R O C Z N I K I G L E B O Z N A W C Z E T . X , Z . 2, W a r s z a w a 1961
MARIAN GÓRSKI
W ARTOŚĆ NAW OZOW A SA LETRO-M O CZN IK A 1
Katedra Chemii Rolniczej SGGW—Warszawa
Czysta sa le tra w apniow a Ca(NOs)2 • 4H2O zaw iera około 14% azotu N i jest bardzo higroskopijna. Aby podw yższyć zaw artość azotu, dodaje się pew ną ilość azotanu am onu, tak że zaw artość azotu podwyższa się do około 15,5%* azotu N. A le higroskopijność, najw iększa w ada tego n a wozu, pozostaje. D latego to na uw agę zasługuje tw orzenie soli kom pleksow ej z azotanu w ap n ia i m ocznika. Ta sól odpow iada m niej w ięcej w zorow i: С а(Ж )з)2 • CO(NH2)2 • ЗН2О. Tego ro dzaju p ro d u k t zaw iera około 20% N, w ty m w postaci azotanów 10,07%, w postaci m ocznika rów nież 10,07%. M ożna by oczywiście m ówić o zm niejszeniu ilości wody k ry sta liz ac y jn e j, przez co podw yższyłaby się procentow a zaw artość azotu.
Tego ro d zaju p ro d u kt, k tó ry m ożna by nazwać saletro-m ocznikiem , w p orów naniu do sa le try w apniow ej m a w iele zalet. P rzed e w szystkim jest on m ało higroskopijny, i w sk u tek tego łatw y w w ysiewie. N astępnie zaw iera 20% azotu, gdy tym czasem n aw et saletra w apniow a wzbogacona azotanem am onu, tzw . sa le tra w apniow a polska, zaw iera tylko 15,5% azotu. Z ty ch powodów w skazane jest bliżej poznać w artości nawozowe saletro-m ocznika.
Przepro w ad ziliśm y k ilk a dośw iadczeń, p orów nując jego w artość n a wozową z sa le trą w apniow ą i m ocznikiem , poniew aż p ro d u k t te n jest m niej więcej w połowie m ocznikiem , a w połowie sa le trą w apniow ą. W y konaliśm y trz y dośw iadczenia ze w zrastający m i daw kam i azotu. Jedn o z nich w ykonaliśm y w 1956, a dwa w 1957 r. W yniki dośw iadczenia z ro k u 1956 są um ieszczone w tabl. 1. D ośw iadczenie to zostało założone na zw ykłym piasku, a więc w w a ru n k ach niedogodnych dla m ocznika. N a leżało się spodziewać, że m ocznik będzie działał gorzej od sa le try w a pniow ej. Tym czasem średn ia ze w szystkich daw ek w y kazu je m niej w ię cej tak ie sam e działanie m ocznika jak sa le try w apniow ej, n ato m iast
342 M. Górski
T a b l i c a 1
P lo n y ow sa w rok u '<956 na zwykłym p ia s k u g r u b o k r y s t a lic z n y m Oat y i e l d s i n 1956 on o r d in a r y c o a r s e - g r a i n e d sand Dawka a z o t u - N it r o g e n d o s e g /w a z o n - g / p o t u f n o ś c i P r z e d z i a ł / P = 0 , 9 5 / Ś r e d n ia d l a nawozu P r z e d z ia ł u f n o ś c i 0 , 2 0 , 4 0 , 6 0 , 8 1 ,0 C o n f. i n t e r v . Mean f o r f e r t i l . C o n f. i n t e r v . Z ia r n o - С)orn M ocznik - U rea 4 ,2 CU 6 1 3 ,0 1 4 ,5 1 4 ,6 1 1 ,2 S a l e t r a w apniow a Cal&Lum n i t r a t e 4 , 4 8 , 7 1 5 ,0 1 4 ,5 1 4 ,5 1 1 ,4 S a le t r o - m o c z n ik N it r o u r e a 5 , 0 9 , 5 1 3 ,1 1 5 .1 1 8 ,1 