Wybrane problemy instytucji małego świadka koronnego w odniesieniu do instytucji świadka koronnego

Marcin Adamczyk

Wybrane problemy instytucji małego

świadka koronnego w odniesieniu do

instytucji świadka koronnego

Studia Prawnoustrojowe nr 9, 515-524

2009

U W M

Studia Prawnoustrojowe 9

M arcin Adam czyk

U n iw e r s y te t W a rm iń s k o -M a z u rs k i

Wybrane problemy instytucji m ałego świadka

koronnego w od n iesien iu do instytucji

św iadka koronnego

Z m ia n y p o lity c z n o -sp o łe c zn e z a c h o d z ą c e po 1989 r. z a ró w n o w P o lsce, j a k in n y c h p a ń s tw a b lo k u w sc h o d n ie g o w p ły n ę ły n ie w ą tp liw ie n a d y n a m ik ę i s t r u k t u r ę p r z e s tę p c z o ś c i1. G w a łto w n y w z ro s t p rz e ja w ó w p rz e s tę p c z o ś c i, z w ła sz c z a z o rg a n iz o w a n e j, u k a z y w a ł c o ra z w ię k s z ą b e z ra d n o ś ć a p a r a t u śc i­ g a n ia . P o ja w ił się p ro b le m a d e k w a tn o ś c i p ro c e so w y c h ro z w ią z a ń p rz y ję ty c h w p o ls k im k o d e k s ie p o s tę p o w a n ia k a r n e g o do a k tu a ln y c h p o trz e b w z w a lc z a ­ n i u te g o ro d z a ju p rz e s tę p c z o ś c i2. J e d n y m z in s tr u m e n tó w p r a w n y c h m a ją ­ cy ch w z m o c n ić pozycję o r g a n ó w w y m ia r u s p ra w ie d liw o ś c i w w a lc e z p r z e ­ s tę p c z o ś c ią z o rg a n iz o w a n ą j e s t in s ty tu c ja ś w ia d k a k o ro n n e g o .

Ś w ia d e k k o ro n n y ja k o i n s t r u m e n t p r a w n y od sa m e g o p o c z ą tk u n a le ż y do je d n y c h z n a jb a r d z ie j k o n tro w e r s y jn y c h dow odów z n a n y c h n a s z e m u p ro c e so ­

w i k a r n e m u 3 i p o m im o iż fu n k c jo n u je ju ż od p o n a d 10 l a t 4, w d a lsz y m c ią g u b u d z i w iele em ocji. Z go d n ie z p rz y ję ty m i ro z w ią z a n ia m i p ra w n y m i ś w ia d k ie m

1 B. Hołyst, Kryminologia, Warszawa 2001, s. 310; zob. także C. Grzeszyk, Etiologia

i symptomatologia zagrożeń przestępczością w Polsce — Metody jej zwalczania oraz kierunki prognoz rozwoju zjawisk patologicznych, [w:] E. Gruza, T. Tomaszewski (red.), Problemy współ­ czesnej kryminalistyki, t. III, Warszawa 2000, s. 103.

2 P. Hofmański, Procesowe środki ścigania przestępczości zorganizowanej, „Przegląd Poli­ cyjny” 1994, nr 2-3, s. 13.

3 Szerzej B. Kurzępa, Świadek koronny. Geneza instytucji. Komentarz do ustawy, Toruń 2005, s. 51-92; na temat genezy instytucji świadka koronnego zob.: J. K. Paśkiewicz, Instytucja

świadka koronnego w ustawodawstwie amerykańskim, włoskim i niemieckim, Toruń 2006;

B. Kurzępa, op. cit., s. 13-69; E. Kowalewska-Borys, Świadek koronny w ujęciu dogmatycznym, Kraków 2004, s. 52-114; S. Waltoś, Spór o świadka koronnego w Polsce, [w:] H.J. Hirsch, P. Hofmański, E.W. Pływaczewski, C. Roxin (red.), Prawo karne i proces karny wobec nowych

form i technik przestępczości, Białystok 1997, s. 427-436; idem, Świadek koronny - obrzeża odpowiedzialności karnej, „Państwo i Prawo” 1993, nr 2, s. 13-25.

4 Instytucja świadka koronnego została wprowadzona ustawą z dnia 25 czerwca 1997 r. o świadku koronnym (dalej jako u.ś.k.), która weszła w życie z dniem 1 września 1998 r. (Dz.U. z 1997 r., nr 114, 738 z zm.).

k o ro n n y m j e s t p o d e jrz a n y , k tó r y z o s ta ł d o p u sz c z o n y do s k ła d a n ia z e z n a ń w c h a r a k te r z e ś w ia d k a n a z a s a d a c h i w tr y b ie o k re ślo n y m w a r t. 2 u .ś.k . U s ta w o d a w c a o k re ś lił z a k re s fu n k c jo n o w a n ia in s ty tu c ji ś w ia d k a k o ro n n e g o , w p r o w a d z a ją c p r z e d e w s z y s tk im o g r a n ic z e n ia z a ró w n o p o d m io to w e , j a k i p rz e d m io to w e . I n s ty tu c ja t a m ia ła b yć w sw y c h z a m ie r z e n ia c h „ w y ją tk o ­ w a ”, co u z a s a d n ia ło szczeg ó ło w e o k r e ś le n ie w a r u n k ó w je j z a s to s o w a n ia . W p ro w a d z o n o z a m k n ię ty k a ta lo g czy n ó w z a b ro n io n y c h , co do k tó r y c h m oże b y ć z a s to s o w a n a i n s t y t u c j a ś w ia d k a k o ro n n e g o o ra z w s k a z a n o k a ta lo g sp raw có w , k tó rz y n ie m o g ą z o sta ć ś w ia d k a m i k o ro n n y m i5.

