Adam DĄBROWSKI
Budowa głębszego podłoża Polski zachodniei w świetle wyników badań geofizycznych
WSTĘP
Praca niniejsza jest próbą rzucenia światła na budowę głębszego pod-
łoża Polski zachodniej w oparciu o wyniki badań geofizycznych.
Do tego celu wykorzystano zestawione przez Zakład Geofizyki Instytu- tu Geoilogicznego w ilatach 1955-1956 mapę 19TalWimetryCZiną i magnetycz-
ną Polski w skali 1:1000000 (A. Dąb:[~owski, 1955; A. Dąbrowski, K. Ka- raerun, 1956 aj, a także "Mapę geo~ogiczną Polski bez utworów czwarto..,-
rzęd'Owych i trzeci'Orzędowych" w skali 1:1000000, zestawioną przez
Wł. Pożaryskiego i E. Riihle (1955).
Należy zaznaczyć, że wyżej wymieniona mapa magnetyczna Polski jest
pierwszą próbą zestawienia całości wyników regionalnych badań magne- tycznych prowadzonych w latach 1935-1955 przez różne instytucje na terenie Polski. Zestawienie to, ze względu na przyjęty w nim prowizo- ryczny wzór na pole n'Ormalne 'Oraz poziom zerowy skład'Owej anomalii pionowej "Z" a także przybliżony sposób uwzględnienia zmian wieko- wych, należy uważać za tymczasowe. Nie pomniejsza to jednak wartości
mapy, jeżeli chodzi Q możliw'Ość jej wyk'Orzystania do studiów nad bu-
dową podłoża czynnego magnetycznie.
OBRAZ MAGNETYCZNY POLSKI ZACHODNIEJ I JEGO INTERPRETACJA
Rozpatrując.mapę magnetyczną Polski widać, że.zachOdnia część naszego kraju, jeżeli chodzi o jej charakter magnetyczny, wyraźnie różni się od obszaoc-ów jąotacmjących. Podczas gdy. na terenie ,tych ostatnich. obser- wuje się silnie zaburzone pole magnetyczne, charaIderyzujące się. wystę
p'Owaniem licznych an,Qmalii . lokalnych o dużym gradiencie i amplitudach,
Polskę ZB!Chodnią :Cechują nievvi,elltie zmiany' natężęnia 'pola ,magn,etyez..;
nego i brak anomalii . lokalnych. .
Interpretację 'Obrazu magnetycznego należy rozpoCząć 'Od omówienia tego obrazu na 'Obszarach sąsiadujących z Polską zachodnią.
.32 Adam Dąbrowski
Jak wiadomo IZ wy:ników badań geofizycznych i głębokich ,wierceń"
sdilnie zalbtu~()ny .obraz iIIlagtn.ety;czny /półnoono-'WJSiCIhod:niej PoIlSki wiąże się z występowaniem na stosunkowo niedużych głębokościach podłoża
magnetycznie czynnego. Z opracowania A. Dąbrowskiego i K. Karaczuna (1956 b) wynika, że podłoże to, 'm,8.:jdujące się ,przy pólnocnoJwschodniej granicy państwa na głębokościach rzędu 300-500 m, zanurza się coraz
głębiej ku połludniowemu zachodowi pod nadkład magnetycznie obojętny.
Wzdłuż linii przebięgającej na południe od Darłowa i Słupska,przez Koś
cierzynę, StaIrqg,ard, Gniew, lłaiwę, Lu:bawę, [[la wschód clio SileJ:'IPca, na
południowy zachód od Płońska, przez Nowy Dwór, Otwock, Sulechów, Kock, na wschód od J .. ublina, przez Krasnystaw, Zamość, w kierunku na
Rawę Ruską, zaznacza się szybszy spadek g~bokości podłoża. Należy.
przypuszczać, że mamy tu do czynienia ze "skarpą",· która oddziela dwa Sttoipm.ie w podij:oru: płytszy - p6łnocnO-WschOldJnj i głębszy - :połludJnioo
WIO-zachodni. Przeciętna głębo~ość podłoża na obszarze ".skarpy" wynosi
około 5 km (fig. 1).
