PIOTR GRUBA1, JAN MULDER2, PIOTR PACANOWSKI1
WPŁYW DRZEWOSTANU
N A SIEDLISKOWY INDEKS GLEBOWY
IMPACT OF FOREST STANDS
ON THE TROPHIC SOIL INDEX
1 Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Katedra Gleboznawstwa Leśnego 2 Department of Plant and Environmental Sciences, Norwegian University of Life
Sciences in Aas, Norway
Abstract: The investigations were carried out to check how selected soil properties are affected by pine forest, compared to oak, beech, hornbeam and spruce forest stands, with special respect to changes in soil characteristics involved in SIG (trophic soil index). Samples were taken in soil profiles located in a 4x4 m grid; sixteen samples were collected from the A horizon (0-10 cm). The SIG is a robust index, which can be prone to modification caused by the type o f current forest. The content o f fine fractions is related to soil parent material and is not affected by the plant community. Due to the manner how SIG is calculated, changes in the sum o f base cations or acidity occurring under trees impact in topsoil are compensated by the volume o f the unaffected part o f the profile, however its change under long lasting forest influence is probable. N 2:C in the A horizon is the parameter that can be most significantly affected by the change o f the plant cover. Data obtained from the 4x4 m grid stress the need o f extensive sampling o f the A horizon in the investigation sites to cover the spatial variability o f the soil properties.
Słowa kluczowe: gleba leśna, drzewostan, siedliskowy indeks glebowy, SIG Key words: forest soil, forest stand, trophicsoil index, SIG.
WSTĘP
Siedliskowy indeks glebowy SIG [Brożek 2007; Brożek, Zwydak 2011] jest sposo bem ilościowej waloryzacji gleby dla celów gospodarki leśnej, w tym również w plano waniu składu gatunkowego drzewostanów na siedliskach leśnych [Lasota i in. 2011], a nawet na gruntach bezleśnych [Wanic, Błońska 2011]. Dlatego też, wartość tego wskaź nika, w założeniu, ma być odporna na modyfikację gleby powodowaną przez zbiorowi sko roślinne i ma także odzwierciedlać potencjalną żyzność gleby. Konstrukcja SIG jest oparta o właściwości bryły gleby ujętej do głębokości 1,5 m, co ma zapewnić z jednej strony uwzględnienie właściwości głębszych poziomów, a z drugiej ma zniwelować wpływ wierzchnich poziomów, które potencjalnie są najbardziej podatne na zmiany powodowa ne przez aktualną pokrywę roślinną. Właściwościami uwzględnionymi w obliczeniach SIG są: zawartość części spławialnych ( 0 0 , 0 2 mm) (Czsv), suma zasadowych katio
nów wymiennych (Sv), kwasowość hydrolityczna (Y) oraz wartość stosunku C:N, przy czym Y i C:N znajdują zastosowanie po przeliczeniu (Yv/Czsv i N2:C). Opierając się o dane z literatury można oczekiwać, że poszczególne elementy SIG w pewnym stopniu mogą być modyfikowane przez roślinność, w szczególności drzewostany różnych ga tunków drzew. Zmiany zachodzące w glebach pod wpływem drzewostanów, już od dzie sięcioleci budzą zainteresowanie badaczy. Większość autorów jest zgodna co do zakwa szającego wpływu lasów na glebę, zwłaszcza iglastych [np. Alriksson, Olsson 1995, Augusto i in. 1998; Maciaszek in. 2000; Gruba 2005], przy czym obserwuje się zmiany w skali dużej powierzchni leśnej, jak również odnotowano wpływ pojedynczych drzew, przyczyniających się do obniżania wartości pH o 0,2-0,3 jednostki do odległości ok. 60 - 100 cm od pni [Pallant, Riha 1990]. Badania porównawcze prowadzone w drzewosta nach iglastych i liściastych wykazały, że różnice pomiędzy właściwościami gleb znajdu jących się pod wpływem oddziaływania różnych gatunków drzew dotyczą głównie
wierzchnich poziomów glebowych. Jak podaje Nihlgard [1971] większe zakwaszenie gleby pod drzewostanami świerkowymi w odniesieniu do bukowych (w Szwecji) wyno siło 0,46 jednostki pH na głębokości 0-5 cm, a na głębokości 5-10 cm już tylko 0,28 jednostki. Według tego autora gleby świerczyn cechowały się również większym nagro
madzeniem materii organicznej w wierzchnich poziomach, jednakże w skali całego profi lu jej ilość była podobna, co oznaczało, że w glebach pod drzewostanami bukowymi większa ilość materii organicznej była gromadzona w głębszych poziomach. Natomiast przeprowadzone przez Rangera i Nysa [1994] badania porównawcze pomiędzy glebami drzewostanów świerkowych i dębowo-bukowych (we francuskiej części Ardenów) wykazały, że pod świerczynami znacznie większe ilości materii organicznej gromadziły się w górnych poziomach glebowych, podczas gdy głębsze poziomy nie różniły się jej zawartością. Opierając się o dane z literatury [np. McBride 1994] można oczekiwać, że skład gatunkowy drzewostanu może mieć wpływ na takie elementy SIG, jak suma katio nów wymiennych, kwasowość hydrolityczna, a szczególnie wartość parametru N2:C.
