Analiza finansowa jako narzędzie oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa

(1)

Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim

Analiza finansowa jako narzędzie oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa

Streszczenie

Analiza i ocena kondycji finansowej jednostki gospodarczej wynika z potrzeby doskonalenia procesów zarządczych przedsiębiorstwa oraz jego uczestnictwa w gospo- darce wolnorynkowej. Celem artykułu jest zbadanie kondycji finansowej przedsiębiorstwa oraz ocena użyteczności narzędzi analizy finansowej w ocenie sytuacji finansowej przed- siębiorstwa. W opracowaniu poddano weryfikacji założenie, że właściwy dobór narzędzi analizy finansowej determinuje ich użyteczność oraz warunkuje prawidłową ocenę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Analizę i ocenę kondycji finansowej przedsiębiorstwa przeprowadzono na podstawie wybranych spółek kapitałowych z sektora odzież i obuwie notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie.

Słowa kluczowe: analiza finansowa, kondycja finansowa, wskaźniki finansowe, przedsiębiorstwo

Wstęp

Funkcjonowanie podmiotów gospodarczych w ramach współczesnej gospodarki rynkowej wymaga ciągłej weryfikacji oraz oceny zjawisk finansowych zacho- dzących wewnątrz oraz w otoczeniu przedsiębiorstwa. Warunkiem sprawnego działania przedsiębiorstwa na rynku jest analiza osiągniętych rezultatów gospodarczych, którą można przeprowadzić za pomocą narzędzi analizy finansowej.

Ocena bieżącej oraz przyszłej kondycji finansowej przedsiębiorstwa wyznacza warunki działania i rozwoju jednostki gospodarczej, a także stanowi zasadniczą przesłankę determinującą istnienie organizacji na rynku.

Problematyka oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa jest bardzo ważna, albowiem stanowi ona istotny instrument zarządzania przedsiębiorstwem.

(2)

W praktyce gospodarczej oraz w teorii funkcjonuje wiele metod umożliwiających wielokierunkową ocenę prowadzonej działalności przez przedsiębiorstwo.

Najszersze zastosowanie do oceny stanu finansowego przedsiębiorstwa znajduje tradycyjna metoda analizy finansowej – metoda wskaźnikowa, która umożliwia ocenę takich obszarów działalności przedsiębiorstwa jak płynność finansowa, sprawność działania, zadłużenie oraz rentowność. Wskaźniki finansowe są nośnikiem informacji umożliwiające określenie zmian zachodzących w przedsiębiorstwie. Na ich podstawie można zdiagnozować symptomy polepszającej się lub pogarszającej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.

Tradycyjna analiza wskaźnikowa znajduje swe częste zastosowanie w ocenie kondycji finansowej ze względu na łatwość obliczenia i interpretacji wskaźników, jednakże wobec niej wysuwane są pewne zastrzeżenia. Jednym z nich może być to, że ocena poszczególnych obszarów działalności może stać w sprzeczności z ogólną oceną sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. To utrudnia stosowanie analizy wskaźnikowej w praktyce. W obliczu niedoskonałości tradycyjnej analizy wskaźnikowej powstały inne metody analizy finansowej, które pozwalają w sposób bardziej jednoznaczny określić kondycję finansową przedsiębiorstwa, a do takich metod zaliczają się modele dyskryminacyjne.

Celem artykułu jest zbadanie kondycji finansowej przedsiębiorstwa oraz ocena użyteczności narzędzi analizy finansowej w ocenie sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Opracowaniu towarzyszy założenie, że właściwy dobór narzędzi analizy finansowej determinuje ich użyteczność oraz warunkuje prawidłową ocenę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Badaniem objęto wybrane spółki kapitałowe z sektora odzież i obuwie notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. W artykule wykorzystano jako metody badawcze: krytyczną analizę literatury oraz analizę danych finansowych pochodzących ze sprawozdawczości finansowej spółek za lata 2014 ‑2017.

1. Analiza finansowa jako narzędzie oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa

Analiza finansowa wywodząca się z analizy ekonomicznej koncentruje swoją uwagę przede wszystkim na badaniu kondycji finansowej przedsiębiorstwa.

W celu poznania i oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa analiza finansowa wykorzystuje rozbudowany do tego celu zakres metod i narzędzi poznawczych.

Podstawą procesu oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa jest sprawozdanie

(3)

finansowe, które jest źródłem informacji o sytuacji majątkowej i finansowej jednostki gospodarczej oraz jej wynikach.