W północno-wschodniej części kraju, wzdłuż linii przebiegającej od brzegu Bałtyku przez Miastko, Człuchów, między Gniewem a Toruniem, przez Ciechocinek, Nieszawę, Płock, Gąbin, Lowilcz, Rawę Mazowiecką,
Nowe Miasto, Iłżę, na północny wschód od Ostrowca, Zawichostu i Roz- wadowa, przez Radymno i Przemyśl - zaznacza się zagęszczenie izoano- malii odpowiadające zwiększeniu gradientu składowej anomalii piono- wej ,,,Z". Za St. ~awłowskilll1-(1947, 1953) nail.eży przYOąt; że diest to [dnia
przechodząca przez punkty przegięcia krzywych anomalii "Z", które uzy-
skalibyśmy wykreślaj.ącprofi1e biegnące prostopadle do tej linii w kie- runku z północnego wschodu na południowy zachód. Porównując te
krzywe z krzywymi teoretycznymi, można przyjąć, że mamy do czynie- nia z drugą "skarpą" w podłożu magnetycznie czynnym, oddzielającą
.omawiany wyżej drugi stopień od trzeciego. GłęMkościpodłoża na linii drugiej "skarpy" wynoszą .około 10 km.
Należy zwrócić uwagę, że· dwie wyżej omówione "skarpy" łączą się
. między Darłowem a Koszalinem i nie mamy tam do czynienia z trzema
.stopńiami w podłożu, ale z dwoma,.. Ze względu na brak loikalnych ano- malii magnetycznych, trudno określić głębokość występowania magne- tycznie czynnego podłoża na południowy zachód od drugiej "skarpy",
a więc na terenie Polski zachodniej. Można jedynie przypuszczać, że miąższość występujących tu skał magnetycznie obojętnych przekracza
10 km.
Na południu granicę magnetycznie spokojnego obszaru Polski zachod- niej stanowi linia zwiększonego gradientu składowej anomalii pionowej
~,Z" przechodząca przez Prudnik, na wschód od Niemodlina i Brzegu, :przez Namysłów, Wieruszów, Złoczew, Radomsko, Włoszczową, . Jędrze
jów, Pińczów,na południe od Buska Zdroju i na 'Wschód w kierunku Rozwadowa. Należy zaznaczyć, że przebieg tej linii na południowy wschód od Włoszczowej ma charakter bardzo hipotetyczny. Przez analogię do -obszaru północno-wschodniej Polski można przyjąć, że linia ta odpowia-
da "skarpie" podłoża magnetycznie czynnego. Na północ od tej "skarpy"
skały magnetycznie czynne będą występowały dużo głębiej niż na po- . łudniu.
Budowa podłoża Polski ~achodniej 33
... -...-... __ ._._ ... .-...-.r.-\. ...
. .\
1 \
\ '\
\
\.CD \
~
Fig. 1. Budowa głębszego podłoża iPolskli. zachodniej S1lructul'e of deeper sulbs,tratum of Westerll Poland
1. Osie wyżów gra.wimetry.czny~h {antyklin). 2. Osie niżów graWimetrycznych (synklin).
3. Krawędzie stopni w podlożu czynnym magnetyc:zmi.e.
Wl - Wyż Ustki; W. - Wył: Kartuz; W. - Wyt Koszalina (WaJ KoszaIJ.na); W. - Wyż
Chojnie (Wal Chojnic) ; W. - GraWimetryczna dodatnia ośkUjawsko-pomorska, wył: kut- nowski (wal kujaw:sk().,pomorski); W. - 'pólnocno-wschodnie obrzeł:enie G& Sw1ętokrzy
Sklch); W, - Wyż kielecki (Góry Swiętokrzyskie); W. - Wyż ostrzeszowski; W. '- Wyż krośnieńsko-trzebnicki (Wschowa).
