R O C Z N I K P O L S K I E G O T O W A R Z Y S T W A G E O L O G I C Z N E G O A N N A L E S D E L A S O C I E T E G E O L O G I Q U E D E P O L O G N E
T o m (V o lu m e ) X X X — 1960 Z e s z y t ( F a s c i c u le ) 3 K r a k ó w 1960
H A LINA JANISZEW SKA-PACTW A
OTWORNICE IŁÓW PLEUROTOMQWYCH Z KARS KOŁO JĘDRZEJOWA
Foraminiferal assemblage from the Pleurotoma clays at K arsy near Jędrzejów
S t r e s z c z e n i e . Oznaczono otwornice iłów pleurotomowych z dolnego t o r to n u z miejscowości K arsy w pobliżu K orytnicy w powiecie Jędrzejów.
Badania mikropaleontologiczne iłów pleurotom owych z okolic K oryt
nicy m iały na celu ustalenie składu m ikrofauny oraz określenie wieku przy pomocy otwornic. Próbki do opracowania zostały zebrane przez prof.
W. K r a c h a i dr a J. M a ł e c k i e g o .
M akrofauną miocenu K orytnicy zajmował się J. B. P u s c h - K o - r e ń s k i , I. E i c h w a l d . J. S i e m i r a d z k i na podstawie fauny opra
cowanej przez J. Ł o m n i c k i e g o zaliczył te iły do helwetu. W. F r i e d- b e r g (1931) stwierdził, że gatunki podane przez Siemiradzkiego jako charakterystyczne dla helw etu w ystępują również w tortonie, z powodu b rak u form typow ych dla helw etu zaliczył te iły do tortonu. Długoletnie badania nad miocenem K orytnicy prowadził K. K o w a l e w s k i (1931), k tó ry przeprowadził porównanie tej fauny z innym i obszarami, a w szcze
gólności Wołynia i Podola. S tratygrafią i m akrofauną miocenu obszaru położonego na południe, tj. obszaru miechowskiego zajmował się W. K r a c h (1947), który do poziomu podlitotamniowego zaliczył piaski ochrowe, białe oraz iły m argliste Małoszowa z bogatą fauną, wiekowo zdaniem tego autora odpowiadające marglom pleurotom owym Korytnicy.
Praca została w ykonana w katedrze paleontologii AGH w Krakowie w latach 1953— 1955. Przed oddaniem do druku zostały uwzględnione niektóre nowsze prace traktujące o otwornicach miocenu polskiego. Za wskazówki i przeglądnięcie tekstu poczuwam się do miłego obowiązku złożyć p. prof. F. B i e d z i e serdeczne podziękowanie. Również (dziękuję p. prof. K r a c h o w i i drowi J. M a ł e c k i e m u za oddanie m[i m ate
riałów do opracowania oraz udzielone mi wyjaśnienia. .
Lista fauny otwornicowej z Kars z uwzględnieniem niektórych opracow ań podanych w ostatnich latach
Lp. Nazwa gatunku Kar-
sy
Ł u c z k o w s k a 1958 1957 1955
Śm i
giel
ska 1957 Spiroplectammina carinata
( d ’ O r b.)
2. Textularia mariae d ’ O r b . 3. Quinqueloculina agglutinans
d ’ O r b.
4. Quinqueloculina lamarckiana ( d ’ O r b.)
5. Spiroloculina affixa (?) T e r q u e m
6. Triloculina circularis ( B o r n.) 7. Triloculina affinis d ’ O r b.
8. Triloculina consobrina d ’ O r b . 9. Triloculina trigonula L a m k.
10. Sigmoilina tenuis ( C z j z e k ) 11. Pyrgo bradyi ( S c h l u m b . ) 12. Pyrgo elongata ( d ’ O r b.) 13. Articulina sulcata (R e u s s) 14. Borelis melo (F i c h t. et M o l l ) 15. Nodosaria pyrula (d ' O r b.)
16. Dentalina communis ( d ’ O r b.) 17. Lagena hexagona (W i 11.)
18. Lagena sulcata (W a 1 k e r et J a - c o b) var. apiculata C u s h . 19. Lagena marginata M o n t . 20. Lagena striata ( d ’ O r b.)
21. Guttulina irregularis ( d ’ O r b.) 22. Globulina gibba ( d ’ O r b.) 23. Glandulina laevigata ( d ’ Or b . ) 24. Bulimina pupoides ( d ’ O r b.) 25. Bulimina elongata d ’ O r b .
