mo˝e to wynikaç ze sposobu od˝ywiania si´ kobiety ci´˝arnej, a tak˝e z ró˝nych czynników sercowo-naczyniowych lub immunologicznych [14, 15]. Niektóre doniesienia sugerujà wp∏yw wysokiej rodnoÊci matki na wyst´powanie ostrej bia∏aczki limfoblastycznej u dziecka oraz innych nowotworów [16]. W wielu badaniach wskazuje si´ na dzietnoÊç jako istotny czynnik predykcyjny w odniesieniu do masy noworodka. Badania populacyjne po- twierdzajà dodatnià korelacj´ mi´dzy masà urodzeniowà dziecka a iloÊcià dotychczasowych porodów przebytych przez matk´ [3, 7, 8, 11, 13, 14, 17].
Cel pracy
Celem pracy by∏a ocena wp∏ywu dzietnoÊci kobiet na mas´
cia∏a noworodka.
Materia∏ i metody
Do retrospektywnej analizy w∏àczono wieloródki rodzàce trzykrotnie oraz ich potomstwo z uwzgl´dnieniem tygodnia ukoƒczenia cià˝y i ich masy ocenianej bezpoÊrednio po uro- dzeniu, hospitalizowane w Klinice Patologii Cià˝y I Katedry Ginekologii i Po∏o˝nictwa Uniwersytetu Medycznego w ¸odzi w latach 2000-2006. Kryteria kwalifikacji zak∏ada∏y zakoƒcze- nie cià˝y nie wczeÊniej ni˝ w 37 tygodniu oraz dolnà granic´
masy cia∏a noworodka wynoszàcà 2500g. Warunkiem w∏àcze- nia by∏ równie˝ brak chorób przewlek∏ych u matki oraz powi- k∏aƒ w przebiegu cià˝y. Warunki te spe∏nia∏a grupa 86 kobiet ci´˝arnych, którà poddano dalszej analizie. Pozosta∏e parame- try uwzgl´dniane przy grupowaniu przypadków obejmowa∏y:
wiek w momencie poszczególnych porodów, indeks masy cia-
∏a (BMI), przyrost masy cia∏a w czasie cià˝y, d∏ugoÊç przerw mi´dzy kolejnymi porodami, p∏eç noworodków oraz inne wskaêniki, jak: stan cywilny, miejsce zamieszkania, status so- cjoekonomiczny.
Do opracowania zebranych danych pos∏u˝y∏ pakiet Stati- stica 6.0 PL oraz program Microsoft Excel. W poszukiwaniu zale˝noÊci mi´dzy masami kolejnych dzieci danej matki pos∏u-
˝ono si´ testem t-Studenta dla prób zale˝nych.
Hipotezy statystyczne testowano przy poziomie istotnoÊci α=0,05. Za hipotez´ zerowà przyj´to brak ró˝nicy w masach cia∏a p∏odów z poszczególnych porodów.
Wyniki
Rozk∏ady mas noworodków wykazujà podobieƒstwo do rozk∏adu normalnego, co potwierdza reprezentatywnoÊç pró- by dla opisywanej populacji. Ârednia masy noworodka z pierwszego porodu by∏a istotnie ni˝sza ni˝ z kolejnych poro- dów i wynosi∏a przeci´tnie 3276g (p=0,004), natomiast nie wy- kazano takiego zwiàzku mi´dzy masà drugiego i trzeciego dziecka tej samej matki (p=0,907). Prawid∏owoÊç t´, która sta∏a si´ g∏ównym kryterium podzia∏u na dwie grupy ilustruje rycina 1.
Abstract
Objectives: The purpose of the study was to determine whether there exists a positive correlation between the mother's parity and the child's weight on delivery.
Materials and methods: A retrospective study has been conducted on a selected group of 86 multiriparas with three deliveries. Only in term babies of healthy mothers were taken into consideration. Data derived from cases has been analyzed by means of Microsoft Excel and Statistica 6.0 software.
Results: In 65,1% of the cases, the birth weight of the second neonate exceeded the weight of the first one. The rate diminishes to 51,2% when we compare the third child with the second. In 2,3% of the records no changes have been observed. The abovementioned criteria enabled us to form three groups out of the initial cohort and per- form further analysis.
Conclusions: Significant correlation between birth weight of the first and second newborn has been found. No such correlation was found in the case of the second compared to the third delivery.
