Krzysztof Nowiński
Jubileusz prof. Jerzego Remera
Ochrona Zabytków 31/3 (122), 196-197
JU B IL E U SZ O W Y PR O GR AM TV Z CYKLU „OCALIĆ OD Z A P O M N IE N IA ”
Pod koniec 1977 r. Telewizja Polska nada ła pięćdziesiąty program z cyklu Ocalić o d zapomnienia. Cykl ten narodził się w 1971 r., początkow o programy ukazywa ły się nieregularnie, później co dwa m ie siące, a od połow y 1974 r., kiedy zaczęła je realizować N aczelna Redakcja Publicy styki Kulturalnej, co miesiąc. Celem tych programów jest nie tylko pokazywanie i omawianie polskich zabytków, ale także krytykowanie zaniedbań, interwencje w w y padkach bezmyślnej dewastacji obiektów zabytkowych, dyskusje nad różnymi spor nymi zagadnieniami ich ochrony.
Warto przypomnieć program poświęcony warszawskim Powązkom , Łodzi oraz jej przemysłowej i mieszkalnej zabudowie z X IX i X X w ., programy o architekturze
drewnianej, o Zamościu czy o laureatach konkursu Ministerstwa Kultury i Sztuki na najlepszych użytkow ników obiektów zabytkowych.
Programy cyklu wzbudzały i wzbudzają ożyw ione dyskusje i niejednokrotnie p o magają w podejmowaniu właściwych de cyzji. Przykładem m oże być program pt. Sopot retro (1975 r.), dzięki któremu wstrzymane zostały decyzje dotyczące w y burzania w illi, stawiania wieżowców i za miany drewnianego sopockiego mola na betonowe.
Program pt. Drewniane m iasteczka uzyskał jedną z czterech głównych nagród na VII Przeglądzie Film ów o Muzeach i Za bytkach w Kielcach w 1974 r. W 1975 r. cykl Ocalić od zapomnienia stał się laurea
tem „Złotego E kianu”, a w 1978 r. Gene ralny Konserwator Zabytków prof, dr W. Zin udekorował najstarszych stażem realizatorów programu złotym i odznaka mi „Za Opiekę nad Zabytkami” . Cykl rea lizowany jest przez red. Z. H alotę przy współpracy red. K . Berlinga. D o stałych współrealizatorów należą: red. red. B. Sa łacka, W. D obrow olski, F. Majkowski, H . Kucharski, J. Popczyk, I. Kwiatkow ska, K. M ielech i lektor L. Szołajski. N ależy dodać, że 19 maja 1978 r. nadany został 57 program pt. O zabytkach inaczej, poświęcony działalności Ośrodka D ok u mentacji Zabytków w Warszawie.
K rz ys zto f Nowiński
URBANISTYKA I SA N A C JA M IA ST — SEM IN A R IU M W IN GELH EIM
W dniach 14— 16 lutego 1978 r. odbyło się w Ingelheim (R F N ) seminarium poświę cone problem om przebudowy i rewalory zacji miast historycznych, zorganizowane przez Akadem ię im. Fridtjofa Nansena. Jest to zasłużona placówka, działająca przy tamtejszym Uniwersytecie Ludowym (Volkshochschule), rozwijająca międzyna rodową współpracę kulturalną.
Obrady otworzył prof. Hans-H einz Eppel- heimer, dyrektor Uniwersytetu Ludowego, podkreślając wagę spraw ochrony spuściz ny historycznej we współczesnej rozbudo wie miast. Przewodniczącym został dr Erwin M orlock, prezes Związku Architek tów Rheinland-Pfalz.
W czasie obrad w ygłoszono następujące referaty :
Frank Rauda, P rzepisy prawne w planowa niu przestrzennym i budownictwie (w R F N ); Peter Zlonicky, Sanacja m iast w pow iąza niu z ich rozwojem przestrzennym na p r z y
kładzie konkretnych miast (Bamberga i Lemgen);
H ans-D ieter D yroff, Rewaloryzacja m iast w Europie',
Wojciech K alinow ski, Rewaloryzacja miast
w Polsce.
