Informacje pomocnicze przy wypełnianiu wniosków o przyznanie pomocy materialnej w roku akademickim 2010/2011
Składając wnioski o przyznanie pomocy materialnej wykazujecie Państwo wszystkie dochody, jakie uzyskała Państwa rodzina w 2009 roku.
W skład rodziny wchodzą:
1) student;
2) małŜonek studenta, a takŜe będące na utrzymaniu studenta lub jego małŜonka dzieci niepełnoletnie, dzieci pobierające naukę do 26 roku Ŝycia, a jeŜeli 26 rok Ŝycia przypada w ostatnim roku studiów, do ich ukończenia, oraz dzieci niepełnosprawne bez względu na wiek;
3) rodzice, opiekunowie prawni lub faktyczni studenta i będące na ich utrzymaniu dzieci niepełnoletnie, dzieci pobierające naukę do 26 roku Ŝycia, a jeŜeli 26 rok Ŝycia przypada w ostatnim roku studiów, do ich ukończenia, oraz dzieci niepełnosprawne bez względu na wiek.
Dziecko niepełnosprawne-dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności, określonym w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych.
Opiekun faktyczny dziecka-oznacza osobę faktycznie opiekującą się dzieckiem, jeŜeli wystąpiła z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka.
Dochodów, o których mowa pkt 3 nie wlicza się do dochodu, jeŜeli student jest samodzielny finansowo.
Student jest samodzielny finansowo
jeŜeli on lub jego małŜonek spełnia łącznie następujące warunki:1) posiadał stałe źródło dochodów w ostatnim roku podatkowym;
2) posiada stałe źródło dochodów w roku bieŜącym;
3) jego miesięczny dochód w okresach, o których mowa w pkt 1 i 2, nie jest mniejszy od minimalnego wynagrodzenia za pracę pracowników ogłaszanego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, obowiązującego w ostatnim miesiącu ostatniego roku podatkowego w przypadku dochodu studenta z ostatniego roku podatkowego i obowiązującego w miesiącu złoŜenia wniosku o przyznanie stypendium (dochód rozumiemy jako dochód netto)
4) nie złoŜył oświadczenia o prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego z rodzicami bądź jednym z nich.
Dochód
- dochodzie – oznacza to, po odliczeniu kwot alimentów świadczonych na rzecz innych osób (np. gdy jeden z Państwa rodziców płaci alimenty byłej Ŝonie/ byłemu męŜowi, kwotę płaconych alimentów odejmuje się od dochodu):a) przychody podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych na podstawie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, pomniejszone o koszty uzyskania przychodu, naleŜny podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia społeczne niezliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne (wykazane w zaświadczeniu z Urzędu Skarbowego),
b) deklarowany w oświadczeniu dochód z działalności podlegającej opodatkowaniu na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, pomniejszony o naleŜny zryczałtowany podatek dochodowy i składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne (wykazane w oświadczeniu pobieranym na naszej stronie internetowej),
c) inne dochody niepodlegające opodatkowaniu na podstawie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych: – renty określone w przepisach o zaopatrzeniu inwalidów wojenny
Dochody niepodlegające opodatkowaniu wymienione są w art. 3 pkt. c ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz w oświadczeniu o dochodach nieopodatkowanych, które jesteście Państwo obowiązani złoŜyć z kompletem dokumentów o przyznanie pomocy materialnej, nawet jeŜeli dochód nieopodatkowany wynosi 0 zł.
Najczęstszymi dochodami niepodlegającymi opodatkowaniu, z którymi się Państwo spotykacie są:
- alimenty na rzecz dzieci,
- stypendia określone w przepisach o systemie oświaty, przepisach Prawo o szkolnictwie wyŜszym oraz w przepisach o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, a takŜe inne stypendia przyznawane uczniom lub studentom,
- kwoty diet nieopodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych, otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich,
- dochody uzyskane z gospodarstwa rolnego, Do dochodu rodziny nie wliczamy:
- dochodów studenta jeŜeli jest samodzielny finansowo,
- świadczeń, o których mowa w art. 173 ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyŜszym, czyli:
1) stypendium socjalnego;
2) stypendium specjalnego dla osób niepełnosprawnych;
3) stypendium za wyniki w nauce lub sporcie;
4) stypendium ministra za osiągnięcia w nauce;
5) stypendium ministra za wybitne osiągnięcia sportowe;
6) stypendium na wyŜywienie;
7) stypendium mieszkaniowego;
8) zapomogi.
