UNIVERSIT ATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN — POLONIA
VOL. XVIII, 31 SECTIO D 1963
Katedra i Klinika Ftizj atryczna. Wydział Lekarski. Akademia Medyczna w Lublinie Kierownik: doc. dr med. Helena Mysakowska
Ryszard KUCHARSKI, Barbara PRZEMYSKA, Helena MYSAKOWSKA, Stanisław GRODZKI,
Edward CYGAN
Ocena testu gaszenia zapałki u chorych na gruźlicę płuc Оценка теста гашения спички у больных туберкулезом легких The Evaluation of „Match Extinguish Test” (MET) in Patients with Lung
Tuberculosis
W związku z rozpowszechnieniem badań czynnościowych narządu oddechowego oraz ich wielkim znaczeniem w rozpoznawaniu niewydol
ności oddechowej, poszukiwane są proste próby czynnościowe, które przy użyciu nieskomplikowanych przyrządów, dostępnych dla każdego lekarza, mogłyby umożliwić wykrycie zaburzeń oddechowych. Do badań czynności oddechowej należy próba gaszenia zapałki, którą opracował Snider i współpr., a rozszerzył Nikodemowie z. Opierając się na badaniach wspomnianych autorów, zwiększyliśmy zakres tej próby przez wprowadzenie gaszenia zapałki w ułożeniach ciała na pra
wym i na lewym boku. Interesowało nas porównanie wyników próby gaszenia zapałki w ułożeniu na bokach z wynikami w ułożeniu na wznak i w pozycji siedzącej, zwłaszcza u chorych z wyraźną przewagą zmian chorobowych w jednym płucu. Dla dokładniejszej oceny udziału każdego płuca w ogólnej czynności płuc, wykonywano więc u każdego chorego badania spirograficzne w różnych ułożeniach ciała według metody B e r- g a n a. Oznaczano FEVt nie tylko w pozycji leżącej, lecz również w po
zycji siedzącej oraz na prawym i na lewym boku.
Celem pracy było ustalenie możliwej zależności próby gaszenia zapałki od wartości FEV! w różnych ułożeniach ciała, ponadto — analiza wyników testu zapałki w pozycjach na boku przy zmianach jednostronnych w płucach z uwzględ
nieniem wartości FEVi w tych ułożeniach.
458 R- Kucharski, B. Przemyska, H. Mysakowska, S. Grodzki, E. Cygan
Test zapałki wykonywano w sposób podany przez Nikodemowicza w pozycji siedzącej i leżącej oraz w ułożeniach na prawym i na lewym boku.
Posługiwano się deseczką z metalową tulejką na zapałkę i metalową podpórką dla brody badanego. Odległość ust od płomienia zapałki wynosiła 15 cm. Należy dodać, że każdy chory przed badaniem był szczegółowo pouczony co do sposobu wykonywania próby. Wykonując rutynowe badania spirograficzne pominięto oznaczanie maksymalnej wentylacji dowolnej ze względu na to, że znaczną część chorych objętych opracowaniem spoza Kliniki — badano ambulatoryjnie.
A 5 6 8 3 {ibrolhorax POSTACIE GRUŹLICY
Ryc. 1. Postacie gruźlicy płuc u 100 chorych badanych The form of lung tuberculosis in 100 examined patients
Badaniami objęto 100 chorych (z Kliniki Ftizjatrycznej Akademii Medycznej w Lublinie, z Państwowego Sanatorium Przeciwgruźliczego w Adampolu i z Oddziału Gruźliczego przy Fabryce Samochodów Cięża
rowych w Lublinie). Mężczyzn było 65, kobiet 35. Byli oni w wieku od 15 do 59 lat. Najliczniejszą grupę (33) stanowili chorzy w wieku od 30 do 39 lat (ryc. 1). Najwięcej było chorych (46) z gruźlicą płuc naciekową (w tym u 2 chorych stwierdzono towarzyszące wysiękowe zapalenie opłucnej), następnie z gruźlicą płuc przewlekłą włóknisto- jamistą (33), z marskością gruźliczą płuc (17), z gruźlicą płuc włóknisto- -guzkową ograniczoną (2), z gruźlicą płuc rozsianą przewlekłą (z towa
rzyszącym wysiękowym zapaleniem opłucnej) (1) i z rozległymi zrostami opłucnej (fibrothorax), 1 chora (ryc. 2). Zmiany w płucach wyłącznie jednostronne stwierdzono u 53 chorych, zmiany z wyraźną przewagą po jednej stronie u 30 chorych, natomiast u 17 chorych stwierdzono obustronne zmiany w płucach (ryc. 2).