D, - Depresja doLnej Wisly: D. - IDepresja mogl.leńsko-lódzka (niecka moglleńska, niecka
łÓdzka): :o. - Depresja nadnotecka (niecka szczecińska).
(1). StQpi,"ń w pOdlożu czynnym magnetycznie--glębokości od 0,3 do 5 km: (2). Stopień w pod-
lożu czynnym magnetycznie-glębokości od 5 do 10 km; (3). Stopień w podlożu czynnym magnetycznie: (4). Stopień IW podlożu prekambryjskim. '
at - PóŁnocno-wschodnia gramca lokalnych anomalli magnetycznycll; Go- Pólnocn0- wschodnIa granica skaJ krystalicznych (wg danych geologicznych): Go - Prz:vpuszczalIia zachodnia granica skal czynnych magnetycznie.
1. Axes of gravimetric highs ,(anticl1nal axes). 2. Axes of gravimetric 4®ressions (synclinal axes). 3. Edges of scaI1ps in Ithe mag.neticallly active substratum.
WJ - Ustka high: W. - Kartuzy high: W. - Koszalin high (Koszalin range); W. - Chojnic,,"
high (Chojnice pange); W. - KUjawy-PomeranianiPositive gravimetdc ax:ls, (Kutno high.
KUjawy Pomeranian range): W. - Narth-Eastel'lll iPeriphery of the Swięty Krzyż MOUlllta1ns;
W,- Kielce high (Swięty Krzyż Mounta1nS); W. - OStrzeszów high; W. - Krosno-Trzebnica high (Wschowa).
Dl - iDepression of the lower V:lstuLa: D. - Mogilno Lódź .depreS6ion (Mogilno syncline
Lódź syncline): D. - Depression in the Noteć area (Szczecin sY1llCline).
(1). Scarp in magnetically active sllbstratum - depth fram 0,3 ~o 5 km: (2). Scaa'P in mag- netically active substratum - depth from 5 to 10 km: (3). Scal'P in magnetlcally active
substratum: (4). Scarp in Precambrian substratum. .
G, - North-eastem border of local magnetic anomalies: G. - North-eastem .border .or crystalline rocks (according to geological data); G. - Presumable western border ol mag- netically active rocka.
Geologiczny - 3
Adam Dąbrowski
~---.---~--- Można przypuszczać na podstawie interpretacji anomalii znajdujących się na po1tudnie od tej . linii (nie biorąc pod uwagę anomailiii 7lWiązanych
z występowaniem skał wulkanicznych w okolicy Krzeszowic), że podłoże.
magnetycznie czynne będzie tam występować na głębokości kilku kilo- metrów (anoma!lia Oświęcimia - około 4 km, anom.aJ.ia Jordanowa -
około 2 km).
Na obszarze Dolnego Sląska północno-wschodnia granica występowa
nia niewielkich anomalii lokalnych o dużych gradientach i amplitudach pokrywa się z granicą utworów metamorficznych i magmowych (w jej
południowo-wschodniej części), zaznaczoną na odkrytej mapie geologicz- nej Polski Wł. Pożaryskiego i E. Ruhle (1955) w skali 1 : 1 000000. Należy zaznaczyć, że na północnym zachodzie granicą występowania lokalnych anomalii magnetycznych jest linia przechodząca z południa na północ
w okolicy Chojnowa, linia zaś przech,odząca z południa na północ przez:
Szprotawę zaznacza miejsca maksymalnego gradientu regionalnego skła
dowej anomalii pionowej "Z", od którego na zachód zaznacza się obszar magnetycznie spokojny. Przez analogię do innych obszarów można przy-
puszczać, że mamy tu do czynienia z zapadaniem (być może stoprriami)
podłoża magnetycznie czynnego.