26. Bulimina elongata d ’ O r b . var.
subalata C u s h m . et P a r k e r 27. Virgulina schreibersiana C z j z e k 28. Virgulinella miocenica C u s h m .
et P o n t o n
29. Virgulinella pertusa (R e u s s) 30. Reussella spinulosa (R e u s s) 31. Uvigerina hovei ( G a r r e t t ) 32. Uvigerina szakalensis M a j z o n 33. L oxostom um digitale ( d ’ Or b . ) 34. L oxostom um sinuosum ( d ’ O r b.)
c + +
c +
c + + +
r + + +
r
r +
r +
br 4- +- +
r
br + + +
br br br
c + +
br +
br
c + +
c r c
c +
br
c + + +
c +
c + + +
r + + +
br
c + + +
br + +
br br
c +
br +
c
c +
r
— 329 —
Śm i
Lp. Nazwa gatunku K ar-
sy*
Ł u c z k o w s k a 1958 1957 1955
giel
ska 1957 35. Plectofrondicularia digitalis
N e u g e b. br +
36. Bolivina polonica B i e d a br + + +
37. Cassidulina subglobosa B r a d y br + 38. Cassidulinoides bradyi (N o r m.) r +
39. Nonion boueanum (d ’ O r b.) c + + + +
40. Nonion depressulum (W a 1 k e r et J a c o b)
br + +
41. Nonion soldanii d ’ O r b. br + +
42. Nonion pompilioides (F i c h t e 1 et M o 11)
br + + +
43. Pullenia subcarinata d ’ O r b . r +
44. Pullenia sphaeroides (d ’ 0 r b.) r + +
45. Patellina corrugata (W i 11.) br +
46. Discorbis advena ( C u s h m.) br
• 47. Discorbis mira ( C u s h m.) br +
48. Discorbis australis P a r r br 49. Discorbis vilardeboana ( d ’ O r b.) br 50. Discorbis patelliformis B r a d y br
51. Gyroidina soldanii d ’ O r b . r + +
52. Eponides schreibersi ( d ’ O r b.) Epomdes Raidingeri ( d ’ Or b . )
r + +
53. r + +
54. Cancris auriculus (F i c h t e 1 et M o l l )
c +
55. Anomalina grosserugosa G ii in
fo e 1 var. peruviana B e r r y
r 56. Cibicides pseudoungerianus
C u s h m.
br + +
57. Cibicides boueanus ( d ’ O r b.) r + 58. Cibicides ungerianus ( d ’ O r b.) r +
59. Globigerina bulloides d ’ O r b . r + + + +
60. Globigerinoides triloba (R e u s s) r + + + 61. Orbulina universa d ’ O r b . r
62. Orbulina suiuralis B r o n n i m. r
63. Asterigerina planorbis d ’ O r b . c + + +
64. Amphistegina radiata (F i c h t e 1
et M o l l ) br
65. Elphidium crispum ( L i n n e ) r + + +
66. Elphidium macellum (F i c h t e 1 et M o 11)
r + + +
67. Heterostegina costata d ’ O r b . r +
Porównanie fauny otwornicowej iłów pleurotóm ówych z K ars ż fau
nam i opracowanymi ostatnio przez E. Ł u c z k o w s k ą (1955, 1957, 1958) i T. Ś m i g i e l s k ą (1957) podaje, że fauna z Kars znacznie bardziej jest podobna do faun z dolnego tortonu niż do faun z środkowego tortonu (warstwy grabowieckie). A więc z fauną podaną przez E. Ł u c z k o w s k ą z Kars jest 9 gatunków wspólnych, ale ta autorka wym ienia tylko z Kars 23 gatunki jako licznie występujące. Z iłami z Benczyna jest 41 gatunków wspólnych, lecz E. Ł u c z k o w s k ą znalazła tutaj bardzo bo
gatą faunę otwornicową, bo aż 244 gatunki. Z faunam i z okolic Bochni ( Ł u c z k o w s k ą 1955) jest wspólnych 20 gatunków, które w ystępują według E. Ł u c z k o w s k i e j tak w w arstw ach chodenickich, jak i w ar
stwach grabowieckich. Ta autorka stwierdziła, że fauna z w arstw chode
nickich jest uboższa od fauny z w arstw grabowieckich, wobec tego trzeba również zaznaczyć większe podobieństwo fauny z Kars do fauny z w arstw chodenickich niż do grabowieckich. Potwierdza to także podobieństwo niezbyt wielkie fauny z Kars do fauny w arstw grabowieckich z Gliwic Starych opisanej przez T. Ś m i g i e l s k ą : wspólnych gatunków jest ty l
ko 21, przy czym w Gliwicach S tarych zostało stw ierdzonych przeszło 150 gatunków pewnie oznaczonych.
Powyżej podane wnioski odnośnie do podobieństwa fauny iłów pleu- rotomowych mogą ulec zmianie przez pełniejsze opracowanie całej fauny z Kars, jest ona bowiem znacznie bogatsza, ale w obecnej chwili nie jest ona w całości poznana. Podkreślić trzeba, że to tymczasowe opracowanie fauny otwornicowej z iłów pleurotom owych dowodzi istnienia stosun
kowo dużych różnic między tą fauną a dotychczas podanym i w literaturze faunam i z naszego miocenu.
W skład fauny z Kars wchodzi szereg gatunków, których środowisko życiowe przedstawia się w postaci wód płytkich i ciepłych, są to gatunki z rodziny Miliolidae, następnie rodzaje takie jak: Asterigerina, Borelis oraz (rzadkie wprawdzie) Heterostegina i Amphistegina. Form plankto- nicznych jest bardzo mało. Na tej podstawie można potwierdzić wniosek E. Ł u c z k o w s k i e j (1958), że tem peratura morza była dosyć ciepła, głębokość niezbyt wielka.