Celem przeprowadzonych badań było określenie istotności wpływu na właściwości gleby drzewostanów sosnowych w odniesieniu do zmian powodowanych przez drzewo stany dębowe, bukowe, grabowe i świerkowe, ze szczególnym uwzględnieniem zmian właściwości ujętych do obliczeń SIG.
TEREN I METODY BADAŃ
Na podstawie map drzewostanów nadleśnictw, wskazówek leśników i wizji tereno wych, wytypowano dwanaście powierzchni badawczych, stanowiących porównywalne do siebie pary (tab. 1). Zostały one zlokalizowane w Małopolskiej krainie przyrodniczo- leśnej, na terenie Nadleśnictw: Dąbrowa Tarnowska (D bl, Db2, Sol, So2), Niepołomice (Db3, Św, So3, So4) oraz Krzeszowice (Bk, Gb, So5 i So6). Kryterium wyboru stanowił jednolity skład gatunkowy, odpowiednio: dąb (3 powierzchnie), świerk, buk, grab (po jednej powierzchni) oraz występowanie w pobliżu powierzchni odniesienia pokrytej drze
wostanem sosnowym (w sumie 6 powierzchni). W poszukiwaniach odpowiednich po wierzchni kierowano się założeniem, że gleby w parach powinny być podobne pod wzglę dem właściwości, szczególnie pod względem uziamienia. Taką wstępną ocenę przepro wadzono na podstawie wierceń świdrem glebowym.
Na każdej powierzchni badawczej wykonano odkrywkę glebową, w której z każdego poziomu genetycznego pobrano próbki o nienaruszonej strukturze do oznaczeń gęstości objętościowej oraz próbki o strukturze naruszonej do pozostałych analiz. Następnie, na
każdej z powierzchni w siatce kwadratów 4x4 m pobrano 16 próbek z mineralnej warstwy gle by o miąższości 0-10 cm (wcze śniej w miejscach poboru próbek zdjęto poziom organiczny). W próbkach gleb pobranych z pro fili glebowych oznaczono: gę stość objętościową m etodą cy- linderkową uziamienie metodą sitow o-areom etryczną, pH w H20 potencjometry cznie, kwaso wość hydrolityczną (Y) w wy ciągu (CHLCOO) Ca o stężeniu
1 mol dm'3^ metodą miareczkową do pH 8,2 przy użyciu Titratora Meter Toledo, zawartość kationów zasadowych Ca2+, K+, Mg2*, Na+ w wyciągu IM CH COONH4 me todą ICP wraz z obliczeniem ich sumy (S), zawartość węgla orga nicznego (C) i azotu ogółem (N) przy użyciu analizatora LECO CNS 2000. Ze względu na niskie war tości pH w badanych glebach przy jęto, że gleby są wolne od węgla nów, a zatem oznaczony tą metodą węgiel jest pochodzenia organicz nego. Ten sam zestaw analiz, z wy jątkiem uziamienia i gęstości obję tościowej, wykonano na próbkach powierzchniowych.