Na północny wschód od granicy występowania utworów metamor- ficznych i magmowych, bezpośrednio pod osadami kenozoicznymi, zazna- cza się w obszarze Krosna Odrzańskiego, Zielonej Góry, Nowej Soli, Trzebnicy wydłużony pas anomalii magnetycznych. Występowanie ich
zwi~ jest prawdopodobnie z występowaniem ciał zaburzających, znaj-
dujących się ;na głębokości około 5 km. Należy 'mtem przypuszczać, że
od południowego zachodu podłoże magnetycznie czynne zanurza się
szybko w kierunku obszaru występowania wyżej wymienionych ano- malii.
Między omówionymi wyżej obszarami, posiadającymi zróżnicowany obraz magnetyczny oraz stosunkowo niegłęboko występuj ące podłoże ma- gnetycznie czynne, rysuje się obszar Polski zachodniej, charakteryzujący się bardzo małym gradientem składowej anomalii pionowej "Z" i brakiem. anomalii lokalnych .
. Można przyjąć, że na obszarze tym podłoże magnetycżnie czynne wy-
stępuje tak głęboko, że działa na pole magnetyczne jako całość, tj. nie zaznacza się wpływ zróżnicowania litologicznego. W związku z tym moż
na uważać, że tam, gdzie względne wartości składowej anomalii piono- wej "Z" są wyższe, podłoże znajduje się płycej, tam zaś, gdzie są niż
sze - znajdt.tie się głębiej.
A zatem, ponieważ wartości anomalii maleją systematycznie od "skarp"
ograniczających obsza1oy sąsiednie Polski mchodniej ku środkowi s~
kojnego obszaru Polski zachodniej oraz z południowego wschodu ku pół
nocnemu zachooowi, przeto naJeży 'przypuszczać, że strop utworów' mag.,.
netycznie czynnych tf:worzy ina terenie Polski zachodniej nieckowate zagłę
bienia otwaI'lte 1ru północnemu zachodowi, których oś zapada z południo-
wego WSlChodu na północny zachód. .
Ze względu na niezbyt wyraźny obraz magnetyczny części środkowej
omawianego obszaru trudno nawet schematycznie nakreślić przebieg tej osi. Należy przypuszczać, że w części tej zapadanie podłoża jest bardzo
łagodne.
Budowa podłoża Polski zachodniej 00
---~~---~---~l Jeżeli ch'Odzi Q charakter i wiek skał budujących wyżej omawiane pod-
łeże magnetycznie· czynne, te -- jak wynika z wierceń prewadz'Onych na terenie półnecno-wschcdniej Pelski, stanewiącej południowo-zachcdni
brzeg platformy r'Osyjskiej, a także z badań na sąsiednich 'Obszarach
Związku Radzieckiegc -- ancmalie magnetyczne są związane ze skałami
. magmcwymi i metamorficznymi wieku prekambryjskiege. Mcżnazatem
przyjąć, że strcp pedłcża magnetycznie czynnege 'Odpowiada strcpcwi utwcrów prekambryjskich. Do zagadnienia należy jednak podchodzić
osbrOlŻinie, gdy)ż, dak t'O wynilk.a IZ oIdlkrytej, mapy gęoilogicZIIlej iPoilskIi w skali 1 : 1 000 000, na pcłudnie cd Gór Swiętekrzyskich, bezpeśredni'O pod
trzecicrzędem., występują na niew~elkiej stcsunkowo głębokeści utwcry
uważane za algcnckie, a -- jak to widać na mapie magnetycznej -- pod-
łoże magnetycznie czynne -powinno występewać tu na głębokości wielu
tysięcy metrów.
Należy zatem przypuszczać, że w niektórych 'Obszarach Pclski strop
podłcża. magnetycznie czynnege nie będzie 'Odpowiadał stropowi prekam- bru, ale strcpcwi jegc starszych pięter.
