• Nie Znaleziono Wyników

Glückauf, Jg. 69, No. 1

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Glückauf, Jg. 69, No. 1"

Copied!
32
0
0

Pełen tekst

(1)

GLÜCKAUF

Berg- und Hüttenmännische Zeitschrift

Nr. 1 7. Ja n u ar 1933 69. Jahrg.

B em erkensw erte E rg eb n isse von Schießversuchen in Schlagw ettern auf d er V e rsu c h sg ru b e 1.

Von Bergassessor Dr.-Ing eh. C. B e y l i n g , Derne.

D a s D e u t s c h e R eic h, der P r e u ß i s c h e S ta a t und d ie K n a p p s c h a f t s - B e r u f s g e n o s s e n s c h a f t a l s V er­

treterin d e s g e s a m t e n d e u t s c h e n B e r g b a u s h ab e n sich zu g l e i c h e n T e i l e n zur V e r s u c h s g r u b e n g e s e l l s c h a f t mit b e sc h r ä n k t e r H a f t u n g z u s a m i n e n g e s c h l o s s e n , um a u f e in e r s t i l l g e l e g t e n S te i n k o h l e n g r u b e w i s s e n s c h a f t ­ liche V e r su c h e zu r E r f o r s c h u n g und B e k ä m p f u n g der U n f a l l g e f a h r e n im B e r g b a u v o r z u n e h m e n . A l s V er­

s u c h s g r u b e is t d ie s t i l l g e l e g t e Zech e H i b e r n ia in G e l s e n k i r c h e n g e w ä h l t w o r d e n , l n der H a u p t s a c h e s o l l e n d ie V e r s u c h e a u f die E r f o r s c h u n g u n d B e ­ k ä m p f u n g s o l c h e r G e f a h r e n g e r i c h t e t sein , die im B e r g b a u z u M a s s e n u n f ä l l e n f ü h r e n k ö n n e n . D ie s sin d n a m e n t lic h G r u b e n e x p l o s i o n e n s o w i e S eilru tsch u n d S eilb ru ch bei d er S e il fa h r t. N a c h d e m im G e s e l l ­ s c h a f t s v e r t r a g e f e s t g e l e g t e n A u f g a b e n p l a n s o l l e n die U n t e r s u c h u n g e n d ie n e n d er E r f o r s c h u n g der E n t ­ s t e h u n g und d e s V e r la u f e s v o n S c h l a g w e t t e r - und K o h l e n s t a u b e x p l o s i o n e n , f e r n e r auch d er E r p r o b u n g v o n M a ß n a h m e n zu r B e k ä m p f u n g v o n G r u b e n b r ä n d e n , a u f d e m S e i l f a h r t g e b i e t d er E r f o r s c h u n g v o n M a ß ­ n a h m e n g e g e n S e ilr u tsc h bei T r e ib s c h e i b e n n ia s c h in e n s o w i e zur V e r h ü t u n g d e s O b ertreib ens v o n F ö r d e r ­ k örb en , der E r f o r s c h u n g d er B e a n s p r u c h u n g und S i c h e r h e i t v o n F ö r d e r s e i l e n u n d U n t e r s e i l e n u n d der E r p r o b u n g v o n F a n g v o r r i c h t u n g e n . A u f d e r M e h r z a h l d ie s e r G e b i e t e s in d d ie A rb eiten in A n g r i f f g e n o m m e n u n d ü ber b e s t im m t e F r a g e n s c h o n u m f a n g r e i c h e U n t e r s u c h u n g e n a u s g e f ü h r t w o r d e n .

F ü r die Z w e c k e d e r V e r s u c h s g r u b e w a r u n te r den in B e tr a c h t k o m m e n d e n A n l a g e n d ie Zech e H ib e r n ia am b est e n g e e i g n e t . D i e G r u b e is t v e r h ä l t n i s m ä ß i g t i e f und hat d abei n u r ein k l e i n e s G r u b e n f e ld , s o daß sich j e d e r P u n k t d e r G r u b e vo n d e n S c h ä c h te n au s l e i c h t erreich en läß t. A l s F e t t k o h l e n - u n d S c h l a g ­ w e t t e r g r u b e is t s ie für die E x p l o s i o n s v e r s u c h e b e ­ s o n d e r s brauchbar. D rei b e t r i e b s f ä h i g e S o h l e n u n d d a s g l e i c h z e i t i g e V o r k o m m e n v o n fl a c h e r und s t e ile r L a g e r u n g g e s t a t t e n e in e m a n n i g f a l t i g e G e s t a l t u n g d er V e r s u c h s b e d i n g u n g e n . F ü r die S e il f a h r t v e r s u c h e ist v o n b e s o n d e r m B e la n g , d a ß die Z ec h e 3 S c h ä ch te hat, die dicht b e ie i n a n d e r li e g e n u n d a u f 6 S o h l e n u n te r ­ ta g e m i te in a n d e r v e r b u n d en sind. E in er v o n d ie s e n S c h ä ch ten kann s t ä n d ig für die V e r s u c h e zur V er­

f ü g u n g s t e h e n , s o d aß si ch d i e s e u n a b h ä n g i g v o n d e m s o n s t i g e n B etrie b d u r c h fü h r e n la s s e n .

Z i e l u n d U m f a n g d e r S c h i e ß v e r s u c h e . Zur E r f o r s c h u n g d e r B e d i n g u n g e n , unter d e n e n beim S c h ie ß e n S c h l a g w e t t e r e n t z ü n d e t w e r d e n k ö n n e n , si n d a u f der V e r s u c h s g r u b e e i n g e h e n d e V e r s u c h e v or-

1 Vortrag, gehalten auf der 5. Technischen Tagung des Vereins für die bergbaulichen Interessen in Essen am 21. Oktober 1932.

g e n o m m e n w o r d e n . M it d i e s e r F r a g e h ab e n sich die V e r s u c h s s t r e c k e n aller Länder s e i t Jah rz e h n te n b e ­ f a ß t , u n d m a n h a t a u f G r u n d d i e s e r V ersu ch e, b e ­ s o n d e r s in D e u t s c h l a n d , » W e t t e r s p r e n g s t o f f e « a u s ­ g e a r b e it e t , die , w i e die p r a k ti s c h e E r f a h r u n g g e z e i g t hat, im a l l g e m e i n e n die e r fo r d e r l ic h e S ic h e r h e it bie ten.

E s m a g d a h e r zu n ä c h s t m e r k w ü r d i g e r s c h e i n e n , daß a u f d e r V e r s u c h s g r u b e fü r d ie s e F r a g e n o c h s e h r vie l A r b e it u n d Zeit v e r w e n d e t w o r d e n ist. D i e B e r e c h t i­

g u n g d a z u f o l g t aus d er E r w ä g u n g , d a ß in der Ver­

s u c h s s t r e c k e die S p r e n g s t o f f e n ic ht u n te r V e r h ä lt ­ n is s e n g e p r ü f t w e r d e n k ö n n e n , w i e s ie im G r u b e n ­ b etriebe ta t sä c h lic h v o r l i e g e n . M a n k a n n in der V e r s u c h s s t r e c k e nicht au s G e s t e i n - u n d K o h l e n b o h r ­ lö c h e r n sc h i e ß e n , s o n d e r n m u ß d ie S p r e n g l a d u n g e n a u s e in e m S t a h l m ö r s e r ab tu n. D a m it ist m a n an b e ­ s t im m t e L a d e m e n g e n g e b u n d e n , d ie a l l e n f a l l s b is zu 7 0 0 g g e h e n ; e s h a n d e l t sich i m m e r u m d ie s e lb e B o h r l o c h t i e f e u n d B o h r l o c h w e i t e ; d ie E x p l o s i o n s - k a m m e r hat im m e r d e n s e l b e n Q u e r s c h n itt .

U m e in e g e w i s s e G e w ä h r d a f ü r zu h a b e n , daß d ie u n te r s o l c h e n B e d i n g u n g e n e r p r o b te n S p r e n g ­ s t o f f e a u ch im G ru b e n b e t r ie b g e n ü g e n d e S ic h e r h e it b iet en , h a t m an für d ie P r ü f u n g die s c h ä r f s te n B e d i n g u n g e n g e w ä h l t , in d e m d ie S c h ü s s e o h n e j e d e n B e s a t z in d ie e x p l o s i b e l s t e n S c h l a g w e t t e r - u n d K o h l e n ­ s t a u b g e m i s c h e a b g e g e b e n w e r d e n . W e n n m an sich v e r g e g e n w ä r t i g t , daß in der V e r s u c h s s t r e c k e , im m er o h n e B e s a t z g e s c h o s s e n , D y n a m i t S c h l a g w e t t e r s c h o n m i t 5 g zü n d e t, w ä h r e n d d ie W e t t e r s p r e n g ­ s t o f f e n o ch m it L a d u n g e n v o n 5 0 0 , 6 0 0 o d e r 7 0 0 g s ich er sin d , s o e r s c h e i n t d o c h die A n n a h m e a l s b e ­ rec h tig t, d aß d i e s e S p r e n g s t o f f e auch in der G ru b e ein w e s e n t l i c h h ö h e r e s M a ß an S i c h e r h e i t z e ig e n m ü s s e n . G l e i c h w o h l k o n n t e n Z w e i f e l d a r ü b e r b e ­ s t e h e n , o b d ie W e t t e r s p r e n g s t o f f e u n te r a ll den m a n n i g f a l t i g e n V e r h ä lt n i s s e n , u n te r d e n e n s ie im G r u b e n b e t r ie b g e b r a u c h t w e r d e n , S c h l a g w e t t e r s i c h e r ­ h eit v e r b ü r g e n . E s w a r d ah e r s c h o n im m e r mei n W u n s c h , die E r g e b n i s s e d e r V e r su c h sst r e c k e unte r b e t r i e b s m ä ß i g e n B e d i n g u n g e n n a c h z u p r ü fe n . D ie E r r ic h t u n g d er V e r s u c h s g r u b e b ot G e l e g e n h e i t , d ie s e n P la n , der auch zu ih rem A u f g a b e n g e b i e t g e h ö r t , a u s z u f ü h r e n . D i e s e N a c h p r ü f u n g h at E r g e b n is s e g e z e i t i g t , w e l c h e d ie V o r n a h m e d e r V e r s u c h e a ls d u r c h a u s b e r e c h ti g t e r s c h e i n e n la s s e n , E r g e b n i s s e , die ich s e l b s t nicht e r w a r t e t hatte u n d die auch a ll g e m e i n ü b e r r a s c h e n d sein w e r d e n .