WYNIKI BADAŃ
I DYSKUSJA
Na podstawie wyników analiz wykonanych w próbkach pobra nych z profili glebowych zlokalizo wanych na powierzchniach badaw czych, w oparciu o założenia przed stawione w pracy Brożka i in. [2007], dla bryły gleby o wymiarach 1x1x1,5 m obliczono wartości wskaźnika SIG (Czsv, Sv, Yv/Czsv, N2:C) oraz przypisano im wartości wskaźnika klasy (W , W , Wy,
W ) w skali 1—10 (tab. 2). TA B E L A 1. Loka liz ac ja i ch ar a kt ery sty ka p o w ie r z c h n i b a d a w c z y c h T A B L E 1. Lo calization an d cha racteristics of th e inve stiga tion si te s Pa ry p ro fi li S y m b o l L ok al iz ac ja D rz ew o st a n Ty p i p od ty p gle by P ro fi le pa ir s p o w ie rz ch n i L oc al iz at io n F or es t st an d S oi l un it [W R B 2 0 0 6 ] P lo t' s sy m bo l 1 Db 1 N 50 03 .7 7 8 E 20 3 6 .4 0 5 D ąb - O ak 10 0% R d za w a b ie li co w a - A lb ie A ren oso l S o l N 50 0 3 .7 29 E 20 36 .4 7 4 S os n a - Pi ne 10 0% B ie li co w a w ła śc iw a - H ap lic P od zo l 2 Db 2 N 50 0 3 .7 6 1 E 20 3 6 .2 5 3 D ąb - O ak 10 0% R d za w a b ie li co w a - A lb ie B ru ni c A re no so l So 2 N 50 0 3 .8 77 E 20 3 6 .3 5 9 S os n a - Pi ne 10 0% B ie li co w a w ła śc iw a - H ap lic P o d zo l 3 Db 3 N 50 0 1 .6 97 E 20 2 2 .3 1 5 D ąb - O ak 10 0% B ie li co w a w ła śc iw a - H ap lic P o d zo l So 3 N 50 0 1. 7 32 E 20 2 2 .3 7 0 S os n a - Pi ne 10 0% R d za w a b ie li co w a - A lb ie B ru ni c Ar eno sol 4 Św N 50 0 2 .8 49 E 20 2 2 .5 8 9 Św ie rk - S p ru ce 10 0% G le jo -b ie li eo w a w ła śc iw a - G le yi e A lb ie Po d zo l So 4 N 50 0 2 .8 6 3 E 20 2 2 .7 0 7 S os n a - Pi ne 10 0% G le jo -b ie li co w a w ła śc iw a - G le yi e A lb ie P od zol 5 Bk N 50 0 6 .4 56 E l 9 4 6 .4 1 8 B uk - B ee ch 90 % P ło w a ty p ow a - H ap lic L u v is o l So 5 N 50 0 6 .7 9 9 E l 9 4 6 .7 1 3 S os n a - Pi ne 10 0% P ło w a ty p ow a - H ap lic L u v is o l 6 Gb N 50 0 6. 8 42 E l9 4 6 .9 3 8 G ra b - H or nb ea m 80 % P ło w a ty p ow a - H ap lic L u v is o l So 6 N 50 0 6 .7 29 E l 9 4 6 .7 8 4 S os n a - Pi ne 10 0% P ło w a ty p ow a - H ap lic L u v is o l
TABELA 2. Elem enty SIG obliczone na podstaw ie danych uzyskanych z profili glebow ych oraz przyporządkowane im w artości klasy. Czsv: zaw artość części spław ialnych [kg l,5 m '3 gleby]; Sv: sum a kationów zasadow ych m ol(+) l,5 m '3 gleby; Yv/Czsv.: k w asow ość hydrolityczna Yv m ol(+) l,5 m ‘3 podzielona przez Czsv; N 2:C obliczone dla pierw szego (w ierzchniego) poziom u mineralnego (zw ykle A , lub E)
TABLE 2. Elements o f SIG (soil site index) calculated on the basis o f data obtained from soil profiles and their classes. Czsv: the content o f fine fraction [kg l,5 m ‘3 o f soil]; Sv: sum o f base cations m ol(+) 1,5m-3 gleby; Yv/Czsv.: hydrolityc acidity Yv in m ol(+) 1,5m-3 divided by Czsv; N 2:C calculated only for first mineral soil horizon (A or E)
Powierzchnia Plot
Czsv. ...Sv Yv/Czsv. N2/C WCZS | WS WY WN SIG
Wartość - Values Klasa - Class
Dbl 111,2 8,4 0,585 0,004 6 5 6 4 21 Sol 64,7 5,8 1,137 0,003 4 4 2 3 13 Db2 246,4 4,0 0,340 0,005 7 3 8 4 22 So2 41,9 l U 1,934 0,002 2 6 1 2 11 Db3 382,3 11,1 0,301 0,004 8 6 8 4 26 So3 71,2 8,4 1,082 0,007 4 5 3 5 17 Św 100,9 7,8 0,846 0,004 6 5 4 4 19 So4 85,7 6,8 0,933 0,003 5 4 4 3 16 Bk 572,2 87,8 0,159 0,011 9 9 9 8 35 So5 589,8 71,4 0,212 0,020 9 9 8 9 35 Gb 762,5 65,1 0,145 0,025 9 9 9 10 37 So6 642,5 98,0 0,142 0,006 9 9 9 5 32