Badani chorzy gasili zapałkę w jednej, w dwóch, w trzech, a nawet w czterech pozycjach. Byli jednak tacy, którzy nie zgasili zapałki w ogóle.
Ogólne zestawienie wyników gaszenia zapałki w czterech, trzech, dwóch i w jednej pozycji badanych — ze średnimi wartościami FEVi przedsta
wiono na ryc. 3. Na 100 badanych 69 osób zgasiło zapałkę w czterech, trzech, dwóch lub jednej pozycji, natomiast 31 osób nie zgasiło zapałki w żadnej pozycji. U wszystkich 69 chorych z dodatnią próbą gaszenia zapałki średnie wartości FEVi były wyższe od 1400 ml. Natomiast
Ryc. 2. Zmiany radiologiczne w płucach: jednostronne, z przewagą w jednym płucu i obustronne u 100 badanych
Radiological examination results in 100 patients with one-sided lesions, with a predominance of lesions in one lung, and with bilateral lesions
u 31 osób z ujemną próbą gaszenia zapałki średnia wartość FEVi była 1156 ml. Zestawienie dodatnich prób gaszenia zapałki w poszczególnych pozycjach z uwzględnieniem średnich wartości FEVi podano na ryc. 4.
Najwięcej chorych (66) gasiło zapałkę w pozycji siedzącej, następnie w pozycji na wznak (42), a najmniej na bokach. Średnie wartości FEVi we wszystkich pozycjach były większe niż 1900 ml. Następnie obli
czono średnie wartości FEVi dla 100 chorych (niezależnie od wyniku próby gaszenia zapałki) w 4 pozycjach. Wyniosły one w pozycji sie
dzącej 1581 ml, w pozycji leżącej na plecach 1610 ml, na prawym boku 1585 ml, na lewym boku 1586 ml (ryc. 5). Z przytoczonych liczb wynika, że nie stwierdzono większych różnic w wartościach FEVi w zależności od ułożenia badanych chorych, przy czym średnia wartość FEVi w po
zycji leżącej na plecach była nieco większa aniżeli w pozycji siedzącej, przeciwnie niż to podaje Nikodemowie z.
Poddano również analizie wyniki próby gaszenia zapałki w ułożeniu na bokach oraz wyniki procentowego udziału czynności oddechowej obu płuc oznaczone wg metody Bergana u 53 chorych z jedno
stronnymi zmianami w płucach. Wśród tej grupy chorych stwierdzono u 33 osób zmiany chorobowe w płucu prawym, zaś u 20 w płucu lewym. Zgodność wyników procentowego udziału w czynności oddecho-
460 R- Kucharski, B. Przemyska, H. Mysakowska, S. Grodzki, E. Cygan
Ryc. 3. Ogólne zestawienie wyników gaszenia zapałki ze średnimi wartościami FEVj
A comparison of match extinguish ability with the average value of FEVi
Ryc. 4. Zestawienie dodatnich prób gaszenia zapałki w poszczególnych pozycjach ze średnimi wartościami FEVi w tych pozycjach
A comparison of positive match extinguish results in various body positions with average values of FEVj in these positions
wej płuca prawego i lewego oznaczanych wg metody B e r g a n a, z obrazem radiologicznym płuc stwierdzono u 44 chorych. Niezgodne wyniki były u 9 chorych. Za niezgodne wyniki przyjęto te, w których procentowy udział w czynności oddechowej płuc był większy dla płuca chorego.
Ryc. 5. Średnie wartości FEVi dla 100 chorych w 4 pozycjach (niezależnie od (wyniku próby gaszenia zapałki)
Average values of FEVj for 100 patients in four body positions (independently of the results of the match extinguish test)
Wyniki próby gaszenia zapałki w zależności od ułożenia na boku prawym lub lewym wykazały, że u 53 badanych ze zmianami jedno
stronnymi 32 chorych nie zgasiło zapałki w ułożeniu na bokach, 16 zga
siło zapałkę zarówno na prawym, jak i na lewym boku, 3 chorych zgasiło zapałkę na boku „zdrowym”, zaś 2 chorych zgasiło zapałkę na boku „chorym”.
Wnioski
1. Porównanie grup badanych chorych gaszących i nie gaszących zapałkę wykazało współzależność wyników testu gaszenia zapałki ze średnimi wartościami FEVi.
2. Wyniki naszych badań pozwalają ocenić próbę gaszenia zapałki w pozycji siedzącej i leżącej na wznak za przydatną w ocenie stopnia wydolności narządu oddechowego, natomiast nie stwierdzono tej przy
datności w ułożeniach na bokach.