W w ie lu s y s te m a c h p ra w n y c h ob o k p ro ceso w ej in s ty tu c ji ś w ia d k a k o ro n ­ nego f u n k c jo n u ją u re g u lo w a n ia m a te r ia ln o p r a w n e , p o z w a la ją c e n a p r e m io ­ w a n ie sp ra w c ó w p r z e s tę p s tw w s p ó łp r a c u ją c y c h z o r g a n a m i ś c ig a n ia . R o z ­ w ią z a n ia a l t e r n a t y w n e d la ś w ia d k a k o r o n n e g o , k tó r e w is to c ie m a j ą j e d e n cel, tj. z w ię k s z e n ie s k u te c z n o ś c i w z w a lc z a n iu p rz e s tę p c z o ś c i z o rg a n iz o w a ­ n e j, s ą p o ż ą d a n e i z a s a d n e . N ie z a r z u c a się im c z y n ie n ia w y ło m u w z a s a ­ d z ie le g a liz m u , g d y ż s p r a w c a s ta je p r z e d s ą d e m i z o s ta je o są d z o n y , w p r z e ­ c iw ie ń s tw ie do ś w ia d k a k o ro n n e g o , k t ó r e m u o fia ro w u je s ię i m m u n i t e t b e z k a r n o ś c i. M a ły ś w ia d e k k o ro n n y , z w a n y ta k ż e „k o d e k so w y m ś w ia d k ie m k o r o n ­ n y m ”6, z o s ta ł w p ro w a d z o n y do o b e c n ie o b o w ią z u ją c eg o k o d e k s u k a rn e g o (a r t. 60 § 3 k .k .) ja k o i n s t r u m e n t p r a w n y m a ją c y n a c e lu w z m o c n ie n ie w a lk i z p rz e s tę p c z o ś c ią z o rg a n iz o w a n ą , d a ją c y s z a n s ę n a ro z b ic ie s o lid a rn o ś c i w e ­ w n ę tr z n e j g r u p y p rz e s tę p c z e j, n a p r z e r w a n ie zm o w y m ilc z e n ia 7 . K o d e k s k a r n y z 1997 r .8 w p ro w a d z ił n i e z n a n ą d o tą d p r z e s ła n k ę o b lig a to ry jn e g o n a d ­ zw y c zajn eg o z ła g o d z e n ia k a r y z a u ja w n ie n ie p rz e z s p ra w c ę w s p ó łd z ia ła ją c e ­ go w p o p e łn ie n iu p r z e s tę p s tw a z in n y m i o s o b a m i w obec o r g a n u p o w o ła n eg o do ś c ig a n ia p r z e s tę p s tw in fo rm a c ji d o ty c z ą c y ch osób u c z e s tn ic z ą c y c h w p o ­ p e łn ie n iu te g o p r z e s tę p s tw a o ra z is to tn y c h o k o liczn o ści je g o p o p e łn ie n ia . T a k ż e t a in s ty tu c ja w z b u d z a ła w ie le em o cji i b y ła p r z e d m io te m w ie lu p o le ­ m ik p ro w a d z o n y c h z u d z ia łe m p rz e d s ta w ic ie li p r a k ty k i.

Z a k re s p o d m io to w y s to s o w a n ia a r t. 60 § 3 k .k . j e s t b a rd z o s z e ro k i, gdyż n ie z a w ie r a ż a d n y c h o g ra n ic z e ń , s tw a r z a ją c ty m s a m y m s z a n s ę n a ła g o d n ie j­ szy w y m ia r k a r y d la czło n k ó w d a n e j g r u p y p rz e s tę p c z e j b e z w z g lę d u n a ic h ro lę i s t a t u s w d a n e j g r u p ie czy z w ią z k u p rz e s tę p c z y m . M ożliw ość n a d z w y ­ czajn eg o z ła g o d z e n ia k a r y n ie z o s ta ła w ty m p r z y p a d k u o g ra n ic z o n a , co

5

o świadku koronnym, [w:] T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego wraz z komentarzem do ustawy o świadku koronnym, Kraków 2003, wyd. 3, s. 1621-1623.

6

nizowana. Świadek koronny. Terroryzm w ujęciu praktycznym, Kraków 2005, s. 311.

7

karnego. Kodeks karny wykonawczy, Warszawa 1997, s. 155.

Wybrane problemy instytucji małego świadka koronnego.

₅₁₇

p o z w a la n a s k o r z y s ta n ie z je j d o b ro d z ie js tw o so b o m g ra ją c y m p ie rw s z o p la n o ­ w ą ro lę w d a n e j g ru p ie p r z e s tę p c z e j, n ie w y łą c z a ją c z a ło ż y c ie la d a n e j g ru p y , je j k ie ro w n ic tw a czy te ż osób, k tó re d o p u śc iły się n a jp o w a ż n ie js z y c h p r z e ­

s tę p s tw , w ty m z a b ó js tw a 9. C a łk ie m in a c z e j z o s ta ła u r e g u lo w a n a in s t y t u c j a ś w ia d k a k o ro n n e g o . U s ta w o d a w c a w a r t. 4 u .ś .k . w y m ie n ia s y tu a c je , k tó r e u n ie m o ż liw ia ją u z y ­ s k a n ie s t a t u s u ś w ia d k a k o ro n n e g o . Ś w ia d k ie m k o ro n n y m n ie m o że z a te m by ć p o d e jrz a n y , k tó r y w z w ią z k u z u d z ia łe m w p r z e s tę p s tw ie lu b p r z e s tę p ­ stw ie s k a rb o w y m o k re ś lo n y m w a r t. 1 u .ś .k .:

1) u s iło w a ł p o p e łn ić a lb o p o p e łn ił z b ro d n ię z a b ó js tw a lu b w s p ó łd z ia ła ł w p o p e łn ie n iu ta k ie j zb ro d n i;

2) n a k ł a n i a ł i n n ą osobę do p o p e łn ie n ia c z y n u z a b ro n io n e g o , o k re ślo n e g o w a r t. 1, w c e lu s k ie r o w a n ia p rz e c iw k o n ie j p o s tę p o w a n ia k a rn e g o ;

3) k ie ro w a ł z o rg a n iz o w a n ą g r u p ą a lb o z w ią z k ie m , k tó r e m ia ły n a celu p o p e łn ie n ie p r z e s tę p s tw a lu b p r z e s tę p s tw a s k a rb o w e g o 10.

Z d o b r o d z ie js tw a n a d z w y c z a jn e g o z ła g o d z e n ia k a r y p r z e w id z ia n e g o w a r t. 60 § 3 k .k . m o że s k o r z y s ta ć je d y n ie s p ra w c a „ w s p ó łd z ia ła ją c y ” z in n y ­ m i o so b a m i w p o p e łn ie n iu p r z e s tę p s tw a , w ty m ta k ż e d z ia ła ją c y w z o rg a n iz o ­ w a n e j g ru p ie alb o z w ią z k u m a ją c y c h n a c e lu p o p e łn ia n ie p rz e s tę p s tw . W y­ r a ź n e s p re c y z o w a n ie , że ch o d z i o w s p ó łd z ia ła n ie z in n y m i o so b a m i, o z n a c z a, że w g rę w ch o d z ić m oże w s p ó łd z ia ła n ie 11 z co n a jm n ie j d w ie m a o so b a m i. W o d n ie s ie n iu do c z y n u o k re ślo n e g o w a r t. 258 k .k ., g d zie p rz e a n a liz o w a n y z o sta ł ju ż s a m u d z ia ł w z o rg a n iz o w a n ej g ru p ie albo z w ią z k u m a ją c y c h n a celu p o p e łn ia n ie p rz e s tę p s tw , w sp ó łsp ra w stw o j e s t s p e łn io n e p o p rz e z p rz y s tą p ie n ie i tk w ie n ie w n ie j n ie z a le ż n ie od teg o , czy d a n a o so b a u c z e stn ic z y w p o p e łn ia ­ n iu k o n k re tn y c h p rz e s tę p s tw , czy te ż n ie . Z k r ę g u p o d m io tó w m o g ący ch sk o ­ rz y s ta ć z n a d zw y czajn eg o z łag o d ze n ia k a r y n a p o d sta w ie a rt. 60 § 3 k.k. zo stali w y k lu c z e n i w s p ó łsp ra w c y w se n sie sz e rsz y m , tz n . p o p e łn ia ją c y p rz e s tę p s tw o , k tó re p o z o sta je w ścisły m z w ią z k u z p rz e s tę p s tw e m in n y c h sp ra w c ó w 12.