Jak wynika z tabeli 2, pomimo starań o założenie powierzchni badawczych w podob nych warunkach glebowych, różnice zawartości części spławialnych wskazują na zróż nicowanie skał macierzystych. Jest to szczególnie widoczne w parach dąb-sosna, gdzie wyższe zawartości części spławialnych (Czsv) powodowały przewarstwienia cięższego materiału, w głębszych poziomach glebowych. Suma kationów zasadowych (Sv) nie wykazywała wyraźnego związku ze składem gatunkowym drzewostanu, dostrzegalna natomiast była zależność od uziamienia. Kwasowość przeliczona (Yv/Czsv) w większo ści przypadków była wyższa w glebie pod drzewostanami sosnowymi niż liściastymi, natomiast wartość wskaźnika N2:C, po którym spodziewano się najsilniejszego związku z drzewostanem nie rozdzielała jednoznacznie gleb drzewostanów iglastych i liściastych.
Nieco inny obraz uzyskano analizując elementy SIG jedynie w górnej (0-10 cm) war stwie gleby mineralnej, na podstawie danych z szesnastu punktów rozmieszczonych w siatce 4x4 m (tab. 3). Założono, że zawartość części spławialnych na powierzchni nie zmienia się, nie była więc rozpatrywana. W przypadku kwasowości (tu nie przeliczonej), większe wartości stwierdzono w glebie pod drzewostanem iglastym, jednak zmienność tego parametru była tak duża, że zakresy Y zachodziły na siebie. Podobnie w przypadku danych, pochodzących z profili glebowych, wartość sumy zasadowych kationów wy miennych (również nie przeliczonej) nie wykazywała związku z dominującym gatunkiem lasotwórczym, a zakresy wartości we wszystkich parach powierzchni zachodziły na siebie.
TABELA 3. Z m ienność w ła śc iw o śc i gleb y (podano w artości mediany, w artości m inim alnej i maksymalnej, n=16) zw iązanych z SIG: kw asow ości hydro litycznej (Y ), sum y kationów zasado w ych (S) i przeliczonej wartości stosunku C:N w poziom ie 0-10 cm gleby mineralnej badanych pow ierzchni. W przypadku wartości N 2:C podano rów nież wartość klasy (WN, mediana i zakres w artości)
TABLE 3. Variability o f soil properties (m edians, minimum and maximum values, n=16) related to SIG: hydrolityc acidity (Y ), sum o f base cations (S) and C:N in 0-10 cm o f mineral soil o f the investigated sites. In case o f N 2:C the median and range o f class (W N) is given
Powierzchnia Plot Y S N 2C Dbl 9,8 (4.9-15.3)i0.36 (0,21-0,55) 0,0057 (0,0032-0,0086) 15(3-7) Sol 11,4 (7,1 -19,5) 0,29 (0,20-0,83) 10,0034 (0,0023-0,0058) 3(2-5) Db2 8,1 (4.4-10.5) 0,48 (0,29-0,83) 0,0058 (0,0051-0,0071) 5(5-6) So2 14,3 (7,3-34,4)10,50 (0,24-1,27) 0,0035 (0,0022-0,0073) 3(2-6) Db3 8,6 (6,8-10,9); 0,51 (0,34-0,67) 10,0065 (0,0053-0,0075) 5(5-6) So3 16,4 (12,9-25,0)10,78 (0,46-1,01) 10,0042 (0,0030-0,0069) 4(2-6) Św 12,7 (9,9-19,9)10,58 (0,22-1,44) 10,0040 (0,0025-0,0053) 4(2-5) So4 11,1 (7,2-25,0) i 0,41 (0,22-0,78) 10,0025 (0,0018-0,0048) 2(1-4) Bk 9,2 (7,5-13,4);0,75 (0,40-0,92) 0,0087 (0,0064-0,0114) | 7(5-8) So5 16,8 (9,9-33,8) 1,24 (0,74-2,61) 10,0125 (0,0080-0,0180) 8(6-9) Gb 7,7 (4,4-13,2)13,11 (0,93-7,38) |0,0144 (0,0119-0,0183) 8(8-9) So6 12,1 (9.2-16,9)11,39 (0,73-2,83) j 0,0075 (0,0057-0,0105) 6(5-8)