Key words:neonate/parity/delivery/body weight/
Rycina 1. Masa noworodków z kolejnych porodów.
masa1 úr masa2 úr masa3 úr
wszystkie m1<m2 m1>m2
3000 3100 3200 3300 3400 3500 3600 3700
Rycina 2. Masa cia∏a noworodków z kolejnych porodów z podzia∏em na klasy.
Rycina 3. Zale˝noÊç masy cia∏a kolejnego noworodka od p∏ci poprzedniego w klasie m1<m2.
Rycina 4. Zale˝noÊç masy cia∏a kolejnego noworodka od p∏ci poprzedniego w klasie m1>m2.
Rycina 5. Proporcje p∏ci noworodków w grupie m1<m2 w kolejnych porodach.
Rycina 6. Proporcje p∏ci noworodków w grupie m1>m2 w kolejnych porodach.
Mimo statystycznie wi´kszej masy dziecka w drugim poro- dzie, nie wszystkie dzieci z niego pochodzàce posiada∏y mas´
wi´kszà od masy uzyskanej przez pierwsze dziecko. W anali- zowanej próbie w 65,1% przypadków stwierdzono progresj´
wzrostu masy noworodka pochodzàcego z drugiego porodu w porównaniu z masà noworodka uzyskanà w pierwszym po- rodzie. W wypadku drugiego i trzeciego porodu ju˝ tylko 51,2% przypadków wykazywa∏o podobnà zale˝noÊç. Wzajem- na korelacja mas noworodków pochodzàcych od tej samej matki z dwóch kolejnych cià˝ by∏a podstawà do podzielenia przypadków na dwie grupy. W pierwszej z nich (m1<m2) zna- laz∏o si´ 56 przypadków, dla których masa dziecka z drugiej cià˝y przewy˝sza∏a mas´ dziecka z pierwszej. Do drugiej gru- py (n=30) w∏àczono przypadki, w których masa pierwszego noworodka by∏a wy˝sza lub co najmniej równa masie drugie- go (m1>m2). W tak utworzonych grupach zbadano obecnoÊç innych czynników mogàcych mieç wp∏yw na mas´ noworodka a wyniki przedstawiono w tabeli I. (Tabela I).
Chocia˝ Êrednia masy drugiego noworodka w stosunku do pierwszego wynika z przyj´tego kryterium podzia∏u i jest naj- mniejsza w grupie m1>m2, przyjmuje wartoÊci Êrednie dla ca-
∏ej badanej populacji i jest najwi´ksza dla grupy m1<m2, to dok∏adnie odwrotnà zale˝noÊç mo˝na obserwowaç w odnie- sieniu do masy noworodka w trzecim porodzie. W tym wy- padku masa trzeciego noworodka jest najwi´ksza dla grupy, gdzie drugie dziecko wa˝y∏o mniej ni˝ pierwsze a najmniejsza w grupie m1<m2. Zale˝noÊç t´ przedstawiono na rycinie 2.
(Rycina 2). Ró˝nice te jednak nie sà statystycznie istotne (p>0,05).
Osobnym zagadnieniem jest wp∏yw p∏ci potomstwa na osiàgni´tà w ˝yciu p∏odowym mas´ cia∏a. Ogólne proporcje te- go parametru przedstawiono na rycinie 3 i 4. (Rycina 3 i 4).
W przeprowadzonym badaniu na 258 noworodków 134 (51,2%) by∏y p∏ci m´skiej zaÊ 124 p∏ci ˝eƒskiej (48,8%), w gru- pie z progresjà masy odpowiednio 89 (53,0%) i 79 (47,0%), a w grupie, gdzie zaobserwowano ni˝szà mas´ potomstwa z drugiej cià˝y ten stosunek wynosi∏ 43 (47,8%) i 47 (52,2%).