Jest il"ównież oczywiste, że w obsmrach występowania skal magmowych innego wieku rysujące się tam lckalne anomalie związane są z tymi in- nymi skałami. nie. zaś z podłożem prekambryjskim. -
NIEKTÓRE ANOMALIE GRAWIMETRYCZNE A BUDOWA GEOLOGICZNA POLSKI ZACHODNIEJ
Wyniki prac wiertniczych i badań sejsmicznych, prowadzcnych w osta~
tnich latach przez Instytut Geologiczny i Centralny Urząd Naftowy,
umożliwiają obecnie . powiązanie rysujących się na 'Obszarze Polski za- chodniej ancmaliigrawimetrycznych ze zjawiskami geologicznymi.
Już dawniej było wiadomo, że zespół ancmalii dodatnich, nazwanych przez T. Olczaka (1951) "esi,ą dodatnią kujawsko-pomorską, wyżem kut- nowskim oraz :wyżem kieleckim" (jego odgalęzienie północno-zachodnie),
odpowiada pasmu wypiętrzeń, które J. Czarnocki nazywa "antyklinorium
środIkowo-polskim", 'Obejmujących wał kujawsko-pomorski oraz póŁnoc-
. no-wschodnie obrzeżenie Gór Swiętokrzyskich. Należy zaznaczyć, że -- jak wynika z prowadzonych .obecnie szczegółcwych badań geologicznych -- oś zespołu anomalii dodatnich nie pekrywa się dokładnie z osią utwo- rów mezozoicznych występujących w stropie antyklinorium.
Jest to zrozumiałe, jeżeli weźmiemy pcd uwagę, że na pole grawime- tryczne działają nie tylko skały budujące -antyklinerium, znajdujące się be2J.POŚ'l1ed!nio· iPod n-adlldadem !kenozoicznym, alle ta!k2Je jego lPatrtiie głęb';'
sze. Zatem anomalie grawimetryczne będą 'Odzwierciedlać sumaryczny
wpływ budcwy całego antyklinorium. Korelacia anomalii grawimetrycz- nych z budewą stropu antyklinorium będzie możliwa wtedy, gdy pomi- niemy wpływy regionalne i wyodrębnimy efekty lokalne.
Wiemy również, że depresje grawimetryczne: nadnotecka i mogileńsko
-lód2ika 'Odpowiadają IW ogólnych 'zarysach nieckom.: szczecińskiej, mogi-
leńskiej i łódzkiej wypełnionym młodymi, lekkimi utworami mezozoicz- nymi.
Należy przypuszczać, że grawimetryczna depresja dolnej Wisły, rysu-
jąca się na północny wschód cd wału kujawsko-pomorskiego, wiąże się
36 Adam Dąbrowski
z Występowaniem lekkiCh skał osadowych o dużej miąższości, ograniczo- nym z jednej strony - najwyższym stopniem platformy rosyjskiej, zbu- dowanej z ciężkich skał prekambryjskich, z drugiej zaś strony ~ wałem
kuj awsko-pomorskitn.
Na
tle tej depresji rysują się wYdłużone wyże grawimetryczne Kosza- lina i Chojnic. Jak to stwierdzono ostatnio na podstawie badań sejsmicz- nych i geologicznych, wyże. te wiążą się z antyklinalnymi wypiętrzeniami, równoległymi do antyklinorium kujawsko-pomorskiego.
Przy okazji należy stwierdzić, że w świetle posiadanych obecnie ma-
teriałów wyraźnie rysuje się zależność między przebiegiem krawędzi plat- formy rosyjskiej a występowaniem wyżej wspomniaĄych antyklinalnych
wypiętrzeń: kujawsko-poroorskiego, koszalińskiego i chojnickiego.
Przypuszcza się, jak to podaje w swoich pracach St. Pawłowski (1947, 1953), że istnieje związek genetyczny między sztywną masą platformy a powstairlem omówionych górotworów.
