Ciało ofiary nośnikiem śladu osmologicznego

Z PRAKTYKI

Cialo ofiary

nosnlklem sladu osmologicznego

Dose

czesto

w pracowniach osmologicznych badane sa slady osmologiczne zabezpieczone z gar-deroby lub przecrnlotow nalezacych do pokrzywdzonych, ktore sprawca zabrallub ktorych uzywal.Do bardzo rzadkich naleza natomiast proby ba-dania matartalow z ciala oliar lub gar-deroby znajdujqcejsiena ich ciele.

Na powstanie i poznlejsza przy-datnosc badawcza sladow zabezpie-czonych z ciala oliar ma wplyw kilka grup czynmkow,Sato:

• czynniki osobnicze zwiqzane z lizjologiq i stanem emocjonalnym sprawcy i pokrzywdzonego (agresja, ifilk, obrona) oraz wzajemnq reakcja alifalycznych kwasow t1uszczowych skory osob;

• czynniki pozaosobnicze, np. miejsce zdarzenia, rodzaj ubrania, pora roku;

• czynniki degradujqce stad jak np.: czas opoznienia, ktoreqo dlu-gose zalezna jest od szeregu okolicz-nosci,w tym od czasu reakcji na za-wiadomienie czy czasu niezbedneqo do stworzenia grupy do wykonania zadan na miejscu zdarzenia.

Opls zdarzenla

W pomieszczeniu zarnknietyrn bu-tiku znaleziono zwloki mlodej kobiety. Stan zwlok,odztezyi obrazenia ciala wskazywa!y na smierc w wyniku ran klutych klatki piersiowej i brzucha, ponadto na okolicy nadqarstkow i szyi ujawniono liczne obrazenla po-wlok ciala majaca charakter obronny. Podczas oglfildzin zwlok na miejscu zdarzenia, zgodnie z obowiazuiaca procedura badawcza,zabezpieczono slady osmologiczne pochodzace z przedrnlotow stanowiqcych wypo-sazeniesklepu, a takze z dloni i oko-licy szyi denatki. Zabezpieczanie osmologicznego materialu dowodo-wego rozpoczeto w czasie bardzo

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 249/05

krotkirn od zaistnienia zdarzenia -czas op6Znienia wyniosl ok. 1,5 godz. W trakcie wykonywania wszystkich czynnosci technik krymi-nalislyki wydluzyl minimalny czas za-bezpieczenia do 60 min. W wyniku podjatych dzialan wy1ypowano praw-dopodobna osobesprawcy, od ktore-go pobrano w standardowej procedu-rze material porownawczy z dloni.

Przebleg badan procesowych

Do pracowni osmologii LK KWP w Bialymstoku zwroci!sie organ pro-cesowy spoza woj. podlaskiego z prosba 0 wykonanie badan proce -sowych zgromadzonych materiatow osmologicznych. Prosbe SWq moly-wowa! szeregiem czynnikow: trudno-sciami kadrowymi miejscowej pra-cowni osmologii, wagq sprawy, jej charakterem bulwersujqcym miejsco-Wq opiniespoleczna,publikacjami na jej temat w miejscowej prasie, jak rowniezoddaleniem pracowni w Bia-Iymstoku, gwarantujqcym za chowa-niebezstronnosci.

Z uwagi na roznorodnosc po-wierzchni, z ktorych zabezpieczono stacyosmologiczne,oraz to,zedwa z nich zabezpieczono bezposrednio z zabrudzonej krwiq garderoby i ciala denatki, wykorzystano w sprawie standardowy wariant badawczy pole-gajqcy na podawaniu psu do naweszenia materialu dowodowego w probach identyfikacyjnych. Przed rozpoczeciern badari do budowy ciqgu selekcyjnego przygotowano zestaw materiatow uzupelniajqcych, kierujqc sle wiekiem osoby,od ktore] pobrano material porownawczy,oraz czasem i sposobem pobrania mate-rialu porownawczeqo. Zanim odbyly sie badania identyfikacyjne,przepro -wadzono co najmniej trzy pro by kon-trolne:dwie w ukladzie kontroli pozy-tywnej1 i jednq w ukladzie kontroli

negatywnej2.W przynajmniej dw6ch z nich testowano atrakcyjnosc mate-riaiu porownawczeqo, ustawiajqc go przed materialem kontrolnym,lub po-zostawiano w szeregu selekcyjnym podczas proby w ukladzie kontroli negatywnej.

