Przemiany osadnictwa wiejskiego pod wpływem turystyki i wypoczynku w świetle literatury

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S

TURYZM 3, 1987

Elżbieta Dziegieć

PR ZEM IAN Y O S A D N IC TW A W IEJS K IEG O PO D W P ŁY W EM TURYSTYKI I W Y P O CZY N K U

W ŚW IETLE LITERATURY

LES T R A N S F O RM A TIO N S DE LA C O L O N IS A T IO N RURALE SO US L'INFLUENCE DU TOU R IS M E ET DU REPOS

En s'appiiyanfc sur la littér atu re p o lo n a is e et fr a nç aise , on a p r é s en té la gr ande ur du m o uv e m en t de rep os o r g a n is é e n doh ors de s v ille s , le s form es d'in stallation , le s c o n s é q u e n c e s éc o n o m iq u e s rés ultant du d év e lo p p e m e n t du rep o s sur le s terr ains ruraux, ains i que le s tr ans for m a tion s p h y sio no m iq u e s , s p a tia les e t de p op ulatio n s'opé rant à l'in tér ieu r de s v illa g e s r em p liss an t le s fon c tio n s to ur istiqu e s elt de repos.

O n a d istin g u é le s p h a se s d es tr ans for m a tion s a yant lie u dan s le s v illa g e s p o lo n a is et fr anç ais so u s l'in flu e nc e du tour is m e et du re po s.

U c iążliw ość ży c ia w m iasta ch , a zw łaszcza w y so k i sto p ie ń k o n c e n tra c ji p rz e strz e n n e j lu d n o ści n a n iew ielk im sto s u n k o w o o b sza rz e, k o n -se k w e n c je o b ecn o ści p rz e m y s łu itp., p o w o d u ją p o trz e b ę p rz e b y w a n ia i w y p o c z y n k u w o d m ie n n y ch w a ru n k a c h , w śro d o w is k u w o ln y m od n ie k o r z y s tn y c h p rz e k s zta łc e ń , w b lisk im k o n ta k c ie z n a tu rą , a w ięc w ś r o -d o w isk u po zam iejskim .

T ra d y c je w y p o c z y n k u na te r e n a c h w ie js k ic h są o dległe. N ie w n ik a ją c w ich h isto rię n ale ż y p o d ik re ślić, iż zjaw isik o to n a b r a ło m a s o -w e g o c h a r a k te r u , z-w łaszcz a -w d r u g ie j p o ło -w ie o b e cn eg o stu lec ia .

W P o lsce, p o II w o jn ie św ia to w e j n a stą p ił sz yb k i ro z w ó j w y p o c z y n -k u p o z am ie js-k ieg o . J a -k p o d aje J. M i c h a l a -k (1978), w 1960 r. ty l-k o z je d n e j fo rm y w y p o c zy n k u , a m ia n o w icie z z o rg a n iz o w a n y ch w cza só w , sk o rz y s ta ło 3,46 m in osób, a w 1973 r. liczb a ta w z ro sła p o n ad 4-krot- n ie (15 m in). W 1977 r. w r u c h u tu r y sty c z n y m p o b y to w y m u c z e stn i-c z y ło 16,5 m in osób. W r o k u 2000 zaś, p rz e w id u je się, iż z te j form y w y p o c z y n k u b ę d z ie k o rz y s ta ć 30,6 m in o só b (S. W a w r z y n i a k 1980).

D o stę p n e m a te r ia ły n ie p o zw a la ją je d n a k n a o dp o w ied ź, ja k ą część teg o ru c h u k ie r u je się lu b b ęd zie k ie r o w a ć n a te r e n y w iejsk ie . N a le ży z a -zn aczy ć, iż w P o lsc e o b sza r y o w a lo r a c h w y p o c z y n k o w y c h , zw iąz an e z p r z e s trz e n ią w iejsk ą , sta n o w ią b lisk o 30 % p o w ie r zc h n i k ra ju . N a o b sz a ra ch ty c h z n a jd u je się p r a w ie p o ło w a k ra jo w e j b az y n o cleg o w ej, p rz y czym sz a c u je się, iż co n ajm n ie j 3/4 r u c h u tu ry s ty c z n e g o k o r z y -sta ją c e g o z n o cleg ó w (p o b y ty i z n a c zn a część w yc iec zek ) o d b y w a się n a te re n a c h w ie jsk ich (S. W a w r z y n i a k 1980).

W e F ra n c ji, w p ier w sz y m o k r e sie p o w o je n n y m , te r e n y w ie js k ie b y -ły ta k ż e g łó w n y m m ie jscem p o b y tó w w a k a c y j n y c h 1. W 1949 r. — 48,5% o g ó ln ej liczb y dn i w a k a c y jn y c h F ra n c u z ó w to dn i sp ęd z o n e w e w sia ch . O d 1975 r. do ch w ili o b e c n e j o d s e te k d n i w a k a c y jn y c h sp ę d z o n y c h ń a te r e n a c h w ie js k ic h w s to su n k u do o g ó ln e j liczb y dn i w a k a -c y jn y -c h j e s t sta ły i w a h a się w g r a n i-c a -c h o d 28 do 29% . W 1981 r. w y n o sił o n 28,7% (M. B o n n e a u 1983). Z o g ó ln ej lic zb y 30 m in F r a n -cuzó w w y je ż d ż a ją c y c h w 1981 r. w c e la c h w y p o c z y n k o w y c h — ok. 8 m in w y p o c z y w a ło n a te r e n a c h w ie jsk ic h . P r z y ta c z a n e lic zb y w sk a z u ją n a n ie m a łe z n a cz e n ie ty c h te r e n ó w w w y p o c z y n k u sp o łe cz e ń stw a f r a n -cu sk ieg o . W se z o n ie letn im , j a k p o d a j e R. L i v e t (1971), ju ż w la ta c h sz e ść d zie siąty c h od 1/4 do 1/3 z a lu d n ie n ia w si f ra n c u sk ich sta n o w ili m ie s z k a ń c y m iast. T a in k r u s ta c ja z a lu d n ie n ia m iejsk ie g o na te r e n a c h w ie jsk ic h m a licz n e k o n se k w e n c je .

C ele m n in iejs ze j p ra c y je s t o k re śle n ie e ta p ó w i sp o so b ó w p r z e m ian , ja k ie d o k o n u ją się w o sa d n ic tw ie w iejsk im p od w p ły w e m r o z -w o ju t u r y s ty k i i -w y p o c z y n k u -w ś-w ie tle l ite r a tu r y p o lsk ie j i f r a n c u s-k iej.

Z e sta w ie n ie p ra c z P o lsk i i F r a n c ji w y d a je się ce lo w y m i u z a s a d n io ny m , g d y ż w k r a ja c h ty c h — ze w z g lę d u n a ich ró ż n y p o zio m ro z w o ju sp o łecz n o g o sp o d ar cze g o , a w k o n s e k w e n c ji z am o żn ości — p r z e -k sz ta łc e n ia w si, j a -k i e d o -k o n u ją się p o d w p ły w e m fu n -k c ji tu r y sty c z n o - -w y p o cz y n k o w ej, z n a jd u ją się n a o d m ien n y c h e ta p a c h . R óżn e są tak ż e sp o so b y ty c h p rze m ian . P o k az a n ie p r z e m ia n w si fr a n c u sk ic h m oże w s k a -zy w ać n a ,p e r sp e k ty w y , ja k ie c z e k a j ą p o lsk ie o sa d n ictw o w iejsk ie .

• N in ie jsz y a r ty k u ł z o sta ł o p ra c o w a n y n a p o d s ta w ie p u b lik a c ji k s ią ż k o w y c h i a r ty k u łó w z a ró w n o p o lskich , ja k i fra n c u sk ich , k tó r e u k a z y w a ły się p o cz ąw sz y o d la t sz e ść d z iesią ty c h . P u b lik a c je p o lsk ie to g łó w n ie p r a c e g eo g ra fic z n e , a ta k ż e so c jo lo g icz n e i e ko n o m icz n e, n a to -m ia st f r a n c u sk ie d o ty c z ą p r z e d e w szy stk im p r a c g e o g r a ficz n y c h p o św ię c a n y c h p r z em ian o m o s a d n ic tw a n a te r e n a c h ro ln icz y ch .

1 G eo g ra fow ie fr an c u sc y w y r a ź n ie o d d zie la ją tur yzm w ,iejski — m a jąc na m y ś li te r e n y r o ln ic z e — od turyzm u g ó r s k ie g o c z y nad m or sk ieg o.

1. FO RMY W YP O C Z YN K U N A TERENACH W IEJSK ICH

N ie z a g łę b ia ją c się w h is to r ię r o z w o ju tu ry s ty k i ma t e r e n a c h w ie j-sk ic h n a leż y zazn aczy ć, iż w e F ra n c ji p o c z ąw szy od la t p ię ćd z ie sią ty c h o b s e r w u je się — ja k to o k r e śla H. D e s p l a n q u e s (1973) — w p ro st ,,w id o w isk o w y ” ro z w ó j tu ry z m u w ie jsk ie g o .