Dalej na północ zaznaczają się na mapie grawimetrycznej wyże grawi- metryczne Ustki i Kartuz. Jak wynika z interpretacji wyników badań magnetycznych, podłoże magnetycznie czynne występuj e tu na głębokości
od 1 km na północy do 5 km w okolicy Kościerzyny; Biorąc pod uwagę, że w ogólnych zarysach lokalne anomalie grawimetryczne dodatnie i ujemne pokrywa się odpowiednio z anomaliami magnetyc7l1'lymi., można .sądzić na podstawie doświadczeń z terenu północno-wschodniej Polski,
że na obraz grawimetryczny wpływa tu
w
stopniu decydującym zróżnioowarue litologiczne skal magmoWych lUib metamorfiCznych budujących podłoże. Tak więc dodatnia anomalia grawimetryczna Kartuz, jak i -zes-
pół dodatnich anomalii grawimetrycznych Ustki, wiąże się prawdopodob- nie z występowaniem w podłożu ciężkich skał zasadowych magnetycznie pobudliwych (jak np. w Piszu). Zatem, wyż Ustki nie wiązałby się, jak:
przypwsZICZano, z masywem stanowiącym odrębną całość, al,e z różną lito- logicznie .częścią krawędzi platformy rosyjskiej. .
Bardziej skomplikowaną sprawę stanowi powiązanie z budową geolo-
giczną wyżów grawimetrycznych: ostrzeszowskiego i krośnieńsko-trzeb-:
nickiego (Wschowy) rysujących się na południu Polski zachodniej.
'Jak wynika z wierceń i badań sejsmicznych przeprowadzonych na tym obszarze, w utworach mezozoicznych i niłodopaleozoicznych, zbadanych do głębokości oilroło3 kim, nie widać zjawisk temnicznYlch (wypiętrzeń
antyklinalnych), które by tłumaczyły występowanie tych dodatnich ano- malii grawimetrycznych. Z drugiej strony w obrazie magnetycznym
południowej części Polski zachodniej nie widać, jak w wypadku anomalii Ustki i Kartuz, dodatnich anomalii magnetycznych, które by były odpo- wiednikiem anomalii grawimetrycznych. . -
Mamy zatem dwa możliwe wytłumaczenia istnienia omawianych wy-
żów grawimetrycznych. Jedno z nich polegałoby na przypuszczeniu, że
w podłożu istnieją skały magmowe bądź metamorficzne ciężkie, ale magnetycznie niepobud1iwe. Można przypuszczać na podstawie interpre- tacji anomalii magnetycznych Zielona Góra -'- Zmigród,że skały te
występują na głębokości większej lIliZ 5 km (przyjmując zapadanie pod-
łoża
'm
północnennu wschodowi). Z drugiej strony można przypusz-czać, że wyż grawimetryczny jest związany z występowaniem lilie- znanego górotworu zbudowanego z ciężkich skał osadowych, prawdopo-
Budowa podłoża Polski zachodniej 37
dobnie staropaleozoicznych, znajdującego się poniżej możliwości wyko- nania prac wiertniczych i badań sejsmicznych, tj. poniżej 3 km (do głę
bokości nie wiele większej niż 5 km, tzn. nad podłożem magnetycznie
czynnym). .
O ile mamy do czynienia z tym drugim przypadkiem, nasuwa się przy-. puszczenie, że na powstanie górotworu miał wpływ sztywny blok Dol- nego Sląska zbudowany ze starych. skał magmowych i metamorficz- nych, podobnie jak mająca swoje odbicie w obrazie magnetyczriym kra-
wędź masywu krystalicznego Polski południowej, która według St. Pa-
włowskiego (1953) wpływała na tworzenie się Gór Swiętokrzyskich.
WNIOSKI KOŃCOWE
Na podstawie powyższych rozważań można przyjąć, że Polska zachodnia jest objęta rozległym zapadliskiem ograniczonym od północnego wschodu,
południa i południowego zachodu sztywnymi blokami, a otwartym od zachodu i północnego· zachodu. Zapadlisko to było obszarem działania
procesów górotwórczych, których wpływ najwyraźniej zaznacza się na jego krawędziach. Jest ono wypełnione skałami osadowymi dużej miąż
szości, która w części środkowej może osiągać kilkanaście tysięcy me- trów.