- świadczeń otrzymywanych na podstawie Działania Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego „Wyrównywanie szans edukacyjnych poprzez programy stypendialne”;
- świadczeń pomocy materialnej dla uczniów otrzymywanych na podstawie ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.16)).
Średniomiesięczny dochód na członka rodziny liczymy w następujący sposób:
1. sumujemy wszystkie dochody osiągnięte przez wszystkich członków rodziny w 2009 r., 2. następnie dzielimy otrzymaną wysokość dochodu na 12 miesięcy,
3. a następnie dzielimy przez ilość członków rodziny.
Utrata i uzyskanie dochodu
utrata dochodu – oznacza utratę dochodu spowodowaną:
a) uzyskaniem prawa do urlopu wychowawczego,
b) utratą prawa do zasiłku lub stypendium dla bezrobotnych,
c) utratą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, z wyłączeniem pracy wykonywanej na podstawie umowy o dzieło,
d) utratą zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, a takŜe emerytury lub renty, renty rodzinnej lub renty socjalnej, z wyjątkiem rent przyznanych rolnikom w związku z przekazaniem lub dzierŜawą gospodarstwa rolnego,
e) wyrejestrowaniem pozarolniczej działalności gospodarczej,
Utrata dochodu ma miejsce w przypadku utraty dochodu stanowiącego podstawę ustalania prawa do świadczeń rodzinnych
uzyskanie dochodu – oznacza uzyskanie dochodu spowodowane:
a) zakończeniem urlopu wychowawczego,
b) uzyskaniem prawa do zasiłku lub stypendium dla bezrobotnych,
c) uzyskaniem zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, z wyłączeniem pracy wykonywanej na podstawie umowy o dzieło,
d) uzyskaniem zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, a takŜe emerytury lub renty, renty rodzinnej lub renty socjalnej, z wyjątkiem rent przyznanych rolnikom w związku z przekazaniem lub dzierŜawą gospodarstwa rolnego, e) rozpoczęciem pozarolniczej działalności gospodarczej.
Uzyskanie dochodu ma miejsce w sytuacji gdy dochód został uzyskany po roku, z którego dochody stanowią podstawę do ustalenia prawa do świadczeń rodzinnych (np. ktoś był bezrobotny a w następnym roku podjął zatrudnienie).
WYROK TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO
z dnia 30 czerwca 2009 r. sygn. akt P 45/08 (Dz. U. z dnia 8 lipca 2009 r.) po rozpoznaniu, z udziałem Ministra Pracy i Polityki Społecznej oraz Prokuratora Generalnego, na rozprawie w dniu 30 czerwca 2009 r., pytania prawnego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, czy § 17 ust. 2 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 2 czerwca 2005 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz. U. Nr 105, poz. 881), w brzmieniu nadanym przez § 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 marca 2006 r.
zmieniającego rozporządzenie w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz. U. Nr 58, poz. 401), w zakresie, w jakim wyłącza moŜliwość pomniejszenia dochodu rodziny w trybie art. 5 ust. 4 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992, ze zm.) o dochód utracony, o jakim mowa w art. 3 pkt 23 ustawy, w części nieznajdującej pokrycia w innym dochodzie uzyskanym w tym samym roku kalendarzowym i nieutraconym do dnia zgłoszenia wniosku o zasiłek, jest zgodny z art. 5 ust. 4 w związku z art. 3 pkt 23 i art. 3 pkt 1, art. 5 ust. 4a w związku z art. 3 pkt 24 ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz z art. 2, art.
32, art. 71 i art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, orzeka:
§ 17 ust. 2 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 2 czerwca 2005 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz. U. Nr 105, poz. 881 i Nr 116, poz. 976, z 2006 r. Nr 58, poz. 401 oraz z 2007 r. Nr 114, poz. 783) jest niezgodny z art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w związku z art. 23 ust. 5 i art. 5 ust. 4 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 i Nr 222, poz. 1630, z 2007 r. Nr 64, poz.
427, Nr 105, poz. 720, Nr 109, poz. 747, Nr 192, poz. 1378 i Nr 200, poz. 1446, z 2008 r. Nr 70, poz.
416, Nr 138, poz. 872 i 875, Nr 223, poz. 1456 i Nr 237, poz. 1654 oraz z 2009 r. Nr 97, poz. 800).