0 ,3 9 1 2 ,1 0 , 1 8 Słom a - S t rav/ M ocznik - U rea 1 1 ,0 1 8 ,0 2 1 ,4 2 4 , 0 • 2 4 ,7 1 9 ,8 S a l e t r a wapniow a Caljçium n i t r a t e 1 1 ,1 1 7 ,4 2 4 ,1 2 6 ,5 2 5 , 8 2 1 ,0 S a l e t r o -m o c z n ik N it r o u r e a 1 1 ,4 1 9 ,4 2 3 ,9 2 5 ,4 2 8 ,2 0 ,5 5 2 1 ,6 0 , 25 В ег a z o t u : p lo n z ia r n a -• 0 ,2 1 g /w a z o n , p lo n sło m y - 1 ,4 7 g /w a z o n . W ith o u t n it r o g e n : c o r n y i e l d ■- 0 ,2 1 g /p o t , str a w y i e l d 1 ,4 7 g / p o t . T a b l i c a 2 P lo n y ow sa w roicu vy?7 na g l e b i e £ l i - i i £ s t o - p i a s z c z y s t e J w S k i e r n ie w ic a c h
Oat y i e l d s in 1937 on loariy sand in S k i e r n ie w i c e
Ila w ó z-F ert i l i z e r .'.'a i:i wica a z o t u - t r o g e n d o se ę /w a z o n - s / p o t P r z e d z i e ł u f n o ś c i / P = 0 , 9 5 / C o n f. i n t e r v . ś r e d n ia d l a nawozu P r z e d z ia ł u f n o ś c i 0 , 2 0 ,4 0 , 6 0 , 8 1 .0 Mean f o r f e r t i l . C o n f. i n t e r v . Z ia r n o - .;orn b o c z n ik - U rea 7 ,2 1 2 ,5 1 4 ,0 1 3 ,2 1 6 , 2 1 3 ,0 S a l e t r a wapniowa C alcium n i t r a t e 9 , 6 1 3 ,3 1 4 ,7 1 4 ,7 15 ,1 1 3 ,5 S a le t r o - m o c z n ik N it r o u r e a 9 , 6 1 2 ,3 1 4 ,5 1 4 ,7 1 5 ,9 0 , 5 0 1 3 ,4 0 , 2 2 Słom a - S traw I,toc z n ik - U rea 1 4 ,0 2 0 ,4 2 4 ,4 2 3 ,9 2 5 ,1 2 1 ,6 S a l e t r a w apniow a C a lciu m n i t r a t e 1 5 ,8 2 0 ,5 2 1 ,4 2 2 ,2 2 3 ,0 2 0 ,6 S a le t r o - m o c z n ik IT itro u rea 1 6 ,5 1 9 ,0 2 2 , 8 2 2 , 0 2 4 , 8 0 ,6 2 2 1 ,0 0 , 2 8 Eez a z o t u : p lo n z ia r n a - 2 , 6 g /w a z o n , p lo n słom y - 5 , 9 g /w a z o n . W ith ou t n it r o g e n : c o r n y i e l d - 2 , 6 g / p o t . s tr a w y i e l d 1 ,4 7 g / p o t .
Wartość nawozowa saletro-mocznika 343
tro chę lepiej działa saletro-m ocznik, zwłaszcza przy w ysokich daw kach azotu. To lepsze d ziałanie saletro-m ocznika jest poza przedziałem ufności, dla w spółczynnika ufności 0,05.
Rów nież plon słom y k sz ta łtu je się w te n sposób, że o trzy m u jem y wyższe plony na saletrze w apniow ej niż na m oczniku, a na saletro-m ocz- nik u o trz y m u je m y jeszcze wyższe plony niż na saletrze w apniow ej (tabl. 1).
W n astęp n y m ro k u przeprow adzono znów dośw iadczenia z owsem, ale już nie na piasku g ru b o k ry staliczn y m , lecz na glebie skierniew ickiej. W tab licy 2 zam ieszczone są plony owsa. Na ogół w szystkie plony ziarna na poszczególnych daw kach są m n iej w ięcej jednakow e; je d y n y w y ją te k stanow i plon ziarna p rzy m ałej daw ce azotu w postaci m ocznika. Że w szystkie te trz y naw ozy d ziałają m n iej w ięcej jednakow o, w idać to ze śre d n ie j dla w szystkich daw ek. O trzy m an e w artości dla m ocznika, sa le try w apniow ej i saletro-m ocznika są m niej w ięcej jednakow e. To samo dotyczy plonu słom y.