N a jw a ż n ie jsz ą form ą z a k w a te r o w a n ia w y p o c zy n k o w e g o b y ły tzw. d ru g ie d om y (ré sid e n c e se c o n d a ire ). G w a łto w n y ich ro zw ó j od la t p ię ć -d ziesiąty c h , a g łó w n ie sze ść -d z ie sią ty c h , b y ł z w iąz a n y z p o w ro ta m i i a d a p ta c ją d om ó w r o d z in n y c h n a do m y le tn ie d a w n y ch m iesz k ań có w w si lu b c só b r o d z in n ie p o w ią z a n y c h z te r e n a m i w ie jsk im i (B. B a r b i e r 1977, M. B o n n e a u 1974, A. S o u l i e r 1974). D o b ry m p rz y k ła d em ilu s tr u ją c y m to zja w is k o m og ą b y ć w y n ik i szc ze g ó ło w y c h b ad ań p rz e -p ro w a d z o n y c h -p rzez A. S o u liera w L a n g w ed o cji w m ałej w io sce La- d ev o is. P o c zą tk o w o n a 6 d ru g ich dom ów , k tó r e z n a jd o w a ły się w te j w io sce, 4 b y ły z w ią za n e z d zied ziczen iem , a ty lk o 2 z k u p n em . W m iarę u p ły w u c z asu p r o p o r c je te zm ien iły się. W la ta c h 1966— 1969 n a 72 dom y, k tó re s ta ły się d ru gim i r e z y d e n c ja m i — ty lk o 18 b y ło z w ią za n y c h z d zied zicz en iem , a 54 z k u p n em . W y n ik i a n k ie ty p rz e p r o w a d z o -n ej w c a łe j L a-n g w e d o c ji w y k a z ały , że 60% w ła ścic ie li d ru g ich do m ów b y ło ro d e m z ty c h te r e n ó w (A. S o u l i e r 1974). W ie lu g eo g ra f ó w o k re śla d ru g ie d om y ja k o ty p o w y „fen o m en f r a n -cu sk i" . Są o n e d la te g o k r a ju b a r d z o c h a ra k te ry sty c z n e . W 1954 r. b y ł o w e F r a n c ji 450 ty s. d ru g ic h dom ów , w 1962 r. — 950 tys., w 1968 r. — 1,7 m in (B. B a r b i e r 1977), a w 1982 r. — 2,3 m in (J. R e- n u c c i 1984). A ż 58 ,5% d ru g ic h d om ó w je s t z lo k a liz o w a n y ch n a t e r e -n ac h w ie jsk ich . J a k już w c z eś-n ie j za z-n a cz o -n o — w śro d o w isk u w ie j-skim d r u g ie r e z y d e n c je to n ajc z ęś cie j st a re ro ln ic ze dom y, o p u szcz o n e w w y n ik u e m ig r a c ji ze w si. N iem n iej je d n a k w r e g io n a c h o siln e j p r e -sji tu r y sty c z n e j b u d u je się ta k ż e n o w e do m y n a d z iałk ac h k u p io n y c h od ro ln ik ó w lub od w ła d z g m in n y ch w w y n ik u p a r c e la c ji g r u n tó w (M. B o n n e a u 1983). W n ie k tó r y c h d e p a r ta m e n ta c h n a d m o rsk ic h , g ó r -sk ic h czy d e p a r ta m e n c ie p ar y -sk im n a 100 k m 2 p rz y p ad a p o n a d 1000 d r u g ich dom ó w . N a te r e n a c h zaś ty p o w o ro ln ic z y ch w a r to ś ć ta w y n o si n ajc z ęś cie j 200— 300. (J. R e n u c c i 1984). P o cz ąw sz y od 1951 r. ro z -w ija ją się -w e -w siac h fra n cu sk ic h , p o c zą tk o -w o p o-w oli, a o d la t sz e śćd z ies ią ty c h szy b ko — in n e fo r m y z a k w a te r o w a n ia tu ry s ty c z n e g o g łó -w n ie n a jem n e g o : -w ie js k ie m ie szk a n ia -w a k a c y jn e (g îtes ru r au x ), p o k o je d o w y n a ję c ia (ch a m b re d 'h ô tes), c a m p in g c ar a w an in g n a ferm ach , w y -p o c z y n e k -p o łą c z o n y ze staże m u rz e m ieśln ik ó w tzw. w a k a c je n iez w y k łe (les v a c a n c e s in so lite). F u n k c jo n u ją o n e o b ok p o z o sta ły c h form , ty p u : h o te le w iejsk ie, w io sk i w a k a c y jn e (les v illa g es d e v ac a n c e s), w sie

let-n isk o w e (statio let-n v e r te s d e v a c a let-n c e s), r o d zilet-n let-n e d o m y w a k a c y j let-n e (M. B o n n e a u 1978). N a jw a ż n ie js z ą je d n a k r o lę w śró d ró ż n o ro d n y c h fo rm z a k w a te ro w a n ia w y p o c z y n k o w eg o o d g r y w a ją — ze w z g lę d u n a ich liczbę — d ru g ie d o m y o r a z w ie js k ie m iesz k a n ia w a k a c y jn e . J a k p o d k r e ś la w sw o ic h p r a c a c h M. B o n n e a u w n ie k tó r y c h w sia ch ich licz -b a j e s t n ie k ie d y w ięk sza niż licz-b a s ta ły c h m ieszk ań .

R o z w ijają c y się w P olsce, po i i w o jn ie św iato w e j, r u c h w y p o c z y n -k o w y j e s t z w ią z a n y g łó w n ie z o śro d -k a m i z o r g a n iz o w a n y c h w cz asów p ra co w n ic zy ch , z w y n a jm em k w a te r p ry w a tn y c h o raz d ru g im i dom am i. P e w n e z n a c ze n ie p o sia d a ta k ż e tu r y s ty k a k e m p in g o w a o ra z p o b y ty u ro d z in i k r e w n y c h n a w si.

W d o s tę p n y ch m a te r ia ła c h s ta ty sty c z n y c h GUS i in n y ch b r a k je st d a n y c h d o ty c z ą c y c h liczb y m iejsc n o c leg o w y ch w k w a te r a c h p r y w a tn y c h 2, j a k ró w tn ie ż w ia ry g o d tn y c h itn fo rm ac ji d o ty c z ą c y c h d ru g ic h d o -m ó w . S tąd też tru d n o , n a p o d sta w ie f r a g -m e n ta ry c z n y c h o p ra c o w a ń o k re ślić ro lę p o s zc ze g ó ln y c h fo rm z a k w a te r o w a n ia w y p o c z y n k o w eg o n a te re n a c h w ie jsk ic h .

W o s ta tn ic h la ta c h p o w s ta j ą je d n a k w P o lsc e co r az k o rz y s tn ie js z e w a r u n k i do w p ro w a d z e n ia fu n k c ji w y p o c z y n k o w e j w k r a jo b r a z ro ln ic zy . S k ład a się n a to w ie le p r z y cz y n . J e d n ą z n ich, ja k p o d k r e śla W . К o- s i ń s k i (1980a), j e s t k ry z y s p o w sz e ch n ie d o ty ch c za s la n so w a n y c h s tr u k t u r w y p o c z y n k o w y c h o ra z m iejsc o w o śc i w y p o c zy n k o w y c h zło żo n y c h z d om ó w blok ó w , a tak ż e w y c z e rp y w a n ie się za so b ów a t r a k c y j -n y c h k r a jo b r a z ó w -n a t u r a l-n y c h (-n ad m o r sk ic h , g ó rsk ich , p o jez ie r-n y ch ), jak o m ie jsc e k s p lo a ta c ji w y p o c z y n k o w e j, ich n a d m ie rn e p r z ec iąż e n ie p o w o d u jąc e , że te r e n y te tr a c ą n a sw o je j a tra k c y jn o śc i.

W y r a z e m p o trz e b y p r z e b y w a n ia lu d n o ści m ie jsk ie j w stały m k o n -ta k c ie z p r z y r o d ą je s t szy b ko r o z w ija ją c a się w o s-ta tn ic h la -ta c h form a in d y w id u a ln e g o b u d o w n ic tw a w y p o c z y n k o w e g o — d ru g ich dom ów .

B u d o w n ictw o to z a p o c z ą tk o w an e w P o lsc e w la t a c h sz e ść d z ies ią ty c h ro z w ija się ży w io ło w o , z w łaszc za p o 1970 r. J a k w y n ik a z N S P z 1978 r. n a o b sza rze P o lsk i z n a jd o w a ło się 28 766 do m ó w le tn isk o w y ch . P o n a d 8 3% d ru g ic h d o m ó w — ja k p o d a je J. M i c h a l a k (1981) — z lo k a liz o w a n y ch b y ło n a t e r e n a c h w iejsk ic h , a p r a w ie 17% w g r a n ic a c h a d -m i n istr a c y jn y c h -m iast. B u d o w n ictw o to je s t s k o n c e n tr o w a n e zw łaszcza n a o b sz a ra c h n ie z b y t o d leg ły c h od c e n tr ó w a g lo m e r a c ji m iejsk o p rze

-1 N SP z 1970 r. po raz p ie r w s z y z a r e jes tr o w a ł lic z b ę m ie js c n o c le g o w y c h w k w a -ter a ch p r y w atn y c h na wsii. J e d na k że ja k w y k a z a ły s o n d a ż o w e ba dania In sty tutu G o-sp oda rk i M ie s z k a n io w ej w 1972 r. za rów no lic z b a m ie js c o w o ś c i, w k tó r yc h prak-ty ku je s ię w y n a jm o w a n ie k w a te r p r y w a tn y ch , ja k i lic z b a m ie js c n o c le g o w y c h je st w r z e c z y w is to ś c i w ię k s z a (J. M i c h a l a k 1978). S. W a w r z y n i a k (1980) o c e -nia ba zę k w ater p r y w a tn y c h na w s i na ok. 110 ty s . m iejsc ,

m y ślo w y c h , a tak że o n a jw y ż s z y c h w a lo r a c h p rz y ro d n icz y c h . W p la -n ac h z a g o sp o d a ro w a -n ia tu ry s ty c z -n e g o p r z e w id u je się, że do 1990 r. —■ 800 ty s. — 1 m in ro d zin w P o lsc e b ę d z ie p o sia d a ło d ru g i d o m (B. R o- g a l e w s k a 1980).

Z d o k o n a n e g o sk ró to w e g o p rz e g lą d u fo rm z a k w a te r o w a n ia w y p o -cz y n k o w e g o n a te r e n a c h w ie js k ic h w e F r a n c ji i w P o lsc e w y n ik a j ą p rz ed e w sz y stk im zn a cz n e ró ż n ic e w z a k re s ie skali, m o żliw o ści i r ó ż n o -ro d n o śc i w y p o c z y n k u istn ie ją c e w o b u ty c h p a ń stw a c h .