Z a k re s p rz e d m io to w y in s ty tu c ji m a łe g o ś w ia d k a k o ro n n e g o n ie m a ż a d ­ n y c h o g ra n ic z e ń i p rz e p is t e n m oże być s to s o w a n y do k a ż d e g o o k re ślo n e g o

9 Por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 17 października 2007 r., II AKa 277/07, Lex nr 327525.

10 Warto zauważyć, iż w pierwotnej wersji świadkiem koronnym nie mogła zostać także osoba, która zakładała zorganizowaną grupę albo związek mający na celu popełnianie prze­ stępstw. W wyniku zmian ustawy o świadku koronnym zrezygnowano z tegoż zapisu, uznając, iż to właśnie osoba zakładająca grupę czy związek przestępczy posiada największą wiedzą przydatną organom ścigania. Zob. pierwotne brzmienie art. 4 pkt 3 u.ś.k.

11 „Współdziałanie” w tym przypadku rozumieć należy zgodnie ze znaczeniem nadanym temu pojęciu przez przepisy zawarte w rozdz. II k.k. Osobą współdziałającą ze sprawcą, w ujęciu powyższych przepisów, jest więc współsprawca, tzw. sprawca kierowniczy, sprawca polecający, podżegacz i pomocnik.

12 Szerzej zob. C. Kamiński, Mały świadek koronny..., s. 313 oraz wskazane tam orzecznic­ two i literaturę.

w p r a w ie k a r n y m p r z e s tę p s tw a . U s ta w a o ś w ia d k u k o ro n n y m o d m ie n n ie re g u lu je p rz e d m io to w ą k w e s tię , o k r e ś la ją c w a r t. 1 u s t. 1 i 2 k a ta lo g sp ra w , w ja k ic h m o ż e b y ć w y k o r z y s ta n a in s ty tu c ja ś w ia d k a k o ro n n e g o . Z go d n ie z ty m ż e p rz e p is e m , in s ty tu c ja t a m o że b yć s to s o w a n a w s p r a w a c h o p r z e s tę p ­ stw o lu b p r z e s tę p s tw o s k a rb o w e p o p e łn io n e w z o rg a n iz o w a n e j g r u p ie albo z w ią z k u m a ją c y c h n a c e lu p o p e łn ie n ie p r z e s tę p s tw a lu b p r z e s tę p s tw a s k a r ­ bow ego ( a r t. 1 u s t. 1), a ta k ż e w s p r a w a c h o p r z e s tę p s tw o o k re ś lo n e w a r t. 2 2 8 § 1 i 3 - 6 , a r t. 2 2 9 § 1 i 3 - 5 , a r t. 2 3 0 § 1, a r t. 2 3 0 a § 1, a r t. 231 § 1 i 2, a r t. 2 5 0 a § 1 i 2, a r t. 2 5 8 , a r t. 2 9 6 a § 1, 2 i 4 o ra z w a r t. 2 9 6 b § 1 i 2 k .k . P r z e p is t e n od c h w ili w p r o w a d z e n ia u s ta w y b y ł k ilk a k r o tn ie z m ie n ia n y 13. P a d a j ą w z w ią z k u z ty m w l i t e r a t u r z e p r z e d m io tu głosy, iż w w y n ik u k o le j­ n y c h n o w e liz a c ji u s ta w y z a ła m u je się k o n s tr u k c ja , n a k tó re j o p a rto z a ło ż e n ia u s ta w y o ś w ia d k u k o ro n n y m - c h ęć ro z b ic ia g r u p y p r z e s tę p c z e j14. W św ie tle d o k o n a n y c h z m ia n in s ty tu c ja ś w ia d k a k o ro n n e g o m a z a s to s o w a n ie ta k ż e do ta k ic h p rz e s tę p s tw , k tó r e z is to ty sw ej n ie m u s z ą b yć p o p e łn ia n e w g r u p ie p rz e s tę p c z e j, a n ie z a s tr z e g a się, j a k w u s t. 1 a r t. 1 u .ś .k ., że p o w in n y one w ó w czas s p e łn ia ć ów w y m ó g 15.

I n s ty tu c ja m a łe g o ś w ia d k a k o ro n n e g o od s a m e g o p o c z ą tk u s tw a r z a ła lic z n e w ą tp liw o ś c i in te r p r e ta c y jn e . G łó w n y m p ro b le m e m , k tó r y d o c z e k a ł się dość b o g a te j l i t e r a t u r y i o rz e c z n ic tw a , j e s t k w e s tia m o m e n tu , w ja k i m p o w in ­ no n a s tą p ić u ja w n ie n ie p rz e z s p ra w c ę o k o liczn o ści d o k o n a n ia p r z e s tę p s tw a o ra z w s k a z a n ie osób w s p ó łd z ia ła ją c y c h w je g o p o p e łn ie n iu . L ic z n e k o m p lik a ­ cje in te r p r e ta c y jn e p o w s ta ły ta k ż e n a tle s a m e g o p o ję c ia „ u ja w n ia ”. S ą d N ajw y ższy , j a k i s ą d y a p e la c y jn e n ie je d n o k r o tn ie w y p o w ia d a ły się w ty m z a k re s ie . Z g o d n ie z o rz e c z n ic tw e m o b lig a to ry jn e n a d z w y c z a jn e z ła g o d z e n ie k a r y o k re ś lo n e w a r t. 60 § 3 k .k . m a z a s to s o w a n ie , g d y s p ra w c a : w s p ó łd z ia ła ł z co n a jm n ie j d w ie m a o so b a m i, u ja w n i ju ż w fa z ie p o s tę p o w a n ia p rz y g o to ­ w aw czeg o w y m a g a n e in fo rm a c je , p o d a w s z y s tk ie is to tn e o k o licz n o ści p o p e ł­ n ie n ia p r z e s tę p s tw a , tz n . n ie ty lk o o k o liczn o ści s k ła d a ją c e się n a je g o u s t a ­ w o w e z n a m io n a , a le r ó w n ie ż d o ty c z ą c e r o z m ia r ó w te g o p r z e s t ę p s t w a , s p o s o b u d z ia ła n ia , w ie lk o ś c i w y rz ą d z o n e j sz k o d y i u z y s k a n y c h k o rz y ś c i z p r z e s tę p s tw a itp ., s p r a w c a w in ie n w y c z e rp u ją c o p r z e d s ta w ić n ie ty lk o w ła ­ s n ą ro lę i u d z ia ł w p r z e s tę p s tw ie , a le ta k ż e w s z y s tk ic h p o z o s ta ły c h w s p ó ł­

13 Kolejno ustawami z dnia: 17 października 1999 r. (Dz.U. nr 83, poz. 931); 1 lipca 2003 r. (Dz.U. nr 17, poz. 155); 24 sierpnia 2005 r. (Dz.U. nr 90, poz. 757); 31 sierpnia 2006 r. (Dz.U. nr 149, poz. 1078); tekst jednolity ustawy wprowadzono w 2007 r. (Dz.U. nr 36, poz. 232).