We wszystkich badanych grupach masa noworodka m´skiego by∏a statystycznie istotnie wi´ksza (p<0,05) od ma- sy noworodka ˝eƒskiego (3416,4±468,2g vs 3300,9±403,6g), to jednak wzrost masy p∏odu pochodzàcego z drugiej cià˝y, w odniesieniu do masy noworodka przy pierwszym porodzie nie by∏ zwiàzany z wi´kszà cz´stoÊcià wyst´powania p∏ci m´- skiej (a wr´cz przeciwnie – w grupie tej dominowa∏y noworod- ki p∏ci ˝eƒskiej). Aby to potwierdziç porównano proporcje
W obydwu grupach w pierwszym porodzie dominuje p∏eç m´ska (53,6% dla porodu pierwszego i 56,7% dla drugiego) zaÊ w drugim widaç wyraênà dominacj´ p∏ci ˝eƒskiej (55,4%
i 60,0% odpowiednio). Ró˝nica w obu profilach cz´stoÊci wy- st´powania danej p∏ci zwiàzana jest z trzecim porodem, gdzie wyst´powa∏a przewaga noworodków m´skich w grupie pierw- szej (60,7%), a ˝eƒskich w grupie drugiej (53,3%). Do podob- nych wniosków dojdziemy, gdy przeanalizujemy zmian´ masy kolejnego noworodka przy za∏o˝eniu, ˝e pierwsze dziecko jest okreÊlonej p∏ci. W wypadku p∏ci m´skiej obserwujemy, ˝e w kolejnym porodzie 51,1% noworodków mia∏o mas´ wy˝szà ni˝ noworodki pochodzàce z pierwszej cià˝y. Gdy jako pierw- sza urodzi si´ dziewczynka to 48,7% dzieci z kolejnej cià˝y osiàga wy˝szà mas´ cia∏a w momencie urodzenia od dziecka poprzedniego. W tej sytuacji bioràc pod uwag´, ˝e odsetek dziewczynek i ch∏opców dla ka˝dego z porodów w poszczegól- nych grupach by∏ podobny, wp∏yw p∏ci zarówno na uzyskany wynik, jak i na determinacj´ przyrostu masy w obecnej oraz nast´pnych cià˝ach uznano za nieistotny statystycznie.
Oceniono korelacje mi´dzy masà cia∏a noworodka w kolej- nych porodach a niektórymi wspó∏istniejàcymi czynnikami, co przedstawiono w tabeli II, III, IV i V. (Tabela II, III, IV, V).
Tabela I. Masa cia∏a noworodków z kolejnych porodów z podzia∏em na klasy.
Tabela II. Masa cia∏a, przyrost masy cia∏a i wysokoÊç cia∏a matki z podzia∏em na klasy.
Tabela III. Wiek matki w chwili urodzenia kolejnego dziecka.
Tabela IV. D∏ugoÊç przerw mi´dzy kolejnymi porodami.
Tabela V. Wp∏yw statusu socjoekonomicznego na mas´ cia∏a kolejnego noworodka.
Stwierdzono, ˝e wy˝szej masie urodzeniowej dziecka po- chodzàcego z drugiego porodu towarzyszy d∏u˝sza przerwa mi´dzy kolejnymi odbytymi porodami, wi´ksza masa cia∏a przed cià˝à i przyrost masy cia∏a matki podczas cià˝y, wy˝sza Êrednia wzrostu kobiety rodzàcej oraz m∏odszy wiek w mo- mencie pierwszego porodu. Ró˝nice te sà nieistotne statystycz- nie, a jedynie istotna okaza∏a si´ ró˝nica wieku kobiety rodzà- cej trzecie dziecko (p<0,05). W grupie tej wi´kszy jest równie˝
odsetek kobiet niepracujàcych i zam´˝nych w porównaniu z populacjà ogólnà i grupà, gdzie masa drugiego dziecka w momencie urodzenia by∏a ni˝sza ni˝ masa pierwszego.
Dyskusja
Wp∏yw dzietnoÊci kobiety na przebieg kolejnych cià˝, spo- sób rozwiàzania i stan noworodka mo˝na by uznaç za wyja- Êniony. Jednak wiele pytaƒ nadal pozostaje bez odpowiedzi lub ich wyjaÊnienie nie jest jeszcze satysfakcjonujàce.
Niezaprzeczalny wp∏yw majà zmieniajàce si´ warunki spo-
∏eczno-ekonomiczne i ich potencjalny wp∏yw na badane czyn- niki, modyfikujàce przebieg cià˝y i porodu [3, 6, 12].