Ich m ö c h t e n ic ht u n e r w ä h n t la s s e n , d a ß d ie e r f o l g ­ reic h e D u r c h f ü h r u n g der zu m T e i l re cht s c h w i e r i g e n u n d n ic h t im m e r u n g e f ä h r l ic h e n V e r s u c h e d er z i e l ­ b e w u ß t e n A r b e it u n d w i c h t i g e n A n r e g u n g e n d e s

(2)

2 G l ü c k a u f Nr. 1

B e tr ie b s le i te r s der V e r s u c h s g r u b e , B e r g a s s e s s o r s S c h u l t z e - R h o n h o f , und s ein er M it a rb eit er zu d a n k e n ist. Bei der g r o ß e n Z ahl der V e r su c h e w a r es natü rlic h nicht m ö g l i c h , au s der G r u b e a u s z u f a h r e n , w e n n man u n t e r t a g e ein e n S ch u ß a b g e b e n w o l l t e , der e in e S c h l a g w e t t e r e x p l o s i o n veru r sa c h e n k on n te . V iel­

m e h r m u ß t e n d ie B e te il ig t e n in d er G r u b e ble iben und si ch auch s o n a h e bei der S c h u ß s t e l l e a u fh a l te n , daß sie d ie E x p l o s i o n , n ö t i g e n f a l l s mit H i l f e e in e s g r o ß e n N i r o s t a - S p i e g e l s , zu b eob a c h te n verm o c h t e n .

ln der n a h e l i e g e n d e n A n n a h m e , daß die beim S c h ie ß e n a u ft r e te n d e n S c h u ß f l a m m e n für die G e f a h r der S c h l a g w e t t e r z ü n d u n g v o n e n t s c h e id e n d e r B e d e u t u n g s e i e n , hab en w ir a u f d e r V e r s u c h s g r u b e z u n ä c h s t m ehr a l s 1 0 0 0 S c h ü s s e unter d en v e r ­ s c h i e d e n s t e n B e d i n g u n g e n a b g e g e b e n , nur um zu er­

m itte ln , vo n w e l c h e n U m s t ä n d e n die G r ö ß e der S c h u ß f l a m m e a b h ä n g t. D i e s e V e r su c h e fan d e n alle in re in er Luft, a l s o n ic h t in S c h la g w e t t e r n st a t t ; die d a b ei b e o b a c h te t e n S c h u ß f l a m m e n w u r d e n im Lichtbild fe s t- g e h a l t e n . ln . Ü b e r e in s t im m u n g m it d en V e r s u c h s ­ s t r e c k e n b e d in g u n g e n w u r d e n z u n ä c h s t u n b e s e t z te S c h ü s s e mit v e r s c h i e d e n h o h e n L a d u n g e n v o n W e t t e r ­ s p r e n g s t o f f e n au s B o h r lö c h e r n vo n g l e i c h e r T i e f e a b g e g e b e n . W id e r Erw arten s t e l l t e sich bei d ie s e n V e r su c h e n h erau s, daß die S c h u ß f l a m m e bei z u ­ n e h m e n d e r L a d e m e n g e nicht g r ö ß e r , s o n d e r n im G e g e n t e i l kle iner w ird . B e i s p i e l s w e i s e g i b t e i n e P a tr o n e , au s e i n e m G e s t e i n b o h r l o c h vo n 1 m T i e f e g e s c h o s s e n , e in e viel g r ö ß e r e F l a m m e a ls ein Sch u ß vo n 8 P a tr o n e n au s d e m s e l b e n B o h r lo c h . D e n G r u n d für d i e s e s m e r k w ü r d ig e , durch e in e se h r g r o ß e Zahl v o n V e r su c h e n mit allen W e t t e r s p r e n g s t o f f e n b e s t ä tig t e V e r h a lte n fa n d e n w ir in d e m E in f l u ß d er L ä n g e d e s v o r d e r L a d u n g im B o h r l o c h v e r ­ b l e i b e n d e n f r e i e n R a u m e s . Bei g l e i c h e r L ade­

m e n g e , a l s o bei d e r s e l b e n P a t r o n e n z a h l e i n e s be­

st im m t e n S p r e n g s t o f f e s , w ird d ie S c h u ß f l a m m e d e s t o g r ö ß e r , je lä n g e r der freie R aum im B o h r lo c h , je tiefer a l s o d a s B o h r lo c h ist. W ir d d a g e g e n die B o h r ­ l o c h t i e f e d e r L a d e m e n g e in der W e i s e a n g e p a ß t , daß d e r f r e i e R a u m v o r der L a d u n g in j e d e m F a ll e , a ls o bei klein ern u n d g r o ß e m L a d u n g e n , die g l e i c h e L än ge hat, s o b leib t sich auch die G r ö ß e d e r S c h u ß f l a m m e g l e i c h ; s ie ist u n a b h ä n g i g v o n d er L a d e m e n g e . V o r ­ a u s s e t z u n g d abei ist, d aß s t e t s d ie g l e i c h e L a d e w e i s e a n g e w a n d t w ir d. W i e a u s w e ite r n V e r su c h e n zu f o l g e r n w a r, ist n ä m lich an der v o r d e m B o h r lo c h a u ft r e te n d e n S c h u ß f l a m m e bei u n b e s e t z t e n S c h ü s s e n nur d e r z w is c h e n der S p r e n g k a p s e l und d e m ä ußern E n d e der L a d u n g li e g e n d e S p r e n g s t o f f b e te ilig t. D e m ­ nach hat au ch die L a g e der S p r e n g k a p s e l in der L a d u n g e in e n e n t s c h e id e n d e n E in f l u ß a u f die G r ö ß e der S c h u ß f l a m m e . Je ti e fe r die S p r e n g k a p s e l und d a ­ mit die S c h l a g p a t r o n e in d er L a d u n g li e g t , d e s t o g r ö ß e r w ir d d ie F la m m e . M a n e r h ä lt s o m i t u n ter s o n s t g l e i c h e n B e d i n g u n g e n die k le i n s t e F l a m m e bei der Z ü n d u n g v o n vorn«, d. h. w e n n die S c h la g p a t r o n e a ls letzte in d a s B o h r lo c h e i n g e f ü h r t w ir d. U m nicht mit d e m W o r t » Z ü n d u n g - M i ß v e r s t ä n d n i s s e h e r v o r ­ z u r u fe n , da im f o l g e n d e n au ch h ä u f i g vo n e in e r Z ün­

d u n g d e r S c h l a g w e t t e r d ie R ede se in w ir d , s o w e r d e ich die Z ü n d u n g d e r S c h u ß l a d u n g v o n vorn g e l e g e n t ­ lich a l s » L a d e w e i s e v o n vorn« b e z eic hn en . W e s e n t l i c h g r ö ß e r ist d ie S c h u ß f l a m m e bei der ü b lich en L a d e­

w e ise « , d ie s e it e tw a 1 5 Jahren im R uhrbezirk v o r ­ n e h m l ic h a n g e w a n d t w ir d u n d darin b e s t e h t , d aß man

au f die u m g e k e h r t e i n g e f ü h r t e S c h la g p a t r o n e noch ein e g e w ö h n l i c h e P a t r o n e a u f l ä d t ; w e g e n ihrer a l l ­ g e m e i n e n A n w e n d u n g sei s i e kurz a ls »üblich e L a d e­

w e is e « b e z e ic h n e t . D ie g r ö ß t e S c h u ß f l a m m e erhält man bei d er » Z ü n d u n g von hinten«, a l s o w e n n die S c h l a g p a t r o n e a u f d e m B o h r lo c h g r u n d liegt.

W e i t e r e V e r s u c h e mit w ir k e n d e n S c h ü s s e n , a l s o mit s o l c h e n , die ihre V o r g a b e w a r f e n , z e ig t e n , daß die S c h u ß f l a m m e d e s t o k le in e r ist, je b e s s e r der Sch u ß wirkt.