14 Tak T. Grzegorczyk, Komentarz do ustawy..., s. 1612.

15 Szerzej na temat zakresu przedmiotowego ustawy o świadku koronnym zob. J. Koście- rzyński, Świadek koronny w świetle nowych regulacji, „Prokuratura i Prawo” 2007, nr 4, s. 60 i nast.; B. Kurzępa, op. cit., s. 93 i nast.; E. Kowalewska-Borys, op. cit., s. 170 i nast.; T. Grzegorczyk, Komentarz do ustawy..., s. 1613-1620; K.J. Pawalec, Wyjaśnienia podejrzanego,

Wybrane problemy instytucji małego świadka koronnego.

₅₁₉

d z ia ła ją c y c h 16. P r z e k a z a n ie in fo rm a c ji w in n o z a te m n a s tą p ić n a e ta p ie p o ­ s tę p o w a n ia p rz y g o to w a w c z eg o (choć s a m k o d e k s n ie o k r e ś la te g o m o m e n tu ). I s tn ie je w ó w czas m o żliw o ść p e łn e j w e ry fik a c ji p r z e k a z a n y c h in fo rm a c ji, o ce­ n y ic h w ia ry g o d n o śc i, is to tn o ś c i. P r z e s u n ię c ie m o m e n tu u ja w n ie n ia p rz e z s p ra w c ę o k o licz n o śc i d o k o n a n ia p r z e s tę p s tw a i w s k a z a n ia osób w s p ó łd z ia ła ­ ją c y c h w je g o p o p e łn ie n iu n a c z a s p o s tę p o w a n ia sąd o w eg o (po z a m k n ię c iu

ś le d z tw a czy d o c h o d z e n ia ) n a le ż y u z n a ć z a n ie z a s a d n e , n a w e t n ie d o p u s z c z a l­ n e , g d y ż n a ty m e ta p ie p o s tę p o w a n ia k a rn e g o n ie m a p e łn e j m o żliw o ści p ro ceso w ej w e ry fik a c ji p r z e k a z a n y c h in fo rm a c ji czy te ż ro z s z e r z e n ia k r ę g u osób o s k a rż o n y c h 17. I n t e r p r e t a c j ą p o ję c ia „ u ja w n ia ” z a jm o w a ł się t a k ż e S ą d N a jw y ż sz y . W u c h w a le z d n ia 29 p a ź d z ie r n ik a 2 0 0 4 r. S ą d u z n a ł, iż p o jęcie to o z n a c z a p r z e k a z a n ie p rz e z s p ra w c ę o rg a n o w i p o w o ła n e m u do ś c ig a n ia p r z e s tę p s tw o k re ś lo n y c h ty m p r z e p is e m w ia d o m o śc i d o ty c h c z a s te m u o rg a n o w i n i e z n a ­ n y c h lu b ta k ic h , k tó r e - w e d łu g w ie d z y s p ra w c y - s ą te m u o rg a n o w i n ie z n a - n e 18. P rz y ję ta p rzez S ą d in te r p r e ta c ja te r m in u „u jaw n i” m oże w p ra k ty c e p rz y ­ sp a rz a ć p e w n y ch tru d n o ś c i dow odow ych je d n a k ż e z a słu g u je n a a p ro b a tę 19.

W y ra ż e n ie „ is to tn e o k o liczn o ści p o p e łn ie n ia p r z e s tę p s tw a ” d o czek a ło się ta k ż e i n te r p r e ta c ji są d o w e j. W o rz e c z n ic tw ie S ą d u N a jw y ż sz e g o z a lic z a się do n ic h n ie ty lk o o k o liczn o śc i s ta n o w ią c e „ u sta w o w e z n a m io n a p r z e s tę p s tw a , a le ró w n ie ż jeg o ro z m ia ry , sp o só b d z ia ła n ia , w ie lk o ść w y rz ą d z o n e j sz k o d y o ra z osoby, k tó r e w n im b r a ły u d z ia ł”20. O b o w ią z e k u ja w n ie n ia is to tn y c h ok o licz n o śc i p o p e łn ie n ia p r z e s tę p s tw a z a w ie r a w y m ó g p o d a n ia p rz e z sp ra w c ę w s z y s tk ic h z n a n y c h m u o k o lic z n o śc i, w j a k i c h d o szło do p r z e s tę p s tw a ,

16 Zob. uchwałę SN z dnia 25 lutego 1999, I KZP 38/98, OSNKW 1999, nr 3-4, poz.12; wyrok SN z dnia 28 czerwca 2006, V KK 116/06, OSNwSK 2006, nr 1, poz. 1287.

17 Tak też C. Kamiński, Mały świadek koronny..., s. 315. W literaturze przedmiotu padają także głosy, iż „ujawnienie musi nastąpić przed dniem wydania prawomocnego wyroku, a więc także w toku postępowania odwoławczego”, tak P. Hofmański, L. Paprzycki, Nowa kodyfikacja

karna, Ministerstwo Sprawiedliwości, z. 26, Warszawa 1999, s. 43. Część autorów wskazuje, iż

ujawnienie powinno nastąpić do czasu zakończenia rozprawy sądowej w pierwszej instancji, tak m.in. K. Buchała, A. Zoll, Kodeks karny. Część ogólna, Kraków 1998, s. 447; A. Marek, Komen­

tarz do kodeksu karnego. Część ogólna, Warszawa 1999, s. 181.

18 Uchwała SN z dnia 29 października 2004 r. została wydana na skutek istniejących w orzecznictwie rozbieżności wykładni art. 60 § 3 k.k. w zakresie pojęcia „ujawni”. Szerzej na temat trzech rożnych zakresów znaczeniowych terminu „ujawni” zob. uzasadnienie tejże uchwa­ ły, I KZP 24/04, OSNKW 2004, nr 10, poz. 92.

19 W literaturze przedmiotu istnieją także zdania odrębne, wskazujące, iż w wypadku premiowania ujawnienia informacji już znanych i wiadomych cała instytucja (określona w art. 60 § 3 k.k.) traci praktyczny sens. Tak m.in. J. Wojciechowski, Nadzwyczajne złagodzenie kary

jako premia za pomoc organom ścigania, [w:] A. J. Szwarc (red.), Rozważania o prawie karnym. Księga pamiątkowa z okazji siedemdziesięciolecia urodzin Profesora Aleksandra Ratajczaka,

Poznań 1999, s. 311; podobnie A. Marek, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2007, wyd. 4, s. 163; W. Zalewski, Glosa do uchwały SN z dnia 29 października 2004r., I KZP 24/04, „Gdań­ skie Studia Prawnicze - Przegląd Orzecznictwa” 2005, nr 1-2, poz. 20.