Wartość parametru N2:C jest szczególnie istotna w tej analizie porównawczej, ponie waż do obliczeń SIG uwzględnia się tylko wartość tej cechy w pierwszym poziomie mineralnym, tak więc w tym przypadku można również określić wartość tego parametru (tab. 3). Stwierdzono, że pod wpływem drzewostanu sosnowego parametr N :C obniża się o około 1-2 klasy (z wyjątkiem pary buk-sosna) i jest to wskaźnik dość konsekwent nie odzwierciedlający różnicę pomiędzy glebami drzewostanów liściastych (dębowych i grabowego) od sosnowych. Należy również zwrócić uwagę na rozbieżności pomiędzy wartością tego parametru, określonego na podstawie pojedynczej próbki pobranej w pro filu glebowym, a wartością mediany z 16 pomiarów.
DYSKUSJA
Wpływ składu gatunkowego drzewostanu na kwasowość hydrolityczną jest związa ny ze zróżnicowaniem jakości i ilości opadu organicznego, a w efekcie zawartości materii organicznej w glebie. Kwasowość hydrolityczną jest rodzajem kwasowości potencjalnej, nie mającej ścisłego związku z kwasowością czynną jej źródłem oprócz wodoru (zwią zanego wymiennie i niewymiennie) jest glin wymienny i glin pochodzący z połączeń z glebową materią organiczną [Pokojska 1992, McBride 1994, Gruba 2003, 2004]. Zwięk szenie kwasowości w objętości profilu glebowego jest efektem zwiększenia zawartości
materii organicznej (jako głównego źródła pojemności sorpcyjnej), przy zachowaniu sta łej puli kationów zasadowych. Zatem większa kwasowość w wierzchniej warstwie gleby pod drzewostanami sosnowymi sugeruje, że są to gleby bardziej zasobne w materię orga niczną, co częściowo koresponduje z wynikami uzyskanymi przez Nilhgarda [1971], Rangera i Nysa [1994] oraz Maciaszka i in. [2000].
Przed przystąpieniem do prac badawczych oczekiwano, że gleby drzewostanów li ściastych będą się charakteryzować wyższą zawartością kationów zasadowych, gdyż w powszechnej opinii mają one większą niż drzewostany iglaste zdolność wzbogacania wierzchnich warstw gleby w kationy zasadowe, pobierane z głębszych poziomów. Uzy skane wyniki wskazują jednak, na znaczne podobieństwo gleb porównywanych drzewo stanów pod względem zawartości kationów zasadowych zarówno w całych profilach, jak i analizowanej szczegółowo wierzchniej warstwie gleby. Nie negując faktu, że ściółka gatunków iglastych jest znacznie bardziej zasobna w kationy zasadowe [np. Dziadowiec 1990; Binkley, Giardina 1998], należy się odnieść do podobnej obserwacji dokonanej w glebach drzewostanów świerkowych w USA. Lawrence i in. [1997] proponują wyjaśnie nie, że retencja Ca i innych kationów uwalnianych ze ściółki jest silnie ograniczona przez kationy glinu, które silniej niż inne jony zaadsorbowane w glebie blokuje ich wymianę.
Analiza związku pomiędzy wartością stosunku C:N a składem gatunkowym drzewo stanu i uziamieniem gleb badanych powierzchni, została przeprowadzona w pracy Gruby i Pacanowskiego [2010]. Autorzy stwierdzili, że w glebie pod drzewostanami liściastymi wartość stosunku C:N była konsekwentnie niższa niż pod sosnowymi i świerkowym, choć w znacznym stopniu ta różnica może być maskowana zróżnicowanym uziamie niem. Wartość stosunku C:N w tkankach roślinnych [Stump, Binkley 1993; Scott, Bin kley 1998] przenosi się na jego wartość w wierzchniej warstwie gleby, ale jest ona silnie modyfikowana zawartościąminerałów ilastych, mających istotny wpływ na jakość i skład chemiczny materii organicznej w glebie [Rumpel i in. 2004]. Analiza Gruby i Pacanow skiego [2010] wyjaśnia, że wyjątkowo wysoka wartość klasy dla parametru N2/C (tab. 3) wynika z dużej zawartości frakcji iłu koloidalnego.