Prócz tego przedstawiciele władz admini stracyjnych i planowania przestrzennego przedstawili szczegółow o problemy prze budowy m iasta Bingen, które uczestnicy mieli m ożność poznać bliżej w czasie objazdu terenowego.
W seminarium wzięło udział ok oło 50 osób — głównie przedstawiciele służb pla nowania przestrzennego i studenci wyż szych uczelni.
M ałe m iasto Ingelheim, położone nad R e nem w odległości o k oło 20 km od M o guncji, pow stało stosunkow o niedawno przez połączenie kilku starych ośrodków osadniczych: Nieder Ingelheim, Ober Ingelheim, Freiweinheim (dawny port nad
Renem ) i in. Wzmianki źródłow e wymie niają, że w 787 r. K arol Wielki spędzał w Ingelheim święta Bożego Narodzenia. W tym czasie musiało tu powstać m onu mentalne palatium, którego relikty zacho wały się do dzisiaj. Trzy obszerne, otoczo ne krużgankami dziedzińce zamknięte były od wschodu budowlą na planie pod kow y o wewnętrznej średnicy ponad 50 m, z bramą na osi, od zachodu — budowlą mieszkalną i kaplicą (ok. 5 5 x 1 8 m) oraz aula regia (62 X 15 m). Badania prowadzo ne w latach sześćdziesiątych pozw oliły na dokładne rozpoznanie pierwotnego zarysu budowli oraz późniejszych przebudów ottońskich. D ziś zachowały się ponad po wierzchnią fragmenty murów, miejscami dochodzące do 3 m wysokości.
Wojciech Kalinowski
JU B IL E U S Z PR O F. JERZEG O REM ERA
W dniu 15 kwietnia 1978 r. odbyły się w Toruniu uroczystości jubileuszowe z oka zji 90-lecia urodzin prof. Jerzego Remera, twórcy polskiego konserwatorstwa. Prof. J. Remer urodził się w 1888 r. w Zatorze k oło W adowic. Studiował historię litera tury i historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim w K rakowie, następnie we Francji, Niem czech i W łoszech. W latach 1916— 1919 był asystentem Cesarsko- Królewskiego Urzędu K onserwatorskiego w Krakowie, a w latach 1919— 1922 — konserwatorem zabytków na terenie okrę gu częstochowskiego, później zaś woje
wództwa kieleckego. W iatach 1922— 1928 był konserwatorem zabytków oraz kierow nikiem Katedry H istorii Sztuki na U n i wersytecie im. Stefana Batorego w W ilnie. W 1928 r. został pow ołany na stanowisko pierwszego w naszym kraju generalnego konserwatora zabytków w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicz nego. Pełnił tę funkcję do 1939 r. Prze prowadził w tym czasie reorganizację służ by konserwatorskiej oraz utworzył Central ne Biuro Inwentaryzacji Zabytków, które go działalność zapoczątkowała fachowe i systematyczne prace przy spisie polskich
zabytków. Był także inicjatorem wydawa nia pierwszego polskiego czasopism a kon serwatorskiego pt. „Ochrona Zabytków Sztuki”, którego kontynuacją jest kwar talnik „Ochrona Zabytków” .
W 1945 r. J. Remer został wojewódzkim konserwatorem zabytków i naczelnikiem Wydziału Kultury w Urzędzie W ojewódz twa Pomorskiego w Toruniu, prowadząc także wykłady na Uniwersytecie im. M. Kopernika. W 1947 r. objął stanowisko dyrektora toruńskiego Muzeum Miejskie go (obecnie Okręgowe), organizując je w Ratuszu, który został odbudowany też
Uroczystość jubileuszowa и7 W ielkiej Sali M ieszczańskiej Ratusza w Toruniu (fo t. Z . Siew ak)
dzięki Jego inicjatyw ie. W T oruniiT J. R e m er zrealizow ał swoje plany sprzed wojny, a m ianow icie stw orzył K ated rę K onserw a torstw a i Z abytkoznaw stw a na W ydziale S ztuk Pięknych U M K (obecnie Instytut Z abytkoznaw stw a i K onserw atorstw a). Prof. J. R em e r otrzy m ał wiele odznaczeń, m. in. K rzyż K om andorski i K rzyż O fi cerski O rd e ru O drodzenia Polski, złote odzn ak i U M K i P T T K .