Bezposredniopo wykonaniu pr6b kontrolnych przystqpiono do wykona -nia badan identyfikacyjnych. Pr6by te prowadzono w ukladzie standardo-wym. Pies naweszal material dowo-dowy, a nastepnie w szeregu selek-cyjnym sprawdzal ustawione losowo materialy osmologiczne,z kt6rych je-den by! materia!em porownawczyrn. W przypadku wykazania braku zgod-nosci zapachowej stosowano dodat-kowe proby kontrolne w celu potwier-dzenia sprawnosci wecnowe] psa. Przebieg badan rejestrowano srod-kami audiowizualnymi,a przerwy ro-biono wylqcznie wtedy,gdy byly one niezbednedo przygotowania kole jne-go psa i wymiany szeregu selekcyj -nego przed rozpoczeciem nastep-nego badania.

Gdy pies wyczul zqodnosc zapa-chowa,zaznaczal stanowisko z rna-terialem por6wnawczym w spos6b okreslony przez technika osmologii na wsteplebadan, W przypadku br a-ku zqodnosci zapachowej pies sprawdzal kazde stanowisko w ciqgu selekcyjnym, nie zaznaczal iadnego z nich i wracal do technika. Wykony-wano zatem dwie nastepujace bez-posredniopo sobie pr6by, po uprzed-niej zmianie ustawienia material6w w szeregu.Jesli wykazano zqodnosc zapachowq,wykonywano trzy proby, W czasie pracy psa w rozpoznawalni znajdowal sle jedynie pies i technik osmologii, kt6ry po zakonczeniu pra-cy psa i zinterpretowaniujego zacho -wania wychodzil z pomieszczenia. Po zmianie ustawienia rnaterialow w ciqgu selekcyjnym, ktorych se-kwencje znal jedynie ekspert

legen da: MK- materialkontrcln y;MU - materia l uzupelniajqcy;MP- mat erialpor6w naw czy;

MD- mate rialdowodowy;

kotorernpoma renczowymoznaczonoodpowiedn ikmate rialu,ktorypies naweszat.niebies kim -stancwteko.ktcrepieszaznaczat.zielonym- stanowisko.Wkt6rymwczasiepr6bidentyfi kacyjnych ustawiono mate rialporcwnawcry,niezaznacz onyprzezpsa.

Legend:MK- controls;MU- complementary samples;MP- comparativemale rial;MD evidential sample

markedinorange- counterparlof sniffed sample;markedin blue- marked position;areen-position where comparativemetene:wasplaced andleft unmarkedbydog

V

'

Rodzal pr6by

I

Kcnrrofna

- r

Kontrolna

I

pozytyWnUk/ady negatyWnUk/ady ldentyflkacylna

I

pozytyWnyUk/ad

I

Pies _MK

naw~SIa _I

'"

I IfMU

iMU

l

fMUlMUl

z

f2

fMUiMU

l

MP MU MU

fMi<

MU 0

'"

'"

_3'

_f3

_fMU

_fMP

_l

MU MU MU

fMUfMU

0

z

₁₄

MK

iMU

l

MU MP MU

fMU

l

MU

>5

'"

_O=

_~~

₁

_MU MU MU

_~

_~

dzacy badanie, przewodnik wraca/ z psem do rozpoznawalniw celu wy-konania kolejnej proby,By sprawdzlc prawidlowoscpracypsa wlrakcie

ba-dan idenlyfikacyj nych, bezposrednio

po ich zakoriczeni u wykonywano co najmniej [edna probe kontrotna w uk/adzie konlroli pozytywnej. Aby badanie zostato uznane za zgodne z wymogami, wynik pracy p ierwsze-gopsa potwierdzano wynikami pracy drugiego psa, pracujq cego w ciqgu selekcyjnym zbudo wanym wg p o-wyzszeqo sch emalu z mater ia/ow uzupelniajqcych,pobranych od osob innych

niz

w przypadku pierwszego

psa. Przebieg pracy psow rejestro -wano na kasecie VHS. Schemal ba-daniailustrujelabela1.