Uzyskane wyniki wskazują że SIG jest wskaźnikiem żyzności gleby, który w pew nym stopniu jest podatny na modyfikacje pod wpływem oddziaływania drzewostanu. Zawartość części spławialnych jest cechą dziedziczoną po skale macierzystej i nie może być łączona z wpływem roślinności. Zmiany w zawartości kationów zasadowych lub kwasowości, spowodowane oddziaływaniem drzew mogą być znaczne, zwłaszcza pod wpływem długiego czasu oddziaływania. Lecz jeśli przyjąć za prawdziwy fakt, że wpływ drzewostanu zaznacza się tylko w wierzchniej (do kilku centymetrów) warstwie gleby, to zmiany tych dwóch parametrów mogą zostać zrównoważone przez właściwości prze ważającej, niezmienionej części profilu. Ze względu na specyfikę obliczeń parametru N2:C (odnosi się tylko do wierzchniego poziomu, a nie całego profilu), jak i wyraźny jego związek z jakością dopływającej materii organicznej N2:C jest parametrem, który w naj większym stopniu (0 1-2 jednostki) może być zmieniony przez zmianę pokrywy roślin nej.
Przestrzenna zmienności wartości N2:C określona na podstawie wyników analiz szes nastu próbek wierzchniej warstwy gleby pobranych na powierzchni około 150 m2 wska zuje na potrzebę pobierania do analiz kilku próbek lub próbek zbiorczych, aby ująć zmien ność tej cechy w skali przestrzennej.
WNIOSKI
1. Wpływ drzewostanów na gleby zwykle jest najbardziej zauważalny w ich wierzch nich warstwach, dlatego też przeprowadzone badania były skupione na wierzchniej, 10-centymetrowej warstwie mineralnej (tuż) poniżej poziomu organicznego. Wpływ drzewostanu na glebę, najbardziej zaznaczył się w wielkości parametru TsfrC i przez to może zmienić wartość SIG (o 1-2 jednostki), gdyż w tym przypadku głębsze warstwy gleby już nie są uwzględniane w obliczeniach. Wpływ drzewostanu jest również widoczny w wielkości kwasowości hydrolitycznej, ten efekt jednak może być zniwelowany przez sposób obliczania SIG (ujęcie całego profilu, do głębokości 1,5 m). W dłuższej perspektywie czasowej znaczna modyfikacja wartości SIG przez drze wostan jest prawdopodobna.
2. W zależności od miejsca pobrania próbki (w skali relatywnie niewielkiej powierzch ni), wartość parametru WN, wynikająca z wartości 1SP:C może znacząco wpłynąć na wartość SIG, dlatego zaleca się pobranie próby zbiorczej z poziomiu próchnicznego, reprezentującej kilka miejsc.
LITERATURA
A LR IK SSO N A., O LSSO N M.T. 1995: Soil changes in different age classes o f N orw ay spruce (.Picea abies (L.) K arst.) on affo rested farm land. P la n t a n d S o il, 168-169: 1 0 3 -1 1 0 .
A U G U STO L., B O N N A U D P., R A N G ER J. 1998: Im pact o f tree species on forest soil acidification. F orest
E c o lo g y a n d M a n a g e m e n t, 105: 6 7 -7 8 .
BIN K LEY D., G IA RD IN A C. 1998: W hy do tree species affect soil? T he warp and w o o f o f tree-soil interac tio n s. B io g e o c h e m istry , 42: 8 9 -1 0 6 .
BR O ŻEK S. 2007: Liczbow a w ycena J a k o ś c i” gleb - narzędzie w diagnozow aniu siedlisk leśnych. Sylw an, 151 (2): 3 5 - 4 2 .