a k tó r e m a ją z n a c z e n ie w s p ra w ie . C h o d z i n ie ty lk o o p o d a n ie o k o liczn o ści p ra w d z iw y c h , a le ta k ż e n ie z a ta ja n i e p rz e z s p ra w c ę ż a d n y c h z n a n y c h m u ok o liczn o ści. T re ść p r z e p is u w s k a z u je n a k o n ie c z n o ść u ja w n ie n ia in fo rm a c ji d o ty c z ą c y c h w s z y s tk ic h osób u c z e s tn ic z ą c y c h w p o p e łn ie n iu p r z e s tę p s tw a , w ty m ta k ż e s a m e g o s p ra w c y u ja w n ia ją c e g o in fo rm a c je 21. W a rte z a u w a ż e n ia j e s t ta k ż e o rz e c z e n ie S ą d u A p e la c y jn e g o w K a to w i­ cach , w k tó r y m p o d n ie sio n o , iż p r z e s ła n k i z a s to s o w a n ia n a d z w y c z a jn e g o z ła ­ g o d z e n ia k a r y z a w sz e m u s z ą b y ć b a d a n e i a n a liz o w a n e o d d z ie ln ie w o d n ie ­ s ie n iu do k a ż d e g o z p r z y p is a n y c h o s k a r ż o n e m u czy n ó w i w s to s u n k u do k a ż d e g o z n ic h o d m ie n n e m o g ą b y ć w y n ik i p rz e p ro w a d z o n e j oceny. Co do części czy n ó w w a r u n k i s to s o w a n ia a r t. 60 § 3 k .k . m o g ą b yć s p e łn io n e , a co do części n ie . N ie m o ż n a z a te m u z n a w a ć , iż o b o w ią z e k s to s o w a n ia n a d z w y ­ cza jn e g o z g o d z e n ia k a ry , o ja k i m s ta n o w i p r z e p is a r t. 60 § 3 k .k ., n ie ja k o a u to m a ty c z n ie ro z c ią g a się n a w s z y s tk ie c z y n y i s p ra w ę ja k o całość. N ie k a ż d e p r z y z n a n ie się s p ra w c y do w in y z d a n ie m S ą d u j e s t je d n o c z e ś n ie u ja w ­ n ie n ie m , a w ięc sz c z e ry m w y ja w ie n ie m o k o liczn o ści p o p e łn io n e g o p r z e s tę p ­ s tw a , j a k w y m a g a te g o ww. p rz e p is . S zcz ero ść, p e łn o ś ć i n ie z m ie n n o ś ć w y ja ­ ś n ie ń o ra z ic h s ta b iln o ś ć s ą ty m i c e c h a m i, k tó r e p o z w a la ją p rz y ją ć , iż is to tn ie o s k a rż o n y d z ia ła w z a m ia r z e u ja w n ie n ia o k o liczn o ści p r z e s tę p s tw a i osób w s p ó łd z ia ła ją c y c h . S p ra w c a , k tó r y z m ie n ia , o d w o łu je w y ja ś n ie n ia czy m o d y ­ fik u je je i d a w k u je in fo rm a c je , n ie z a s łu g u je n a o b lig a to ry jn e z ła g o d z e n ie k a ry , b o w ie m je g o p o s ta w a n ie w s k a z u je n a r z e te ln o ś ć i fa k ty c z n e d z ia ła n ie w z a m ia r z e u ja w n ie n ia o k o licz n o śc i p r z e s tę p s tw a , a n a s w o is tą ta k t y k ę czy „grę p ro c e s o w ą ” m a ją c ą d o p ro w a d z ić do u z y s k a n ia j a k n a jk o rz y s tn ie js z e g o ro z s trz y g n ię c ia 22.

W d o k try n ie p a d a ją głosy, iż is t o t n ą w a d ą k o n s tr u k c ji m a łe g o ś w ia d k a k o ro n n e g o j e s t m o ż liw o ść s k o r z y s ta n ia z d o b ro d z ie js tw a n a d z w y c z a jn e g o z ła ­ g o d z e n ia k a r y n a w e t w p r z y p a d k u o d w o ła n ia w p o s tę p o w a n iu ju r y s d y k c y j­ n y m w c z e śn ie j zło ż o n y c h z e z n a ń - u ja w n io n y c h in fo rm a c ji23. F a k ty c z n ie p r z y ję ta r e g u la c ja n ie u z a le ż n ia s to s o w a n ia n a d z w y c z a jn e g o z ła g o d z e n ia k a r y od p o d tr z y m a n ia u p rz e d n io zło żo n y c h w y ja ś n ie ń w d a ls z y m e ta p ie p o ­ s tę p o w a n ia k a rn e g o , w ty m p o s tę p o w a n ia sąd o w eg o . O d m ie n n ie w ty m z a ­ k r e s ie u re g u lo w a n o pozycję ś w ia d k a k o ro n n e g o , k tó r y tr a c i p rz y w ile j b e z k a r ­ n o śc i m .in . w p r z y p a d k u z e z n a n ia n ie p r a w d y lu b z a ta je n ia p r a w d y co do is to tn y c h o k o liczn o ści s p r a w y a lb o o d m ó w ie n ia z ło ż e n ia z e z n a ń p rz e d s ą d e m ( a r t. 10 u s t. 1 p k t 1 u .ś .k .). W y d aje się je d n a k , iż w p r z y p a d k u m ałeg o ś w ia d k a k o ro n n e g o n ie b ę d z ie m o ż n a s k o r z y s ta ć z „ p re m ii” p rz e w id z ia n e j w a r t. 60 § 3 k .k . w s y tu a c ji o d m o w y z ło ż e n ia w y ja ś n ie ń p rz e d s ą d e m czy te ż o d w o ła n ia u p rz e d n io zło żo n y ch w y ja ś n ie ń . N a d z w y c z a jn e z ła g o d z e n ie k a r y

21 Zob. postanowienie SN - Izba Karna z 8 stycznia 2003 r., II KK 294/02, niepubl. 22 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22 lutego 2007 r., II AKa 13/07, Lex 312485.

Wybrane problemy instytucji małego świadka koronnego.

₅₂₁

j e s t b o w ie m n a g r o d ą z a w s p ó łp ra c ę z o r g a n a m i ś c ig a n ia , lecz z a p r z e k a z a n ie in fo rm a c ji is to tn y c h , m a ją c y c h w p ły w n a p rz e b ie g p o s tę p o w a n ia k a rn e g o i je g o f in a ln y e f e k t w p o s ta c i o s ią g n ię c ia celó w p o s tę p o w a n ia k a rn e g o . W p e łn i n a le ż y z a te m z a a p ro b o w a ć s ta n o w is k o , k tó r e w s k a z u je , iż s p ra w c a , k tó r y n a p e w n y m e ta p ie p o s tę p o w a n ia p rz y g o to w a w c z e g o z a c h o w u je się w sp o só b p r z e w id z ia n y p rz e z d y sp o zy cję a r t. 60 § 3 k .k ., a n a s tę p n ie o d w o łu ­ je sw oje d o ty c h c z a so w e w y ja ś n ie n ia , n ie m o że liczyć n a n a d z w y c z a jn e z ła g o ­ d z e n ie k a r y 24. N ie b e z z n a c z e n ia p o z o s ta je ta k ż e f a k t, iż o d w o łu ją c sw e d o ty c h c z a so w e w y ja ś n ie n ia , s p r a w c a z a c z y n a ja k o b y od n o w a re s p e k to w a ć z a s a d ę s o lid a rn o ś c i z g r u p ą p rz e s tę p c z ą 25. P rz y ję c ie o d m ie n n e g o s ta n o w is k a 26 p ro w a d z i do z b u rz e n ia id ei, j a k a p rz y ś w ie c a ła u s ta w o d a w c y p rz y w p ro w a d z a ­ n iu in s ty tu c ji m a łe g o ś w ia d k a k o ro n n eg o , a m ia n o w ic ie z ła m a n ia so lid a rn o śc i g r u p y p r z e s tę p c z e j, a p r z e d e w s z y s tk im z b y t n a d m ie r n e g o p r e m io w a n ia s p ra w c y k o s z te m w y m ia r u s p ra w ie d liw o ś c i, k tó r y w ty m p r z y p a d k u u z y s k u je n ie w ie le .