Wynlklbadan procesowych

Badania procesowe zakonczono szeregiem wnloskow:

a) ustaleniern zqodnosc! zapacho-wej pomiedzy materiatern

do-wodowy mzrakdenatki a ma

le-rialem porownawczyrn:

b)niekategorycznym ustal eni em

zqodno sci zapac howej (wnio-sek allernalywny) pom iedzy

materialerndowodowym z tw

a-rzy iszyi denatki a materia/em

porownawczyrn;

c) brakie m zqocnosci zapachowej

porniedzy mater iale m d

owodo-wym z szuflady sklepu a mal e-ria/emporownawczym :

d)brakiem zqodnosci zapachowej pomiedzy rnaterialern dowodo-wym z klamki sklepu am

ateria-/em porown awczyrn (mate rial

dowodowy dotar/ do pracowni w stanie uszkod zonym, a jego

badanieprzeprowadzono nap o-lecenieorganuprocesowego). W wyniku analizy opinii organ p ro-cesowy zwrocil siedo prowadzqcego

badanie z pytani em:jak d/ugo moqa

ulrzymywac sle slady osmologiczne na ciele osoby? W wyniku spost

rze-zen poczynionych przezprowadzace -go badanie ustalono,ze wytypowana

38

Z

PR

AKTYKI

osoba (podejrzany), ad ktore] p obra-no materia/porownawczy,byla narze-czonym ofiary. Jak rnezczyzna sam oswiadczyt do protokolu, wprawdzie ok. 2 dni przed znalezie niem zw/ok uprawiat z poszkodowanq seks,je

d-nak od legoczasu nie przebywa/w jej towarzystwie.Z lego wlasnie powodu na jej ciele i garderobie znajdowaty si" jego slady zapachowe .W powyz-szych okolicznosciacn,ze wzgl"duna brak jakichkolwiek badan w lym za-kresie, w celu ustalenia, czy zabez-pieczone slady dowodowe mogly

utrzyrnac sie na skorza kobiety od czasu wskazanego przez podejrzane-go, zasadne by/o przeprowadzenie przedmiolowychbadan.

Przygotowanie

materia/ow badawczych

80 osob w wieku 20-26 lat obu plci przypad kowo dobranych do

ce-lowbadawczych podzielono na dwie

grupy. Grupe A slanowily osoby i rni-tujqce sprawcow, a grup" B- osoby

irnitujace grup" pokrzywdzonych.

Nastepnreobie grupy podzielono na cztery podgrupy. Osoby z podgrupy imitujqcej sprawcow oznaczonej A2 i pokrzywdzonych - B2 poproszono

o wykonanie niezbyt forsownych do

-wolnych cwiczenfizycznych (p

rzysia-dy,sk/ony) przez ok.

15

min.Cwicze

-nia te miaty na celu wywo/anie w i-docznych objawow zrneczenia, ta-kich jak wypieki na lwarzy,p rzyspie-szony oddech,ob/itsze pocenie sie. W stosu nku do pozostatych osob

z grup AiB nie slosowano zadnych zabieqow,Schemal podzia/ugrupi1u

-slrujelabela 2.

Bezposrednio po zakonczeniu cwi -czen osoby z grupy A przez ok.5min

Tabela 1

trzyma/yzanadgarslkiosoby zgrupy B.zastosowanietej zasady wyglqdalo

w len sposob,ze osoba niezrneczona z grupyA trzyma/a zarece osobe nie -zrneczonaz grupyB,zrneczona zg

ru-py A- osobe zrneczona z grupy B. DobOr osob w podgrupach odbywa l sie losowo. Po uplywie okresloneqo

Z PRAKTYKI

Przebieg badall

Tabela3

Pouptywie co najmniej7 dni przy

-stapiono do badari w standardowej

pro-cedurze.Wynikbadan iluslrujetabela4.

W przypadku wykazania braku zqoonosc: zapachowej bezposrednlo

po zakoriczeniu badari i

dentyfikacyj-nych prowadzono badania aktywno-sci material6w badawczych wg

sche-matu:

• material dowodowy (MD) -

ma-terial dowodowy (MD),

• material por6wnawczy (MP)

-materia!por6wnawczy (MP).

W trakcie prowadzonych badan

stwierdzono, za na wszystkich po

-chlaniaczach materialu dowodowego

znajdowaly sie zapachy, kt6re identy

-fikowaly psy. przy czym 75% zmian

identyfikowalyjuz w pierwszejpr6bie.