W pracy niniejszej omówiono tylko ważniejsze zjawiska zarejestrowane przez :badania geofizyczne.
Przy planowaniu prac poszukiwawczych, w szczególności jeżeli chodzi o bituminy, należy zwrócić uwagę na drugorzędne i trzeciorzędne szcze-
góły obrazu grawimetrycznego. Wiążą się one, jak to stwierdzono na podstawie badań sejsmicznych i wierceń w wypadku anomalii Gopła i Mogilna, z niegłębokimi strukturami o możliwościach występowania
bituminów.
Tego typu anomalie lokalne wymagaj ą jednak przed rozpoczęciem prac
. wiertniczych szczegółowych badań grawimetrycznych i sejsmicznych,
a także prac nad eliminacją regionalnych efektów grawimetrycznych.
Refemt ~~ na SeSlji !NaUlkowed l. G. w ldJnJi.u ł4 gr,udnila 11956 !I".
PISMlENNICTWO
DĄBROWSKI A. {1955) - Mapa grawimet1"yC7ll1a ,Po1s:'ki. Anomalie sny ciężko5ci
g"o - "lo (Boguera), 1:1000000. Inst. GeoI. Warszawa.
DĄBROWSKI A., K~CZUN K. (1956 a) - Mapa :mqnety1C2lna Po1stkd. Ano- . m.aIl.ie IJ.A s:kŁadowej pianowej "Z" magnetY'2lffiu ziemskiego, 1:J. 000 000 ..
Inst. Geo:l. WalI."sz·awa.
DĄBROWSKI A., KARACZUN K. (1956 b) - MOII'fologia podłoża prelkamb ry!jskieg o , w pó1noc.no-wSCIhodlniej Polsce. Prz. geol.. rnr 8, str. 341",","344. Warszawa ..
lLAUTERBACH iR. (1955) - Bei,tI'age zux telktmiscllen Deuttmg dergeomagnetiJSohen:
VbenOOhtskarte der Deutschen Demdkratischen RepUblik. Gel'lands·
BeitI'. zux GeQPhy.sik. 64. H. 3. S. 156-172. Leipzig.
38 Adam Dąbrowski
OLOZAK T. (1951) - Mapa grawdmetryczna Bolski. Bd'lll. Państw. Inst. GeoJ.. 64.
Warszawa.
PAWLOWSKI St. 1(1947) - Anomalie magIIletyczne w Polsce. Biul. Państw. Inst.
. .GeoI. 44. Warszawa.
PA'WIJOWSlKI St. (1952) -Kilka zag·adnień geofizYC7lllych w Polsce. Biul. Państw.
IIIlst. GeoI. ~b.n.). Warszawa. ' . .
PAWŁOWSKI Sto (1953) - Badania magnetyczne w laitach 1941-1944. ·Biul. Inst.
. ' Geo!. (b.n.).' Warszawa.
POŻAlRYSKrI W., iRttHLE E. (1955) - :Mapa geologiczna Polski !bez utwor.ów
czwartorzędowych i trzeciorzędowych, 1:1000000. J:nst. Geol. Warszawa.
PRACA ~BIOROWA {1955) ~ Dys'lwsja nad IIlaukowymi zalożeniami perspekby- wiJCznego plan<Ugeo1ogii Polski. 1IIlst. Geol. Stenograrm wydaJny na
. prawach rękopisu. Warsżawa.
SKORU~A J. {1952) - Bad·ania składowej piOlIlowej magnetyzmu ziemSkiego na Podlasiu i wbelszczyźnie w latach 1949-1950. \BruI. iPaństw. h1st.
Geol. ('b.n.). Warszawa.
Adam DĄBROWSKI
THE STRUCTURE OF THE DEEP SUBSTRATUM IN WESTE~N POLAND ON THE BASIS OF GEOPHYSICAL RESEARCH
Summary
The author- has attempted to ex:plain the struJCtureaf the deep substratum in WE<·stern Poland on the basis of the gr-avimetri<:, magnetic and g·eological mapa of Poland, scale 1:1 000 000 compiled and published in 1955 - 1956 by the Geolo- gical Institute.
