S A T U R N IN BOROWIEC, CZESŁAW K W A R TA
PO RÓW N AN IE PO ŚR E D N IE J i BEZPO ŚRED N ICH METOD O K REŚLA N IA W ILGOTNOŚCI GLEB UŻYTKÓW ZIELONYCH
K atedra G leb o zn a w stw a i K atedra U p raw y Łąk i P a stw isk W SR Szczecin
WTśród czynników siedliskow ych użytków zielonych na pierw szy plan w ysuw ają się pod w zględem swego w pływ u na roślinność sto su n k i wod ne, zw iązane przede w szystkim w naszych w aru n k ach z głębokością
w ody gruntow ej.
Ocena w ilgotności gleb użytków zielonych jest m ożliw a do przep ro w adzenia:
— na podstaw ie bezpośrednich pom iarów poziom u w ody grun to w ej i oznaczenia w ilgotności gleby.
— na podstaw ie roślinności w chodzącej w skład porostu.
Możliwość stosow ania roślinności do oceny w ilgotności gleb użytków zielonych posiada duże znaczenie p rak ty czn e ze w zględu na taniość i szyb kość. M etoda ta w ym aga jed n ak gruntow nego badania w różnych w a ru n k ac h glebow ych oraz pow iązania uzyskanych w yników z w artościam i liczbowym i, um ożliw iającym i p rak ty czne w yko rzystan ie w yników dla celów m elioracyjnych.
K ieru jąc się pow yższym i w zględam i przeprow adzono w latach 1956— 1958 b ad ania terenow e, k tó re m iały na celu:
— u stalen ie w ilgotności b adanych gleb łąkow ych z jed nej stro n y za pom ocą bezpośrednich pom iarów głębokości w ody gruntow ej i zaw artoś ci w ody w glebie, z drugiej zaś stro n y za pom ocą składu gatunkow ego porostu. Stopień w ilgotności gleb w yrażono w postaci ,,średnich liczb w ilgotności w edług H. E l l e n b e r g a [2], k tóre w ylicza się w zależ ności od liczebności poszczególnych roślin i ich przynależności do okre ślonych g rup ekologicznych, w skazujących n a w ilgotność gleby (m etoda
ta i in ne zostały szczegółowo om ówione w osobnej pracy S. B o r o w c a [i]);
— porów nanie w yników o trzym anych obu m etodam i i stw ierdzenie, czy istn ieje p ew na zależność m iędzy ty m i w ynikam i;
632 S. Borowiec, С. Kwarta
— u stalen ie optym alnego dla celów gospodarczych poziom u w ody g ru n to w ej na podstaw ie w yników b ad ania w artości paszow ej porostu
z pow ierzchni o różnym stop n iu w ilgotności.
Jako obiekt badań w ybran o uży tk i zielone na tere n ie gospodarstw a Lipki w pow. stargardzkim , woj. szczecińskie.
P rzydatność w spom nianego obiektu do ty ch badań m ożna ująć w n a stęp ujący ch pu nk tach:
— Na bc.ćianym obszarze w y stęp u ją piaski luźne, gleby m urszaste, to rfiasto -m in eraln e i torfow e p ły tk ie na p iasku luźnym , a więc gleby szczególnie w rażliw e na stosunki wTodne.
Zróżnicow anie m ezoreliefu pociąga za sobą zróżnicow anie głębo kości poziom u w ody gruntow ej.
— Niskie położenie obiektu oraz jego pow iązanie z leżącym obok dużym zbiornikiem w odnym , jak im jest jezioro M iedwie, zapew nia znacz ną stabilizację poziom u w ody gru n to w ej w ciągu roku.
Obszar ten jest typow y pod w zględem glebow ym , hydrologicznym , roślinnym i sposobu użytkow ania dla całego obszaru użytków zielonych, leżących na północ od jeziora M iedwie.