I n s ty tu c ja m a łe g o ś w ia d k a k o ro n n e g o m ia ła u z u p e łn ić k a ta lo g i n s t r u ­ m e n tó w p ra w n y c h p rz e z n a c z o n y c h do s k u te c z n e g o z w a lc z a n ia p rz e s tę p c z o ­ ści, z w ła sz c z a te j z o rg a n iz o w a n e j. I n s ty tu c ja t a n ie s p e łn iła p o k ła d a n y c h w n ie j o c z e k iw a ń i n ie w y w a rła is to tn e g o w p ły w u n a z w a lc z a n ie p rz e s tę p c z o ­ ści z o rg a n iz o w a n e j. J a k w p r a k ty c e sto so w a ć n ie p re c y z y jn e u re g u lo w a n ia in s ty tu c ji m a łe g o ś w ia d k a k o ro n n e g o ? - p r z e d ta k i m p ro b le m e m s t a j ą o r g a ­ n y ś c ig a n ia i w y m ia r u s p ra w ie d liw o ś c i, ty m b a rd z ie j iż p o sz c z e g ó ln e z a p is y a n a liz o w a n e j r e g u la c ji m o ż n a in te r p r e to w a ć p r z y n a jm n ie j d w o ja k o , p o d p ie ­ r a ją c się sto s o w n y m o rz e c z n ic tw e m są d ó w a p e la c y jn y c h czy S ą d u N a jw y ż s z e ­ go w k a ż d y m z ty c h ż e p rz y p a d k ó w . Z z a d o w o le n ie m n a le ż y p rz y ją ć s a m f a k t w p ro w a d z e n ia do p o lsk ie g o p r a w a k a r n e g o in s ty tu c ji tz n . m a łe g o ś w ia d k a k o ro n n e g o , je d n a k ż e j e s t p o tr z e b n a d y s k u s ja n a d m o ż liw o śc ią i k ie r u n k ie m z m ia n a r t. 60 § 3 k .k . (ja k i § 4 k.k .).

M a ły ś w ia d e k k o ro n n y b y ł p o d a w a n y k ry ty c e , je s z c z e z a n im z a c z ą ł fu n k - cjo n o w ać27 i s t a n t e n n ie u le g ł z a s a d n ic z e j z m ia n ie . W ie lo k ro tn e ju ż n o w e li­ zacje k o d e k s u k a rn e g o s k u te c z n ie o m ija ją a r t. 60 § 3 k .k ., k tó r y w ty m s a m y m k s z ta łc ie o b o w ią z u je od c h w ili je g o w p ro w a d z e n ia . K o n ie c z n a je s t z a te m j a k n a js z y b s z a z m ia n a a r t. 60 § 3 k .k ., k tó r a z n iw e lo w a ła b y w a d y

23 Tak G. Łabuda, Komentarz do art. 60 § 3 kodeksu karnego, [w:] J. Giezek, N. Kłączyń- ska, G. Łabuda, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Warszawa 2007, s. 447.

24 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 stycznia 2006 r., II AKa 436/05, „Prokuratura i Prawo” 2006, nr 12, poz. 19; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 30 sierpnia 2007 r., II AKa 120.07, „Prokuratura i Prawo” 2008, nr 5, poz. 25.

25 C. Kamiński, Mały świadek koronny..., s. 321.

26 Zob. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29 kwietnia 1999 r., II AKa 264/98, „Prokuratura i Prawo” 1999, nr 11-12, poz. 10; J. Wojciechowski, Kodeks karny. Komen­

tarz. Orzecznictwo, Warszawa 2000, wyd. 2, s. 145.

i n ie ja s n o ś c i o b ecn eg o u n o r m o w a n ia 28. P r z y ję te r o z w ią z a n ia p o w in n y u le c m o d y fik a c ji p rz e d e w s z y s tk im w k i e r u n k u o g r a n ic z e n ia m o żliw o ści i n t e r p r e ­ ta c y jn y c h n a d a n y c h p o sz c z e g ó ln y m o k r e ś le n io m u ż y ty m w a r t. 60 § 3 k .k . P o n a d to w p r z y p a d k u o b lig a to ry jn e g o s to s o w a n ia n a d z w y c z a jn e g o z ła g o d z e ­ n ia k a r y z a s a d n e b y ło b y w p ro w a d z e n ie o b o w ią z k u p r z e k a z a n ia in fo rm a c ji n o w y ch , n ie z n a n y c h o r g a n o m ś c ig a n ia , t a k j a k m a to m ie jsc e w p r z y p a d k u fa k u lta ty w n e g o z ła g o d z e n ia k a ry . W a rto b o w ie m p a m ię ta ć , iż w y ja ś n ie n ia s p ra w c y n ie m u s z ą cec h o w a ć się n o w o śc ią , a b y b y ły a tr a k c y jn e d la w y m ia r u s p ra w ie d liw o ś c i, g dyż n ie je d n o k ro tn ie p o z w a la ją p o w ią z a ć z n a n e ju ż fak ty , a is to tn e te ż j e s t d o k ła d n e w y ja ś n ie n ie o k o licz n o ści p o p e łn ie n ia w ła s n y c h czy n ó w (w ty m n p . u ja w n ie n ie w sp ó łsp ra w c ó w ). P r o k u r a t o r w in ie n ocenić, czy d a n e w y ja ś n ie n ia s ą is to tn e z p u n k t u w id z e n ia w y m ia r u sp ra w ie d liw o ś c i, a je ś li ta k , to p o w in ie n m ieć m o żliw o ść s k o r z y s ta n ia z p r z y w ile ju z ło ż e n ia w n io s k u o z a s to s o w a n ie n a d z w y c z a jn e g o z ła g o d z e n ia k a ry . W y d aje się ta k ż e , iż w p r z y p a d k u o b lig a to ry jn e g o z ła g o d z e n ia k a r y s p ra w c a w in ie n s a m w y s tą ­ pić z in ic ja ty w ą p r z e d s ta w ie n ia p o s ia d a n e j p rz e z sie b ie w ie d z y w o k re ś lo n y m cz a sie (n p . do c z a s u w y d a n ia p o s ta n o w ie n ia o z a m k n ię c iu ś le d z tw a ), p rz y czy m c z a s t e n w in ie n z o s ta ć p re c y z y jn ie o z n a c z o n y i z p u n k t u w id z e n ia ta k t y k i p ro w a d z e n ia p o s tę p o w a n ia p rz y g o to w a w c z eg o n ie p o w in ie n b y ć ro z ­ c ią g n ię ty n a c a ły c z a s t r w a n i a te jż e fa z y p o s tę p o w a n ia k a rn e g o . M o ż n a n p . w p ro w a d z ić re g u la c ję , k tó r a p o z w a la ła b y n a s k o r z y s ta n ie z d o b ro d z ie js tw a a r t. 60 § 3 k .k . ty lk o w p r z y p a d k u p r z e d s ta w ie n ia w y m a g a n y c h in fo rm a c ji (ro z p o c z ęc ia p r z e d s ta w ia n ia , g d y ż m oże to b yć c z y n n o ść d łu g o trw a ła ) w c ią g u m ie s ią c a od w y d a n ia p o s ta n o w ie n ia o p r z e d s ta w ie n iu z a r z u tó w d a n e m u sp raw cy . M a to sw oje u z a s a d n ie n ie , g dyż w ta k im p r z y p a d k u s p r a w c a i s t o t ­ n ie p o m a g a o rg a n o m w y m ia r u s p ra w ie d liw o ś c i, a n ie c z e k a b ie r n ie n a e fe k ty ic h p ra cy , a je ś li u z n a , że j e s t w n ie k o rz y s tn e j s y tu a c ji, to p o d e jm u je w sp ó ł­ p ra c ę , u ja w n ia ją c p e w n e in fo rm a c je , k tó r e w c a le n ie m u s z ą b y ć n o w e - t a k j a k m a to m iejsc e te r a z .