Pojęcie kondycji finansowej przedsiębiorstwa w literaturze jest zamiennie stosowane z terminem sytuacja finansowa, standing finansowy przedsiębiorstwa, które to terminy najczęściej traktowane są jako synonimy, albowiem treść i znacznie tych określeń jest bardzo zbliżona do siebie. I tak E. Siemińska utożsamia termin kondycja finansowa przedsiębiorstwa jako „sytuację, pozycję finansową przedsiębiorstwa, będącą rezultatem podejmowanych przez ten podmiot decy- zji gospodarczych i związanych z tym jego perspektyw przyszłościowych”¹. R. Kowalak podkreśla, że kondycja to stan, forma, warunki, położenie lub sprawność danej jednostki, w odniesieniu do przedsiębiorstwa, pojęcie kondycja finansowa przedsiębiorstwa rozumie jako „stan finansowy w określonym okresie czasowym”² lub jako „zdolność przedsiębiorstwa do zachowania wypłacalności (spłaty zadłużenia), przynoszenia zysków oraz powiększania majątku i kapitału własnego”³. Z kolei L. Bednarski oraz T. Waśniewski używają określenia sytuacja finansowa przedsiębiorstwa mając na myśli jego „osiągnięte wyniki, stany zasobów i oparte na nich perspektywy rozwoju”⁴, wskazując dalej, że analiza wskaźnikowa pozwala w oparciu o wyznaczone wskaźniki finansowe, ocenę prze- szłej (ex post), obecnej oraz przyszłej (ex ante) działalności przedsiębiorstwa, a także wskazać obszary niewłaściwie zarządzane oraz potencjalnie niebezpieczne determinujące jego pozycję finansową⁵. W literaturze również używa się okre- ślenia standing finansowy, który jest wyrazem ogólnej oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, szczególnie w odniesieniu do jego pozycji konkurencyjnej na rynku, wiarygodności i siły ekonomicznej⁶.

Podstawę oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa stanowią wskaź- niki finansowe będące narzędziem agregującym rozproszone informacje finansowe zawarte w sprawozdaniu finansowym. Poszczególne wskaźniki różnią się mię- dzy sobą m.in. konstrukcją czy też pojemnością wpływu czynników⁷. Oznacza to w praktyce ogólny podział wskaźników na: syntetyczne oraz analityczne.

1 E. Siemińska, Metody pomiaru i oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa, Wyd. TNOiK „Dom Organizatora”, Toruń 2002, s. 31.

2 R. Kowalak, Ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa w badaniu zagrożenia upadłością, Wyd. ODDK Gdańsk, Gdańsk 2008, s. 11.

3 Ibidem.

4 Analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem, red. L. Bednarski, T. Waśniewski, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1996, s. 315.

5 Ibidem, s. 316.

6 W. Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Wyd. Difin, Warszawa 1999, s. 82 ‑83.

7 N. Grzenkowicz, J. Kowalczyk, A. Kusak, Z. Podgórski, Analiza finansowo ‑ekonomiczna jako narzę‑

dzie oceny kondycji przedsiębiorstwa, Wyd. Nauk. Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2017, s. 117.

(4)

Podstawą konstrukcji i funkcjonowania wskaźników syntetycznych jest szeroki zbiór czynników i zdarzeń kształtujących ich poziom, w przeciwieństwie do wskaźników analitycznych, które zawierają nieliczny zbiór czynników i zdarzeń⁸. Przy badaniu ogólnej kondycji finansowej przedsiębiorstwa mają zastosowanie przede wszystkim pierwsza grupa wskaźników – wskaźniki syntetyczne.

Szeroki wachlarz wskaźników finansowych mających zastosowanie przy ocenie kondycji finansowej przedsiębiorstwa pozwala ustalić mocne i słabe strony sytuacji finansowej jednostki gospodarczej. Zazwyczaj do badania kondycji finansowej przedsiębiorstwa zastosowanie mają przede wszystkim wskaźniki o dużej pojemności informacyjnej. Do oceny standingu finansowego przedsiębiorstwa używa się zazwyczaj zestaw wskaźników, które odnoszą się do takich obszarów funkcjonowania przedsiębiorstwa jak: płynność, zadłużenie, sprawność działania oraz rentowność⁹.

Ocena płynność finansowej przedsiębiorstwa należy do szczególnie istotnych obszarów analizy działalności przedsiębiorstwa, albowiem pozwala ona ustalić czy jednostka organizacyjna wykazuje zdolność do terminowego regulowania zobowiązań krótkoterminowych, jej posiadanie determinuje wypłacalność i dalsze funkcjonowanie podmiotu. W praktyce do oceny płynności finansowej przedsiębiorstwa najczęściej zastosowanie mają wskaźniki: wskaźnik bieżącej płynności finansowej, wskaźnik podwyższonej płynności finansowej, wskaźnik płynności gotówkowej, kapitał obrotowy netto¹⁰.

Niezależnie od oceny płynności finansowej przedsiębiorstwa ważnym i celowym obszarem oceny kondycji finansowej jest zadłużenie. Wskaźniki zadłużenia wykorzystywane są do oceny poziomu i struktury zadłużenia przedsiębiorstwa, informują o źródłach finansowania wykorzystywanych w dzia- łalności aktywów. Do najważniejszych wskaźników należących do tej grupy należą: wskaźnik ogólnego zadłużenia, wskaźnik zadłużenia kapitałów własnych, wskaźnik pokrycia I stopnia złota zasada bilansowa¹¹.

Analiza sprawności działania polega na ocenie efektywności gospodarowania zasobami będącymi w dyspozycji przedsiębiorstwa, a także na ocenie sprawności realizowanych procesów gospodarczych, których wymiernym rezultatem są osiągane przychody ze sprzedaży. Wśród najczęściej wykorzystywanych wskaźników można wymienić: wskaźnik produktywności majątku, wskaźnik

8 Ibidem, s. 118.

9 Analiza finansowa w zarządzaniu…, op. cit., s. 323.

10 M. Nowak, Praktyczna ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa – metody i ograniczenia, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1998, s. 151 ‑160.