W konsekwencji Wyroku TK instytucję utraty dochodu naleŜy zastosować równieŜ w
sytuacji gdy w roku poprzedzającym okres zasiłkowy osoba utraciła dochód i w ty samym roku kalendarzowym uzyskała inny dochód, którego nie utraciła przed zgłoszeniem wniosku o zasiłek, bez względu na przerwę w uzyskiwaniu dochodów w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy.
Dochód utracony, w części nieznajdującej pokrycia w innym dochodzie uzyskanym w tym samym roku kalendarzowym i nieutraconym do dnia złoŜenia wniosku o zasiłek (np. dana osoba pracowała od stycznia do maja z wynagrodzeniem 2000 zł miesięcznie, straciła tę pracę i od czerwca ub.r. do dziś pracuje u innego pracodawcy z wynagrodzeniem 1500 zł miesięcznie lub przeszła od czerwca na rentę w wysokości 1500 zł miesięcznie i przebywa na tej rencie do dnia dzisiejszego) organ ustalający prawo do świadczeń, w przypadku utraty i uzyskania dochodu w roku poprzedzającym okres zasiłkowy, zobowiązany jest dochód rodziny pomniejszyć o dochód utracony w części nieznajdującej pokrycia w innym dochodzie uzyskanym w tym samym roku kalendarzowym i nieutraconym do dnia złoŜenia wniosku o stypendium.
Przykłady
1.
Rodzina składająca się 3 osób osiągnęła w 2008 roku przeciętny miesięczny dochód w wysokości 3000 miesięcznie. Dochód rodziny w przeliczeniu na 1 osobę wyniósł 1000 zł. Na dochód rodziny osiągnięty w 2008 roku złoŜył się m.in. przeciętny miesięczny dochód ojca w wysokości 1600 zł miesięcznie, który z dniem 31 stycznia 2009 r. utracił pracę. Od dnia 1.02.2009 r. do dnia 30.04.2009 r. pobierał zasiłek dla bezrobotnych. W dniu składania wniosku o stypendium (październik) jest bezrobotny bez prawa do zasiłku.
Jak w tej sytuacji liczymy dochód rodziny?
Od średniomiesięcznego dochodu rodziny naleŜy odliczyć dochód utracony i podzielić przez liczbę członków rodziny.
3000 zł – 1600 zł = 1400 zł : 3 = 466,67 zł 2.
W 4 osobowej rodzinie pracuje jedna osoba, która w 2008 r. do 31 marca pracowała na podstawie stosunku pracy i uzyskała dochód w wysokości 5000 zł miesięcznie. Następnie od 01.04.2008 r.
pracowała u innego pracodawcy z miesięcznym wynagrodzeniem 10 000 zł. Od 1 września 2008 roku przeszła na emeryturę, którą otrzymuje do dnia dzisiejszego w wysokości 2000 zł miesięcznie.
Jak w tej sytuacji liczymy dochód rodziny?
Sumujemy dochody z 2008 r.
(3 x 5000 + 5 x 10 000 + 4 x 2000) = 15 000 + 50 000 + 8000 = 73 000 zł –dochód roczny rodziny
Następnie dzielimy roczny dochód rodziny na 12 miesięcy 73 000 : 12 = 6083,33 zł – średniomiesięczny dochód rodziny
Następnie pomniejszamy dochód rodziny o dochód utracony w części nieznajdującej pokrycia w innym dochodzie uzyskanym w tym samym roku kalendarzowym
(5000 – 2000) x 3/12 + (10 000 – 2000) x 4/12 = 750 + 2640 = 3390 – przeciętny miesięczny dochód utracony
Od średniomiesięcznego dochodu rodziny odejmujemy przeciętny miesięczny dochód utracony 6083,33 – 3390,00 = 2693,33 – średniomiesięczny dochód rodziny pomniejszony o przeciętny miesięczny dochód utracony
Średniomiesięczny dochód rodziny pomniejszony o przeciętny miesięczny dochód utracony dzielimy przez ilość członków rodziny
2693,33 : 4 = 673,33 – średniomiesięczny dochód na 1 członka rodziny 3.