Wydaje si´, ˝e osiàgn´liÊmy taki poziom zabezpieczenia socjalnego spo∏eczeƒstwa, i˝ czynniki natury biologicznej (np.
potencja∏ genetyczny osobnika) nie odgrywajà ju˝ tak znaczà- cej roli jak dawniej. Podobnie jak w krajach Europy Zachod- niej, tak i w Polsce wysoka rodnoÊç matek (tzn. powy˝ej troj- ga dzieci) jest ju˝ rzadko spotykana, a wraz z nià rzadziej wy- st´pujà powik∏ania po∏o˝nicze cz´ste u wielokrotnych wieloró- dek [1, 2, 4, 13, 17, 18].
Badane przez nas zró˝nicowanie masy noworodków z ko- lejnych cià˝ jest nieznaczne mi´dzy drugim i trzecim noworod- kiem, natomiast widoczne jest mi´dzy urodzeniowà masà cia-
∏a pierwszego dziecka a masà nast´pnych. Podobne wyniki uzyskali inni badacze [7, 17, 19].
T´ ni˝szà mas´ cia∏a pierwszego noworodka t∏umaczy si´
cz´sto m∏odym wiekiem matki, a jest to szczególnie widoczne u pierwiastek poni˝ej 18 roku ˝ycia. Za wy˝szà mas´ cia∏a ko- lejnego noworodka odpowiada te˝ d∏u˝sza przerwa mi´dzy kolejnymi porodami, wy˝sza masa cia∏a matki przed cià˝à oraz wi´kszy wzrost masy cia∏a ci´˝arnej w czasie cià˝y, szcze- gólnie cz´sto obserwowany u kobiet z zaburzeniami przemia- ny materii np. w przebiegu cukrzycy. Uzyskane w badaniach wyniki sà zgodne z wynikami innych badaczy [5, 9, 11, 13, 14, 15, 20].
Interesujàce jest, ˝e najwy˝sza masa cia∏a trzeciego nowo- rodka wyst´puje w przypadku, gdy drugi nie przewy˝sza∏ swo- jà masà cia∏a pierwszego. W piÊmiennictwie brak jest wyja- Ênienia tego zjawiska. Odnotowana przez nas Êrednia masa cia∏a ch∏opców oceniana w momencie porodu by∏a nieco wy˝- sza ni˝ dziewczynek. Obserwacj´ t´ potwierdzajà dane z pi- Êmiennictwa [21]. Nie odnotowaliÊmy natomiast istotnej za- le˝noÊci mi´dzy p∏cià pierwszego noworodka a masà urodze- niowà drugiego i trzeciego dziecka, co równie˝ znajduje po- twierdzenie w literaturze [7, 19].
Warto równie˝ zwróciç uwag´ na stan cywilny oraz wyko- nywanà prac´ przez kobiety w okresie cià˝y jako istotne czyn- niki modyfikujàce przebieg cià˝y i stan noworodka. Kobiety prowadzàce oszcz´dzajàcy tryb ˝ycia w czasie cià˝y i majàce wsparcie m´˝a rodzà dzieci o wi´kszej masie.
Mo˝emy zatem przypuszczaç, ˝e znaczàcà rol´ w determi- nowaniu masy cia∏a noworodka majà warunki spo∏eczno-eko- nomiczne oraz (w przypadku pierwszego dziecka) wiek matki [5, 9, 13].
Prawid∏owa wieloprofilowa opieka nad kobietà ci´˝arnà daje gwarancj´ urodzenia noworodka lepiej przystosowanego do ˝ycia poza organizmem matki. Potwierdzeniem tej hipote- zy sà doniesienia z krajów Afryki Subsaharyjskiej, gdzie ob- serwuje si´ wysokà rodnoÊç matek, a przez to szereg z nià zwiàzanych powik∏aƒ przebiegu cià˝y i porodu [1, 2, 4, 5, 12, 17, 18, 21].
Wnioski
1. Liczba porodów odbytych przez kobiet´ jest ma∏o istotnym czynnikiem prognostycznym w odniesieniu do masy cia∏a kolejnych noworodków.
2. Wy˝szej masy cia∏a noworodka mo˝na si´ spodziewaç w drugim porodzie, nie mo˝na jednak odnieÊç tego do trze- ciego kolejnego porodu.
3. P∏eç dziecka nie determinuje wielkoÊci zmian masy cia∏a w kolejnych porodach oraz nie ma wp∏ywu na kierunek i wielkoÊç zmian masy cia∏a dziecka w odniesieniu do po- przedniego noworodka.