PIŚMIENNICTWO
1. Bergan E.: A Simple Method for Determination of the Relative Function of the Right and Left Lung. Acta Chirurg. Scand. Suppl. 253, 58—63, 1960.
2. Nikodemowicz E.: Próba gaszenia zapałki jako prosty test czynności oddechowej. Gruźlica, 28, 989—994, 1960.
3. Snider T., Stevens J., W i 1 n er F., Lewis B.: Simple Bedside Test of Respiratory Function. J. A. M. A., ITO, 1631, 1632, 1959.
462 R- Kucharski, B. Przemyska, H. Mysakowska, S. Grodzki, E. Cygan
РЕЗЮМЕ
Исследованиям было подвергнуто 100 больных туберкулезом лег
ких (53 больных с односторонними изменениями, 30 больных с пре
обладанием изменений в одном легком и 17 — с обусторонними изменениями), у которых проводился тест гашения спички в 4-х положениях тела: сидячем, горизонтальном на спине, на правом и левом боку. Параллельно проводились спирографические иссле
дования — конвенциональные и по Бергану при разных положе
ниях тела. Дополнительно определялись величины FEVi в положе
нии сидячем и горизонтальном на правом и левом боку. 69 больных потушило спичку в одном, двух, трех и четырех положениях при средней величине FEVi превышающей 1400 мл.; 31 человек не смогло потушить спички ни в одном положении, причем средняя величина FEVi составляла 1156 мл. Больше всего больных (66) гасило спичку в сидячем положении, затем по численности сле
дует группа больных (42), которые потушили спичку лежа на спине и последнее место занимает группа больных, выполнивших эту пробу при положении тела на боку. В группе 53 больных с одно
сторонними изменениями в легких результаты определения про
центного участия правого и левого легкого в дыхательной функции, полученные с помощью метода Бергана, согласуются с радиоло
гической оценкой в 44-х случаях, в 9-ти случаях обнаружены рас
хождения. Наличие расхождений в результатах имело место тогда, когда процентное участие в дыхательной работе было выше для больного легкого. Однако, авторы констатировали непригодность пробы гашения спички в положении тела на боках для ориента
ционного определения участия правого и левого легкого в дыха
тельной работе легких. Последний вывод делается на основании результатов обследования 53 больных с односторонними измене
ниями.
Результаты наших исследований позволяют признать пробу га
шения спички в положении сидячем и горизонтальном на спине пригодной. Этот тест неприменим при боковых положениях тела.
Рис. 1. Формы туберкулеза легких у 100 исследованных больных.
Рис. 2. Радиологические изменения в легких: односторонние с преобладанием в одном легком и обусторонние у 100 обследованных больных.
Рис. 3. Общее сравнение результатов гашения спички со средними величинами FEVi.
Рис. 4. Сравнение положительных проб гашения спички в отдельных положе
ниях тела со средними величинами FEVi в этих же положениях.
Рис. 5. Средние величины FEVi у 100 больных в четырех положениях тела (независимо от результатов теста гашения спички).
SUMMARY
A total of 100 patients with lung tuberculosis were tested (53 patients with one-sided lesions, 30 patients with a predominance of lesions in one lung, and 17 patients with bilateral lesions). These patients were tested with „MET” in four positions: sitting, lying on the back, on the right side and on the left side. Parallely the spirographic examinations were performed, both the routine as well as that according to Bergan technique in various body positions. Additionally the FEVi values were determined in the sitting position and in the lying position on the right and left sides.
69 patients had positive „MET” in one, two, three or four positions with the average FEVi value above 1400 ml.
31 patients had negative „MET” in all positions with the average FEVi value of 1156 ml.
66 patients extinguished the match in the sitting position, 42 — in the lying position on the back, and only a few in the lying position on either side.
In the group of 53 patients with one-sided lesions in the lung the results (in percentage) of the participation of the right and the left lung in the respiration, estimated according to Bergan technique, are in accord with the radiological evaluation in 44 patients and in dis
agreement in 9 patients. The disagreeing results are those, in which the participation in the respiration of the lungs was greater for the diseased lung.
The authors conclude that „the match extinguish test” is not suitable for patients in lying positions on either side, but it can be applied with patients in the sitting position and in the lying position on the back.
Papier druk. sat. Ill kl. 80 g. Format 70 X 100 Druku str. 7 Annales UMCS Lublin 1963 LZGraf. Im. PKWN, Lublin, Unicka 4 Zam. 3614. 26.X.63 800 + 50 egz. R-3 Manuskrypt otrzymano 26.X.63 Data ukończenia 29.VIII.64