Oba te dośw iadczenia w ykazały, że saletro-m ocznik działa rów nie do brze ja k saletra w apniow a i m ocznik. D ziałanie ty ch nawozów jest m niej więcej jednakow e, ale saletro-m ocznik m a lepszą w ysiew ność niż saletra w apniowa, a to z pow odu sw ojej daleko m niejszej higroskopijności. Nie ulega w ątpliw ości, że saletro-m ocznik m ógłby być stosow any w dość szerokiej skali w p rak ty c e rolniczej, pod w arunkiem , że jego cena będzie niższa niż cena azotu w saletrze w apniow ej.
STRESZCZENIE
A zotan w apnia tw orzy z m ocznikiem sól kom pleksow ą o wzorze С а(Ж )з)2 • CO(NH2)2 * ЗН2О. Sól ta zaw iera teo rety czn ie 20,14% N w połowie w postaci azotanow ej, a w połowie w postaci m ocznika. P ro d u k t ten , nazw any saletro-m ocznikiem , m a daleko m niejszą higroskopo- wość niż sa le tra w apniow a. Z ty m łączy się daleko lepsza „w ysiew ność” . K oszty opakow ania, tra n s p o rtu i przechow yw ania są niższe niż w p rz y p adku sa le try w apniow ej.
Z saletro-m o cznik iem przeprow adzono dośw iadczenia wazonowe, po ró w nując te n p ro d u k t z działaniem s a le try w apniow ej i m ocznika. O ka zało się, że ta k jak należało oczekiwać, działanie saletro-m ocznika nie u stę p u je d ziałaniu an i sa le try w apniow ej, an i też m ocznika.
344 M. Górski M. ГУРСКИ У Д О БРИ ТЕЛ ЬН А Я Ц ЕН Н О СТЬ СЕЛИ ТРО -М О ЧЕВИ Н Ы Кафедра Агрохимии Главной Сельскохозяйственной Школы — Варшава Р е з ю м е Кальциевая селитра образует с мочевиной комплексную соль, формула которой — Са(ЖЭз)2 • CO(NH2)2 • ЗН2О. Эта соль теоретически содержит 20,14% N, приче одна ее половина имеет вид нитрата, а вторая полови на — мочевины. Этот продукт, названный селитро-мочевиной, отличается значительно меньшей гигроскопичностью сравнительно с кальциевой се литрой; при этом „высевная способность“ гораздо больше. Стоимость его тары, транспорта и хранения дешевле, чем для кальциевой селитры. В вегетационных опытах, проведенных с селитро-мочевиной, действие этого продукта сравнивалось с действием кальциевой селитры и мочевины. Согласно предположениям оказалось, что действие селитромочевины не уступает ни действию кальциевой селитры, ни мочевины. М. GÓRSKI
F E R T IL IZ IN G VALUE OF NITRO U REA
Chair of Agrochemistry, Central College of Agriculture, Warsaw
S u m m a r y
Calcium n itra te form s w ith u re a a com plex salt w ith th e form ula Ca(N03)2 • CO(NH2)2 * ЗН2О. This salt contains th eo re tic ally 20,14% N, h alf of w hich in n itra te , th e o th er h alf in u rea form . This product, te rm ed n itro u rea, has m uch low er hygroscopicity th a n calcium n itra te ,
so th a t its „d issem in ation ” capacity is m uch b e tte r. Also th e costs of packing, tra n sp o rta tio n and sto rin g are low er w ith calcium n itra te .
C om parative pot tests w ere m ade betw een th e action of n itro u re a and th a t of calcium n itra te an d urea, respectively. T hey proved, as had been expected, th a t the action of n itro u re a w as in no w ay in ferio r to th a t of calcium n itra te or urea.