11 B. Pomykalska, P. Pomykalski, Analiza finansowa przedsiębiorstwa, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2007, s. 88 ‑92.

(5)

rotacji/obrotowości należności, wskaźnik rotacji/obrotowości zapasów, wskaźnik rotacji/obrotowości zobowiązań, cykl konwersji gotówki¹².

Do pomiaru i oceny dokonań działalności przedsiębiorstwa wykorzystuje się również wskaźniki rentowności. Ogólnie rzecz biorąc, wskaźniki rentowno- ści pozwalają zmierzyć efektywność gospodarowania zaangażowanych zasobów w działalność przedsiębiorstwa. Klasyczna analiza wskaźnikowa rentowności obejmuje najczęściej wskaźniki: wskaźnik rentowności sprzedaży, wskaźnik ren- towności aktywów, wskaźnik rentowności kapitałów własnych¹³.

Badanie kondycji finansowej przedsiębiorstwa można dodatkowo wzbogacić, wykorzystując modele oceny ryzyka upadłości przedsiębiorstwa, tzw. modele predykcji bankructwa. Modele te łączą w sobie tradycyjną analizę wskaźnikową i metody statystyczne, które z dużym prawdopodobieństwem prognozują ryzyko ich upadłości. W praktyce opracowano wiele systemów ostrze- gania przed ryzykiem upadłości, ze względu na wartość prognostyczną i istotny wkład w rozwój metod dyskryminacyjnych w Polsce na szczególną uwagę zasłu- gują: Model Gajdki i Stosa, Model Hadasik i Model Hołdy¹⁴.

2. Metodologia badań

Ocenę kondycji finansowej przedsiębiorstwa dokonano na podstawie danych finansowych pochodzących ze sprawozdawczości finansowej spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie za okres 2014 ‑2017 rok. Badaniem objęto spółki należące do jednego z sektorów obecnych na warszawskiej giełdzie – sektor odzież i kosmetyki. Na koniec 2017 roku w ramach sektora notowanych było 25 spółek, z czego 22 spółki reprezentowały odzież i obuwie, zaś 3 spółki kosmetyki i chemię gospodarczą. Z grupy spółek reprezentujących sektor odzież i obuwie do badania wybrano dwie spółki Wojas oraz Gino Rossi, których profil działalności był najbardziej do siebie zbliżony. Dokonując wyboru spółek do badania, kierowano się również podobną wielkością uzyskiwanych przychodów ze sprzedaży. Tym samym działalność spółki Wojas obejmowała produkcję i sprzedaż obuwia oraz wyrobów skórzanych, z kolei Gino Rossi produkcję i dystrybucję markowego obuwia

12 N. Grzenkowicz, J. Kowalczyk, A. Kusak, Z. Podgórski, Analiza finansowo ‑ekonomiczna…, op. cit., s. 138 ‑140; M. Nowak, Praktyczna ocena kondycji finansowej…, op. cit., s. 161 ‑177.

13 K. Stępień, Rentowność a wypłacalność przedsiębiorstw, Wyd. Difin, Warszawa 2008, s. 91 ‑102.

14 A. Kuciński, Wykorzystanie wielowymiarowych modeli dyskryminacyjnych do oceny kondycji finansowej przedsiębiorstw na przykładzie wybranych spółek notowanych na rynku NewConnect, „Studia i Mate- riały Polskiego Stowarzyszenia Zarządzania Wiedzą”, Bydgoszcz 2011, nr 41, s. 153 ‑155; K. Stępień, Rentowność a wypłacalność…, op. cit., s. 159.

(6)

oraz akcesoriów skórzanych, a także działalność związaną z branżą modową dla kobiet – spółka Simple. Wojas osiągał średnioroczne przychody ze sprzedaży w latach 2014 ‑2017 na poziomie 223 696 tys. zł, zaś Gino Rossi 223 218 tys. zł.

W celu zbadania oraz ustalenia sytuacji finansowej wybranych przedsiębiorstw wykorzystano tradycyjne narzędzia analizy wskaźnikowej.

W procesie badania wykorzystano zestaw wskaźników charakteryzujących różne obszary działalności przedsiębiorstwa, które pozwalają dokonać całościowej oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Przy ocenie sytuacji finansowej przedsiębiorstwa wykorzystano wskaźniki finansowe z obszaru płynności finansowej, sprawności działania, zadłużenia oraz rentowności. W ramach wskaźników płynności finansowej wykorzystano: wskaźnik płynności bieżącej, wskaźnik płynności szybkiej, wskaźnik płynności gotówkowej oraz poziom kapitału obrotowego netto. Ponadto przy badaniu kondycji finansowej przedsiębiorstwa posłużono się wskaźnikami sprawności działania, tj. wskaźnikiem produktywności majątku, wskaźnikiem obrotowości zapasów, wskaźnikiem obrotowości należności, wskaźnikiem obrotowości zobowiązań, cyklem konwersji gotówki, wskaźnikami zadłużenia, które obejmowały wskaźnik ogólnego zadłużenia, wskaźnik zadłużenia kapitałów własnych, wskaźnik pokrycia I stopnia złota zasada bilansowa, a także wskaźnikami rentowności opisujące rentowność sprzedaży, majątku oraz kapitałów własnych. W procesie badania kondycji finansowej przedsiębiorstwa wykorzystano również syntetyczne narzędzie łączące w sobie wybrane wskaźniki finansowe z tradycyjnej analizy finansowej – analizę dyskryminacyjną. Wykorzystano modele predykcji bankructwa: model Gajdka i Stosa, model Hadasik, model Hołdy do oceny zagrożenia utraty zdolności do kontynuowania działalności gospodarczej przez badane przedsiębiorstwa.