B R O ŻE K S., LA SO TA J., ZW Y D A K M ., W ANIC T., G R U B A P., B Ł O Ń SK A E. 201 la : Z astosow anie siedli skow ego indeksu glebow ego (SIG) w diagnozie typów siedlisk leśnych. Rocz. G lebozn. 62, 4: 133-149. B R O Ż E K S., Z W Y D A K M ., LA SO TA J., R Ó Ż A Ń S K I W. 201 lb : Z a ło ż e n ia m eto d y czn e b ad ań zw iązk ó w
pom iędzy g leb ą a zespołam i roślinnym i w lasach. Rocz. G lebozn. 62, 4: 16-38.
D Z IA D O W IE C H. 1990: R o z k ła d śc ió łe k w w y b ran y ch ek o sy ste m a c h leśn y ch (m in e ra liz a c ja , u w a ln ia n ie sk ła d n ik ó w pokarm ow ych, h u m ifik acja). U n iw ersy tet im. M. K o p ern ik a w Toruniu, pp. 137.
G R U B A P. 2003: G lin w glebach leśnych regionu Żyw ieckiego. Rocz. G lebozn. 54, 4: 5 7-66.
G R U B A P. 2004: O rganiczne kom pleksy glinu w glebach brunatnych Beskidów. Rocz. Glebozn. 55, 1: 135-141, G R U B A P. 2005: W pływ składu gatunkow ego lasów na zakw aszenie gleb w Beskidach. P roblem y Zagospoda
ro w a n ia Z iem G ó rskich , 52: 2 5 -3 0 .
G R U B A P , PACAN OW SKI P. 2010: W pływ składu gatunkow ego drzew ostanu i uziam ienia na w artość stosun ku C:N w glebach leśnych. Rocz. G lebozn. 61, 4: 5 7-68.
LA W REN CE G .B ., DAVID M .B ., B A ILEY S.W. SH O RTLE W.C. 1997: A ssessm ent o f soil calcium status in red spruce forests in the n o rth eastern U n ited S tates. B io g e o ch em istry 38: 1 9-39.
M ACIASZEK W., G RU BA P., JANUSZEK K., LASOTA J., WANIC T., ZW YDAK M. 2000: Degradacja i regrada-cja gleb pod wpływem gospodarki leśnej na terenie Żywiecczyzny. W ydawnictwa A R w Krakowie, ss. 88. M cB R ID E M. 1994: E n vironm ental chem istry o f soils. O xford U n iv ersity Press, NY, ss. 416.
N IH L G L R D B. 1971: P edological influence o f spruce planted on form er beech forest soils in Scania, South Sw eden. O ikos, 22: 3 0 2 -3 1 4 .
PALLANT E., RIH A S.J. 1990: Surface soil acidification under Red pine and N orw ay spruce. S o il Sci. Soc. Am.
J ., 54: 1 1 2 4 -1 1 3 0 .
P O K O JS K A U. 1992: A dsorbcja i w ym iana kationów w p róchnicach leśnych. R ozpraw y UM K. T oruń 1992,
PP-R A N G EPP-R J., N Y S C. 1994: The effect o f spruce (Picea abies K arst.j on soil developm ent: an analytical and e x p erim en tal ap p ro ach . E u ro p ea n J o u r n a l o f S o il S cien ce, 45: 1 9 3 -2 0 4 .
R U M PEL C., E U ST R H U ES K., K Ó G E L-K N A B N ER I. 2004: L ocation and chem ical com position o f sta b ili zed organic carbon in topsoil and subsoil horizons o f two acid forest soils. S o il B iology & B iochem istry, 36:
SC O TT N .A ., BIN K LEY D. 1998: Foliage litter quality and annual N n et m ineralization: com parison across N o rth A m erican fo re st sites. O eco lo g ia , 111: 1 5 1 -1 5 9 .
STU M P L .M ., B IN K L E Y D. 1993: R e la tio n sh ip s betw een litte r q u ality and n itro g en a v a ila b ility in R ocky M o u n ta in forest. Can. J. For. R es. 23: 4 9 2 -5 0 2 .
W A N IC T., B Ł O Ń S K A E. 2011: Z a sto s o w a n ie m eto d y SIG w o c e n ie p rz y d a tn o śc i te re n ó w p o ro ln y c h do hodow li lasu. Rocz. G lebozn. 62, 4: 173-181.
W R B 2006. K lasyfikacja Z asobów G lebow ych Świata.
dr inż. Piotr Gruba
Katedra Gleboznawstwa Leśnego Uniwersytet Rolniczy w Krakowie A l 29 Listopada 46, 31- 425 Kraków e-mail: rlgruba@cyf-kr.edu.pl