W wyniku prowadzonych pr6b

ustalono, ii na 88% pochlaniaczy

materialu por6wnawczego od os6b,

kt6re myly rece, zapachy wystepuia

w tak niskim stezeniu, ze badajqce

psyich nierozpoznawaly.W 8%

ma-terial6w psy reagowaly na zapach na

poch!aniaczu po drugiej pr6bie i

cze-sto w spos6bnietypowyi innyruz

wy-uczony w procesie tresury. Do n

ie-Czaszabezpleczenla

Grupa os6b Czas op6tnlenla [h]

[min] 4 8 /6 20 24 Niezmeczenl 75% 50% 10% 0% 0% 5 Zrneczenl 80% 55% 20% 0% 0% Niezrneczeni 85% 75% 55% 10% 0% 10 Zmeczenl 90% 80% 60% 10% 0% Nlezrneczenl 95% 80% 65% 15% 0% 15 Zmeczeni 100% 90% 70% 20% 0%

Grupe 30 losowo dobranych os6b

podzielono nadwie podgrupy

imitujq-ce osoby podejrzane (grupa A)

i sprawc6w czyn6w karalnych (grupa

B). Osoby z obu grup podaly sobie

rece i trzymaly je przez ok.5min. Po

uplywie2godz. osobyzgrupy Bpo

-dzielono na dwie podgrupy i

popro-szono 0 umycie dloni w cieplej lub

zimnejwodzie. Nastepniepo osusze

-niu d!oni pobranoodnichw czasie 30

min osmologiczny material

(dowodo-wy) poprzez wloienie do dloni 5

po-Przygotowanle

materiat6w badawczych

Tabela2 chlaniaczy TZMO i owirnecre dloni

z pochlaniaczami foliq aluminiowq.

Od os6b z grupy A po uplywie 5 dni

pobrano material por6wnawczy

w standardowej procedurze.

Procent pozytywnych wskazan

(zqodnosci material6w) ilustruje

ta-bela 3.

W dalszej kolejnosci prowadzono

badania w celu ustalenia wplywu

umycia rak przez osobe imitujqcq

sprawce na wynik badania

osmolo-gicznego.

Wyni ki badari

chowano co najmniej 30-dniowy

okres przerwy wypelnionys

tandardo-wymi badaniami procesotandardo-wymi.

Grupadawc6w Podgrupa Stannzyczny L1czba os6b

AI Bez twiezenfizycznych 20

A (podelrzanl)

A2 Pocwkzenlachfizycznych 20 BI Bezrwiczenfizycznych 20

B (sprawcy)

B2 Pocwkzenlachfizycznych 20

Przebieg badall

czasu osoby sie rozeszty. Nastepnie

po4 godz. od wszystkichos6b z

gru-py A pobranoi zabezpieczono,

zgod-niez obowiazujaca metodyka badan,

material por6wnawczy.Osoby z grupy

B poinstruowano, aby realizowaly

sw6j plan dnia bez zwracania uwagi

na pozostawione slady na ich ciele.

Od os6b imitujqcych grup~

pokrzyw-dzonych pobrano material badawczy imitujacy material dowodowy.

Pod-czas pobierania pr6bek rozdzielano

materiaty

oc

os6b zrneczonych in

ie-zrneczonych. Materiaty poddano

ba-daniom w standardowej procedurze

badan osmologicznych. W ciqgu

6 rniesiecy powt6rzono badania po

uprzedniejzmianieczasu przeznac

zo-nego na kontakt os6b z grupy A z oso-bami z grupy B do 10 i 20 min.

Badania materia!6 w przep

rowa-dzono w standardowym ukladzie ba-dawczym poprzedzonym co najmniej

trzema pr6bami kontrolnym (dwiema

w uk!adzie kontrolipozytywnej i [edna

w ukladzie kontroli negatywnej).

W przypadku niewykonania pr6b

kontrolnych nie uiywano psa do

ba-dan identyfikacyjnych. W pr6bach

identyfikacyjnychpies naweszal ma-terial dowodowy z nadgarstk6w os6b

imitujqcych osoby pokrzywdzone, do

szeregu zas wstawiano testowany uprzednio w pr6bac h kontrolnych

material por6wnawczy pocnodzacy

od osoby imitujqcejsprawce, Szereg

selekcyjnydobrano standardowo wg

obowiazujacych zasad.W celu

elimi-nacji efektu pamlecl wechowe] psa

pomiedzy cyklami badawczymi

Z PRAKTYKI

Tabe! a4 BIBLIOGRAFIA

Wvnlk bada'

19odnlKt Nle molnawykluczy~ Brak zgodno,c1

zapachowa zgodnoSclzapachowe! zapachoweJ

(

w,'w ui.