S c h ü s s e mit B e s a t z e r g a b e n , d a ß e in e B e s a t z s ä u lc v o n 10 cm Letten s c h o n g e n ü g t , um d a s A u f t r e t e n ein e r S c h u ß f l a m m e bei W e t t e r s p r e n g s t o f f e n v o r dem

B o h r lo c h u n te r allen B e d i n g u n g e n zu v e r h ü te n . N a c h d e m w ir s o d en E in f l u ß a ll e r v e r s c h i e d e n e n S c h u ß b e d i n g u n g e n au f die G r ö ß e d e r S c h u ß f l a m m e g e k l ä r t h a tt en , g i n g e n w ir daran, f e s t z u s t e l l e n , i n w i e ­ w e i t mit d en U m s t ä n d e n , die e in e V e r g r ö ß e r u n g der S c h u ß f l a m m e zur F o l g e hab en , e in e E r h ö h u n g der Z ü n d g e f a h r in S c h la g w e t t e r n v e r b u n d e n ist. V e r su c h e mit K o h l e n s t a u b s t e h e n n o ch a u s ; e s is t aber nic h t a n z u n e h m e n , d a ß d ie s e zu u n e r w a r t e t e n F e s t ­ s t e l l u n g e n f ü h r e n w e r d e n , da die E r fa h r u n g e n im G ru b e n b e t r ie b , w o S c h ü s s e in der K o h le im m er bei A n w e s e n h e i t und u nter E r z e u g u n g v o n K o h l e n s ta u b a b g e ta n w e r d e n , b e w e i s e n , d a ß die W e t t e r s p r e n g s t o f f e s i c h e r sind.

Z ü n d v e r s u c h e in S c h l a g w e t t e r n .

Für die S c h l a g w e t t e r v e r s u c h e haben w ir au f der 12., d er ti e fs t e n S o h l e der V e r s u c h s g r u b e , e t w a 9 0 0 m u n te r t a g e , kurze Strecken im S a n d s t e in und S a n d ­ s c h i e f e r a u f g e f a h r e n , die mit S c h l a g w e t t e r n g e f ü l l t ' w u r d e n . D a s G r u b e n g a s g e l a n g t e in S t a h l f la s c h e n in die G r u b e ; e s w u r d e u n te r V e r w e n d u n g g e n a u e r G a s ­ m e s s e r in die E x p l o s i o n s k a m m e r n e i n g e l a s s e n und d o rt mit H i l f e e i n e s W ir b e l g e r ä t e s mit der Luft v e r ­ misc ht. M it e in e m G r u b e n g a s i n t e r f e r o m e t e r ließ sich der G e h a l t d er S c h l a g w e t t e r an M e th a n g e n a u f e s t ­ st e lle n . D ie zu e r p r o b e n d e n S c h ü s s e w u r d e n in der O r t b r u st d er Str ecken a n g e s e t z t , und z w a r nach B e ­ lieben e n t w e d e r s o , d aß sie nach kein er S e it e hin w irk en k o n n te n , a ls o a u s b l a s e n m u ß t e n , o d e r s o , daß sie ihre V o r g a b e r e g e l r e c h t w a r f e n . E s w u r d e n S c h ü s s e mit u n d o h n e B e s a t z a b g e g e b e n . An S p r e n g s t o f f e n h aben w ir f a s t s ä m t li c h e W e t t e r s p r e n g s t o f f e , d ie zu r­

ze it im d e u ts c h e n S t e i n k o h le n b e r g b a u in G eb rau ch sind, zu den V e r su ch en h e r a n g e z ö g e n . D i e s e S p r e n g ­ s t o f f e w a r e n :

aus d er K l a s s e d e r A m m o n s a l p e t e r - W e t t e r s p r e n g s t o f f c W e t t e r - D e t o n i t A,

W e t t e r - D e t o n i t B, W e t t e r - D e t o n i t C, W e t t e r - A m m o n c a h ü c it A, W e t t e r - A m m o n c a h ü c i t C, W e t t e r - L i g n o s i t B, W e t t e r - W e s t f a l i t A ;

au s d er K l a s s e der h a l b g e l a t i n ö s e n , h a lb p l a s t i s c h e n W e t t e r s p r e n g s t o f f e

W e t t e r - S ie g r i t A ;

au s der K l a s s e d e r g e l a t i n ö s e n , p la s tis c h e n W e t t e r ­ s p r e n g s t o f f e mit 2 6 - 3 0 «,o N i t r o g l y z e r in

W e t t e r - N o b e l i t A, W e t t e r - N o b e l i t B, W e t t e r - W a s a g i t A, W e t t e r - W a s a g i t B.

(3)

7. J a n u a r 1933

G l ü c k a u f

3

A u ß e r d e m w u r d e n auch S c h ü s s e mit D y n a m i t a b ­ g e g e b e n .

Bei d ie s e n V e r su c h e n mit W e t t e r s p r e n g s t o f f e n traten g e l e g e n t l i c h Z ü n d u n g e n ein. E s e r w i e s e n sich aber, v o n g e w i s s e n E in s c h r ä n k u n g e n a b g e s e h e n , nicht d ie j e n ig e n S c h ü s s e a ls die g e f ä h r l i c h s t e n , die nach den F l a m m e n v e r s u c h e n die g r ö ß t e n F l a m m e n g e b e n . Aber auch h ö h e r e L a d e m e n g e n z ü n d eten S c h la g w e t t e r nicht le ich ter a l s g e r i n g e r e L a d u n g e n . D ie Z ü n d u n g e n e r f o l g t e n a n s c h e i n e n d r e g e l l o s .

D a e s bei der g r o ß e n Zahl der W e t t e r s p r e n g s t o f f e nicht m ö g l i c h w a r, j e d e n e i n z e l n e n u n ter d en v e r ­ s c h i e d e n s t e n B e d i n g u n g e n in S c h l a g w e t t e r n zu e r ­ p r o b e « , u n d da e s nach d en v o r l i e g e n d e n E r g e b n is s e n für die G e f a h r der S c h l a g w e t t e r z ü n d u n g au ch w e n i g e r a u f die S p r e n g s t o f f e s e l b s t a ls a u f d ie A rt ihrer V e r ­ w e n d u n g an k a m , s o haben w ir für die w e i t e r e Er­

f o r s c h u n g d er B e d i n g u n g e n , die be im S c h ie ß e n ein e G e f a h r d er S c h l a g w e t t e r z ü n d u n g in si ch s c h l ie ß e n , z w e i s e h r g e b r ä u c h li c h e W e t t e r s p r e n g s t o f f e a u s ­ g e w ä h l t , u n d z w a r d a s W e t t e r - D e t o n i t B au s der K l a s s e d er A m m o n s a l p e t e r - W e t t e r s p r e n g s t o f f e u n d d as W e t t e r - W a s a g i t B au s der K l a s s e der g e l a t i n ö s e n W e t t e r s p r e n g s t o f f e . H a l b g e l a t i n ö s e W e t t e r s p r e n g ­ s t o f f e w e r d e n au f d e u t s c h e n G r u b e n nic ht v e r w e n d e t .

B e g o n n e n w u r d e w i e d e r mit S c h ü s s e n o h n e B e ­ sa tz, die s o im G e s t e in a n g e s e t z t w a r e n , d aß sie n a c h k e i n e r S e i t e h i n w i r k e n k o n n te n . D i e s e V e r s u c h s ­ a n o r d n u n g w e i s t den V o r z u g a u f, d aß m an die S c h u ß ­ b e d in g u n g e n g e n a u in d er H a n d hat, w ä h r e n d man bei w ir k e n d e n S c h ü s s e n v o n U m s t ä n d e n a b h ä n g i g ist, die sich nicht im m er g e n a u v o r a u s b e s t i m m e n la s s e n .

D ie bei a u s b l a s e n d e n S c h ü s s e n o h n e B e s a t z mit de m A m m o n s a l p e t e r s p r e n g s t o f f W e t t e r - D e t o n i t B er­

h alt e n e n E r g e b n i s s e sin d in Abb. 1 z u s a m m e n g e s t e l l t . D an ach s in d mit ü b licher L a d e w e i s e er h e b li c h m e h r S c h l a g w e t t e r z ü n d u n g e n e r f o l g t a ls m it Z ü n d u n g von vorn. W ä h r e n d mit üblicher L a d e w e i s e vo n 1 2 3 S c h ü s s e n 11 S c h ü s s e o d e r 9 o/o die S c h l a g w e t t e r g e z ü n d e t hab en , haben vo n 1 5S S c h ü s s e n mit der L a d e w e i s e v o n vorn nur 4 S c h ü s s e o d e r 2,5 »u die S c h l a g w e t t e r g e z ü n d e t . E in e Z e it l a n g hatt en w ir auch

a u f G r u n d d e r F l a m m e n v e r s u c h e a n g e n o m m e n , d a ß mit Z ü n d u n g v o n vorn ü b e r h a u p t kein e Z ü n d u n g e in treten k ö n n e . E rst nach v ie l e n V e r su c h e n e r h ie l t e n w ir d ie e r sten Z ü n d u n g e n mit d ie s e r L a d e w e i s e . W ir h ab e n d a n n im a l l g e m e i n e n S c h ü s s e mit der L a d e w e i s e v o n vorn b e v o r z u g t, w e il d ie s e o f f e n b a r s i c h e r e r . a l s die ü b lic h e L a d e w e i s e ist, und w e il e s u n s b e s o n d e r s d a r a u f an k a m , zu er m itte ln , w i e sich d ie s e s ich erere L a d e w e i s e u n ter s o n s t v e r s c h i e d e n e n S c h u ß b e d in ­ g u n g e n v e r h ä lt und w i e sie sich g e f a h r l o s a n w e n d e n ließe. Ich w e r d e d a h e r auch im f o l g e n d e n h a u p t s ä c h ­ lich a u f die E r g e b n i s s e h i n w e i s e n , d ie w i r m it der L a d e w e i s e v o n vorn e r h a lt e n hab en , und die E r­

g e b n i s s e vo n S c h ü s s e n mit ü b licher L a d e w e i s e nur n e b e n h e r e r w ä h n e n . Ü b r ig e n s sp i e lt , w i e s c h o n hier b e m e r k t sei, bei S c h ü s s e n mit r e g e l r e c h t e m B e sa tz die L a d e w e i s e fü r die S c h l a g w e t t e r s i c h e r h e i t kein e w e s e n t l i c h e R o lle mehr.