3. Wyniki badań

Płynność finansowa stanowi ważny obszar oceny działalności przedsiębiorstwa, przez którą rozumie się najczęściej zdolność do spłaty zobowiązań krótkotermino- wych w terminie ich zapadalności¹⁵. Problemy związane z płynnością finansową przedsiębiorstwa mogą być źródłem kryzysu w przedsiębiorstwie, który może pro- wadzić do jego niewypłacalności. Negatywne konsekwencje wynikające z braku płynności finansowej zobowiązują, aby płynności finansowej nadać ważne miej-

15 W. Gabrusewicz, Analiza finansowa przedsiębiorstwa. Teoria i zastosowanie, Wyd. PWE, Warszawa 2014, s. 327 ‑328.

(7)

sce w ramach krótkoterminowego zarządzania finansami przedsiębiorstwa¹⁶. Tym samym należy uznać, że posiadanie lub też nie zdolności do terminowego regulowania zobowiązań bieżących w sposób istotny wpływa na ocenę kondycji finansowej przedsiębiorstwa.

W celu ustalenia kondycji finansowej badanych przedsiębiorstw w Tabeli 1 zestawiono wskaźniki finansowej charakteryzujące płynność finansową.

Z uzyskanych wielkości wskaźników wynika, że analizowane przedsiębiorstwa posiadały zdolność do terminowej spłaty zobowiązań bieżących. Wskaźnik bieżącej płynności finansowej w Wojas S.A. w latach 2014 ‑2017 kształtował się powyżej jedności co oznacza, że aktywa obrotowe w każdym z analizowanych okresów przewyższały zobowiązania. W 2014 roku przewaga aktywów obrotowych nad zobowiązaniami krótkoterminowymi wynosiła 74%, następnie w latach 2015 ‑16 zmniejszyła się do 31 ‑35%, by następnie na koniec 2017 roku wzrosła do poziomu 71%. Należy zwrócić uwagę, że w przedsiębiorstwach działających w branży odzieżowej wymagana jest odpowiednio duża nadwyżka aktywów obrotowych nad zobowiązaniami bieżącymi, albowiem stanowią one gwarancję utrzymania płynności finansowej na odpowiednim poziomie.

Co więcej istotną część aktywów obrotowych w tego rodzaju przedsiębiorstwach stanowią zapasy, które wynikają przede wszystkim z konieczności zapewnienia dużej różnorodności asortymentu i dostępności towarów. Z kolei płynność finansowa w Gino Rossi na tle spółki Wojas kształtowała się znacznie gorzej.

Co prawda w całym analizowanym okresie wskaźnik bieżącej płynności finansowej był powyżej 1, jednakże w najlepszym okresie nadwyżka aktywów obrotowych nad zobowiązaniami bieżącymi była wyższa tylko o 31%, a na koniec 2017 roku zaledwie 9%. Relatywnie niskie poziomy wskaźnika bieżącej płynności obserwowane dla Gino Rossi na tle spółki Wojas tworzą gorszą ocenę sytuacji w zakresie płynności finansowej przedsiębiorstwa. Z wielkości wskaźnika podwyższonej płynności dla spółki Wojas oraz Gino Rossi wynika, iż spółkach odzieżowych utrzymywany był wysoki stan zapasów, jednakże w tego rodzaju przedsiębiorstwach jest to sytuacja naturalna. Działalność przedsiębiorstw z branży odzieżowej charakteryzuje złożony i długi proces obejmujący projektowanie, produkcję, logistykę, sprzedaż. Z procesem tym wiąże się utrzymywanie wysokich stanów zapasów (sprzedaż obecnej kolekcji i jednocześnie projektowanie kolejnej). Jednocześnie należy zwrócić uwagę, iż wysokie stany zapasów mogą być źródłem ryzyka utraty płynności finansowej,

16 A. Kuciński, Statyczna ocena płynności finansowej przedsiębiorstwa ‑ ujęcie teoretyczne, „Research on Enterprise in Modern Economy – theory and practice, Quarterly Journal” 2018, No. 2 (25), s. 93 ‑94.