.Kraków, listopad 1959
WYKAZ LITERATURY REFERENCES
1. B i e d a F. (1936), Miocen Brzozowej i G rom nika i jego fauna otwornicową.
Rocz. Pol. Tow. Geol., t. XII, Kraków.
2. C u s h m a n J. A., V a l e n t i n e W. W. (1930), W ater Foram inifera from the Chanell Islands of Southern California. Stanford University, Dept. Geology,
Contrib. vol. 1, Stanford.
— 331 —
3. C u s h m a n J. A. (1931). Foram inifera of th e A tlantic Ocean. Sm iths. Instit.
U.S. Nat. Mus. Bull. 104, W ashington.
4. C u s h m a n J. A. (1932),The F o ram inifera of th e Tropical Pacific Collections of the A lbatros 1899—1900, p a rt 1, U.S. Nat. Mus. Bull. 161, W ashington.
5. C u s h m a n J. A. (1933),' The Foram inifera of the Tropical Pac. Collections, P a rt 2.
6. C u s h m a n J. A. (1937), A Monograph of th e Foram iniferal Subfam ily V irgu- lininae. Cushm. Lab. For. Res. Special Publ., No. 9. Sharon.
7. C u s h m a n J. A., P a r k e r F. L. (1937), Notes on some European Eocene Spe
cies of Bulimina. Contr. Cushm. Lab. For. Res., t. X III, Sharon.
8. C u s h m a n J. A. (1938), A Monograph of the F oram iniferal Fam ily Nonio- nidae, U.S. Geol. Surv. Prof. Paper, No. 191, Washington.
9. C u s h m a n J. A., T o d d R u t h (1945), Miocene Foram inifera from Buff Bay Jam aica. Cushm. Lab. For. Res., Special Publ., No. 16, Sharon.
10. C z a r n o c k i J. (1935), O ważniejszych zagadnieniach stratygrafii i paleogeo- grafii polskiego tortonu, Spraw. Państw. Inst. Geol., t. VIII, W arszawa.
11. E l l i s F. R., M e s s i n a A. (1940), Catalogue of Foram inifera. A m er. Mus. of Nat. Hist., New York.
12. F r i e d b e r g W. (1931), Uwagi nad nowszymi próbam i podziału naszego mio
cenu. Rocz. Pol. Tow. Geol., t. VII, Kraków.
13. K o w a l e w s k i K. (1931), Stratygrafia miocenu okolic Korytnicy w porów na
niu z trzeciorzędem pozostałych obszarów Gór Świętokrzyskich. Spraw. Państw.
Inst. Geol., t. VI, W arszawa.
14. K r a c h W. (1947), Miocen okolic Miechowa. Państw. Inst. Geol. Biul. 43, W ar
szawa.
15. Ł u c z k o w s k a E. (1955), O tortońskich otwornicach z w a rstw chodenickich i grabowieckich okolic Bochni. Rocz. Pol. Tow. Geol., t. X X III K raków.
16. Ł u c z k o w s k a E. (1957), S traty g rafia iłów dolnotortońskich z Benczyna koło Wadowic na podstaw ie m ikrofauny. Rocz. Pol. Tow. Geol. t. XXV, Kraków.
17. Ł u c z k o w s k a E. (1958), M ikrofauna mioceńska przedgórza karpackiego K w art. Geol., t. II, z. 1, W arszawa.
18. D ’ O r b i g n y A. (1846), Foram iniferes fossiles du Bassin T ertiaire de Vienne, Wien.
19. Ś m i g i e l s k a T. (1957), O tw ornice mioceńskie Gliwic Starych. Rocz. Pol. Tow.
Geol., t. XXV, z. 3, Kraków.
SUMMARY
Clays of Miocene age, called Pleurotoma clays because of the occur
rence of numerous gastropods of the Pleurotoma genus, occur in the vi
cinity of Korytnica near Jędrzejów. A microfaunal assemblage found in these clays at Karsy is listed in the polish tex t (see p. 328). Besides the 67 determ ined species the assemblage contains several others, which were not determined. A comparison of the microfaunal assemblage from K arsy w ith other Miocene microfaunal assemblages and especially w ith the as
semblages described b y E . Ł u c z k o w s k a (1955, 1957, 1958) and T. Ś m i-
g i e l s k a (1957) proves, th a t the assemblage from Karsy has more com
mon species w ith Lower Tortonian foram iniferal assemblages th an w ith the Middle Tortonian ones. However the assemblage from K arsy is not quite sim ilar to the Lower Tortonian assemblages. This seems to indi
cate th a t the microfauna from the Pleurotoma clays represents a new type of assemblage differring from other Miocerle assemblages hitherto described.
The presence of several Foram inifera indicating shallow and warm waters e. g. the family Miliolidae, Asterigerina, Borelis, Heterostegina, Amphistegina in the assemblage from Karsy and the rare occurrence of planctonic forms indicate, that the Pleurotoma clays were deposited in a warm and shallow sea.