W w y b ran y ch punktach, różniących się glebowo poziom em w ody gruntow ej i roślinnością, obliczono na podstaw ie w ielu pom iarów śred nią głębokość poziom u w ody grun tow ej, pojem ność w odną profilów glebow ych oraz „średnią liczbę w ilgotności” H. E l l e n b e r g a. Na tej podstaw ie w ykonano m apy średniej głębokości w ody gru nto w ej oraz „średnią liczb w ilgotności” badanego obszaru.
P orów nanie ty ch m ap w ykazało ich zasadniczą zgodność, podobnie jak i zestaw ienie danych uzyskanych na podstaw ie bezpośredniego i pośred niego określenia w ilgotności bad an y ch gleb, jak to w yn ika z tablicy,
w której przytoczono przykładow e dane.
Pom ijając w iele szczegółowych w niosków głów ne w yniki badań m ożna ująć w n astępujących p un k tach:
1. P odstaw ow ym w ynikiem przeprow adzonych badań było stw ie r dzenie, że na badanym teren ie istn ieje zasadnicza zgodność pom iędzy ustalonym i га pom ocą bezpośrednich pom iarów średnim i głębokościam i poziom u w ody g runto w ej i pojem nościam i w odnym i profilów glebow ych, a „średnim i liczbam i w ilgotności” w yliczonym i w edług E l l e n b e r g a n a podstaw ie roślinności w chodzącej w skład profilu.
2. Pow iązanie stosunkow o łatw y ch do u stalen ia „średnich liczb w il gotności” z głębokością w ody gru nto w ej oraz w artością paszow ą użytków um ożliw ia szybkie w yodrębnienie n a obszarze na północ od jeziora M ied w ie pow ierzchni posiadających optym alną, n ad m iern ą lub niedostateczną wilgotność, oraz stw ierdzenie dla ty ch ostatnich, o ile należałoby obniżyć lub podnieść poziom w ody g ru n to w ej, aby osiągnąć stan optym alny.
Metody określania wilgotności gleb użytków zielonych 633
Wyniki b ezpośredniego i pośred n ieg o o k r e ś le n ia w ilg o tn o ś c i g le b
Dominujące
Zaw art. s u b s t.
Ś rednia
głębokośćiZawartość wody w p r o f i l u glebowym do 50 cm mm Ś re d n ia lic z b a w ilg o t n o śc i W artość paszowa • Gieba g a tu n k i
p o ro stu pow ierzchziom ie ni^wym poziomu wody gruntowej cm masy z ie lo n e j sia n a P ia se k luźny kocanka piaskowa
kłosówka w e łn is ta 1,5 150 60-70 1 ,2 12 12 hâurszasta na p ia sk u luźnym kostrzew a czerwom w ie c h lin a łąkowa kostrzew a owcza 5 ,6 90 170-190 2 ,6 23 24 T o r f ia s to mine r a ln a na p ia sk u luźnym w ie c h lin a łąkowa 4 9,5 70 270-310 3 ,2 86 81 T o rf ia s to mine r a ln a na p ia sk u luźnym s i l n . zmursS. kostrzewa czerwona kłosó\.^a w e ln ie ta t r z ę ś l i c a modra 12,3 15,5 60 50 210-220 230-240 3 ,4 3 ,7 28 32 32 34 Torfowa p ły tk a na p ia sk u luźnym kostrzew a czerwona m ie tlic a biaław a śm iałek darniowy 39,7 50 300-310 3 ,8 59 59 kostrzewa czerwona śm iałek darniowy 4 8 ,4 50 36Ö-390 3 ,9 50 50 mozga trz c in o w a ta tuizyca z a o s trz o n a ÏQ .J 4 9 ,6 50 25 380-390 390 4 .9 4 .9 70 28 49 28 # W ylir.rcta wg H. E lle n b e rg a LIT ER A TU R A
[1] B o r o w i e c S.: O n iek tórych m etodach ocen y sied lisk i p oszczególn ych czyn n ik ó w sied lisk o w y ch u ży tk ó w zielon ych . P o stęp y N auk Roln., nr 3, 1959. [2] E l l e n b e r g H.: W iesen u nd W eiden u nd ih re stan d örtlich e B ew ertu n g.