2 K O N SE K W E NC JE E K O N O M ICZ NE W YP O C ZY N K U N A TERENACH W IEJSK ICH

Z ro z w o ju t u r y s ty k i i w y p o c z y n k u n a t e r e n a c h w ie js k ic h w y n ik a ją licz n e k o n se k w e n c je e k o n o m ic zn e . Do n a jw a ż n ie js z y c h n ale ż y za licz y ć:

— a k ty w iz a c ję r ó ż n y c h d z ie d zin ż y c ia sp o łe cz n o -g o sp o d a rc z eg o n a szc zeb lu re g io n u ;

— lep sze w y p o sa ż e n ie w in fr a s tr u k tu r ę k o m u n a ln ą ;

— tw o r z e n ie n o w y c h m iejsc p r a cy , zw ałszc za w u s łu g a c h i b u d o w -n ictw ie ;

— w z ro s t o b r o tó w w p la c ó w k a c h u słu g o w y c h , g łó w n ie w h a n d lu i g a stro n o m ii;

— z m n ie jsz a n ie się p o w ie r z c h n i ro ln ic zy ch , w z ro st ce n ziem i. R ola tu r y s ty k i w a k ty w iz a c ji ży c ia sp o łe cz n o -g o sp o d a rc ze g o w P o l-sce b y ła p rz e d m io te m b a d a ń i do ść lic zn y ch o p ra c o w a ń (M. S t r z e- s z e w s k i , J. W ę g 1 i ń s к i 1969, A. K o r n a k 1976, J. K r u c z a ł a 1972, A. N o w a k o w s k a 1977, T. J a r o w i e c k a 1977 i in.). A u to rz y u d o w a d n ia ją w n ic h p o z y ty w n y w p ły w ro z w o ju t u r y s ty k i n a a k t y w iz a cję ró ż n y c h sfe r ży cia , a zw ła szc za usłu g . P o d k r e śla ją , że ro z w ó j t u -r y s ty k i je s t sty m u la to -r e m o g ó ln e g o -r o z w o ju -re g io n u . N a le ż y je d n a k za zn a cz y ć , iż w ięk sz o ść b a d a c z y p o s łu g u je się op isem , c z ęsto te o r e t y c z -ny m , n ie k ie d y in tu ic y jn y m bez p r z e d s ta w ia n ia w y n ik ó w k o n k re tn y c h b a d ań . W o p r a c o w a n ia c h fr a n c u sk ic h , a zw ła szc za ta k ic h au to r ó w , jak : B. B a r b i e r (1977), F. C r i b i e r (1967, 1969, 1973), М. В о y e r (1972), P. P r e a u (1976), M. B o n n e a u (1973), R. B é t e i 11 e (1976), w sk a z u je się n a k o r z y śc i sp o łec z n o -g o sp o d ar c ze w y n ik a ją c e z ro z w o ju fu n k c ji tu ry st y c z n y c h n a d a n y m te re n ie , a p r z e ja w ia ją c e się w tw o rz e n iu n o -w y c h m ie jsc p ra c y , z-w łasz cz a -w u słu g ac h , rz em io śle i b u d o -w n ic t-w ie . W p r a c a c h ty c h p o d a je się licz n e p r z y k ła d y .

W lite r a tu r z e p o lsk ie j sto su n k o w o du żo p r a c p o św ię c o n o zn a c ze n iu t u r y s ty k i d la ż y c ia ek o n o m ic zn e g o w si. B ad an o szc ze g ó ln ie z a g a d n ie -n ia o b ro tó w h a -n d lu i g a stro -n o m ii, d o c h o d ó w lu d -n o śc i, b u d o w -n ic tw a itp.

W w ie lu p r a c a c h stw ie rd z o n o w y r a ź n y w p ły w tu r y s ty k i n a o b r o ty h a n -d lu -d eta lic z n e g o (R. P e r e t i a t k o w i c z 1968, D. S u r ó w k a 1973, A. K r ó l 1979, A. K i e s 1 e r 1967 i in.), ja k ró w n ie ż n a w z r o st d o ch o -d ó w lu -d n o ści (А. К i e s 1 e r 1968, T. Z y g m u n t o w i c z 1967, M. G a- z i ń s k i 1972, M. D r z e w i e c k i 1979, 1980, A. J a c k o w s k i 1971, T. S z t u k o w s k a 1976). U d o w od n io n o , że w n ie k tó r y c h r e jo n a c h k r a -ju d o ch o d y lu d n o ści z ty tu łu ro z w o -ju fu n k c ji tu r y s ty c z n y c h , a w sz cz eg ó ln o ści z w y n a jm u k w a te r są zn aczn e . B ad an ia p rz e p r o w a d z o n e w r e -g io n ie k ra k o w s k im w y k a z a ły , że w p ły w y z t u r y s ty k i w 1965 r. s ta n o w iły

1/5 d o ch o d ó w lu d n o ści z ty tu łu płac, a w n ie k tó r y c h r e jo n a c h te g o w o -jew ó d z tw a od 50 do 90 % śre d n ie g o d o ch o d u ro c zn e g o p r z y p a d a ją c e g o n a g ło w ę m iesz k a ń ca z ty tu łu ro ln ic tw a (T. Z y g m u n t o w i c z 1967). W b y ły m zaś p o w ie c ie n o w o ta r sk im d o ch o d y z tu ry s ty k i w y n o siły ok. 19% d o ch o d ó w g lo b a ln y c h lu d n o ś ci (A. K i e s 1 e r 1968). S zczeg ó ło w e b a d a n ia p rz e p r o w a d z o n e p rz ez A. D r z e w i e c k i e g o (1980) w 11 w s ia c h p o m o rsk ic h w y k a z a ły , iż m ie się cz n e d o ch o d y z tu ry s ty k i w y -n o s iły śre d -n io -n a 1 ro d z i-n ę 14,7% je j o g ó l-n y c h d o ch o d ó w . P o d sta w o w y m ź ró d łe m d o ch o d ó w z t u r y s ty k i w e w s ia c h p o lsk ic h je s t w y n a je m k w a te r p ry w a tn y c h . J a k stw ie rd z a M. D r z e w i e c k i (1979) p rz y n o si on g o sp o d a rstw o m d o m o w y m 91 % d o ch o d ó w lu d n o ści u z y sk iw a n y c h z o b słu g i r u c h u tu ry s ty c z n e g o . W e d łu g sz a c u n k u S. W a- w r z y n i a k a (1980) d o ch ó d z w y n a jm u k w a te r dla g o s p o d a rs tw r o ln y c h sta ln o w i ok. 30 % d o ch o d u z p r a c y w ro lln ic tw ie. B ad aln ia p rz e p r o -w a d z o n e -w e -w si Ż e g o cin a (-w oj. k ra k o -w sk ie) -w y k a z a ły , iż d o ch o d o -w o ść ro ln a w te j w si p o w ięk sz a się o w p ły w y z w y n a jm u k w a te r o 24 % p r z y n a jn iż sz y ch c e n a c h p o k o i, do 45% p rz y n a jw y ż sz y c h (S. W o d e j к o 1969). N a to m ia st d o c h o d y z w y n a jm u k w a te r w b y ły m p o w iec ie a u g u s -to w sk im o sza co w a n o n a 74 % o g ó ln y ch z y sk ó w p o z a ro ln icz y c h lu d n o śc i (T. S z t u k o w s k a 1976). W e F r a n c ji d o ch o d y u z y sk iw a n e z ro z w o ju fu n k c ji tu r y st y c z n o w y -p o cz y n k o w y c h n a te r e n a c h w ie js k ic h o s ią g a ją w -p e w n y c h re g io n a c h w a rto ś c i 40% d o c h o d ó w ro ln icz y c h , a n a jc z ę śc ie j n a te r e n a c h m ało a tr a k c y jn y c h w y n o sz ą 5— 20 % (M. B o n n e a u 1983). S k ła d a ją się n a n ie w p ły w y p ie n ię ż n e ze sp r z e d a ż y m ie sz k a ń i te r e n ó w p o d za b u d o w ę , sp rz e d a ż y m a te r ia łó w b u d o w la n y c h , w y n a jm u m ie szk a ń itp.

J e d n ą z p o w a ż n ie js z y c h k o n se k w e n c ji ro z w o ju w y p o c z y n k u n a t e r e -n a c h w i e jsk ic h je s t z m -n ie jsz e-n ie się p o w ier zc h -n i ro l-n ic z y ch , a tak że w z ro s t c en ziem i. P o tw ie r d z a ją to b a d a n ia p r z e p r o w a d z o n e w N o rm a n d ii (P. B r u n e t , М. C. D i o n n e t 1969, D. C l a r y 1984), L a n g w e d o c ji (A. S o u l i e r 1973, 1974), w z a c h o d n iej F ra n c ji (M. B o n n e a u 1978), M a sy w ie C e n tr a ln y m (J. P. M i c h e l 1974), a ta k ż e p r a c e B. B a r b i e r

J a k p o d a ją P. B r u n e t i M. C. D i o n n e t (1969), tu ry z m p o ch ła n ia k aż d eg o r o k u zn a cz n e p o w ier zc h n ie . W g m in ac h p o ło ż o n y c h w e w n ą tr z F r a n c ji są to w ie lk o ści u m iar k o w a n e , n ie p r z e k r a c z a ją c e (do 1970 r.) — 10% p o w ie r z ch n i r o ln icz e j g m in y. N a to m ia st w m o rs k ie j s tre f ie n a d -b rz eż n e j o sz e ro k o śc i 2— 3 km ro ln ic y n ie w y k o rz y s tu ją w ię c e j ja k 1/3 p o w ie rzc h n i.

W o p ra c o w a n ia c h f ra n c u sk ic h p o d k r e ś la się ta k że , iż n a p r z e str z e n i l a t p o w o je n n y c h n a s tę p u je z m n ie jsz a n ie się p r z e c ię tn y c h p o w ier z ch n i z a k u p io n y c h d z iałe k , co je s t z w ią z a n e ze zn ac zn y m n a n ie p o p y tem , a tak ż e w sp o m n ia n y m ju ż w z r o ste m ce n ziem i. N a b y w ca m i te j ziem i są n a jcz ę śc ie j m ie szk a ń c y m iast. B a d an ia p r z e p ro w a d z o n e w L an gw e- d o c ji w y k a z a ły , iż p o m ięd z y 1950 r. i 1959 r. — 60% n ab y w c ó w ziem i p o ch o d ziło ze śr o d o w isk a p o z a ro ln ic ze g o , za ś w la ta c h 1959— 1969 o d se te k te n w z ró sł do 8 5% (A. S o u l i e r 1974). W w y n ik u n a p ły w u lu d -n o ści p o z a ro l-n ic z e j z m ie-n ia się fu -n k c ja te r e -n ó w w iejsk ich . W sp o só b w y r a ź n y z m n ie js za się ta k że lic zb a ro ln ik ó w . P o tw ie r d z a ją to b a d a n ia p rz e p r o w a d z o n e w r ó ż n y c h r e g io n a c h F r a n c ji (Р. В r u n e t, М. C. D i o -n -n e t 1969, M. B o -n -n e a u 1979, G. G a z e s 1973, J. M. D e w a i l l y 1973, R. B ê t e i I l e 1976, P. P r e a u 1976). D o b ry m p rz y k ła d e m m oże b y ć P a y s d 'A u g e (N o rm an d ia), g d zie w cią g u 15 la t liczb a r o ln ik ó w z m n iejsz y ła się o p o ło w ę (P. B r u n e t , М. C. D i o n n e t 1969).