Z a s a d n e b y ło b y ta k ż e w p ro w a d z e n ie o b o w ią z k u p o tw ie r d z e n ia z ło żo n y ch z e z n a ń p r z e d s ą d e m - w p r z y p a d k u o b lig a to ry jn e g o z ła g o d z e n ia k a ry . P r z e ­ p is a r t. 60 § 3 k .k . n ie z a w ie ra obecnie w y m o g u a n i k o n s e k w e n tn e g o p o d trz y ­ m y w a n ia p rz e z sp ra w c ę sw o ich w y ja ś n ie ń w to k u całego p o s tę p o w a n ia p rz y g o ­ to w aw czego, a n i te ż p o tw ie rd z a n ia ic h n a ro z p ra w ie g łó w n ej29. P ro p o n o w a n e o b o s trz e n ia n ie p o w in n y fu n k cjo n o w ać w r a m a c h f a k u lta ty w n e g o z ła g o d z e n ia k a ry , g d y ż - t a k j a k ju ż pow yżej w s k a z a n o - p r o k u r a to r w in ie n d ecy d o w ać, czy zło żo n e w y ja ś n ie n ia i p r z e k a z a n e in fo rm a c je w a r te s ą p r e m ii w p o s ta c i z ła g o d z e n ia k a ry . Z m ia n y w p ro p o n o w a n y m z a k r e s ie m o g ły b y u a tr a k c y jn ić

28 Z. Sienkiewicz, [w:] M. Bojarski, J. Giezek, Z. Sienkiewicz, Prawo karne, Część ogólna

i szczególna, Warszawa 2004, s. 345.

Wybrane problemy instytucji małego świadka koronnego.

₅₂₃

in s ty tu c ję m a łe g o ś w ia d k a k o ro n n e g o . I s tn ie je w s z a k m o żliw o ść p r z e k s z ta ł­ c e n ia te g o r o z w ią z a n ia p ra w n e g o w s k u te c z n y i n s t r u m e n t w a lk i z p r z e s tę p ­ czo ścią, w ty m i t ą z o rg a n iz o w a n ą .

N ie w ą tp liw y m a t u t e m in s ty tu c ji m a łe g o ś w ia d k a k o ro n n e g o j e s t jeg o zg o d n o ść z z a s a d ą le g a liz m u . P o d e jrz a n y w s p ó łp ra c u ją c y z o r g a n a m i w y m ia ­ r u s p ra w ie d liw o ś c i s ta je b o w ie m p r z e d o b lic z e m s ą d u , g d z ie z o s ta je ro z lic z o ­ n y ze sw ojej p rz e s tę p c z e j d z ia ła ln o ś c i z u w z g lę d n ie n ie m pom ocy, j a k ą w y k a ­ z a ł się w tr a k c ie w sp ó łp ra c y . N ie n a s tę p u je t u t a j a u to m a ty c z n e u m o rz e n ie p o s tę p o w a n ia k a r n e g o (co j e s t t a k ż e je d n y m z z a r z u tó w p o d n o s z o n y c h w s to s u n k u do ś w ia d k a k o ro n n e g o ), a z a te m is tn ie je m o żliw o ść re a ln e g o w p ro w a d z e n ia w życie z a s a d y p ro p o rc jo n a ln o ś c i - w y so k o ść k a r y i o k re s w a ru n k o w e g o z a w ie s z e n ia w y k o n a n ia te j k a r y m o g ą b yć ró ż n e w z a le ż n o śc i od o k o liczn o ści sp ra w y , a p rz e d e w s z y s tk im od w a rto ś c i p r z e k a z a n y c h p rz e z p o d e jrz a n e g o in fo rm a c ji. E fe k ty w n ie j ta k ż e m o ż n a o d d z ia ły w a ć n a o s ą d z o n e ­ go w s p ó łp ra c o w n ik a w y m ia r u s p ra w ie d liw o ś c i, g dyż do w y k o r z y s ta n ia p o zo ­ s ta je c a ły k a ta lo g o b o w ią z k ó w p rz e w id z ia n y c h p rz y w a ru n k o w y m z a w ie s z e ­ n i u w y k o n a n ia k a ry . D łu ż s z y n iż w p r z y p a d k u k la s y c z n e g o z a w ie s z e n ia o k re s p ró b y j e s t g w a r a n te m re a ln e j re so c ja liz a c ji. P o w ró t b o w ie m do ś w ia ta p rz e s tę p c z e g o s k u tk o w a łb y o d w ie s z e n ie m k a r y i s p o tk a n ie m z b y ły m i to w a ­ rz y s z a m i, k tó ry c h d a n y p o d e jrz a n y p o g rą ż y ł sw o im i w y ja ś n ie n ia m i. Z k ry m i- n o lo g iczn eg o p u n k t u w id z e n ia in s ty tu c ja m a łe g o ś w ia d k a k o ro n n e g o j e s t t a k ­ że c ie k a w s z y m r o z w ią z a n ie m p ra w n y m , w ty m p r z y p a d k u n ie m a b o w ie m o g ra n ic z e ń p o d m io to w y c h , ta k ic h ja k ie z a w ie r a u s ta w a o ś w ia d k u k o ro n n y m . R o z w ią z a n ie to m oże w ięc b yć z a s to s o w a n e ta k ż e w obec szefów czy osób k ie r u ją c y c h z o rg a n iz o w a n y m i g r u p a m i p rz e s tę p c z y m i30, a to w ła ś n ie te o so ­ b y m a ją n a jw ię k s z ą w ie d z ę o d z ia ła ln o ś c i d a n e j g r u p y p rz e s tę p c z e j. P o z y s k a ­ n ie te j w ie d z y s t w a r z a r e a l n ą s z a n s ę n a w y e lim in o w a n ie całej ( e w e n tu a ln ie z n a c z n e j części) g r u p y ze ś w ia ta p rz e s tę p c z e g o 31.