W 4 osobowej rodzinie pracuje jedna osoba. Osoba ta w 2009 r. do 31 marca pracowała na podstawie umowy o pracę i uzyskiwała dochód w wysokości 10 000 zł miesięcznie. W okresie od dnia 1 kwietnia do dnia 31 sierpnia 2009 r. osoba pracowała u innego pracodawcy na podstawie umowy zlecenia z miesięcznym wynagrodzeniem 5000 zł. Od 1 września 2009 r. osoba podjęła ponownie zatrudnienie na podstawie umowy o pracę z miesięcznym wynagrodzeniem 2000 zł, gdzie zatrudniona jest do dnia złoŜenia wniosku o przyznanie stypendium.
Przeciętny miesięczny dochód rodziny w 2009 r. wyniósł:
(3 x 10 000 + 5 x 5000 + 4 x 2000) = 63 000 : 12 = 5250 zł
W tym przypadku naleŜało pomniejszyć dochód utracony w części nieznajdującej pokrycia w innym dochodzie uzyskanym w tym samym roku kalendarzowym.
Osoba uzyskiwała dochód z wynagrodzenia w wysokości najpierw 10 000 zł, następnie 5000 zł, a ostatecznie 2000 zł
(10 000 – 2000) x 3/12 + (5000 – 2000) x 5/12 = 3250 zł Ostateczny przeciętny miesięczny dochód rodziny wynosi:
5250 – 3250 = 2000 2000 : 4 = 500 zł
Jak ustalamy dochód?
JeŜeli osiągamy dochód z gospodarstwa rolnego to roczny dochód z 1 ha przeliczeniowego wyniósł w 2009 r. 1908 zł
JeŜeli osiągamy dochód z wydzierŜawienia gospodarstwa rolnego to naleŜy pamiętać, Ŝe umowa dzierŜawy musi być zawarta w formie pisemnej, na okres co najmniej 10 lat i musi być zgłoszona do ewidencji gruntów i budynków, osobie niebędącej: małŜonkiem wydzierŜawiającego, jego zstępnym lub pasierbem, małŜonkiem zstępnego lub pasierba, osobą pozostającą z wydzierŜawiającym we wspólnym gospodarstwie domowym, małŜonkiem osoby pozostającej z wydzierŜawiającym we wspólnym gospodarstwie domowym.
Ustalając dochód rodziny uzyskany przez dzierŜawcę gospodarstwa rolnego oddanego w dzierŜawę, dochód uzyskany z gospodarstwa pomniejsza się o czynsz z tytułu dzierŜawy.
W przypadku dochodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne, pomniejszającą dochód członka rodziny oblicza się wg wzoru:
S = Sp (P – Sus)
S – składka na ubezpieczenie zdrowotne wyraŜona w złotych,
Sp – stopa procentowa składki na ubezpieczenie zdrowotne ( w tej chwili 9 %), P – przychód wyraŜony w złotych,
Sus – składka na ubezpieczenie społeczne wyraŜona w złotych
I tak np. jeŜeli w zaświadczeniu w Urzędu Skarbowego będą widniały następujące dane:
Przychód – 7000 zł Dochód - 5500 zł Podatek naleŜny 330 zł
Składka na ubezpieczenie zdrowotne – 120 zł Składka na ubezpieczenie społeczne – 390 zł
To najpierw liczymy wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne zgodnie z wzorem:
S = Sp (P – Sus)
S = 9% x (7000 – 390) = 594,90
Następnie obliczamy dochód, który naleŜy podać we wniosku o przyznanie stypendium:
Od dochodu odejmujemy podatek naleŜny, składkę na ubezpieczenie zdrowotne (liczoną wg wzoru) oraz składkę na ubezpieczenie społeczne:
5500 – (330 + 594,90 + 390) = 4185,10
JeŜeli rodzina składa się z 1 osoby to otrzymany dochód dzielimy na 12 miesięcy 4185,10 : 12 = 348,76 - średni miesięczny dochód
JeŜeli rodzina składa się z większej ilości osób np. 3 to otrzymany dochód dzielimy przez 12 miesięcy oraz przez liczbę członków rodziny, w tym przypadku przez 3
4185,10 : 12 = 348,76 : 3 = 116,25 - średni miesięczny dochód
Dokumenty potwierdzające uzyskiwane dochody przez rodzinę
1. zaświadczenia lub oświadczenia stwierdzające wysokość dochodu rodziny, w tym odpowiednio:
a) zaświadczenia z urzędu skarbowego o wysokości dochodów uzyskanych przez członków rodziny w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy, jeŜeli dochody te podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych; wzór zaświadczenia określa załącznik nr 2 do rozporządzenia,
b) oświadczenia członków rodziny o wysokości uzyskanego dochodu w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy, jeŜeli członkowie rodziny rozliczają się na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne;