W P o lsc e b a d a n ia p rz e p r o w a d z o n e p rz ez A. M a t c z a k a (1981) w y k az ały , iż p o ja w ie n ie się n a o b sz a ra c h w ie jsk ic h te r e n ó w w y p o c z y n k o w y c h w y w o łu je b e z p o śr e d n ie i p o śr e d n ie zm ia n y w s tr u k t u r z e u ż y tk o w a n ia ziem i. Z m ian y te w y ra ż a ją się p o w sta n ie m n o w ej fo r m y u ż y tk o w a n ia , j a k ą są d zia łk i le tn isk o w e i d z ia łk i z a ję te p rzez o śr o d k i w y p o -c z y n k u zb io ro w eg o , a tak ż e sp a d k ie m w ie lk o ś-c i u ż y tk ó w ro ln y -c h i leśn y c h .

3. PRZEM IANY O SA D N IC T W A W IEJSKIEGO

R o zw ój fu n k c ji w y p o c z y n k o w e j n a te re n a c h w ie js k ic h p o w o d u je tr a n sf o r m a c je z a ró w n o w c a łe j w ie jsk ie j sie ci o sad n ic z ej, ja k i w o b rę bie p o sz cz e g ó ln y ch w si, ich u k ład ó w p r z e strz e n n y c h , za b u d o w y , z a g o sp o d a r o w a n ia d ziałe k , a tak ż e zm ia n y w sfe rz e s t r u k tu r d e m o g ra -ficzn y ch .

W w a r u n k a c h fr a n c u sk ic h d u żą ro lę w ty c h p rz e m ia n a c h o d e g ra ły zw łaszcz a d r u g ie do m y, a ta k ż e in n e w y m ie n io n e w c z eśn ie j fo r m y z a -k w a te r o w a n i a w y p o c z y n -k o w e g o . D ru g ie d om y n a te re n a c h w ie js-k ich to w 66% sta r a , p rz e b u d o w a n a dla p o trz e b ic h w ła śc ic ieli za b u d o w a ro ln ic z a (J. R e n u c c i 1984).

P rz y r e s ta u r a c ji s ta r y c h d o m ó w r e s p e k tu je się cz ę sto — co n a j m n iej w fa sad z ie b u d y n k u — tr a d y c y j n ą a r c h ite k tu r ę . W p rz y p a d k u b u -d o w y n o w y c h -d ru g ich -d o m ó w — z p o w o -d u tr u -d n o ś c i w z n a le z ie n iu m a te r ia łó w d aw n ie j u ż y w a n y c h (często lo k a ln y ch ) — w y k o r z y s tu je się o b e c n ie m a te r ia ły p rz em y sło w e, co p o w o d u je p e w n ą u n if o r m iz a c ję z a b u d o w y i n ie n ajle p s z e e f e k ty e s te ty c z n e (M. B o n n e a u 1974, A. S o u -l i e r 1974 i in.). W sie , w k t ó r y c h r o z w in ę ły się w z n a c zn y m sto p n iu d ru g ie do m y są o k re ś la n e ja k o „w io sk i z za m k n ię ty m i o k ie n n ic a m i” z p o w o d u w y k o r z y s ta n i a ich ty lk o w o k re ś lo n y c h p o r a c h ro k u cz y t y g o d n ia (J. G i n i e r 1971— 1972). W s ie te tr a c ą sw ą p o d sta w o w ą f u n k cję roln icz ą. P o tw ie rd z a ją to p r z y k ła d y szc ze g ó ło w y c h stu d ió w p r z e p r o w a d z o n y c h m. in. p rze z M. B o n n e a u (1974) w e w s i K e riv e n w z a c h o d -n ie j F ra -n c ji o ra z A. S o u l i e r (1974) w e w si St. J e a -n d e B uèg es w La-n- g w e d o c ji (rys. 1 i ry s. 2, 3). N a s tę p u ją też w y ra ź n e p rz e m ia n y w z a b u

d o w ie działk i. N a jc z ę śc ie j do m m ie sz k a ln y je s t p rz e b u d o w y w a n y , a b u -d y n k i g o sp o -d a rc z e u s u w a n e b ą-d ź ró w n ie ż p r z e b u -d o w y w a n e -d la p o trz eb z a k w a te r o w a n ia w y p o c z y n k o w eg o . W s k r a jn y c h p r z y p a d k a c h do ch o dz i

do za sa d n icz e j zm ian y fu n k c ji d ziałk i (rys. 4).

W y r a ź n e zm ian y n a st ę p u ją ta k ż e n a po z io m ie in d y w id u a ln y c h d o m ó w ro ln ik ó w m ie sz k a ją c y c h w e w s ia c h o fu n k c ji w y p o c z y n k o w e j. N a -s tę p u je ich m o d y fik a cja , zw ię k -sza -się p o je m n o ść , a tak ż e zm ie n ia -się fu n k c ja p o s zc z e g ó ln y ch czę ści do m u. D u że n ie g d y ś izby z o s ta j ą p o d z ielo n e n a m niejsze , s ta j n ie p r z e k sz ta łc a się w p o k ó j p o b y to w y , h a n -g a r p rz e b u d o w y w u je się na -g a r a ż itd.

B ad an ia a n k ie to w e p rz e p r o w a d z o n e w A n jo u i B re ta n ii C e n tr a ln e j p r z ez M. B o n n e a u (1974, 1978) p o z w a la ją stw ierd zić, iż tu r y z m p o ciąg a za so b ą u lep s z e n ie k o m fo rtu d om ó w ro ln icz y ch . Co p ra w d a , p o ró w n a n ie w y p o s aż en ia w p o d s taw o w e u rz ą d z e n ia s a n ita r n e do m ó w r o l -n ic zy ch i d ru g ic h d o m ó w w y p a d a -na -n ie k o r z y ść ty c h p ie rw sz y c h , to je d n a k w e w sia ch , w k tó r y c h istn ie ją d ru g ie do m y, o d se tek do m ó w r o l-n ic zy ch p o sia d a ją c y c h ła z ie l-n k ę lu b p r y sz l-n ic je s t w y ż sz y l-niż w e w siac h , w k tó r y c h fu n k c ja w y p o c z y n k o w a n ie ro z w in ę ła się.

S y g n alizu jąc p rz e m ian y o s ad n ic tw a w ie jsk ie g o w e F ra n c ji n ie m oż-n a p o m ioż-n ą ć fa k tu , iż ro z w ó j r ó ż oż-n o r o d oż-n y c h form w y p o c z y oż-n k u w isto toż-n y sp o só b p rz y c z y n ia się do re n o w a c j i te g o o sa d n ictw a . R e s ta u r u je się sta re , o p u sz cz o n e ferm y , k ar cz m y , za m k i czy s ta c je p o c zto w e , p r z y s to so w u ją c je do s p e c ja ln y c h form w y p o c zy n k u , ja k : r o d z in n e d o m y w a -k a c y jn e , -k o lo n ie , „izo lo w an e -k ą c i-k i” itp. O a d a p ta c ji s ta r e j z a b u d o w y ro ln ic z e j do p o tr z e b d ru g ic h d om ó w ju ż w sp o m n ian o . J e s t to a s p e k t p o z y ty w n y , g d y ż z a c h o w u je się d a w n ą z a b u d o w ę , n ie k ie d y o c e n n y c h w a lo r a c h a r c h ite k to n ic z n y c h .

1939

R ys. 1. K eriv en: e w o lu c ja z a bu d o w y (źródło: M. B o n n e a u 1974, s. 126) 1 — z a b u d o w a m i e s z k a n io w a z g o s p o d a r c z a ( za g r o d o w i) ) , 2 — u sł u g i, 4 — r e z y d e n c j e p o d s t a w o w a ,

4 — d r u g ie r e z y d e n c j e , 5 — t e r e n y n i e z a b u d o w a n e

Fig. 1. K er iv en : e v o lu tio n de l'ha bitat (se lo n M. B o n n e a u 1974, p. 126) 1 — e x p lo it a t i o n a g r i c o le , 2 — s e r v i c e , 3 — r é s i d e n c e p r in c ip a l e , 4 — r é s i d e n c e s e c o n d a ir e ,

R ys. 2. St. Je ein de B u èg e s w 1939 r. (źródło: A. S o u l i e r 1974, s. 136) 1 — z a b u d o w a m i e s z k a n i o w a r o ln ik ó w , 2 — b u d y n k i o f u n k c j i n i e r o l n i c z e j , 3 — b u d y n k i o f u n k c j i r o ln ic z e j , 4 — b u d y n k i w r u i n ie i n i e z a m ie s z k a ł e , 5 — h a n d e l, 6 — d r u g i e r e z y d e n c j e ( z a m ie s z k a ł e c o n a j m n ie j 1 ra z w r o k u p r z ez s w o i c h w ł a ś c i c i e l i ) Fig. 2. St. J ea n de B u èg e s en 1939 (s e lon A. S o u l i e r 1974, p. 136) 1 — r é s id e n c e p r in c ip a l e d 'a g r ic u lt e u r , 2 — b â t im e n t à f o n c t io n n o n a g r ic o le , 3 — b â t im e n t a g r ic o le d e f o n c t i o n , 4 — h a b i t a t i o n v a c a n t e e t e n r u in e , 5 — c o m m e r c e , 6 — r é s i d e n c e s e c o n d a i r e ( h a b it é e a u m o in s 1 f o i s p a r a n p a r s o n p r o p r i é ta ir e )

dziewiarski

icczta^-Ssy

;rnortor:

R ys. 3. St. J ea n de B u èg e s w lata ch 1968— 1969 (źródło: A. S o u l i e r 1974 s. 137) 1 — z a b u d o w a m ie s z k a n io w a r o ln ik ó w , 2 — b u d y n k i o f u n k c j i n ie r o l n i c z e j , 3 — b u d y n k i o f u n k c j i r o ln i c z e j , 4 — b u d y n k i n i e z a m ie s z k a ł e i w r u in ie , 5 — h a n d e l, 6 — d r u g ie r e z y d e n c j e ( z a m ie s z k a ł e c o n a jm n ie j 1 r a z w r o k u ) , 7 — d r u g ie r e z y d e n c j e w t r a k c i e r e s t a u r a c j i , 8 — b u d y n k i w a k a c y j n e F ig. 3. 3t. Je an B u èg e s e n 1968— 1969 (se lo n A. S o u l i e r 1974, p. 137) 1 — r é s id e n c e p r in c ip a le d ' a g r ic u lt e u r , 2 — b â t im e n t à ' f o n c t l o n n o n a g r ic o l e , 3 — b â t im e n t a g r ic o le d e f o n c t io n , 4 — h a b it a t io n v a c a n t e e t e n r u in e , 5 — c o m m e r c e , 6 — r é s id e n c e s e c o n d a ir e ( h a b i t é e a u m o in s 1 f o is p a r a n p a r s o n p r o p r ié t a ir e ) , 7 — r é s id e n c e s e c o n d a i r e e n c o u rs d e r e st a u r a t io n , 8 — m e u b l e s d e v a c a n c e

□ d 1966 l ° l° l 1969 1 H ! • д а • E E 5 E 1967 1968 |o 0 • |o o t W llllll ■ 1970 1972 0 Urn

•

R ys. 4. Z a budow a d zia łk i r o ln icz e j p rz e k sz tałc o na w k om p lek s tu r y s ty c z n y (zrodło:

M. B o n n e a u 1974, s . 125)

1 - m ie sz k a n i e r o ln ik a , 2 _ h a n g a r , 3 - o b o r a , 4 - w i e j s k i e m ie sz k a n ie w a k a c y j n e , u s łu g , d la p o t r z e b t u r y s t ó w , 6 — p o k o j e d o w y n a j ę c ia

F ig. 4. E xp lo itation a g r ico le tr ans for m ée e n c o m p le x e d a c c u e il to u ristiq ue (s '

M. B o n n e a u 1974, p. 125)

i At 1 1,1 n 1 _ d i t e ru ra l, 5 — s e r v i c e s p o u r l 'a c c u e il 1 — l o g e m e n t d e 1 a g r ic u l t e u r , 2 — h a n g a r , 3 e t a b le , 4 J it

d e s t o u r is t e s , 6 — c h a m b r es d 'h ô t e s

B ardzo w a ż n ą m o d y fik a c ją w ie js k ie j siec i o sa d n icz ej je s t w e ra n cji tw o r z e n ie w io se k w a k a c y jn y c h (v a lla g e de v a c a n c e s). W io s k i te są o rg a n iz o w an e od p o d sta w n a t e r e n a c h a tr a k c y jn y c h p o d w zg ę em p rz y ro d n ic z y m (m alow nicza d o lin a, las, u ro z m a ico n a rzeźba ). Iz o lo w an e są od is tn ie ją c y c h je d n o st e k o sad n icz y ch . S k ła d a ją się z b u d y n k ó w m ie sz k a ln y c h (m iesz k a n ia 1— 2—3 lu b 4-osob ow e) o ra z z b u d y n k ó w a d m in is tr a c y jn o -u słu g o w y c h . ... ,

T a k w ię c n a te r e n a c h w ie jsk ic h — p o za n ad m o r sk im i i g ó rsk im i — o b s e r w u je się w e F ra n c ji zn a cz n e p r ze m ia n y , d o k o n u ją c e się p o d w p ł y -w em ro z -w o ju t u r y s ty k i i -w y p o c z y n k u . P o d o b n e g o e ta p u zm ia n -w p o l-sk ie j sieci o s ad n ic tw a w ie js k ie g o n ie m ożn a stw ie id z ić n a po sta w ie

is tn ie ją c e j lite r a tu r y . MQ73

S zcz eg ó ło w e b a d a n ia p rz e p r o w a d z o n e p rz e z J. M i c h o i a K

1978) w la ta c h 1972— 1975 w 20 w s ia c h p o ło żo n y c h w a tr a k c y jn y c h str e f a c h k r a jo b r a z o w y c h (n a d m o r sk ie j, p o je z ie rn e j, w y ż y n n e j i g ó r s -k iej) i je d n o c z e śn ie c h a r a -k te r y z u ją c y c h się w y so -k im u d zia łe m m iejsc n o c le g o w y c h w k w a te r a c h p ry w a tn y c h , w y k o r z y s ty w a n y c h g ło w n ie in -d y w i-d u a ln ie , w y k a z a ły , iż ru c h tu r y s t y c z n y p ro w a -d z i -do w ie lu zm ia n

w s tr u k t u r z e p rz e s trz e n n e j ty c h osied li. Z m ian y te w y r a ż a ją się w P o l-sc e g łó w n ie m o d y fik a c ją do m u m ie szk a ln e g o . W e w sia c h o n a silo n y m ru c h u tu r y sty c z n y m i d łu g ich tr a d y c j a c h w z a k r e s ie re k r e a c ji, w zn o si się b u d y n k i o w y ższy m s ta n d a r d z ie p rz e str z e n n y m i w y p o sa ż en io w y m z o d p o w ie d n io d o sto s o w an y m u k ład e m fu n k c jo n a ln y m . S ą to g łó w n ie b u d y n k i 2 -k o n d y g n a c y jn e , w k t ó r y c h z r e g u ły d r u g a k o n d y g n a c ja je s t p rz e z n a c zo n a w y łą c zn ie d la tu r y stó w . S ta re zaś d om y są p rz y s to so w a n e do p e łn ie n ia fu n k c ji w y p o c zy n k o w e j p o p rz ez w y d z ie le n ie części b u -d y n k u , p rz ez n a c z o n e j -do w y n a jm o w a n ia .

S zczeg ó ło w e b a d a n ia p r z e p r o w a d z o n e p rze z M. D r z e w i e c k i e g o (1980), w p o ło w ie l a t sie d e m d z ie sią ty c h w 11 w s ia c h p o ło ż o n y c h n a t e -r e n ie B o-rów T u ch o lsk ic h — a w ię c -r e jo n i e o n ie z b y t siln ie -r o z w in ię tej fu n k c ji tu r y s ty c z n e j — u d o w o d n iły ró w n ież istn ie n ie w p ły w u ro z w o ju tu ry s ty k i n a r e a liz a c ję n o w e g o b u d o w n ic tw a m iesz k aln e g o , n a m o d e r -n iz a c ję i k o -n se r w a c j ę b u d y -n k ó w m ie sz k a l-n y c h i o b ejść g o sp o d ar c z y c h — p r z y s to s o w a n ie ich do fu n k c ji w c za so w y ch , a w k o n s e k w e n c ji n a fizjo n o m ię ty c h w si — p o p ra w ę e s te t y k i z a g o s p o d a r o w a n ia p r z e s tr z e n -n e g o w si.

N o w e b u d o w n ictw o z w iąz a n e z f u n k c ją tu r y s t y c z n ą p o w o d u je z m ia n y w u k ła d a c h p r z e str z e n n y c h w si. W sie r o z r a s ta ją się, p o w s ta ją n o -w e d zieln ic e. B ad an ia p rz e p r o -w a d z o n e p rz é z G. W a n d e l (1973) -w e w si C h a r z y k o w y w y k a z a ły r a d y k a ln ą zm ian ę u k ła d u p r z e s tr z e n n e g o w si po II w o jn ie św ia to w ej. A u to r k a u d o w o d n iła, że są to zm ian y zw iąz an e z ro zw o jem tu r y s ty k i n a ty m te r e n ie . N a c e le w y p o c z y n k o w e są z a jm o -w a n e cz ę sto te r e n y n a j a tr a k c y jn ie js z e p o d -w z g lę d e m p rz y r o d n ic zy m . P a rc e la c ja te r e n ó w r o ln y c h i le ś n y c h n a d z ia łk i i o śro d k i w y p o c z y n k o w e p r o w a d z i do w id o cz n y c h zm ia n w m o rfo lo g ii w si, p o w o d u je c a ł -k o w ite lu b cz ęścio w e p r z e -k sz ta łc e n ie ic h r o z p la n o w a n ia p rz e strz e n n e g o . A. M a t c z a k (1984) n a p o d s ta w ie sz cz eg ó ło w y ch b a d ań w 77 m ie jsc o -w o ś cia c h str e f y p o d m ie jsk ie j Łodzi o p ra co -w a ł m o d ele ro z p la n o -w a n ia p rz e strz e n n e g o o sie d li w ie js k ic h p o sia d a ją c y c h d ziałk i i d o m y le tn i s -k ow e . C y to w a n y a u to r stw ie rd z a , iż o sie d li o p e łn y m p r z e -k sz ta łc e n iu u k ła d u p rz e str z e n n e g o n a b a d a n y m te r e n ie je s t je sz cz e n ie w ie le , n a t o -m iast lic z n ie jsz e są w sie z cz ęśc io w y -m p rz ek s zta łc e n ie -m sied lisk a lu b ro z ło g ó w w ie jsk ic h . N a le ż y je d n a k p o d k re ślić , iż p r a c z tej d zied z in y je s t b ar d zo n ie w ie le za ró w n o w P o lsce, ja k i w e F ran c ji.