In the fir5lt pad of this paper- the 'author- discussęs the magnetic map of Wester-n Poland and tr-ies to interprete it.
Tlilii map shows ,colIl'1maJSlt IWIiIth neiglhbourdlnig regions ihaviing a· vijole:nlt!ly ktisbuI'Ibed . magnetic field. Western Poland is characteriz,ed by inairgnificant variations of
intens1ty of the magnetic field and by a lack of local anomaliefl.
The author starts his inter-pretation by discussing the regions 'adjacent to Wester-n Poland; it is his opinion that the ma.gneUcally acl'ive su'bstrarum of Wefltern Poland iIS located at depths ~oa·ching fifteen thousand meters. This considerable depth would eXlPlrai:n. the lalCllt 0If iocal a:n.Oll1I!IIlies iiln this lreglOll1. Towa1'ds· !llortih- east, south and 50uth-weBt Wester-n Poland is neighbour-ing to regiom wher-e the magnetically active substratum is situated less deeply. Assuming that the top of the magnetically active substratum corresponds to the top of the cl'ystalline rocks of 1Ihe IPre-Oarmlbria!Il ~ Ii!t may ibe iłlaJken 1f0ll" gra:n.ted tbat o1lhe lS'Ilibstra1rum o(
Western Porlallld presenlbs ra w'ide-spread d~ressiOlIlfilled wiJth sedimen1lary i!'IOO.l{s,
(\f ~oximately 15 km. thick and bordered frem NE, S and SW by ,,scarps" of rigid blooks whose oruentation bas bean sketchecI upon the enclosed map.
It is worth noticing that in the north-east of the Polish territory two such
,,soaI'IPS" ~eaII', sepaa"l;ltiJrug thiree I!I\lrcce.ssive ste:pcs of the wbts1lI'laltlUlm which plunges here in a southwest direction deeper and . deeper under the sl'idimentary fl}rmations.
Summary 39
11he sooond ,part of thiJs paper :is b~ 0Ill the 8I'avimebric lreSearohes l1.mldertalken in western. lPoland wi1hiln the r,ecent yeaJrB and the dirillling treOOl'ds and, seismie investigations; the author
mes
to eoordinate the more important anomalies whlch presenlj; JI;hen:lselves ihere, wiJth the g.eOilQgicaJl diac1;s. The :aru1lh0ll" 1OOIme6 to 00I1J0liusi00 that the gravimetric elevati<)Os at the regi.ons of KIIljawy - Pomorze, KIIltno, Kielce, iKOBZaJlim and ChojlI1ice co~ to anticli!llal emBrlgence5 O!f the mesozoie Bubstratum whiłe gravimetrie depressions wch as the regions along the Noteć riJver, neM Mogi!lno - Łódi and a:lO!llg the [ower V:j,gtuliat mai}', !be ex;p1aJi!ned. by the occurrence of thick beds of light sedimentary rocks.A lleparate trea'tment has been :app!lied ,to the' ,gravlilmetirilC e1eV'!llti.ons af USltłka ćind Kart.uzy wbere. the reason for their existence should be given by a lithological
dtfferentiation 'at the erystalline suootratum.
Wi1lh ~ to i1!he e>strneszbw and K:rosno - '11rzebnJiJCa· eleva1!Lo!lls fihe iaUlthor 'Sugges'1;s linlking them either to the effect of oId Palaeozoic masses or to a litholo- gical differentiation ol the crystalline sulbstratum at a depth of albout 5 'km.
n iIs oIbviOUJS tbat rilgid IblookJs af lOr\YIStallaIne rooks' eJOtemtiJng laI10ng ithe 1Il<lłl1h
east, souvhj and iS'OU'th-west iborder od: Po1:and łuwe e&eDcedl an i,rufl'U)enc'eon '!he orogeny of Western Poland.