B e tr a ch tet m an in d ie s e m S ch a u b ild d ie E r g e b ­ n is s e d er S c h ü s s e mit d e r L a d e w e i s e v o n vorn, s o f ä l lt z u n ä c h s t auf, d a ß die L a d e m e n g e e n t g e g e n der a l l g e m e i n e n A n s c h a u u n g nicht in der W e i s e a u f die S c h l a g w e t t e r s i c h e r h e i t ein w ir k t , d aß die Ü b e r sc h r e i­

t u n g e in e r b e s t im m t e n L a d e g r e n z e zu Z ü n d u n g e n d e r S c h l a g w e t t e r führt. W i r h aben mit 9, 10, 15, ja s o g a r mit 2 0 P a tr o n e n S c h ü s s e a b g e g e b e n , o h n e ein e e i n z i g e S c h l a g w e t t e r z ü n d u n g zu e r h a lt e n . Im G e g e n ­ teil s c h e i n e n e h er die n ie d r ig e n L a d u n g e n g e f ä h r l ic h zu se in.

K larer tritt d ie s in die E r s c h e i n u n g bei d en V er­

s u c h e n mit W e t t e r - W a s a g i t B, d er e n E r g e b n i s s e Abb. 2 z e ig t . H i e r is t d e u tlic h e in e G e f a h r e n z o n e zu er k e n n e n . Bei d er L a d e w e i s e v o n vorn sind S c h l a g w e t t e r z ü n d u n g e n f a s t nur m it 1 und 2 P a tr o n e n e r f o l g t u n d auch nur, w e n n der freie R aum k le i n e r als 12 cm w ar. M it 3 u n d m e h r P a tr o n e n und mit e in e m g r o ß e m fr eien R au m a ls 1 2 cm ist nur e in e e in z i g e Z ü n d u n g e i n ­ g e t r e t e n . H o h e L a d u n g e n vo n 5 b is zu

11 P a tr o n e n haben sich auch beim W e t t e r - W a s a g i t B in j e d e m F a l l e als sicher e r w i e s e n . Bei den S c h ü s s e n mit ü b licher L a d e w e i s e trat w ie d e r u m ein e g r ö ß e r e Zahl v o n S c h l a g w e t t e r z ü n d u n ­ g e n ein, u n d z w a r h a u p ts ä c h lic h d ann, w e n n der freie R aum im B o h r lo c h v o l l ­ s t ä n d ig f e h l t e , s o d a ß die L a d u n g mit d e m B o h r lo c h m u n d a b schnitt, o d e r w e n n d er freie R au m s e h r k lein w ar.

V o n d en i n s g e s a m t 4 8 S c h ü s s e n mit ü b ­ licher L a d e w e i s e , d ie a u f d e m S ch a u b ild v e r z e i c h n e t sin d , hab en 15 o d e r rd.

31 o/o g e z ü n d e t .

N a c h D u r c h f ü h r u n g d i e s e r V er­

s u c h e s in d w i r k e n d e S c h ü s s e , d ie ihre V o r g a b e r e g e l r e c h t w a r f e n , aber auch noch o h n e B esa tz , a b g e g e b e n w o r d e n . W i r h aben u n s d a b ei h a u p ts ä c h lic h a u f S c h ü s s e m it der L a d e w e i s e vo n vo rn b esch rän k t. Ü b e r r a s c h e n d e r w e i s e s in d bei d ie s e n w ir k e n d e n S c h ü s s e n , die d o c h nach a l l g e m e i n e r A n ­ s c h a u u n g a l s u n g e f ä h r l ic h e r g e l t e n a ls die a u s ­ b la s e n d e n S c h ü s s e , v e r h ä l t n i s m ä ß i g m e h r Z ü n d u n g e n er h a lt e n w o r d e n . Beim W e t t e r - D e t o n i t B h ab en , w i e a u s Abb. 3 h e r v o r g e h t , von 61 S c h ü s s e n 6 g e ­ zü n d e t, d. h. rd. 1 0 o/o, a l s o der v ie r f a c h e H u n d e r t -

£

z ü n -

c /e /7(/e 7 /M ru h ­ e/e n d e S c /iü s s e

► > Z ü n d u n g m /f

o . 9 M L a d e

e v e /se -

fr

< Z ü n d u n g

yonM n/en

i : X • ► ►• fr

: s ► x ► >

:

: ►

>r

: fr «•o

« E• fr fr

\ • * » V • * fr fr

• s fr fr• >

: •4 : •

i:• fr fr fr

'X

i ►« } IS E

* X E -

U ' iE ►St •• :

¡it.

:*:

i ► ► fr fr

0 5 / 0 / 5 2 0 2 5 50 3 5 VO 4 5 5 0 5 5 60 65 70 75 30 35 90 cm ZOO Fr e/er ßohr/ochraum ro r c/er Ladung

Abb. 1. Zündversuche mit W etter-Detonit B, nicht wirkende Schüsse ohne Besatz.

(4)

4 G l ü c k a u f

Nr. 1

s a t z w i e bei d e n n ic h t w ir k e n d e n S c h ü s s e n . D ie m e i s te n Z ü n d u n g e n w u r d e n mit nur 2 P a tr o n e n L a d u n g e r ­ h a lten .

B ei d en w ir k e n d e n S c h ü s s e n o h n e B e s a t z m i t W e t t e r - W a s a g i t B e r g a b sich w i e d e r klarer der B ereich, in n erh a lb d e s s e n G e f a h r b e s t e h t (A b b . 4 ) . A ber auch hier is t d er G e f a h r b e r e ic h g r ö ß e r a ls bei n ic h t w ir k e n d e n S c h ü s s e n , in d em Z ü n d u n g e n bis zu 3 P a t r o n e n u n d b is zu 2 0 cm f r e i e m B o h r lo c h r a u m au ftraten . S ie w u r d e n j e d o c h bei d i e s e n B e d in g u n g e n sc h o n v ie l se l te n e r . S c h ü s s e mit 4 u n d m e h r P a tr o n e n u n d s o l c h e m it 2 5 cm u n d g r ö ß e r m fr eien R au m e r ­ g a b e n kein e Z ü n d u n g m eh r. D ie S c h ü s s e sin d sä m tlich mit d er L a d e w e i s e v o n vorn a b g e g e b e n w o r d e n . Von SS S c h ü s s e n h a b e n 1 3 g e z ü n d e t . D i e s e g r o ß e Zahl d e r Z ü n d u n g e n erklä rt sich o h n e w e i t e r e s d a r a u s, daß d ie S c h ü s s e in der H a u p t s a c h e in n e r h a lb und in der N ä h e d e s G e f a h r b e r e i c h e s a b g e g e b e n w o r d e n sind.

D a h e r d a r f au s d ie s e n V e r su c h e n n ic ht e t w a der S c h lu ß g e z o g e n w e r d e n , daß d a s W e t t e r - W a s a g i t B b e s o n d e r s g e f ä h r l i c h sei.

M e h r d e n V e r h ä lt n i s s e n im G r u b e n ­ betriebe e n t s p r e c h e n d ie im f o l g e n d e n b e h a n d e lt e n S c h ü s s e mit B e s a tz . Bei d en F l a m m e n v e r s u c h e n hatten w i r f e s t ­ g e s t e l l t , d a ß b eim S c h ie ß e n mit L e tte n ­ b e s a t z kein e F l a m m e v o r d e m B o h r lo c h m e h r au ft ritt, w e n n die B e s a t z s ä u le auch nur 5 - 1 0 cm la n g ist, w ä h r e n d bei d e m b e k a n n ten S c h la u c h b e s a t z o h n e E n d s t o p f e n in der R e g e l F la m m e n e r ­ s c h e i n e n . D e s h a l b haben w i r u n s e r e W e t t e r s p r e n g s t o f f e h a u p ts ä c h lic h mit g u t e m , d e n B o h r lo c h q u e r s c h n i t t dicht a b s c h l ie ß e n d e m L e t t e n b e s a t z erprobt.