D o tej k ró tk iej n o ty biograficznej prof. J. R em era należy jeszcze d o d ać olbrzym i d o ro b ek publicystyczny, k tó reg o w ybór został w ydany przez O środek D o k u m en tacji Z a b y tk ó w 1.
P ro g ram uroczystości jubileuszow ych z okazji 90-lecia u ro d zin prof. J. Remera obejm ow ał sesję naukow ą na tem at M u
zealnictwo i konserwatorstwo, urządzoną
w Bibliotece G łów nej U M K , o raz w ieczór w R atu szu Starom iejskim . N a sesji, której przew odniczył prof. d r St. L orentz, a o tw arcia d o k o n ał prof, d r W. W oźnicki, re k to r U M K , wygłoszone zostały n astępu jąc e referaty :
A leksander G ieysztor, H istoryk wobec za
bytku',
Ja n Z achw atow icz, Ochrona zabytków ar
chitektury,
J a n B iałostocki, H istoria s z tu k i i konser
watorstwo;
Jerzy F rycz, Konserwatorstwo ja k o dyscy
plina akadem icka;
B ohdan Rym aszewski, M uzealnictwo a kon
serwatorstwo Jerzego Rem era po pół wieczu;
A ndrzej M ichałow ski, Teoria i p ra k ty k a
konserw atorska na p rzykładzie ochrony za b ytkó w ziem i kieleckiej.
1 ]. R e m e t , Studia z muzealnictwa i konserwator- torstwa, t. I — Studia z muzealnictwa, t. II — Studia
U roczystości wieczorne zagaił dy rek to r M uzeum O kręgow ego w T o ru n iu , m gr Z. C iara, a Laudatio w ygłosił prof. d r St. L o rentz. N astępnie w ygłoszono przem ów ie n ia okolicznościow e o ra z odczytano liczne listy i telegram y gratulacyjne. Ju b ilat
otrzy-z konserwatorstwa, „Biblioteka Muotrzy-zealnictwa i O
chrony Zabytków” , seria B, Warszawa 1976.
m ał gratulacje m . in. od pizew odniczącego R ady Państw a H . Jabłońskiego, władz partyjnych, państw ow ych o raz tow arzystw naukow ych. N a zakończenie uroczystości odczytane zostało przem ów ienie Jubilata i odbył się koncert.
K rz y s zto f N ow iński
OTWARCIE PARKU ETNOGRAFICZNEGO
I O GÓ LNO POLSK A KONFERENCJA PARKÓW ETNOGRAFICZNYCH W KOLBUSZOW EJ
W dniu 4 m aja 1978 r. odbyło się u ro czyste otw arcie pierw szej części P arku E tnograficznego w K olbuszow ej, połączo ne z ogólnopolską k onferencją parków etnograficznych, zorganizow aną w dniach 4 i 5 m aja przez M inisterstw o K u ltu ry i Sztuki, W ydział K u ltu ry i Sztuki U rzędu W ojew ódzkiego w Rzeszow ie i M uzeum K u ltu ry L udow ej w K olbuszow ej. P ro te k to ra t n ad o bchodam i o bjął podsekretarz stan u w M inisterstw ie K u ltu ry i Sztuki — G en eraln y K o n serw ato r Z abytków , prof, d r W ik to r Z in.