Z l ite r a tu r y p r z ed m io tu w y n ik a , iż p rz e m ia n y w z ab u d o w ie d ziałek w P o lsc e n ie w y s t ę p u ją w ta k ie j sk ali, ja k w e F r a n c ji. B a d an ia J. M i- c h a l a k (1973, 1978) d ow o d zą, iż są to p rz e m ia n y b a rd z o o g ra n ic z o n e (częścio w e), sp r o w a d z a ją c e się do u r z ą d z a n ia części r e k re a c y jn e j dla w cz aso w icz ó w . S p o śró d 200 d ziałe k , k tó r e z in w e n ta ry z o w a n o , je d y n ie w e w sia c h o d łu g ich t r a d y c ja c h letn isk o w y c h , a w ięc n ad m o r sk ic h

0 10 20 Ь в г я в ви Ь в н в ва ! Rys. 5. D z ia łk a o p o w ie r zc h n i 2200 m* w K arw i. C z ęś ć p rz ezn ac zo na na r e -kreacje; le tn ik ó w w y r a ź n ie o d d zie lo n a od c z ę ś c i g os p o d ar c z ej (źródło: J. M i- c h a l à к 1978, s. 74) 1 — b u d y n e k m ie s z k a l n o - l e t n i s k o w y , 2 — b u -d y n e k l e t n is k o w y , 3 — b u d y n e k in w e n t a r sk i, 4 — s z o p a n a n a r z ę d z ia , 5 — u s t ę p y su c h e , 6 — ś m i e t n i k , 7 — s tu d n i a , 8 — h u ś t a w k i d la d z ie c i

Fig, 5. La p ar c e lle à la s u pe r fic ie de 2200 m2 à K arwia. La p artie d e s tin é e à la r éc r é a tio n dos e s tiv a n ts d istin c te -m e nt s ép a ré e de la partie de ferm e (se lo n J. M i c h a l a k 1978, p. 74) 1 — m a is o n d 'h a b i t a t io n e t e s t i v a l e , 2 — m a i-so n e s t i v a l e , 3 — b â t im e n t s e r v a n t à l o g e r le c h e p t e l v i f , 4 — h a n g a r à in s tr u m e n t s, 5 — — t o i l e t t e s sa n s e a u c o u r a n t e , 6 — p o u b e ll e , 7 — p u it s, 8 — b a la n ç o ir e s p o u r l e s e n f a n ts

R ys. 6. D ziałk a o p o w ier zc h n i 900 m* w Su ścu. Brak m iejs c a na r e k re ac ję (źródło: J. M i c h a l a k 1978, s. 75) 1 — b u d y n e k m i e s z k a ln y , 2 — b u d y n e k g o -s p o d a r c z y , 3 — u s t ę p s u c h y , 4 — w y b i e g

d l a d r o b iu , 5 — s tu d n ia

Fig. 6. La p a rc elle à la su p e r fic ie de 900 m 2 à Suis'iec. P as de p la ce pour la r éc ré a tio n (se lon J. M i c h a l a k

1978, p. 75)

1 — m a is o n d ’h a b i t a t io n , 2 — b â t im e n t s e r v a n t à l o g e r d e s a n im a u x e t d e s c h o se s, 3 — t o i l e t t e s sa n s e a u c o u r a n t e , 4 — b a s s e -

i n ie k tó r y c h g ó rs k ic h , n a n ie lic zn y c h ty lk o d z iałk a c h cz ęść g o sp o d ar c z a j e s t o d d z ie lo n a od r e k r e a c y jn e j (rys. 5, 6, 7). Rys. 7. D zia łk a o p ow io rz ch n i 2200 m ! w Ł om nicy. C zę ść r ek r e a cy jn a w y r a ź -nie o d d z ie lo n a o d c z ę ś c i g os p od a rc z ej (źródło: J. M i c h a l a k 1978, s. 75) 1 — b u d y n e k m ie s z k a l n y , 2 — s t o d o ł a , 3 — — śm i e t n i k , -4 — b u d y n e k i n w e n t a r sk i, 5 — — s t u d n i a , 6 — p iw n ic a z ie m n a , 7 — g n o j o -w n ia , 8 — u s t ę p s u c h y

F ig. 7. La p a r c e lle à la s u pe r fic ie de 2200 m* à Ł om nica. La pa rtie de ré -c ré a tio n d is tin cte m en t s ép a r ée de la partie de ferm e (s elon J. M i c h a l a k

1978, p. 75) 1 — m a is o n d 'h a b it a t io n , 2 — g r a n g e , 3 — — p o u b e ll e , 4 — b â t im e n t s e r v a n t à l o g e r le c h e p t e l v i f , 5 — p u it s, 6 — c a v e d e t er r e, 7 — f o s s e à f u m ie r , 8 — t o i l e t t e s s a n s e a u c o u r a n t e W w ie js k ie j sie ci o sa d n ic z ej, w n ie k tó ry c h r e jo n a c h k r a j u p o ja w ia -ją się c o r az w y ra ź n i e j je d n o stk i o sa d n icz e zło ż o n e z d ru g ic h do m ów (J. G r o c h 1977, J. M i c h a l a k 1981, A . M a t c z a k 1982). N ie s te ty n a le ż y p o d k r e ślić n ie d o s ta te k o p r a c o w a ń z teg o z a k re su .

N ie k tó r z y z a u to r ó w (W. K o s i ń s k i 1980b) w s k a z u ją n a d e s t r u k c y jn y w p ły w b u d o w n ic tw a w y p o c z y n k o w e g o (dom y w c z aso w e, p e n s jo n a ty , d ru g ie dom y) n a k r a jo b r a z w iejsk i, d a j ą c y w e f e k c ie zm ian ę z a -b u d o w y w ie js k ie j n a m iejsk ą.

4. PRZ EM IANY L U DN O ŚCIO W E I SPO ŁECZNE

R o zw ó j tu r y s t y k i n a te r e n a c h w ie js k ic h — ja k p o d k r e ś la ją liczni f r a n c u sc y a u to rz y (B. B a r b i e r 1977, M. B o n n e a u 1978, 1983, A. S o u l i e r 1973, В. B r u n e t , M. C. D i o n n e t 1971 i in.) — je s t

je d n y m z c z y n n ik ó w w p ły w a ją c y c h n a z a h a m o w a n ie sta łeg o o d p ły w u ze w si lu d n o ści, z w ła szc z a m łod e j, a w k o n s e k w e n c ji n a k sz ta łto w a n ie się p ra w id ło w e j s t r u k tu r y w ie k ii n a te r e n a c h ro ln icz y c h . J e s t to w y n i k ie m m. in. tw o rz e n ia n o w y c h m iejsc p r a c y w h a n d lu , rzem io śle , b u d o w n ic tw ie o ra z b iu r a c h ob słu gi, in fo r m ac ji i re k la m y , a ta k ż e w tzw . p r z e -m y śle tu r y sty c z n y -m . P o d o b n e p r o c e sy -m o żn a za o b se r w o w a ć ta k ż e w P o lsce. K. P r z e c ł a w s k i (1979) stw ie rd z a, iż w m ie jsc o w o śc ia ch i r e g io n a c h tu r y s ty c z n y c h o b se r w u je się z je d n e j s tr o n y — m n ie jsz y niż g d z ie in d zie j o d p ły w m ło d zieży ze w z g lę d u n a m o żliw ość w z n a le z ie n iu z a tr u d n ie n ia , z d ru g ie j zaś — n a p ły w lu d n o ś ci w w ie k u p r o d u k -c y jn y m ze w z g lę d u n a st o s u n k o w ą łatw o ść za ro b k u .

R o zw ó j tu r y s ty k i i w y p o c z y n k u w m iejsc o w o ś c ia c h w ie js k ic h p o w o d u je z m n ie jsz a n ie się lic zb y z a tr u d n io n y c h w r o ln ic tw ie czy r y b o -łó w stw ie, a ta k ż e p r z y c z y n ia się do p o w s ta w a n ia n o w y c h m ie jsc p r a c y i za w o d ó w z w ią z a n y c h z o b słu g ą r u c h u tu r y sty c z n e g o .

W o p ra c o w a n ia c h f r a n c u s k ic h z w r a c a się u w a g ę n a fakt, iż w s p ó łcz e śn ie c o r az łcz ę ściej w sie z d ru g im i d om am i s t a j ą się w siam i, w k tó -r y c h za m ie sz k u ją em e -ry ci. A n k ie ta p -rz e p -ro w a d z o n a n a p o c z ą tk u la t sie d em d z ie sią ty c h w 20 g m in a c h w l'A r r ié r e P a y s (L a ng w ed ocja) w y k a -zała , że ju ż w ó w c za s w ś ró d w ła ś c ic ie li d r u g ic h do m ó w aż 2 8% s ta n o w ili e m e r y c i (A. S o u l i e r 1974). D om b o w ie m słu ż ą c y ja k o d ru g a r e z y -d e n c ja — p o p r z e jśc iu w ła ś c ic ie la n a e m e r y tu r ę s ta je się r e z y d e n -c ją p o d sta w o w ą (M. B o n n e a u 1974). J e s t to ta k ż e p e w ie n a sp e k t fu n k c ji r e k r e a c y jn e j, je d n a k ż e o d m ien n e j o d te j z p o p rz e d n ie g o o k r e -su, g d y d om y te b y ły w y k o r z y st y w a n e w o k r e sie n a jc z ę śc ie j letn im o raz p o d cz a s w e e k en d ó w . T a k w ię c n a t e r e n a c h w i e jsk ic h w w y n ik u ro z w o

ju fu n k c ji tu r y s ty c z n y c h tw o r z y się n o w e b a r d z ie j zło żo n e sp o łe c z e ń -stw o. W ie lu a u to r ó w — z w łasz cz a p o lsk ic h (M. B o n n e a u 1983, P. G e o r -g e 1963, T. J a r o w i e c k a 1978, J. H e r m a 1979, R. L i v e t 1971, J. Ł a c i a k 1984, A. M o n i a k 1975, P. O s t r o w s k i 1984, P. O s -t r o w s k i , Z. S k ó r z y ń s k i 198 4, K. P r z e c ł a w s k i 1979, Z. S e - r ę g a 1974, A. Z i e m i 1 s к i 1973) w sk a z u je w s w y ch p ra c a c h n a z m ian y , ja k i e d o k o ian u ją się w w y ian ik u k o ian ta k tu lu d ian o śc i m ie jsc o w e j z t u r y s -ta m i w sfe rz e s t r u k t u r sp o łec z n y ch . Z m ian y te o b e jm u ją w ie le d z ie d z in ż y c ia — p o c z y n a ją c od n a jp ro stsz y c h , c o d z ie n n y c h p rz y z w y c z a je ń , sp o -so bó w u b i e r a n ia się, o d ży w ia n ia , k sz ta łto w a n ia n o w y c h za ch o w a ń , n o rm p o stę p o w a n ia itp, p o z m ian y m e n ta ln o śc i cz y s y s te m ó w w a rto śc i. P o d k r e śla się, iż je s t to d y fu z ja m ie jsk ic h w zo ró w ż y c ia n a te r e n y w ie jsk ie . N a le ż y z az n a c zy ć , iż w tej sf e rze p r a k ty c z n i e n ie je s t m o żliw e o d d zie le n ie w p ły w ó w tu r y s ty k i o d w p ły w ó w z w ią z a n y c h z o g ó ln y m ro zw o je m , a u p o w s z e ch n io n y c h p rz e z ra d io , te le w iz ję cz y p u b lik a c je,

n ie m n iej je d n a k ro la b e z p o śr ed n ic h k o n ta k tó w o d g r y w a do ść isto tn e zna czen ie.