E b e n s o w i e bei d en b is h er b e h a n d e lt e n S c h ü s s e n o h n e B e s a t z sin d bei d e n V er­

su c h e n mit b e s e t z t e n S c h ü s s e n m it den b eid en W e t t e r s p r e n g s t o f f e n W e t t e r - D e t o n i t B u n d W e t t e r - W a s a g i t B s o ­ w o h l a u s b l a s e n d e S c h ü s s e a ls auch s o l c h e , die ih re V o r g a b e g u t w a r f e n , a b g e g e b e n w o r d e n . A l s L a d e w e i s e h a ­ ben w i r au ch bei d i e s e n V e r su ch en m e i s t e n s Z ü n d u n g v o n v o rn a n g e w a n d t . Ü b r ig e n s e r g a b e n die V e r su c h e , daß bei S c h ü s s e n m it L e tte n b e s a tz d ie L a d e w e i s e o h n e B e ­ d e u t u n g ist, v o r a u s g e s e t z t , d aß der B e s a t z nicht nur 2 o d e r 3 cm b eträgt.

M i t d e n S c h ü s s e n mit W e t t e r - D e t o n i t B, die s o a n g e s e t z t w a r e n , d aß sie ih re V o r g a b e nic ht w e r f e n k o n n t e n , h ab e n w i r k ein e e i n z i g e Z ü n d u n g e r h a lt e n , s e l b s t w e n n nur 2 cm L e t t e n b e s a t z a n g e w a n d t w u r d e n . D a g e g e n s i n d bei d en w ir k e n d e n S c h ü s s e n m it W e t t e r - D e t o n i t B 3 Z ü n d u n g e n e i n g e t r e t e n , und z w a r mit B e s a t z l ä n g e n v o n 1 4 , 1 9 und 2 8 cm bei L a d e m e n g e n v o n 3 P a t r o n e n . B e m e r k e n s w e r t ist, d a ß die P a tr o n e n d ie s e r 3 S c h ü s s e sä m t li c h a u s d e m s e l b e n P a k e t e in e r b e s t im m te n S p r e n g s t o f f l i e f e r u n g s t a m m t e n . V e r m u t ­ lich is t d ie s e r S p r e n g s t o f f nic ht in O r d n u n g g e w e s e n ; m ö g l i c h e r w e i s e hatte e r auch bei d e r L a g e r u n g g e ­

l i tte n ; d e n n e s i s t m i t ä ndern L ie f e ­ r u n g e n d e s s e l b e n S p r e n g s t o f f s und auch mit einer S e n d u n g , d ie w i r aus d e m B e s ta n d e in er Zech e e n t n a h m e n , nicht g e l u n g e n , die Z ü n d u n g e n zu w i e d e r h o l e n . V i e lm e h r e r w i e s sich der S p r e n g s t o f f bei a ll e n w e it e r n V er­

s u c h e n u nter B e s a t z au ch bei w ir k e n d e n S c h ü s s e n a l s sicher, w e n n d e r B e s a tz nur e in e L än ge v o n 4 cm hatte. In s ­ g e s a m t w u r d e n 3 4 w ir k e n d e S c h ü s s e m i t B e s a t z a b g e g e b e n .

M it W e t t e r - W a s a g i t B h ab e n w ir bei A n w e n d u n g v o n L e tte n b e s a tz s o ­ w o h l bei a u s b l a s e n d e n a ls auch bei w ir k e n d e n S c h ü s s e n n u r d a n n Z ü n ­ d u n g e n e r h a lt e n , w e n n d a s B o h r lo c h s e h r k urz w a r , die L a d u n g nur 1 P a t r o n e und die L ä n g e d e s B e s a t z e s w e n i g e r als 4 cm b etr u g . M it 2 u n d m e h r P a t r o n e n und B e s a t z l ä n g e n v o n 4 cm u n d m ehr e r f o l g t e n i e m a l s e in e Z ü n d u n g d er S c h la g w e t t e r .

70

■St

N

r

N

► fr

O frfr

► !> ► fr

> fr fr <

► fr

>t

fr ,

t► ► ► ► fr

L

► ► ► ►

0 5 70 75 SO 2 5 3 0 3 5 OO 0 5 5 0 5 5 60 6 5 70 75 60 6 5 SO cm 700 fr e ie r ß o fir/o c A ra o m y o r e /e r L & c/urg

Abb. 3. Zündversuche mit Wetter-Detonit B, wirkende Schüsse ohne Besatz.

Sb

1

?

! ‘

t -

<5

i

N

fr *

p

Ä • fr 4

’i t> o fr

0

fr "o * . fr 4

o fro • v •fr •fr fr *

o

o * o • •

*o

$

’ fr *• ««** fr o 4 fr

tr

>► fr►►

fr

frfro

fr fr

•fr

frfr

5 70 75 2 0 2 5 3 0 3 5 OO 4 5 5 0 5 5 60 65 70 75 6 0 6 5 90 cm 700 F re ie r ß o h r/o c /jra u m y o r d e r L a d t/o g

Abb. 2. Zündversuche mit Wetter-Wasagit B, nicht wirkende Schüsse ohne Besatz.

(5)

7 . J a n u a r 1933 G l ü c k a u f 5

Ü b r ig e n s e r g a b e n V e r s u c h e mit D y n a m it , daß auch bei d i e s e m an si ch g e f ä h r l i c h e n S p r e n g s t o f f schon g e r i n g e M e n g e n L e tte n b e s a tz g e n ü g e n , u m L a d u n g e n

bis zu 1 0 0 0 g s c h l a g w e t t e r s i c h e r zu m achen.

12

10

- E

► »

•i i

E t -

4

:

>

E » E

E E> E E - E

l

> S E ►► ► - S ►►

0 5 10 t5 SO 2 5 3 0 3 5 OO 0 5 5 0 5 5 60 65 70 75 60 65 90 cm 700 fr e ie r ß o h r/o c /irsu m e o r d e r is d u r r g

Abb. 4. Zündversuche mit Wetter-Wasagit B, wirkende Schüsse ohne Besatz.

o d e r au ch d er S p r e n g w i r k u n g im B le i m ö r s e r , f i n d e t man k ein e E r k lä r u n g . W i e a u s m e i n e n A u s f ü h r u n g e n o b e n h e r v o r g e h t, haben w ir V e r su c h e n ic ht nur m it W e t t e r - D e t o n i t B u n d W e t t e r - W a s a g i t B, d ie s p r e n g ­

s t o f f t e c h n i s c h s e h r v e r s c h i e d e n e E i g e n ­ sc h a f t e n h ab e n , s o n d e r n au ch m it v ielen än d ern W e t t e r s p r e n g s t o f f e n v o r g e n o m ­ m en . A b er mit a ll e n h a b e n w i r g e l e g e n t ­ lich Z ü n d u n g e n e r h a lt e n , o h n e d aß dabei ein e A b s t u f u n g ihrer G e f ä h r li c h k e it nach b e st im m te n E i g e n s c h a f t e n zu er k e n n e n g e w e s e n w ä r e . M a n k o n n t e z u n ä c h st auch kein en Z u s a m m e n h a n g z w is c h e n D e t o n a t i o n s g e s c h w i n d i g k e i t o d e r D e ­ t o n a t i o n s f ä h i g k e i t ü b e r h a u p t und der Z ü n d g e f ä h r li c h k e it a n n e h m e n . U n te r g e ­ w i s s e n S c h u ß b e d i n g u n g e n z ü n d e te n ä m ­ lich d a s v e r m ö g e s e i n e s h o h e n N i ­ t r o g l y z e r i n g e h a l t e s d e t o n a t i o n s f ä h i g e r e W e t t e r - W a s a g i t B le ich ter a l s d e r w e n i ­ g e r d e t o n a t i o n s f ä h i g e A m m o n s a l p e t e r ­ s p r e n g s t o f f W e t t e r - D e t o n i t B ; unte r ändern B e d i n g u n g e n w a r e s aber u m ­ g ek eh rt.

W o r a u f sin d nun die m e r k w ü r d i g e n und sc h e in b a r so u n r e g e l m ä ß i g e n Z ü n d u n g e n z u r ü c k z u fü h r e n , die w ir b e im S c h ie ß e n m i t W e t t e r s p r e n g s t o f f e n in d e r G r u b e e r h a lt e n h a b e n ? D i e V e r s u c h s e r g e b n i s s e s c h i e n e n a l l e s g e r a d e z u a u f den K o p f zu st e lle n . S c h ü s s e mit h o h e n L a d u n g e n , die w e i t ü ber die z u ­ g e l a s s e n e L a d e m e n g e h i n a u s g i n g e n , e r w i e s e n sich als sicher, w ä h r e n d k lein e L a d u n g e n , am h ä u f i g s t e n s o g a r mit nur l P a t r o n e , S c h l a g w e t t e r z ü n d e t e n . F ern er sind im G e g e n s a t z zu a ll e n b is h e r ig e n A n n a h m e n bei S c h ü s s e n m it W i r k u n g , bei d e n e n d o ch die W ä r m e ­ e n e r g ie d e r S p r e n g l a d u n g in A rbeit u m g e s e t z t w ird , v e r h ä l t n i s m ä ß i g m e h r Z ü n d u n g e n e r f o l g t a ls bei S c h ü s s e n o h n e W ir k u n g . A u ch die d o ch s e h r w a h r ­ sc h e i n li c h e A n n a h m e , d a ß die Z ü n d g e f a h r v o n d er G r ö ß e d e r S c h u ß f l a m m e a b h ä n g e , w u r d e durch die V e rsu ch e w i d e r l e g t . Zw ar b e s t e h t in s o f e r n ein e g e ­ w i s s e Ü b e r e in s t im m u n g z w is c h e n d e n E r g e b n i s s e n der F l a m m e n v e r s u c h e und d e n e n d e r Z ü n d v e r su c h e , als S c h ü s s e mit ü b li c h e r L a d e w e i s e , d ie d ie g r ö ß e r e F l a m m e g e b e n , au ch S c h l a g w e t t e r le ic h te r z ü n d e te n als S c h ü s s e m it d e r L a d e w e i s e v o n v o rn . D a g e g e n ergab sich k e in e Ü b e r e in s t im m u n g h in s ic h tl ic h d e s E i n f l u s s e s d e s fr eien B o h r l o c h r a u m e s v o r der L adung.