Z organizow anie P ark u E tnograficznego w K olbuszow ej, reprezentującego budow n ictw o ludow e środkow ej i północnej Rzeszowszczyzny, zam ieszkanej przez gru py etn o g raficzn e L asow iaków i Rzeszowia- ków , naw iązuje do koncepcji wysuwanej n a początku ubiegłego dziesięciolecia przez prof. G e ra rd a C io łk a (z lokalizacją w Ł ań cucie) i doc. F ran ciszk a K o tu lę (z lo k a lizacją w G łogow ie M ałopolskim ). O sta teczna lokalizacja p a rk u w obecnym miej scu n astąp iła w 1970 r., w następstw ie przejęcia inicjatyw y jego budow y przez ówczesny W ydział K u ltu ry P W R N w Rze szow ie, przy w spółdziałaniu Tow arzystw a K u lturalnego im . G o slara w K olbuszow ej.
Prace budow lane rozpoczęto w 1974 r. O becnie n a terenie p ark u , obejm ującym 26 h a, znajduje się 18 obiektów . D o z a kończenia budowy przew iduje się przenie sienie około 80 obiektów . O rganizacyjnie p a rk zw iązany jest z M uzeum K u ltu ry Ludowej w Kolbuszow ej.
U roczystego otw arcia p a rk u dok o n ał prof. W iktor Z in, po czym nastąp iło zw iedzanie budynków , urozm aicone pokazam i trad y cyjnych rzem iosł wiejskich (kow alstw o, tkactw o), kierm aszem w yrobów lu d o w ych, występem kapeli regionalnej i ob ia dem złożonym z miejscowych potraw . Program o b rad wypełniły w ystąpienia na następujące tem aty: F ranciszek M idura, w icedyrektor w Z arządzie M uzeów i O ch ro ny Z abytków M inisterstw a K u ltury i Sztu ki, Otwarcie konferencji i słowo wstępne; Maciej Skow roński, d y rek to r M uzeum K ultury Ludowej w K olbuszow ej, Historia
budowy i koncepcja Parku Etnograficznego w Kolbuszowej ;
Inga Sapetow a, W ojew ódzki K onserw a to r Z abytków w Rzeszowie, O pieka skan
senu nad za bytkam i architektury ludowej w terenie;
Stefan Lew, M uzeum K u ltu ry Ludow ej w K olbuszow ej, Specyfika kulturowa Laso
wiaków i R zeszow iaków ;
Jerzy T ur, M uzeum K u ltu ry Ludow ej w K olbuszow ej, P ark Etnograficzny w Kol
buszowej na tle skansenów p o lskich;
H en ry k O lszański, M uzeum B udow nictw a L udow ego w S an o k u , Problem y inwenta
ryzacji obiektów zabytkow ych dla potrzeb skansenowskich ;
M a ria B rylak-Z ałuska, Sądecki P a rk E tn o graficzny, D okum entacja etnograficzna dla
wnętrz skansenowskich.
W obszernym słowie w stępnym d r F . M i d u ra om ów ił histo rię m uzealnictw a sk an senowskiego w Polsce, w ym ieniając n a j wcześniejsze inicjatyw y (wystawy w W ied n iu i Lwowie w siedem dziesiątych i dzie więćdziesiątych latach X IX w.), realizacje sprzed pierwszej w ojny św iatow ej (m . in. skansen kurpiow ski w N ow ogrodzie Ł o m żyńskim ) i koncepcje z okresu dw udziesto lecia. N astępnie w spom niał o stw orzonych po ostatniej wojnie ak tach praw nych, służą cych ochronie d ó b r ku ltu ry . M ów iąc o fo rm ach ochrony zabytków budow nictw a ludow ego, d r M idura wydzielił trzy kie runki p ostępow ania: 1) zachow anie wsi w ich daw nym układzie (dotyczy to co n a j m niej k ilk u n astu wsi), 2) objęcie och ro n ą pojedynczych zag ró d , 3) przenoszenie bu dynków do park ó w etnograficznych. W d a l szym ciągu w ypow iedzi d r M id u ra sc h a ra k