wzór oświadczenia określa załącznik nr 3 do rozporządzenia,
c) oświadczenia członków rodziny o wysokości uzyskanego w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy innego dochodu niepodlegającego opodatkowaniu; wzór oświadczenia podany na naszej stronie internetowej,
d) zaświadczenie właściwego organu gminy lub nakaz płatniczy o wielkości gospodarstwa rolnego wyraŜonej w hektarach przeliczeniowych ogólnej powierzchni w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy,
e) umowę dzierŜawy, w przypadku oddania części lub całości znajdującego się w posiadaniu rodziny gospodarstwa rolnego w dzierŜawę, na podstawie umowy zawartej stosownie do przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, albo oddania gospodarstwa rolnego w dzierŜawę w związku z pobieraniem renty określonej w przepisach o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej,
f) umowę zawartą w formie aktu notarialnego, w przypadku wniesienia gospodarstwa rolnego do uŜytkowania przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną,
g) przekazy lub przelewy pienięŜne dokumentujące wysokość alimentów, jeŜeli członkowie rodziny są zobowiązani wyrokiem sądu lub ugodą sądową do ich płacenia na rzecz osoby spoza rodziny,
h) kopię odpisu wyroku sądu zasądzającego alimenty na rzecz osób w rodzinie lub kopię odpisu protokołu posiedzenia zawierającego treść ugody sądowej lub kopię odpisu zatwierdzonej przez sąd ugody zawartej przed mediatorem, a takŜe:
– przekazy lub przelewy pienięŜne dokumentujące faktyczną wysokość otrzymanych alimentów oraz zaświadczenie komornika o całkowitej lub częściowej bezskuteczności egzekucji alimentów, a takŜe o wysokości wyegzekwowanych alimentów, w przypadku uzyskania alimentów niŜszych niŜ zasądzone w wyroku, ugodzie sądowej lub ugodzie przed mediatorem,
– oświadczenie o wysokości otrzymanych alimentów oraz zaświadczenie komornika o wysokości wyegzekwowanych alimentów, gdy jest prowadzona egzekucja komornicza, w przypadku uzyskania alimentów wyŜszych niŜ zasądzone w wyroku, ugodzie sądowej lub ugodzie przed mediatorem,
i) dokument określający datę utraty dochodu oraz miesięczną wysokość utraconego dochodu,
j) dokument lub oświadczenie określające wysokość uzyskanego dochodu z pierwszego pełnego miesiąca przez członka rodziny;
2) informację sądu o toczącym się postępowaniu w sprawie o przysposobienie dziecka, w przypadku osoby faktycznie opiekującej się dzieckiem, która wystąpiła o przysposobienie tego dziecka;
3) kopię aktów zgonu rodziców lub kopię odpisów wyroków zasądzających alimenty, w przypadku osoby uczącej się;
4) kopię karty pobytu, w przypadku cudzoziemca przebywającego na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 53 ust. 1 pkt 13 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2006 r. Nr 234, poz. 1694, z późn. zm.), lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej;
5) kopię odpisu prawomocnego wyroku sądu orzekającego rozwód lub separację albo kopię aktu zgonu małŜonka lub rodzica dziecka, w przypadku osoby samotnie wychowującej dziecko;
6) odpis zupełny aktu urodzenia dziecka, w przypadku gdy ojciec jest nieznany;
7) odpis wyroku oddalającego powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego;
8) orzeczenie sądu zobowiązujące jednego z rodziców do ponoszenia całkowitych kosztów utrzymania dziecka.
Dodatkowe dokumenty potwierdzające skład rodziny
1) skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub inny dokument urzędowy potwierdzający wiek dziecka;
2) orzeczenie o niepełnosprawności albo o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności, w przypadku gdy w rodzinie wychowuje się dziecko niepełnosprawne;
3) zaświadczenie szkoły, w przypadku gdy dziecko ukończyło 18 rok Ŝycia;
4) zaświadczenie szkoły wyŜszej, w przypadku osoby uczącej się lub osoby legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności, jeŜeli uczy się w szkole wyŜszej;