W ä h r e n d bei z u n e h m e n d e m fr eien R au m d ie S c h u ß ­ fl a m m e g r ö ß e r w ir d, w ir d d ie Z ü n d g e f a h r g e r i n g e r . D ie A n n a h m e , daß hierb ei v ie l l e i c h t die D a u e r der S c h u ß f l a m m e v o n E in f l u ß sei, e r w i e s sich bei n ä h erer U n t e r s u c h u n g a ls irrig; d en n die mit e in e m F l a m m e n ­ z e i t m e s s e r a n g e s t e l l t e n V e r s u c h e e r g a b e n , d aß sich die F l a m m e n d a u e r im g l e i c h e n V erh ä ltn is w i e die F l a m m e n l ä n g e ändert. A u s d en g e s a m t e n V e r su c h e n k on n te mit z ie m li c h e r G e w i ß h e i t g e f o l g e r t w e r d e n , daß die G r ö ß e und d ie D a u e r d er S c h u ß f l a m m e für die Z ü n d g e f a h r nicht m a ß g e b e n d sind.

A u ch w e n n m a n d en s p e z i f i s c h e n E i g e n s c h a f t e n n a ch g eh t, d ie ein e n j e d e n S p r e n g s t o f f k e n n z e ic h n e n , z. B. der D e t o n a t i o n s t e m p e r a t u r , der W ä r m e m e n g e

K larheit k o n n t e nach a ll e d e m nur g e s c h a f f t w e r d e n , w e n n e s g e l a n g , die tr otz a ll e r F o r s c h u n g e n n o ch im m er o f f e n e G r u n d f r a g e zu l ö s e n , w o d u r c h im F a ll e ein er S c h l a g w e t t e r e x p l o s i o n b eim S c h ie ß e n mit e in e m W e t t e r s p r e n g s t o f f die E n t z ü n d u n g , die E n t­

fl a m m u n g , d e r S c h l a g w e t t e r h e r b e ig e f ü h r t w ir d . U m d ie s e F r a g e zu e r g r ü n d e n , haben w i r a u ß e r den e i g e n t l i c h e n S c h ie ß v e r s u c h e n u m f a n g r e ic h e S o n d e r ­ v e r s u c h e a u s g e f ü h r t , v o n d e n e n hier nur ein k lein er A u s s c h n i t t w i e d e r g e g e b e n w e r d e n kann.

S o n d e r v e r s u c h e . M essung des Druckstoßes.

D a v i e l f a c h a n g e n o m m e n w ir d , d a ß d e r beim S c h ie ß e n v o r d e m B o h r lo c h s t a t t f i n d e n d e D r u c k s to ß in f o l g e a d ia b a t isc h e r K o m p r e s s i o n zur Z ü n d u n g der S c h l a g w e t t e r b e it r a g e , w u r d e d ie s e r D r u c k s t o ß mit ein e r b e s o n d e r n V o r r ic h tu n g bei e t w a 4 0 0 u n te r den v e r s c h i e d e n s t e n B e d i n g u n g e n a b g e g e b e n e n S c h ü s s e n g e m e s s e n . D ie au s e in e r in e in e r f e s t e n F a s s u n g g e ­ h a lt e n e n B le i p la tt e b e s t e h e n d e V o r r ic h t u n g (A b b . 5 ) w u r d e in e in e m g e w i s s e n , durch V e r s c h ie b u n g leich t

Abb. 5. Anordnung der Versuche zur Messung des Stoßdruckes vor dem Bohrloch.

(6)

6 G l ü c k a u f

Nr. 1

e i n s t e ll b a r e n A b sta n d s o v o r d e m Sch u ß an g eb ra ch t, d a ß die A c h s e d e s B o h r l o c h s s e n k rech t a u f die Mitte d er B le i p la t t e z e ig t e . Je nach der Stä rke d e s v o m Schuß a u s g e ü b t e n S t o ß d r u c k s w u r d e die B le i p la tt e m e h r o d er w e n i g e r d u r c h g e b o g e n . D i e s e s U n t e r s u c h u n g s v e r f a h ­ ren is t z ie m li c h ro h u n d s e i n e E r g e b n is s e sc h w a n k te n d e s h a l b im e in z e l n e n auch stark. Im m erhin w a r aus den V e r s u c h e n zu e n t n e h m e n , d aß auch d er D ruck­

s t o ß d e s S c h u s s e s k ein e n A n h a lt für die Z ü n d g e f a h r bie tet. D ie E r g e b n i s s e d er V e r s u c h e mit den B le i­

p la t te n e n t s p r a c h e n im w e s e n t l i c h e n den en d er F l a m m e n v e r s u c h e , d. h. w i r erh ie lte n unte r d e n s e l b e n B e d i n g u n g e n g r o ß e D u r c h b i e g u n g e n und g r o ß e F la m m e n . D ie Stä rke d e s D r u c k s t o ß e s v or d em B o h r ­ lo ch h ä n g t a l s o auch nicht vo n d er L a d e m e n g e ab.

D ie V e r s u c h e zu r M e s s u n g d e s D r u c k s t o ß e s fü h rten aber tr o t z d e m a u f den rechte n W e g zur K lä ru n g d e r Z ü n d u r sa c h e . A u f d en Ble ip latten fan d e n sich n äm lic h h ä u f i g m eh r o d e r w e n i g e r st ark e N ie d e r - s c h l ä g e und A n s ä tz e , die sich a l s S p r e n g s t o f f r e s t e e n t p u p p t e n . G e l e g e n t l i c h z e ig t e n die L ich tb ild a u f­

n a h m e n auch h e l l e L eu c h te r s c h e i n u n g e n a u f der B le ip la tt e . D a r a u s g e h t hervor, daß die S p r e n g s t o f f e b e im L o s g e h e n der L a d u n g im B o h r lo c h nicht v o l l ­ s t ä n d i g zur D e t o n a t i o n k o m m e n , so n d e r n t e i l w e i s e u n z e r s e t z t a u s d e m B o h r lo c h h e r a u s f l i e g e n . 'D aher la g d ie A n n a h m e nahe, daß S p r e n g s t o f f t e i l e nicht nur u n ver ä n d e r t, s o n d e r n au ch b r en n en d o d e r d c f l a g r j e r e n d a u s d e m B o h r lo c h g e s c h l e u d e r t w e r d e n

u b

k ö n n e n u n d d aß d ie s e sich a u ß e r h a lb d e s B o h r lo c h s u m s e t z e n d e n S p r e n g s t o f f t e i l e die U r s a c h e fü r die e r h a lt e n e n S c h l a g w e t t e r z ü n d u n g e n sind.

Nachweis der Zundw irkung anverbrannter, heißer Sprengstoffteilchen.

Zur N a c h p r ü f u n g d ie s e r A n n a h m e w u r d e n S c h ü s s e ■ statt in Luft in einer v o l l s t ä n d i g m it S a u e r s t o f f e r ­ f ü l lt e n K am m er a b g e g e b e n und die d a b e i a u ft r e te n d e n E r s c h e in u n g e n a u f g e n o m m e n . E in i g e d i e s e r S c h ü s s e z e ig t Abb. 6. D ie obern 3 F l a m m e n b i l d e r st a m m e n v o n S c h ü s s e n in S a u e r s t o f f , die untern g e b e n die F la m m e n d e r s e l b e n S c h u ß l a d u n g e n in L uft w ie d e r . S ä m t lic h e S c h ü s s e sin d mit 4 P a tr o n e n W e t t e r - D e t o n it B au s e in e m S t a h l m ö r s e r a b g e g e b e n w o r d e n , u nd zw a r vo n links nach rechts je 1 S ch u ß mit Z ü n d u n g vo n v o rn , dann mit ü b lic h e r L a d e w e i s e und sc h lie ß lic h mit Z ü n d u n g vo n hin ten. D e r V ergle ich läß t erk en n en , w ie a u ß e r o r d e n tl ic h viel g r ö ß e r die S c h u ß f l a m m e n in S a u e r s t o f f sin d . D i e s e g r o ß e m F l a m m e n sind ein B e w e i s d afü r , d aß h e iß e T e i l ­ chen a u s dem B o h r lo c h g e s c h l e u d e r t w u r d e n . Bei den V e r su ch en in Luft ( a u f den unte rn B il d e r n ) kü h lten sich die T e il c h e n a u ß e r h a lb d e r a u s g a s ­ f ö r m ig e n V e r b r e n n u n g s e r z e u g n is s e n d e s S p r e n g ­ s t o f f e s b e s t e h e n d e n S c h u ß f l a m m e s c h n e l l ab, s o daß s ie a u f d er L ic h tb ild p la tte k e in e n L ichteindruck h in t e r li e ß e n ; d a g e g e n k am en sie im S a u e r s t o f f zur R eak tio n und v e r g r ö ß e r t e n d a d u rch die S c h u ß f l a m m e .