2psyi (WSkJl uje , pies) ("ie wskazu;eisoe«

Die,) Myelewzlmne] 5% 12% BS% wodzle Myelew e1ep/ej 0% 2% 9B% wodzle

licznychprzypadk6wnaleialo zazna-czan ie materialu dowodowego przez psawpierwszej pr6bie ,i to tylko wte-dy,gdydlonie byly mytezimna woda, Catosciowyschernat badandoswiad

-czalnychpokazujetabela 5.

Po wnikliwej analizie opinii k rymi-nalistycznej popartej nagraniem

przebiegu badan identyfikacyjnych oraz wynikami badan dodatkowych Sqd Okreqowy w lodziXVII Wydzial

krzywdzonych nadajq sie do pro

wa-dzenia badan.

2.Na przydatnosc badan tego ro -dzaju sladow rnaja wplyw takie czyn-niki jak:czas kontak!uz cialem,stan pobudzenia osoby oraz czas op6

i-nien ia.

3. Zmycie powierzchni sk6ry w miejscu pozosta wieniasladu zlrnna

wo

ca

wplywa negatywnie na wynik badania.

1. Oecyzja nr 36/2003 Centralnego

Laborator ium Kryminalistyczneg o

Ko-mendy GI6 wnej Palicji z dnia

29.05.2 003 r. wsp rawie wprowad zenia do stosowania Metodyki Badan O smo-lo gic znyc h.

2. Lasa J., Browarska~Walczowska

A.:Raportnr2/POP Zmyslw~chu ,

krymi-nalis ty ka,melodyanalityczne, Instytut Fi

-zykiJadrowejim. Henry kaNiewod n icz ari-skiego.

3. Opinia kryminali styczna z zakresu

badari osmologicznych nr

H-S441-3590/2003.

4.Postan ow ien ie a powotaniubiegt e -go z zakresu osm oloqiiProkuratu ryRaj a-nowej w RawieMazo wieckiej do spra wy

o

s

.

245103. Tabela5 Uk/adpozyrywny Kontrofna Rodzaj pr6by MP MU MU MP MU MU MU MU

fl

iMU

l

MU

rT

iMU

l

MU

fJ

iMU

l

MP

14

I

MU

[s

iMU

I

Kontrolna

Uk/ad Uk/ad Uk/ad Identyflkacyjna

pozytywny negatywny pozytywny

Pies MK

J

~

,:-

-

l

l

MK

I

MK

I

[

MD

II

MD

J

naw~

[7

'

I

I

Legenda:MK- matenatkontrolny;MU- material uzupelniajq cy;MP- materialpor6wnawczy ;MD- materialdowodowy.Kolorempomaranczowy m oznaczono material,kt6ry pies naweszat;niebieskim- zaznaczone stanowtskoprzezpsa,zielonym- stanowtsko.kt6rego piesnie zaznacza.

Legend:MK- controls;MU- complementarysamples;MP- compara tivematerial;MD evidentialsample.Markedin orange - sniffedsample;marked inblue - marked position;green- position wherecomparative material was placed andfeftunmark ed by dog.

Karny w Skierniewicach wyrokiem w sprawie 0 sygn. akt XVII K-45/03

skazal podejrza nego na kare 25 lat

pozbawien ia wolnosci.Wyrok nie jest prawomocny.

Na podstawie powyiszych wyn

i-k6w

moi

na

stwierdzic,

ie

:

1. Siady osmologiczne zabezpi

e-czone z powierzchni sk6ry os6b

po-4. Zmycie powierzchni sk6ry w miejscu pozostawieniasladuciepta woca lub woda z detergen te m czyni

pozostawiony slad osmologicznynie

-przydatnym do identyfi kacji.

5. W przypadku ustalenia braku

zqodnosci zapachowej prowadzenie badan aktywnosci material6w ba-dawczychjestzasad ne.

Da rluszA.Szym a nsk i

PRZ YPI SY

1 Pr6baw uk/adzie kontroli poz

ytyw-nej - pies nawes za material, ktore-goodpowiednik znajdujesiew claqu

selekcyjnym,

2 Probaw ukfadzie kontroli negatyw -nej - pies naw~sza material, Idore-go odpowiednika brak w ciaqu

se-lekcyjnym.