(8)

albowiem produkty oferowane przez przedsiębiorstwa odzieżowe charakteryzują się krótkim cyklem życia, co wynika z sezonowości produktów (kolekcje wiosna–

lato oraz jesień–zima), a także zmienności trendów w modzie. Zatem do czasu, gdy poziom utrzymywanych zapasów nie wynika z niedopasowania asortymentu do aktualnych preferencji nabywców, nie determinuje on ryzyka utraty płynności finansowej w tego typu przedsiębiorstwach. Na podstawie wskaźników płynności gotówkowej można stwierdzić, iż w spółce Wojas utrzymywany był przeciętnie wyższy stan środków pieniężnych niż w spółce Gino Rossi. Wskaźnik ten w sposób „techniczny” informuje o możliwościach natychmiastowej spłaty zobowiązań krótkoterminowych w pewnej wysokości, jednakże w rzeczywistości jest tak, że stan utrzymywanych środków pieniężnych i ich ekwiwalentów na koniec danego okresu sprawozdawczego nie decyduje o jego płynności finansowej, lecz efektywne zarządzanie strumieniami środków pieniężnych. To czyni, że przydatność tego wskaźnika w ocenie płynności finansowej przedsiębiorstwa jest niewielka. Uzupełnieniem oceny płynności finansowej jest analiza kapitału obrotowego netto w spółkach Wojas oraz Gino Rossi. Poziom kapitału obrotowego netto przedstawiony w tabeli nr 1 dla badanych przedsiębiorstw miał charakter dodatni. Dodatni kapitał obrotowy netto należy traktować jako płynną rezerwę, która ułatwia zachowanie płynności finansowej w przedsiębiorstwie, zwłaszcza w sytuacji opóźnień płatniczych czy trudnościach ze sprzedażą. Poziom kapitału pracującego w spółce Wojas na przestrzeni analizowanego okresu wzrósł z 39 868 tys. zł w 2014 roku do 44 670 tys. zł na koniec 2017 roku.

Kierunek zmian w poziomie kapitału obrotowego netto jest właściwy, gdyż pozwala przedsiębiorstwu zachować większe bezpieczeństwo utraty płynności finansowej. W przypadku spółki Gino Rossi zmiany zachodziły w przeciwnym kierunku, albowiem kapitał obrotowy netto zmniejszył się z 16 023 tys. zł w 2014 roku do 9 119 tys. zł na koniec 2017 roku. Niższy poziom kapitału obrotowego netto na koniec 2017 roku zwraca uwagę na jego mniejsze zaangażowanie w działalności przedsiębiorstwa, który wpływa negatywnie na ocenę płynności finansowej, ale i przekłada się na niższe przychody ze sprzedaży ze względu na jego niedostateczny poziom.

(9)

Tabela 1. Wskaźniki płynności finansowej

Wyszczególnienie Wojas Gino Rossi

2014 2015 2016 2017 2014 2015 2016 2017 Wskaźnik bieżącej płynności 1,74 1,35 1,31 1,71 1,14 1,31 1,23 1,09 Wskaźnik podwyższonej

płynności 0,24 0,22 0,17 0,39 0,31 0,37 0,35 0,23

Wskaźnik płynności

gotówkowej 0,08 0,02 0,04 0,24 0,05 0,04 0,05 0,03

Kapitał obrotowy netto 39 868 26 302 21 717 44 670 16 023 29 495 29 638 9 119 Źródło: opracowanie własne.

Kondycja finansowa przedsiębiorstwa, jego rozwój, a także wyniki finansowe uzależnione są od tego jak efektywnie wykorzystywane są w toku prowadzonej działalności gospodarczej zasoby majątkowe¹⁷. Do pomiaru sprawności gospodarowania zasobów majątkowych wykorzystuje się różne wskaźniki, przede wszystkim wskaźniki obrotowości lub rotacji, które przedstawiono w Tabeli 2.

Na podstawie wskaźnika produktywności majątku dla spółki Wojas można stwier- dzić, iż w analizowanym okresie nastąpiła poprawa wykorzystania majątku w przedsiębiorstwie. W 2014 roku jedna złotówka majątku wygenerowała 1,39 zł przychodów ze sprzedaży, zaś w 2017 roku 1,53. Wzrost wskaźnika w czasie zasłu- guje na ocenę pozytywną, gdyż oznacza lepsze wykorzystanie posiadanego majątku w przedsiębiorstwie. Zupełnie odwrotną sytuację można zauważyć w spółce Gino Rossi, gdzie wskaźnik produktywności aktywów wykazuje tendencję malejącą.

W 2014 roku z każdej złotówki aktywów uzyskiwano 1,24 zł przychodów, zaś w 2017 roku na jedną złotówkę aktywów przypadało zaledwie 0,73 zł przycho- dów, a więc znacznie mniej. Tym samym z obserwacji wskaźnika w czasie dla spółki Gino Rossi widać wyraźny spadek efektywności wykorzystania majątku.

W ciągu analizowanego okresu spółka Wojas w sposób istotny poprawiła cykl konwersji gotówki, skracając go z 96 dni w 2014 roku do 81 dni na koniec 2017 roku.