O m ó w io n e p rz e m ia n y z m ie r za ją w k i e r u n k u p rz e k sz ta łc e ń tr a d y c y j -n y c h form g o s p o d a r k i i ży cia -n ie k tó r y c h w si w b a r d z ie j -n o w o c zes-n e, zb liżo n e do ty ch , k tó r e w y s tę p u ją w m iasta ch . W w ie lu o p ra c o w a n ia c h p o d k r e ś la się, iż ro z w ó j tu r y s ty k i i w y p o c z y n k u n a te r e n a c h w ie jsk ich , w o b ec n y c h czasach , je s t je d n ą z p o w a ż n ie jsz y c h p r z y c z y n p o s tę p u ją -c y -c h p ro -c e só w u r b a n iz a -c y jn y -c h (R. L i v e t 1971) -czy p ro -c e só w d e ru - r a liz a c y jn y c h (A. B l a n c 1970, M. D r z e w i e c k i 1980) lu b p ro c e só w m o d er n iz a cji w si (F. W . M l e c z k o 1974). W p r o w a d z o n e z o sta ło tak ż e p o ję c i e u rb a n iz a c ji tu r y s ty c z n e j (M. B o n n e a u 1978). N ie m a b o w ie m zg o d no ści co do o k re śle n ia ty c h p ro c esó w , w w y n ik u k t ó r y c h n a s tę p u -je z a n ik c h a r a k te r y s ty c z n y c h c ec h w ie jsk ich .

J a k w y n ik a z d o k o n an e g o p rz e g ląd u p iśm ien n ic tw a , ro zw ó j t u r y s t y -k i i w y p o c z y n -k u sp r z y ja p rz e -k s z ta łc e n io m o s a d n ic tw a w ie js-k ie g o , je st je d n y m ze z n a c zą cy c h cz y n n ik ó w ty c h p rze m ian . Z m ian y, ja k ie d o k o -n u ją się po d w p ły w em te g o ro z w o ju są z a le ż -n e od w ie lu cz y -n -n ik ó w , p rz ed e w sz y stk im od sk a li ro z w o ju ru c h u tu r y s ty c z n o w y p o c z y n k o w e -g o n a d a n y m te r e n ie , a tak ż e od fo rm y te -g o ru c h u .

Ze w z g lę d u n a z n a c zn ie w c z eś n ie jsz y w e F r a n c ji ro zw ó j m aso w e g o w y p o c z y n k u n a te r e n a c h ty p o w o w ie jsk ic h , a ta k ż e ze w z g lę d u n a w ię k sz e m o żliw o ści o raz w ię k sz ą ró ż n o r o d n o ść fo rm z a k w a te r o w a n ia , p rz e m ian y , ja k ie d o k o n ały się w o sa d n ic tw ie w ie jsk im w ty m k r a ju

są b a r d z ie j e w id e n tn e niż w P olsce.

F r a n c u s k a li te r a t u r a g e o g r a fic z n a n a tem a t zm ia n p r z e s tr z e n n y c h w o sa d n ic tw ie w ie js k im (poza str e f ą w y b rz eż y i g ór) — m im o iż ta k ż e f r a g m e n ta ry c z n a — je s t z n a cz n ie b o g a tsz a niż p o lsk a. N a je j p o d sta w ie w y d z ie lić m o żn a 3 fazy p r z e k sz ta łc e ń d o k o n u ją c y c h się w w ie js k ic h je d n o s tk a c h o sad n ic z y ch p e łn ią c y c h f u n k c je w y p o c zy n k o w e .

F aza p ier w sz a — jej p o c z ą tk i s ię g a ją la t p ięć d z ie sią ty c h o b ec n eg o stu le cia . C h a r a k te r y z u je się a d a p ta c ją d om ó w m ie sz k a ln y c h b y ły c h ro ln ik ó w p rze z ich d ziec i lub k r e w n y c h (m ieszk ań có w m iast) n a d r u g ie re z y d e n c je . P o ja w ia j ą się ta k ż e in n e ró ż n o r o d n e fo rm y z a k w a te r o w a n ia tu ry sty c z n e g o g łó w n ie n a je m c z e g o (p o k o je do w y n a ję c ia , w ie j -sk ie m ie szk a n ia w a k a c y jn e , c a m p in g - ca ra w an in g n a ferm ach , w io -sk i w a k a c y jn e , ro d z in n e do m y w a k a c y jn e itd.). D la ce ló w ty c h p r z y s to s o -w u j e się b ąd ź d om y ro ln ik ó -w , b ą d ź s ta r e n ie k ie d y o p u szc zo n e b u d y n k i n ie m iesz k a ln e . F u n k c jo n u ją o n e o b o k tr a d y c y j n y c h form , ta k ic h ja k h o te le w ie jsk ie. F az a d r u g a o d z n a cz a się p o ja w ie n ie m — w z n a c z n y c h ro z m ia ra c h — n o w e g o b u d o w n ictw a d r u g ic h do m ó w n a d z iałk a ch z a k u p io n y c h od ro ln ik ó w lu b od w ład z g m in n y ch . N a s tę p u je ró w n ież sz y b k i ro zw ó j p o

-z o s ta ły c h fo rm -z a k w a te r o w a n i a tu ry sty c -z n e g o . Z m ien ia się w ty m o k re- się w y r a ź n ie u k ła d p r z e s tr z e n n y w si i fizjo n o m ia je j zab u d o w y . G łó w n ą ro lę ze w z g lę d u n a liczbę, o d g r y w a j ą je d n a k d r u g ie do m y. P o ja w ie n ie się p o w sz ec h n ie u ż y w a n e g o o k re śle n ia ,,w si z za m k n ię ty m i o k ie n -n ic am i" (z p o w o d u w y k o r z y s ty w a -n i a d ru g ic h d om ó w ty lk o w c zasie u rlo p ó w lu b w e e k en d ó w ) w sk a z u j e n a r a n g ę z ja w isk a . W sp o só b w y -r a ź n y zm ie n ia się n a o b s z a -r a c h w ie js k ic h p o w ie -r z c h n ia u ż y tk o w a n a ro ln icz o , r o sn ą c e n y ziem i, z m n ie jsz a ją się p r z e c i ę t n e p o w ie r z c h n ie z a k u p io n y c h d z iałe k . D o ch o d y z t u r y s ty k i o d g r y w a ją is to tn ą r o lę w b u d ż e

-ta c h ro d z in ro ln icz y ch .

F az a tr z e c ia — p o tę g u je się z ja w is k o o d c h o d z en ia o d z a ję ć r o l n i-c z y i-ch do z a ję ć z w ią z a n y i-c h z o b słu g ą r u i-c h u tu r y s ty i-c z n e g o . B u d y n k i m ie szk aln e , a ta k ż e z w ią z a n e z p r o d u k c ją ro ln ic z ą p r z e b u d o w u je się na c e le w y p o c z y n k o w e (g łó w nie t y p u n a jem cz eg o ). N a s tę p u je w y r a ź n a z m ian a fu n k c ji d z iałe k w o b rę b ie w si. B u d y n k i w y k o r z y st y w a n e u p r z e d -n io ja k o d r u g ie d o m y s ta ją się r e z y d e -n c ja m i p o d sta w o w y m i d la ich u ży tk o w n ik ó w , k t ó r z y p o za k o ń c z e n iu p r a c y za w o d o w e j w m ia sta ch p r z e n o sz ą się n a s ta łe n a w ieś. T w o r z y się w ię c n o w e sp o łe c z eń stw o zło żo n e z b y ły c h m iesz k a ń c ó w m iast. W e f e k c ie w ie ś tr a c i tr a d y c y jn ą f u n k c ję z w ią z a n ą z p r o d u k c ją ro ln ą .

P rz e m ia n y w si, j a k i e d o k o n a ły się w P o lsc e p o d w p ły w e m ro z w o ju tu r y s ty k i i w y p o c z y n k u są m n iej e w id e n tn e , a ta k ż e n ie z n a jd u ją n a -le ż y te g o o d z w ie rc ie d -le n ia w li te r a tu r z e p rz e d m io tu . A n a lo g ic z n y c h jak w e F r a n c ji e ta p ó w p r z e k s z ta łc e ń n ie m o żn a w y d z ie lić n a p o d sta w ie li te r a t u r y .

R o z w ija ją c y się w P olsc e, po z a k o ń c z e n iu II w o jn y św iato w e j, r u c h w y p o c z y n k o w y b y ł zw ią z a n y g łó w n ie z o śr o d k a m i z o r g a n iz o w a n y c h w c z a só w p ra c o w n ic z y c h lu b k o lo n ii le tn ic h dla dzieci, w m n ie jsz y m za ś sto p n iu z w y n a jm e m k w a te r p r y w a tn y c h . T a o s ta tn i a fo r m a z a -k w a te r o w a n ia w y p o c z y n -k o w e g o p rz y c z y n ia się do w z r o stu d o cho d ó w ,

k t ó r e z k o lei m ają w p ły w n a ro z w ó j n o w eg o b u d o w n ic tw a m ie sz k a n io w eg o , p r z y s to so w a n e g o cz ęsto d la ce ló w w y p o c z y n k o w y c h , w y k r a c z a -jąc e g o z n a cz n ie sw y m i ro z m ia ra m i p o n a d p o tr z e b y ro d zin b u d u ją c y c h . J e s t to w p o lsk ic h w a r u n k a c h p ie rw sz a fa z a p rz e k sz ta łc e ń , k t ó r e d o k o -n u ją się w o b r ę b ie w si.

D ru g a faz a je s t z w ią z a n a ze z n a c zn y m ro z w o je m b u d o w n ic tw a d r u -g ich d o m ó w — -g łó w n ie p o za o b sz a re m z w a rte j z ab u d o w y w si — o raz z a k ła d o w y c h o śro d k ó w w y p o c z y n k o w y c h , a tak ż e z d u ż y m w z ro ste m w y n a jm u k w a te r p r y w a tn y c h . N a s tę p u je w ty m o k r e s ie z n a c zn y r o z -w ó j b u d o -w n ic t-w a m ie sz k a n io -w e g o n a sta -w io n e g o n a -w y n a je m k -w a te r . P r o c e sy t e p o w o d u ją w y r a ź n e z m ia n y w u k ła d a c h p r z e s tr z e n n y c h i fi-z jo n o m ii w si.