PiÊmiennictwo
1. Aliyu M, Salihu H, Keith L, [et al.]. High parity and fetal morbidity outcomes. Obstet Gynecol. 2005, 105, 1045-1051.
2. Aliyu M, Jolly P, Ehiri J, [et al.]. High parity and adverse birth outcomes: exploring the maze. Birth. 2005, 32, 45-59.
3. Arad I, Baras M, Gofin R, [et al.]. Does parity affect the neonatal outcome of very-low- birth-weight infants?Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2001, 94, 283-288.
4. Bai J, Wong F, Bauman A, [et al.]. Parity and pregnancy outcomes. Am J Obstet Gynecol. 2002, 186, 274-278.
5. Ndiaye O, Ba M, Diack-Mbaye A, [et al.]. Risk factors for low birth weight: influence of maternal age, parity, gestational age, nutritional status and maternal pathology.Dakar Med. 1998, 43, 188-190.
6. Matusiak R, Szymusik I, Kosiƒska-Kaczyƒska K, [et al.]. Czy wielokrotne wielorództwo jest po∏o˝niczym czynnikiem ryzyka? Ginekol Pol. 2006, 77, 937-944.
7. Guihard-Costa A, Papiernik E, Kolb S. Maternal predictors of subcutaneous fat in the term newborn. Acta Paediatr. 2004, 93, 346-349.
8. Lee S, Sobal J, Frongillo E, [et al.]. Parity and body weight in the United States: differ- ences by race and size of place of residence. Obes Res. 2005, 13, 1263-1269.
9. Rodrigues M, Da Costa T. Association of the maternal experience and changes in adi- posity measured by BMI, waist:hip ratio and percentage body fat in urban Brazilian women. Br J Nutr. 2001, 85, 107-114.
10. Ceg∏owska A. Przebieg cià˝y, porodu i po∏ogu u wieloródki z guzem Êledziony. Ginekol Pol. 2003, 74, 629-632.
11. Blackmore-Prince C, Iyasu S, Kendrick J, [et al.]. Are interpregnancy intervals between consecutive live births among black women associated with infant birth weight? Ethn Dis. 2000, 10, 106-112.
12. Brooke O, Anderson H, Bland J, [et al.]. Effects on birth weight of smoking, alcohol, caf- feine, socioeconomic factors, and psychosocial stress. BMJ. 1989, 298, 795-801.
13. Hirnle L, Kowalska M, Petrus A, [et al.]. Analiza czynników predysponujàcych do makro- somii p∏odu oraz przebieg cià˝y i porodu w przypadkach cià˝ powik∏anych du˝à masà p∏odu. Ginekol Pol. 2007, 78, 280-283.
14. Joshi N, Kulkarni S, Yajnik C, [et al.]. Increasing maternal parity predicts neonatal adi- posity: Pune Maternal Nutrition Study. Am J Obstet Gynecol. 2005, 193, 783-789.
15. Vohr B, McGarvey S, Coll C. Effects of maternal gestational diabetes and adiposity on neonatal adiposity and blood pressure. Diabetes Care. 1995, 18, 467-475.
16. Dockerty J, Draper G, Vincent T, [et al.]. Case-control study of parental age, parity and socioeconomic level in relation to childhood cancers. Int J Epidemiol. 2001, 30, 1428- 1437.
17. Onah H. Nigerian women’s reproductive aspirations in relation to their knowledge of the obstetric risks associated with grandmultiparity as seen at the University of Nigeria Teaching Hospital, Enugu, Nigeria. Niger Postgrad Med J. 2004, 11, 110-115.
18. Yasmeen S, Danielsen B, Moshesh M, [et al.]. Is grandmultiparity an independent risk factor for adverse perinatal outcomes? J Matern Fetal Neonatal Med. 2005, 17, 277- 280.
19. Feleke Y, Enquoselassie F. Maternal age, parity and gestational age on the size of the newborn in Addis Ababa. East Afr Med J. 1999, 76, 468-471.
20. Harris H, Ellison G, Holliday M. Is there an independent association between parity and maternal weight gain? Ann Hum Biol. 1997, 24, 507-519.
21. Dhall K, Bagga R. Maternal determinants of birth weight of north Indian babies. Indian J Pediatr. 1995, 62, 333-344.