Przyczynił się do tego głównie spadek wskaźnika rotacji zapasów, który uzyskano przede wszystkim dzięki zwiększeniu liczby nowo otwartych sklepów oraz poprzez rozwój kanału e ‑commerce. Pozostałe wskaźniki rotacji pozostawały na względnie stałym poziomie, dotyczy to zarówno wskaźnika rotacji należności oraz zobowią- zań. Zmiany zachodzące w obszarze sprawności finansowej dla spółki Wojas należy ocenić pozytywnie w kontekście ogólnej oceny sytuacji finansowej przedsiębior- stwa. Z kolei cykl konwersji środków pieniężnych w przypadku spółki Gino Rossi zachowywał się odwrotnie niż dla spółki Wojas, albowiem wydłużył się on z 76 dni w 2014 roku do 97 dni na koniec 2017 roku. W dużym stopniu na cykl konwersji

17 W. Gabrusewicz, Analiza finansowa…, op. cit., s. 351.

(10)

gotówki wpłynął wolniejszy cykl rotacji zapasów, który wydłużył się z 133 dni w 2014 roku do 182 dni w 2017 roku. Spadek liczby sklepów funkcjonujących w ramach grupy z 92 salonów Gino Rossi oraz 57 sklepów Simple w 2014 roku do 82 salonów Gino Rossi oraz 63 sklepów Simple w 2017 roku. Ogólny spadek sprzedaży przełożył się na niższą rotację zapasów, która doprowadziła do wydłu- żenia cyklu. Wzrost wskaźnika rotacji zapasów oznacza nadmierne zamrożenie środków pieniężnych w zapasach co pociąga za sobą wzrost zapotrzebowania na finansowanie zewnętrzne zasobów oraz generalnie przekłada się negatywnie na ren- towność przedsiębiorstwa. Tym samym dłuższy cykl konwersji gotówki Gino Rossi oznacza mniejszą sprawność w zakresie gospodarowania zasobami majątkowymi, a jednocześnie zwiększone zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto. Zmniejsze- nie kapitału obrotowego, które zaobserwowano w przedsiębiorstwie, w powiązaniu z powyższymi obserwacjami, utrwalają przekonanie o zwiększonym ryzyku utraty płynności finansowej.

Tabela 2. Wskaźniki sprawności działania

2014 2015 2016 2017 2014 2015 2016 2017 Wskaźnik produktywności majątku 1,39 1,29 1,48 1,53 1,24 1,23 0,68 0,73 Cykl rotacji należności w dniach 9,4 14,9 12,7 12,6 37,3 39,5 72,9 39,3 Cykl rotacji zapasów w dniach 140,3 143,3 127,6 126,4 132,7 123,8 250,7 181,9 Cykl rotacji zobowiązań w dniach 54,2 66,9 58,9 58,1 94,2 94,1 183,3 124,5 Cykl konwersji gotówki w dniach 95,6 91,3 81,5 80,8 75,8 69,2 140,3 96,7 Źródło: opracowanie własne.

Jednym z kryterium oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa jest analiza zadłużenia. Analiza zadłużenia polega przede wszystkim na ocenie poziomu zaangażowania kapitałów własnych oraz kapitałów obcych w działalności przed- siębiorstwa, a także tego, w jakim stopniu ukształtowana struktura wpływa na możliwą do osiągnięcia stopę zwrotu oraz ryzyko¹⁸. Na podstawie wskaźników wspomagania finansowego przedstawionych w Tabeli 3 wynika, że niższy poziom zadłużenia reprezentowała spółka Wojas. W 2014 roku majątek przedsiębiorstwa finansowany był kapitałami obcymi w 55%, zaś na koniec 2017 roku w 50%.

Tym samym zadłużenie przedsiębiorstwa na koniec badanego okresu uległo zmniejszeniu. Sytuacja ta znajduje swe potwierdzenie w zachowaniu wskaźnika zadłużenia kapitałów własnych, albowiem w 2014 roku na jednostkę kapitału własnego przypadało 1,22 zł zobowiązań, zaś na koniec 2017 roku 1,01 zł.

18 Analiza finansowa w zarządzaniu …, op. cit., s. 362, Gabrusewicz W., Analiza finansowa …, op. cit., s. 341.

(11)

Tym samym oznacza to, że przedsiębiorstwo zmniejszyło poziom zadłużenia, zwiększyło swoją niezależność oraz gwarancję zwrotu pożyczonych pieniędzy.

Z kolei zmiany w poziomie wskaźnika pokrycia I stopnia wskazują na pozytywny kierunek zmian zachodzących w strukturze majątkowo ‑kapitałowej przedsię- biorstwa, gdyż na koniec 2017 roku kapitały własne przewyższały aktywa trwałe o 1,62 razy. W przypadku spółki Gino Rossi widać wyraźnie, iż wzrósł poziom zadłużenia, w 2014 rok majątek przedsiębiorstwa finansowany był kapitałami obcymi w 65%, zaś w 2017 roku w 75%. Obserwowany wzrost zadłużenia w przedsiębiorstwa przełożył się na wzrost wskaźnika zadłużenia kapitałów wła- snych, albowiem w 2014 roku na jednostkę kapitału własnego przypadało 1,88 zł zobowiązań, zaś w 2017 roku 3,03 zł. Tym samym można stwierdzić, że Gino Rossi jest przedsiębiorstwem mocno zadłużonym. Pomimo dużego zadłużenia struktura majątkowo ‑kapitałowa Gino Rossi uległa poprawie na koniec 2017 roku, spełniając złotą zasadę bilansową, zgodnie z którą majątek trwały w całości był finansowany kapitałem własnym.