S o lc h e V e r s u c h e haben w ir natürlich auch mit S c h ü s s e n au s G e s t e i n ­ b o h r lö c h e r n a u s g e f ü h r t u nd hierbei d ie s e lb e n E r s c h e in u n g e n e r h a l­

ten.

Zur w e ite r n Klä­

r u n g d i e s e r F r a g e haben w ir V e r s u c h e m i t B a l l o n s v o r g e ­ n o m m e n , die mit ein em b e s o n d e r s z ü n d e m p ­ fin d lich en G e m is c h von G r u b e n g a s und S au e r ­ s t o f f g e f ü l l t u n d s o in die S c h u ß r ic h t u n g g e ­ bracht w u r d e n , d a ß sie von b r e n n e n d e n o d er d e f l a g r ie r e n d e n T e i l ­ chen g e t r o f f e n w e r d e n k o n n te n (A bb. 7 und 8 ).

In e in e n S c h ie ß m ö r s e r w u r d e n 3 Patron en W e t t e r - D e t o n i t B mit üblicher L a d e w e ise o h n e B e s a t z g e l a d e n . 6 0 cm v o r d e r M ü n ­ d u n g d e s B o h r lo c h s h in g ein d ü n n e s Eisen- b'ech, d a s in der Mitte durch za h lr e ic h e e n g e Löcher zu e in e m Sieb von 15 cm D u r c h m e s s e r g e s t a l t e t w a r . D i e s e s Sie b h a tte den Zweck, den S to ß d r u c k d es S c h u s s e s g e g e n den

a b c

a Z ündung von vorn, b übliche Ladeweise, c Z ündung von hinten.

Abb. 6. Mörserschüsse in Sauerstoff (oben) und in Luft (unten).

(7)

7 . J a n u a r 1933 G l ü c k a u f 7

Abb. 8. Baitonversuch.

B a llo n zu vernic hten. 9 0 cm w e i t e r , a ls o i n s g e s a m t 1,5 0 in v o m B o h r lo c h , w u r d e ein B all on a u f ­ g e h ä n g t , d e s s e n F ü l l u n g au s 3 3 o/o M e th a n und 6 7 o/o S a u e r s t o f f b estan d . O b w o h l die S c h u ß f l a m m e ,

w e r d e n , h aben w i r B a ll o n v e r s u c h e g e m a c h t , bei d e n e n die M it w i r k u n g s o l c h e r T e i l e g ä n z li c h a u s g e s c h l o s s e n w ar. Zu d ie s e m Z w eck w u r d e ein s e n k r e c h t in den Q u e r s c h l a g s t o ß g e t r i e b e n e s B o h r lo c h vo n der S eite her a n g e b o h r t, ln d a s se n k r e c h t e B o h r lo c h w u r d e n 3 P a t r o n e n W e t t e r - D e t o n i t B o d e r W e t t e r - W a s a g i t B, v o n d en e n v o r h e r auch noch d a s P a tr o n e n p a p ie r e n t ­ f e r n t w a r, g e l a d e n und durch e in e b e s o n d e r e , in d as S e it e n b o h r lo c h e in g e f ü h r t e P a t r o n e zur D e to n a ti o n g e b r a c h t. D ie Z ünderdrähte, K a p s e lte i le u s w . m u ß t e n d a h e r s eitlich h e r a u s f l i e g e n . Ein 1 ,5 0 m vor d e m s e n k ­ rechte n B o h r lo c h a u f g e h ä n g t e r G a s b a ll o n w u r d e auch in d ie s e n F ä ll e n g e z ü n d e t . D i e s e Z ü n d u n g e n k ö n n e n s o m it nur durch T e i l e d e s S p r e n g s t o f f s h e r b e ig e f ü h r t w o r d e n sein.

U m ab er n a c h z u p r ü fe n , ob auch die au s dem B o h r lo c h g e s c h l e u d e r t e n T e ilc h e n der Z ünderdrähte, der Z ü n d e r h ü ls e u s w . z ü n d g e f ä h r l ic h sind, haben wir S c h ü s s e in S c h la g w e t t e r n a b g e g e b e n , deren La d u n g a b sich tlich mit E ise n - o d e r K u p fersp ä n en stark v e r s e t z t w a r. W e l c h e U n m e n g e v o n F u n k e n bei s o l c h e n V e r su ch en erh a lten w u r d e n , z e ig t Abb. 9. E s Abb. 7. A nordnung des Ballonversuches.

w ie Abb. S z e ig t , g a r nicht in die N ä h e d e s B a ll o n s kam u n d der S toß d r u c k durch d a s Sie b ab­

g e f a n g e n w u r d e , w u r d e der B a llo n zur E x p l o s i o n geb rach t. D a s ist nur dadurch zu erk lä re n, d aß f e s t e h eiß e T e i l c h e n durch die L öcher d e s S ie b e s hin dürch - g e f l o g e n sin d u n d d en B a llo n g e z ü n d e t haben. N e b e n s o l c h e n au s G r ü n d e n d er E in fa c h h e i t aus e in e m S c h i e ß m ö r s e r a b g e g e b e n e n S c h ü s s e n w u r d e n auch z a h lr e i c h e S c h ü s s e ( i m m e r o h n e B e s a t z ) au s r e g e l ­ re chte n G e s t e i n b o h r l ö c h e r n g e g e n die e n tz ü n d lic h e n B a l l o n s g e r ic h t e t. D ie auch hie rbei e r h a lt e n e n Z ü n d u n g e n b e s t ä tig e n , daß f e s t e h e iß e T e i l c h e n au s dem B o h r lo c h f l i e g e n . A u sdrücklich sei bem erkt, daß Z ü n d u n g e n n u r erh a lten w u r d e n , w e n n die B a ll o n s mit e in e m G r u b e n g a s - S a u e r s t o f f g e m i s c h , nicht aber, w e n n s ie mit e in e m G r u b e n g a s - L u f t g e m i s c h , a ls o mit S c h la g w e t t e r n , g e f ü l l t w a r e n . D ie s b e w e i s t aber nicht, daß die h e r a u s f l i e g e n d e n T e i l c h e n n ic ht au ch S c h l a g ­ w e tte r zü n d en k ö n n e n . D ie Z ü n d u n g d er S c h l a g w e t t e r w u r d e nur du rch die B a l l o n h ü l l e er sc h w e r t.

U m d e m E in w a n d zu b e g e g n e n , d aß e s sich bei den zü n d e n d e n T e i l c h e n nicht um S p r e n g s t o f f , so n d e r n um g l ü h e n d e T e i l c h e n v o n d e n Z ü n d e r d r ä h t e n , der Z ü n d e r h ü ls e o d e r der S p r e n g k a p s e l h a n d e le , w ie s o l c h e ja auch bei je d e m g a n z o d e r t e i l w e i s e a u s b l a s e n d e n S ch u ß aus d e m B o h r lo c h g e s c h l e u d e r t

Abb. 9. Funkenbildung von Eisenspänen.

h a n d e lt sich u m 2 P a tr o n e n W e t t e r - W a s a g i t B o h n e S c h la g w e t t e r . M a n sieh t, w i e si ch a u s d e r v e r h ä lt n is ­ m ä ß i g kle in en S p r e n g s t o f f f l a m m e ein g e w a l t i g e r F u n k e n r e g e n e n tw ic k e l t. M it d ie s e r absich tlich ü ber­

tr iebenen A n o r d n u n g h a b e n w ir ein e g r o ß e Zahl vo n S c h ü s s e n in S c h la g w e t t e r n a b g e g e b e n , aber n ie m a ls ein e Z ü n d u n g erh a lten . D ie v ö l l i g u n verbrannten S c h l a g w e t t e r k o n n te n nach den V e r su ch en noch f e s t ­ g e s t e l l t w e r d e n . W ä r e n an den S c h l a g w e t t e r ­ z ü n d u n g e n , die w ir bei der P r ü f u n g vo n W e t t e r ­ s p r e n g s t o f f e n in der G r u b e e r h a lt e n haben , g l ü h e n d e E is e n - o d e r K u p fe r te ilc h e n sc h u ld ( w ir hab en ü b r ig e n s zu allen S c h ü s s e n in S c h la g w e tt e r n nur W e t t e r z ü n d e r mit K upferd räh ten und S p r e n g ­ k a p s e l n mit K u p f e r h ü ls e v e r w e n d e t ) , s o hätten w i r bei den absich tlich mit E ise n - und K u p f e r ­ s p ä n e n v e rsetzten S c h ü s s e n u n b e d in g t Z ü n d u n g e n er­

h alt en m ü s s e n . D a d ie s nicht der F a ll w ar, m uß a n g e n o m m e n w e r d e n , da.ß e s nicht ir g e n d w e l c h e g lü h e n d e n M e t a l lt e ilc h e n , s o n d e r n h e iß e T e il c h e n d es S p r e n g s t o f f s s e l b s t sind, die b r e n n en d a u s d e m B o h r ­ lo ch f l i e g e n u n d die S c h la g w e t t e r e n tz ü n d e n . D ie S c h l a g w e t t e r g e f a h r lie g t s o m i t in der u n v o l l s t ä n d i g e n D e t o n a t i o n d er S p r e n g la d u n g e n .