W y d a je się, iż o sa d n ic tw o w ie jsk ie w P o lsc e c z e k a ją w p rz y sz ło ś c i faz y p rz e m ia n p o d o b n e do ty ch , k tó r e w y stą p iły w e w sia c h fra n cu sk ic h . J a k w y n ik a z o b se rw a c ji, o b e c n ie u w id a c z n ia się i to w fo rm ie śla d o w e j z a le d w ie fa za p ie rw sza . Z jaw isk o a d a p ta c ji w ie jsk ic h d om ó w r o -d zin n y ch n a -d r u g ie -d o m y p r a k ty c z n ie n ie w y stę p u je . O b se r w u je się n a to m ia st — w n ie z n a c z n e j sk a li — z a k u p p rz ez m iesz k a ń c ó w m iast s ta r y c h d om ó w ro ln ic z y c h i ich p r z y s to so w y w a n ie dla p o tr z e b w y -p o c zy n k u . B rak sz e rs z y c h b a d a ń w P o lsc e w te j d zied z in ie n ie p o zw a la n a p e ł-n ą o c eł-n ę w y s tę p u ją c y c h sk u tk ó w r o z w o ju tu r y s ty k i i w y p o c z y ł-n k u ł-n a t e r e n a c h w ie jsk ic h . W y n i k a w ię c p o tr z e b a p ro w a d z e n ia b a d a ń sz c z e-g ó ło w y ch , a zw łasz cz a d o ty c z ą c y ch p rz e m ia n :

— w ie jsk ie j siec i o sad n ic z ej;

— u k ła d ó w fu n k c jo n a ln o - p rz e s tr z e n n y c h w si; — z a b u d o w y d ziałe k ; — s t r u k tu r d e m o g raficz n y c h , s t r u k tu r z a tr u d n ie n ia lu d n o ści; — k o n s u m p c ji te r e n ó w w ie js k ic h p rz ez tury z m . B a d a n ia te w in n y d o ty c z y ć o sa d n ic tw a w ie jsk ieg o r ó ż n y c h str e f a tr a k c y jn o ś c i p rz y r o d n ic z e j i w k o n se k w e n c ji d o p r o w a d z ić do p ro g n o z o w a n ia p rz e m ia n w ie jsk ie j sie ci o sad n ic z e j p o d w p ły w em r o z w o ju t u -r y s ty k i i w y p o c zy n k u .

P IŚM IEN N IC T W O

B a r b i e r В., 1977, L e s r é s i d e n c e s e c o n d a i r e et J 'es p ac e r u r a l f r an ç a is , „N oro is" , № 95, s. 11— 20.

B é t e i 11 e R., 1976, Q u e l q u e s f o r m u l e s o r g i n a i e s d e t o u r i s m e e n m i li e u r ur a l d a n s

l e d é p a r t e m e n t d e l ' A v e y r o n , „ T r av au x du C e ntr e G éo gr ap hiqu e d'Etudes et de

R e ch e r ch e s R urales" , T o urism e e n e s p a c e rural., № 8, U n iv e r s ité de P oitiers . B é t e i l l e R., 1976, Le t o u r i s m e e n m il ie u ru r a l e n F r an c e, „Inform ation G éogr

a-ph ique " , № 4, s. 174— 190.

B e r g e r A. , L a c o m b e P. , S o u l i e r A ., 1970, E s p a c e r u r a l e et t r a n s a c t io n s

f o n c i è r e s , „L'E conom ie M ér id io na le" , № 71.

B l a n c A ., 1970, R é s i d e n c e s s e c o n d a ir e s e t d é r u r a l i s a t i o n d u v il l a g e f r a nç a is , R ev. R ou m ain e G éol. G éo gr., № 1, s. 117— 121.

B o n n e a u M., 1973, T o u r i s m e et t r a n s fo r m a ti o n d e s c a m p a g n e s d a n s l' o ue s t d e

la F r a nc e: e x e m p l e d e l 'h a b ita t, [w:] La m o d e r n i s a t i o n d e s c a m p a g n e s , C om ité

N a tio n a l F ranç ais de G éog rap hie . C om m iss io n de G éo gr ap hie Rural.

B o n n e a u M., 1974, T o u r i s m e et t r a n s f o r m a ti o n d e s c a m p a g n e s d a n s l 'o u e s t de

la F ra nc e: l ' e x e m p l e d e l 'h a b ita t, „G eog ra ph ia P olo nica ", N° 29, s. 119— 140.

B o n n e a u M., 1978, Le fait t o u r i s t i q u e d a n s la F r an c e d e l'o e st: c o n tr i b u t i o n à u n e r e c h e r c h e s u r le t o u r i s m e rur al, R e n n es1, s. 1490, A n ek s s’. XIII.

gé-o g ra p h ie rurale" , H gé-om m a ge au pr ofes se ur F rans D ues ant, № hors s ér ie du B iu lle tin de la S o c iété G éo g ra ph iqu e de L iège, v o l. 2, s. 779— 790.

B o n n e a u M., 1983, La t o u r i s m e ru r a l e n F r a n c e et s e s c o n s é q u e n c e s p o u r l 'e s p a c e

ru r al, C o llo q u e f r a n c o - e s p a g n o l sur l'a m e n ag e m en t, l'u tilis a tio n et la p r ote ctio n de l'e s p a c e rural, C asa de V elas'que z M adrit, 18— 23 avril.

B o n n e a u M., 1984, T o u r i s m e et lo is ir s e n m i li e u ru r al e n France.- bi la n d e tr e n te

a n n é e s d e r e c h e r c h e s g é o g r a p h iq u e s , „R e vue de G éo gr ap hie de L yo n ”, v ol. 59,

№ 1— 2, s. 51— 61.

B o y e r M., 1972, Le t o u r is m e . E d i ti o n s d u S e u il, Paris.

B r u n e t P., D i o n n e t M. C., 1971, T o u r i s m e e t v i e r u r a l e d a n s le n o r d du P a y s

d ' A u g e ( N o r m a n d ie ), [w:] L' ha bit at et l e s p a y s a g e s r u r a u x d 'E u r op e , C om p tes re n dus du sy m p os iu m ten u à L iège du 29 juin an 5 ju ille t 1969, v o l. 58, Uni- verisiité de L iège.

C l a r y D., 1984, T o u r is m e , u r b a n i s a t i o n et o r g a n i s a t i o n d e l 'e s p a c e : le l it to r a l Bas-

- N o r m a n d i e , „B iu lletin de l'A s s o c ia tio n de G éog ra ph es F rançais" № 500— 501,

s. 125— 131.

C r i b i e r F., 1967, Le s c o n s é q u e n c e d e l' im p l a n t a t io n d e s r é s id e n c e s e c o n d a i r e d a n s

l e B a s s in P a r is ie n , „U rbanism e", ja nvie r.

C r i b i e r F., 1969, Le g r a n d e m i g r a t i o n d ' é t é d e s c it a d i n s e n F r an c e, T h è s e Le tt r e, P aris.

C r i b i e r F„ 1974, Le s r é s i d e n c e s e c o n d a i r e d e s c i t a d i n s d a n s l e s c o m p a g n e s r u

-r a le s , „ P -r oblè m es é co n om iqu e s" , 27 m a-rs.

D e w a i l l y J. M., 1973, T o u r i s m e et e s p a c e ru ra l d a n s la r é g i o n d u N o r d , „H om m es e t T e rres du N ord" , B iulle tin de la S o c ié té de G éo gr ap hie de L ille, № 2,

s. 21— 36.

D e s p l a n q u e s H ., 1973, U n e n o u v e l l e u t il i s a t i o n d e l 'e s p a c e r ur a l e n I t a l i e :

l ' a g r i t o u r i s m e , A nn. G éogr., z. 1, s. 151— 164.

D r z e w i e c k i M., 1979, M e t o d y i w y n i k i b a d a ń w p ł y w u t u r y s t y k i na r o z w ó j e k o

-n o m i c z -n y t e r e -n ó w w i e j s k i c h , „Z eiszyty N a u k o w o A W F w K rak ow ie" , -nr 20.

D r z e w i e c k i M., 1980, R o la t u r y s t y k i w r o z w o j u e k o n o m i c z n y m w s i p o m o r s k i c h , W a r sz aw a .

G a z e s G., 1973, T o u r i s m e et a m é n a g e m e n t d e l 'e s p a c e ru ra le . E le m e n ts d e ré-

l l e x i o n , „T rav au x d e l'in s titu t de G éogr ap hie de Reim s", № 13— 14, s. 77— 90

G a z i ń s k i M., 1972, B a d a n i e w p ł y w u f u n k c j i r e k r e a c y j n y c h n a d o c h o d y p i e n i ę ż n e lud n o ś c i, „P ro blem y E k onom iczne " , nr 2/42.

G e o r g e P., 1963, A n c i e n n e s et n o u v e l l e s c l a s s e s s o c i a l e s d a n s le s c o m p a g n e s

fr a n ç a i s e s , „C ah iers1 in te rn a tio n a u x de s o c io lo g ie " , № 1, s. 3— 22.

G ' i n i e i J., 1971— 1972, Le t o u r i s m e i i n is té r i e n , „No-rois", № 71, s. 573— 600, № 72, s. 103— 114.

G r o c h J., 1977, L e t n ie d o m k i na Za r a b i u j a k o p r z y k ł a d b u d o w n i c t w a r e k r e a c y j

-n e g o d la m i e s z k a ń c ó w K r a k o w a , „F olia ge og rap hic a" , S er ies G eographiica-O eco-

n om ic a, v o l. 10, s. 129— 140.

H e r m a J., 1979, P r z e m i a n y s p o ł e c z n o k u l t u r a l n e w r e g i o n ie p o d w p ł y w e m t u r y

-s t y k i , „ Z e -s zy ty N a u k o w e A W F w K rak ow ie" , nr 18, -s. 129— 147.

J a c k o w s k i A ., 1971, W p ł y w t u r y s t y k i na k s z t a ł t o w a n i e s ię d o c h o d ó w l u d n o ś c i

p o w . N o w y T ar g , „F olia g e og rap h ic a" , v o l. 4.

J a r o w i e c k a T., 1977, R o la t u r y s t y k i w r e g i o n ie , [w:] T u r y s t y k a w w o j e w ó d z t w i e

n o w o s ą d e c k i m . M a t e r i a ł y z k o n f e r e n c j i p o ś w i ę c o n e j p r o b l e m o m p r a k t y c z n o - n a u - k o w y m . K r y n i c a 5— 6 II 1973, K ra kó w — N o w y Sącz.

J a r o w i e c k a T., 1978, O n i e k t ó r y c h m o ż l i w o ś c i a c h p o w s t a w a n i a n e g a t y w n y c h