I n s ty tu c ja m a łe g o ś w ia d k a k o ro n n e g o p o w in n a b y ć ro z w ija n a ta k , a b y rz e c z y w iście s t a ł a się e fe k ty w n y m in s t r u m e n t e m w w a lc e z p rz e s tę p c z o ś c ią , z w ła sz c z a z o rg a n iz o w a n ą . P r z y ję te r o z w ią z a n ia w sw o is ty sp o só b u z u p e łn ia ­ j ą in s ty tu c ję ś w ia d k a k o ro n n e g o , k tó r y m a z n a c z n ie w ę ż sz y c h a r a k t e r ze

w z g lę d u n a w p ro w a d z o n e do u s ta w y o g ra n ic z e n ia . W y d aje się je d n a k , iż s y tu a c ja w in n a b yć o d w ró c o n a i m a ły ś w ia d e k k o ro n n y docelow o p o w in ie n o d g ry w a ć p ie rw s z o p la n o w ą ro lę n a g ru n c ie z w a lc z a n ia p rz e s tę p c z o ś c i z o rg a ­ n iz o w a n e j, a ś w ia d e k k o ro n n y m ó g łb y go u z u p e łn ia ć . A by t a k się s ta ło , p o ­ 30 Zgodnie z orzecznictwem nawet w razie skazania za zbrodnię zabójstwa jest możliwe zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary, por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 17 października 2007, II AKa 277/07, Lex nr 327525; postanowienie SN z dnia 12 grudnia 2007, III KK 245/07, OSNKW 2008, nr 2, poz. 16.

31 Odrębnej dyskusji wymaga etyczna strona instytucji zarówno małego, jak i zwykłego świadka koronnego.

tr z e b n e s ą z m ia n y u s ta w o w e s a m e g o a r t. 60 § 3 k .k . o ra z s tw o rz e n ie być m o że a n a lo g ic z n y c h do ś w ia d k a k o ro n n e g o re g u ł o c h ro n y m a ły c h ś w ia d k ó w k o ro n n y c h i osób im n a jb liż sz y c h . T en k ie r u n e k z m ia n y w y d a je się słu sz n y .

Ś w ia d e k k o ro n n y c z y n i w y ło m p r a k ty c z n ie w w ię k sz o śc i n a c z e ln y c h z a ­ s a d p ro c e so w y c h , p a d a ją ta k ż e głosy, iż e ty c z n ie j e s t n ie do z a a k c e p to w a ­ n i a 32. Z m ia n y p r a w a i p r a k ty k i w y m ia r u s p ra w ie d liw o ś c i p o w in n y z m ie rz a ć do o g r a n ic z e n ia m o żliw o ści w y k o rz y s ty w a n ia in s ty tu c ji ś w ia d k a k o ro n n e g o do s y tu a c ji szczeg ó ln y ch . N a le ż y p rz y w ró c ić w y ją tk o w o ść te j in s ty tu c ji, gdyż o b e c n ie s t a ł a się o n a z w y k ły m i n s t r u m e n t e m p r a w n y m s łu ż ą c y m w a lc e z p rz e s tę p c z o ś c ią i to n ie ty lk o t ą n a jg r o ź n ie js z ą - z o rg a n iz o w a n ą . Te z m ia n y m o g ą się je d n a k ż e d o k o n a ć d o p ie ro w m o m e n c ie , g d y tzw . m a ły ś w ia d e k k o ro n n y s ta n ie się e fe k ty w n y m i w y k o rz y s ty w a n y m w p r a k ty c e ś ro d k ie m z w a lc z a n ia p rz e s tę p c z o ś c i. I n s ty tu c ja t a d a je s z a n s ę w a lk i z p rz e s tę p c z o ś c ią z o rg a n iz o w a n ą w zg o d zie z n a c z e ln y m i z a s a d a m i p r a w a p ro ceso w eg o o ra z j e s t do z a a k c e p to w a n ia e ty c z n ie .

Sum m ary

I n s t i t u t i o n o f so c a lle d t h e s m a ll c ro w n w itn e s s in c lu d e d i n a r tic le 60 § 3 o f p e n a l code a s w e ll a s in s t i t u t i o n o f th e c ro w n w itn e s s in tr o d u c e d to o u r le g a l s y s te m w ith r e g u la tio n o n 2 5 th J u n e 1997 is a s s ig n e d to s t r e n g t h e n th e p o s itio n o f ju r is d ic tio n in s tr u g g le s w ith o r g a n is e d c rim e . H o w ev er, th e q u ­ e s tio n a b o u t r e la tio n b e tw e e n th e s e r e g u la tio n i n s t r u m e n t s a r is e s . I n s p ite o f th e fa c t t h a t “th e s m a ll c ro w n w itn e s s ” is le s s c o n tr o v e r s ia l a n d a c c e p ta b le fro m th e p o in t o f v ie w o f th e m a jo r p r o c e d u r a l r e g u la tio n s (e s p e c ia lly th e p rin c ip le s o f le g a lis m ) i t d o e s n o t r e a lly m a t t e r w ith c o m b a tin g o rg a n iz e d c rim e . T h e c la s s ic c ro w n w itn e s s , a lth o u g h i t is n o t a s p e c ia l i n s t r u m e n t a n y m o re , i t is a c c e p te d i n o u r le g a l s y s te m (in s p ite o f th e c ritic s a n d e th ic a l d o u b ts) a n d i t is u s e d m o re o fte n b y ju s tic e a u th o rity .

T h is a r tic le in d ic a te s p r a c tic a l o b s ta c le s d u e to c o n s tr u c tio n o f “t h e s m a ll c ro w n w itn e s s ”, w h ic h in p ra c tic e do n o t allo w to u s e th i s in s t i t u t i o n o n la r g e r sc a le . I n th e a u t h o r ’s o p in io n , “th e s m a ll c ro w n w itn e s s ” is s u p p o s e d to b e c o m e a m a in to o l in w o rk in g a g a in s t o r g a n is e d c rim e , a n d th e i n s t i t u ­ tio n o f th e c ro w n w itn e s s is s u p p o s e d to b e o n ly its s u p p le m e n t, h o w e v e r p ro c e e d in g to s u c h s itu a tio n r e q u ir e s c h a n g e s o f p ro v is io n s o f la w a s w e ll a s c o u r t o f ju s tic e p ra c tic e .