E s ist b ek a n n t, d aß sich S p r e n g s t o f f e bei f e h l e n ­ d e m E i n s c h l u ß u n v o l l s t ä n d i g Umsetzern In starker V e r g r ö ß e r u n g z e ig t Abb. 10 die D e t o n a t i o n e in e r f r e i ­ h ä n g e n d e n D e t o n it p a t r o n e . Man sieh t, w i e v o n der

(8)

8 G l ü c k a u f

Nr. 1

ir isc h e n Z ü n d er nicht v e r m e i d e n l a s s e n , sind d ie rech ten P a t r o n e n ein e n A u g e n b lic k e h e r g e k o m m e n als die linken. D ie r ech ten P a t r o n e n hab en n a ch allen Seit en e in e starke D r u c k w e l l e e r z e u g t. D a h e r is t bei den linken P a t r o n e n die F l a m m e n e r s c h e i n u n g e r h e b ­ lich stärk er g e w e s e n , die d a r a u f b er u h t hat, d a ß die u n d e t o n i e r t w e g f l i e g e n d e n T e i l c h e n d i e s e r P a t r o n e n in d e r D r u c k w e l l e der rechte n P a tr o n e n zur E n t z ü n ­ d u n g g e k o m m e n sind.

Bei der D e t o n a t i o n e in e r S p r e n g l a d u n g im B o h r ­ lo ch li e g e n , w e n n kein B e s a t z v o r h a n d e n o d e r der B e s a t z u n g e n ü g e n d ist, äh n lic h e V e r h ä lt n i s s e vor.

e x p l o d i e r e n d e n S p r e n g k a p s e l ( o b e n ) u n d a u s dem B o d e n d e r P a tr o n e T e i l e d e s S p r e n g s t o f f s n o ch b r e n n e n d w e g f l i e g e n ; s ic k ü h le n sich d a n n in d e r u m ­ g e b e n d e n L uft s c h n e l l ab und w e r d e n d a d u rch u n s i c h t ­ bar. ln Abb. 11 ist links d e r s e l b e S ch u ß ( d i e s e l b e A u f n a h m e ) o h n e V e r g r ö ß e r u n g w i e d e r g e g e b e n . D e m ­ g e g e n ü b e r s t e l l t die rech te H ä l f t e d e s B il d e s , e b e n ­ f a l l s o h n e V e r g r ö ß e r u n g , d ie D e t o n a t i o n e in er f r e i­

h ä n g e n d e n P a t r o n e in rein em S a u e r s t o f f dar. D i e s e

Abb. 10. D etonation einer freihängenden D etonitpatrone (vergrößert).

beid en A u f n a h m e n si n d au s d e r s e l b e n E n t f e r n u n g u n d mit d e m s e l b e n G e r ä t g e m a c h t w o r d e n . Man s i e h t , d a ß b eträ ch tlic he M e n g e n d e s S p r e n g s t o f f s a u ß e r h a lb d e r P a t r o n e im S a u e r s t o f f zur V e r b r e n n u n g k o m m e n .

E b e n s o w i e S a u e r s t o f f w ir k e n au f d ie h eiß e n , u n d e t o n i e r t w e g f l i e g e n d e n S p r e n g s t o f f t e i l c h e n h o c h ­ k o m p r i m ie r t e L uft und h o h e r D r u c k ü b erh au p t. D ie D e t o n a t i o n z w e i e r au s je 2 P a t r o n e n b e s t e h e n d e n fr e i h ä n g e n d e n L a d u n g e n vo n W e t t e r - W a s a g i t B, die g l e i c h z e i t i g a b g e s c h o s s e n w u r d e n , ist in Abb. 12 w i e d e r g e g e b e n . D a sich g a n z g e r i n g e , nur e tw a Vio ms b e t r a g e n d e Z e itu n t e r s c h ie d e im L o s g e h e n d er e lek -

Abb. 11. U nvergrößerte W iedergabe der Abb. 10 (links) und D etonation in S auerstoff (rechts).

Abb. 12. Zwei Ladesäulen mit je 2 Patronen W etter-W asagit B in 40 cm Abstand.

I n f o l g e d e s zu g e r i n g e n E i n s c h l u s s e s w ir d h ie r d er T e il d e s S p r e n g s t o f f s , d er z w i s c h e n d er S p r e n g k a p s e l u nd d e m äu ß ern E n d e d e r S c h l a g p a t r o n e o d e r der L a d u n g liegt, f o r t g e s c h l e u d e r t , e h e s e i n e U m s e t z u n g b e e n d e t ist. W ä h r e n d d e r f o r t g e s c h l e u d e r t e S p r e n g ­ s t o f f durch den fr eien R aum im B o h r lo c h f l i e g t , s c h r e i te t die D e t o n a t i o n in d e r S p r e n g l a d u n g nach d e m B o h r lo c h g r u n d hin fort, und i n f o l g e d e s s e n s t e i g t d er E x p l o s i o n s d r u c k im B o h r lo c h an. U n t e r d ie s e m D ruck w e r d e n die h e iß e n , u n z e r s e t z t f o r t g e s c h l e u ­ d er te n S p r e n g s t o f f t e i l c h e n zu r E n t z ü n d u n g g e b r a c h t, w e n n der freie R aum v o r der L a d u n g s o l a n g ist, daß d ie D r u c k w e l l e die T e il c h e n noch v o r d e m V e r la s s e n d e s B o h r l o c h s errei ch t.

Veranschaulichung des Detonationsvorganges.

W i r haben d ie s e Z u s a m m e n h ä n g e s o w i e d e n z e it­

lichen V e r la u f d e s D e t o n a t i o n s v o r g a n g e s , d e r sich beim L o s g e h e n e in e s u n b e s e t z te n S c h u s s e s im B o h r ­ lo ch ab sp ie lt, d adurch d e r B e o b a c h t u n g z u g ä n g l i c h g e m a c h t , d a ß w ir S p r e n g s t o f f p a t r o n e n s t a tt in G e s t e i n ­ b o h r lö c h e r in G l a s r o h r e v o n 4 0 mm W e i t e u n d 2 mm W a n d s t ä r k e g e l a d e n und in ihnen zur D e t o n a t i o n g e b r a c h t haben. D a d ie D e t o n a t i o n d e r b r is a n te n S p r e n g s t o f f e , zu d e n e n au ch a ll e W e t t e r s p r e n g s t o f f e g e h ö r e n , ü b e r a u s s c h n e l l verlä u ft, w ird d a s G l a s r o h r e r s t zerst ö r t, w e n n d ie D e t o n a t i o n d er L a d u n g v o r ü b e r ist. E in e n V e r su c h , bei d e m 3 P a tr o n e n W e t t e r - D e t o n i t B in e in e m 1 m l a n g e n G l a s r o h r mit Z ü n d u n g v o n v o rn zu r D e t o n a t i o n g e b r a c h t w u r d e n , v e r a n s c h a u l ic h t Abb. 13. D a s G l a s r o h r w a r am linken

Cytaty

Powiązane dokumenty

Diese drei Prozesse: das Sammeln, das künstlerische Schaffen und die Aus- stellung der „primitiven Kunst” enthüllt – nach Ansicht der Autorin – drei weitere Etappen ihrer

©raubeng, SJtaricuiuerber (SBeftpr.) uub ¡(Jr... bte i(5rootngiat*§eil* unb tßflegcanftalten in © onrabftein bei

Diese aber ver­ schmäht die hethitische Kunst, so weit wir bis jetzt sehen, in ganz/ auffallender Weise, obwohl sie in der Ausschmückung einzelner Architekturteile, wie

Die Kurve hat in jedem neuen Punkte eine neue Richtung, und für die Gewinnung derselben können nicht mehr zwei beliebig von einander entfernte, sondern nur noch zwei

This research separates itself from the other ship-design literature by two things: first it aims to take a more fundamental approach to ship design as being part of an

Można więc powiedzieć, że kształtowaniem kreatywności dzieci i młodzieży zajmują się głównie osoby, które „wykazują niską motywację do innowacji [...],

k opakované percepci ći k opakované evokaci reklamního textu, a tím je podpofena zapamatovací funkce reklamy a produktu ći służby, které nabízí.... Termin aluze je

58 Diese Häufigkeit hat sich jedoch kurz nach dem Zweiten Vatikanischen Konzil deutlich verändert, so dass man über eine Krise der Beichte sprach?. In einer em- pirischen Studie