Tabela 3. Wskaźniki wspomagania finansowego

2014 2015 2016 2017 2014 2015 2016 2017 wskaźnik ogólnego zadłużenia 0,55 0,61 0,59 0,50 0,65 0,66 0,68 0,75 wskaźnik zadłużenia kapitałów własnych, 1,22 1,58 1,45 1,01 1,88 1,92 2,09 3,03 wskaźnik pokrycia I stopnia złota zasada bilansowa 1,14 0,99 1,01 1,62 0,87 0,78 0,85 1,15 Źródło: opracowanie własne.

Zasadniczym celem prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorstwo jest zapewnienie opłacalności jego funkcjonowania. Pomiaru efektywności funkcjonowania przedsiębiorstwa dokonuje się przy wykorzystaniu wskaźników rentowności, które informują o tym, jaką stopę zwrotu osiągnięto z obrotu, zaangażowanego majątku czy kapitału własnego. Biorąc pod uwagę to, że rezultat prowadzonej działalności przez przedsiębiorstwo może przyjąć postać zysku lub straty, efektywność przedsiębiorstwa, może stanowić źródło informacji o jego ogólnej sytuacji finansowej¹⁹. Na podstawie zestawionych w Tabeli 4 wskaźników rentowności dla badanych spółek wynika, iż lepszą efektywność prowadzonej działalności wykazywała spółka Wojas. W każdym z badanych okre- sów w latach 2014 ‑2017 spółka Wojas wypracowała zysk, który znalazł swoje odzwierciedlenie w poziomach wskaźników rentowności sprzedaży, majątku oraz

19 R. Kowalak, Ocena kondycji finansowej…, op. cit., s. 127; W. Gabrusewicz, Analiza finansowa…, op. cit., s. 296.

(12)

kapitałów własnych. Na podstawie uzyskanych wielkości wskaźników trudno jest wskazać jednoznaczny trend zmian, lecz to co jest szczególnie zauważalne to wyraźny wzrost marży ze sprzedaży, rentowności aktywów i kapitałów własnych w 2017 roku względem 2014 roku. Z kolei w spółce Gino Rossi zachodzące zmiany w obszarze rentowności należy ocenić negatywnie, szczególnie wyniki osiągnięte za 2017 rok. Z analizy wielkości wskaźników widać wyraźnie, iż problemy wcze- śniej zidentyfikowane, w szczególności w obszarze płynności, niewystarczającego poziomu kapitału pracującego, przełożyły się na ujemną wielkość marży ze sprze- daży, a co za tym idzie poziom rentowności majątku i kapitałów własnych.

Tabela 4. Wskaźniki rentowności

2014 2015 2016 2017 2014 2015 2016 2017 Wskaźnik rentowności sprzedaży 0,041 0,017 0,008 0,061 ‑0,004 0,013 0,034 ‑0,102 Wskaźnik rentowności aktywów 0,057 0,022 0,012 0,093 ‑0,005 0,017 0,023 ‑0,074 Wskaźnik rentowności kapitałów

własnych 0,128 0,057 0,028 0,186 ‑0,014 0,049 0,072 ‑0,299

Źródło: opracowanie własne.

Analiza poszczególnych obszarów działalności przedsiębiorstwa w kon- tekście całościowej oceny kondycji finansowej może być utrudniona, gdy różne grupy wskaźników charakteryzuje przeciwstawność ocen diagnozujących sytuację finansową jednostki gospodarczej. Pewnym rozwiązaniem tego problemu może być zastosowanie syntetycznego miernika, który w sposób całościowy jest w sta- nie ocenić sytuację finansową przedsiębiorstwa²⁰. Wykorzystując modele predykcji bankructwa, dokonano syntetycznej oceny przedsiębiorstwa w zakresie zagrożenia kontynuacji jego działalności. Z zestawionych wyników funkcji dyskryminacyjnej dla badanych przedsiębiorstw wynika, że zarówno dla spółki Wojas, jak i Gino Rossi były okresy, w których modele wskazywały ryzyko ich upadłości. Najwię- cej takich wskazań wygenerował model Gajdki i Stosa. Wartość krytyczna funkcji dyskryminacyjnej wynosiła 0,45, której spółka Wojas nie przekroczyła dwukrotnie w analizowanym okresie w latach 2015 ‑2016. Wskazanie, iż w tym czasie istniało zagrożenie dotyczące kontynuowania działalności pokrywa się z obserwacjami, jakich dokonano, oceniając poszczególne obszary działalności przedsiębiorstwa, lecz te oceny nie były tak zdecydowane, aby stwierdzić, że sytuacja finansowa była zła lub bardzo zła. Pozostałe modele predykcji bankructwa dla Wojas nie wskazy-

20 Siemińska E., Metody pomiaru i oceny …, op. cit., s. 202 ‑224, Kuciński A., Wykorzystanie wielowymia‑

rowych modeli dyskryminacyjnych …, op. cit., s. 146 ‑147.

(13)

wały zagrożenia upadłości przedsiębiorstwa, wartość graniczna dla modelu Hadasik wynosiła ‑0,374345, zaś dla modelu Hołdy 0. Wartości funkcji dyskryminacyjnych były najmniejsze dla 2015 i 2016 roku, i były zgodne z wynikami analizy wskaźnikowej, iż najniższa ocena ogólnej sytuacji finansowej przypadała na lata 2015 ‑2016. W przypadku spółki Gino Rossi model Gajdki i Stosa wskazy- wał trzy okresy, w których istniało duże zagrożenie upadłości przedsiębiorstwa (2014, 2015 i 2017 rok). Z kolei model Hadasik wskazał, iż istniało duże zagroże- nie bankructwem spółki Gino Rossi w 2017 roku. Wartość modelu Hołdy dla Gino Rossi w żadnym okresie nie znajdował się poniżej wartości granicznej, tj. poziomu 0. Najniższą wartość funkcji odnotowano dla 2017 roku, która wynosiła 0,06. Tym samym uprawnionym jest stwierdzenie, iż spółka Gino Rossi przechodzi poważne problemy, które mogą zagrażać kontynuacji jej działalności. Przed spółką stoją poważne wyzwania mające na celu uzdrowienie jej sytuacji finansowej.

Tabela 5. Modele predykcji bankructwa

2014 2015 2016 2017 2014 2015 2016 2017

Model Gajdki i Stosa 0,49 0,43 0,40 0,56 0,40 0,41 0,59 0,34

Model Hadasik 0,38 ‑0,02 0,18 0,60 0,30 0,58 ‑0,22 ‑0,55

Model Hołdy 1,05 0,63 0,65 1,18 0,40 0,51 0,44 0,06

Źródło: opracowanie własne.

Podsumowanie

Przedstawione rozważania oraz wyniki uzyskanych analiz dowodzą, że narzędzia analizy finansowej mogą być z powodzeniem wykorzystywane do oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. W praktyce badacz przy ocenie poszczególnych obszarów działalności przedsiębiorstwa może wykorzystać relatywnie dużą liczbę wskaźników. To nie ułatwia i nie usprawnia procesu oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa, lecz wymusza świadome ograniczenie liczby wskaźników finansowych do tych najważniejszych. Pomijając wcześniejszą uwagę, należy uznać, że jednoczesna analiza różnych obszarów działalności przedsiębiorstwa pozwala na bardziej obiektywną i kompleksową ocenę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Ponadto należy stwierdzić, że narzędzia analizy finansowej do oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa z powodzeniem mogą być stosowane do monitorowania sytuacji finansowej w zadanym horyzoncie czasu, ale i również w układzie przestrzennym.

(14)

Bibliografia

1. Analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem, red. L. Bednarski, T. Waśniewski, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1996.

2. Bień W., Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Wyd. Difin, Warszawa 1999.

3. Gabrusewicz W., Analiza finansowa przedsiębiorstwa. Teoria i zastosowanie, Wyd. PWE, Warszawa 2014.

4. Grzenkowicz N., Kowalczyk J., Kusak A., Podgórski Z., Analiza finansowo‑

‑ekonomiczna jako narzędzie oceny kondycji przedsiębiorstwa, Wyd. Nauk. Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2017.

5. Kowalak R., Ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa w badaniu zagrożenia upadłością, Wyd. ODDK Gdańsk, Gdańsk 2008.

6. Kuciński A., Statyczna ocena płynności finansowej przedsiębiorstwa – ujęcie teore‑

tyczne, „Research on Enterprise in Modern Economy – theory and practice, Quarterly Journal” 2018, No. 2 (25).

7. Kuciński A., Wykorzystanie wielowymiarowych modeli dyskryminacyjnych do oceny kondycji finansowej przedsiębiorstw na przykładzie wybranych spółek notowanych na rynku NewConnect, „Studia i Materiały Polskiego Stowarzyszenia Zarządzania Wiedzą”, Bydgoszcz 2011, nr 41.

8. Nowak M., Praktyczna ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa – metody i ogra‑

niczenia, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1998.

9. Pomykalska B., Pomykalski P., Analiza finansowa przedsiębiorstwa, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2007.

10. Siemińska E., Metody pomiaru i oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa, Wyd. TNOiK „Dom Organizatora”, Toruń 2002.

11. Stępień K., Rentowność a wypłacalność przedsiębiorstw, Wyd. Difin, Warszawa 2008.

Financial analysis as a tool for assessing the financial condition of the enterprise

Abstract

The analysis and assessment of the financial condition of an enterprise results from the need to improve the company’s management processes and its participation in the free market economy. The aim of the article is to examine the financial condition of an enterprise and to assess the usefulness of financial analysis tools in assessing the financial situation of an enterprise. The study verified the assumption that proper selection of financial analysis tools determines their usefulness and determines the correct assessment of the company’s financial situation. The analysis and assessment of the company’s financial condition was based on selected capital companies from the clothing and footwear sector listed on the Warsaw Stock Exchange.

Keywords: financial analysis, financial condition, financial indicators, enterprise