• Nie Znaleziono Wyników

Nieznane Ordinationes et Decreta synodu kurzelowskeiego z 6-8 VI 1617 r.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Nieznane Ordinationes et Decreta synodu kurzelowskeiego z 6-8 VI 1617 r."

Copied!
39
0
0

Pełen tekst

(1)

Bolesław Kumor

Nieznane Ordinationes et Decreta

synodu kurzelowskeiego z 6-8 VI

1617 r.

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 11/1-2, 275-312

1968

(2)

DOKUMENTY

RECENZJE

SPRAWOZDANIA

P ra w o kan o n iczn e 11 (1968) n r 1—2

NIEZNANE ORDINATIONES ET DECRETA SYNODU KURZELOWSKIEGO Z 6 — 8 VI 1617 R.

Z asłużony bad acz i w y d aw ca sy n o d y k u polskiego, p ro f, d r J a k u b S a w i c k i w 5 tom ie Concilia Poloniae, pośw ięconym „S ynodom a r ­ chidiecezji g n ie źn ie ń sk ie j i ich sta tu to m ” w ślad za ks. S. S t u с z e- n i e m 1 i ks. A. K a k o w s k i m 2 p rz y ją ł, że w ok resie m iędzy 3— 10 czerw ca 1617 r. odbył się cząstkow y synod d iecezjaln y arc h id iec ez ji g n ie źn ie ń sk ie j dla d u ch o w ie ń stw a a rc h id ia k o n a tu k u rz e lo w sk ie g o s. A u to r n a p o d sta w ie b ard z o sk ro m n y ch przek azó w źródłow ych u stalił, że:

1° synod odbył się fa k ty c zn ie w d n iach m iędzy 3 a 10 czerw ca 1617 r.

2° przew odniczył m u ks. A dam R ogaczew ski arc h id ia k o n łęczycki i k a n c le rz k u rii p ry m a s o w s k ie j.J

3° A u to r je d n ak ż e odrzucił su g estie ks. A. R akow skiego, jakoby „ n a synodzie ty m w y d a n e zostały ja k ie ś ogólne d ek re ty , dotyczące całego d u ch o w ie ń stw a ”.

4° P rz y ją ł n ato m ia st, że „n a synodzie ty m tra k to w a n o rów n ież o dyscy p lin ie k le r u ”.

5° W szelkie in n e zaś sugestie, dotyczące tre śc i o b rad synodu uznał „za m n ie j lu b w ięcej u zasad n io n e” 4.

T ym czasem w czasie k w e re n d y w A rc h iw u m D iecezjalnym w K iel­ cach p o d p isan y szczęśliw ie n a tra fił n a dobrze zachow ane A k ta czyn­ ności o fic ja la tu okręgow ego w K u rzelo w ie z la t 1616—1720 i 1785— 1798 s, do k tó ry c h zo stały in g ro so w an e o rd y n a c je i d e k re ty om aw ia­ nego syn o d u kurzelow skiego. W pisu urzędow ego do A k t czynności k o n sy sto rz a dokonał 10 V III 1617 r. ks. S ta n isła w F ry d e ry k kan o n ik , o ficjał k u rze lo w sk i i proboszcz w Z ło tn ik ach w obec n o ta riu sz a k o n

-1 S. S t u c z e ń : Siad sy n o d u k u rzelo w skieg o . P rz e g lą d K atolicki. R. 1894 s. 33n.

2 A. K a k o w s k i : C ongregatio syn o d a lis to tiu s provinciae G n es-

n e n s i s . P e tro p o li 1913 s. 33 nn.

3 J. S a w i c k i : Concilia Poloniae. T. 5. S y n o d y arch id iecezji g n ie­

ź n ie ń s k ie j i ich sta tu ty . W a rsza w a 1950 s. 213.

4 Tam że, s. 213 n.

5 W. P a t y k i e w i c z : P ó źn ie jsze o fic ja la ty g n ie źn ie ń skie . Rocz­ n ik i T eol.-K anon. T. 5: 1959, s. 4 s. 122 (podaje m. in., że n a jsta rsz y tom a k t k o n sy sto rz a k u rzelow skiego rozpoczyna się od r. 1619).

(3)

sy sto rza M arcin a K lizjusza i św iadków ks. B a rtło m ie ja p le b an a z Ło­ p u sz n a i P a w ła A nd ry ch o w ica p le b a n a z B o lm in a 6.

W diecezjach ro zległych te ry to ria ln ie syn o d y cząstkow e b y ły znane. W arc h id iec ez ji g n ieźn ień sk iej, oraz diecezjach w ło cław sk iej i k r a ­ kow skiej m ia ły m ie jsc e ju ż w XV s tu le c iu 7, w diecezji poznańskiej w X V I 8, oraz w diecezji płockiej w X V I i X V II w ie k u 9. T ak np. w diecezji w ło cław sk iej m ia ły m ie jsc e m. in. w la ta c h 1590, 1614, 1617 i 1622 osobne synody dla a rc h id ia k o n a tu p o m o rsk ie g o 10. W a rc h id ie ­ cezji g n ie źn ie ń sk ie j je d en z synodów cząstkow ych dla a rc h id ia k o n a tu gnieźnieńskiego odbył się 15 IX 1505 r. w G n ie ź n ie 11. N a początku X V II stu le c ia za p ry m a sa W ojciecha B aranow skiego ta k i synod cz ąst- kdw y dla a rc h id ia k o n a tu k am ieńskiego odbył się 18 IX 1614 r . 12. D alsze synody cząstkow e odbyły sę za p ry m a sa W aw rzyńca G em bic- kiego (1616—1624). Ja k o „p a ste rz z pow ołania, uczony i dbały o dobro K oścoła i R zeczypospolitej” 13, p ry m a s G em bicki o d p ra w ił w p rzeciągu 8 -letn ich rzą d ó w p ry m a c ja ln y c h 1 synod p ro w in c ja ln y (P io trk ó w —

6 A D Kiel. (A rchiw um D iecezjalne w K ielcach). A cta a cto ru m of f i -

cialatus C u relo vien sis 1616— 1666, vol. I k. 65’. In g ro ssatio o rd in a tio ­

n u m e t d ec re to ru m pro a rc h id ia c o n a tu C ureloviensi archidiocecesis G nesnensis. A nno, q u i s u p ra (1617), die 10 V III R. D. S ta n isla u s F ri- d ericu s canonicus et officialis C urelouiensis, sedens in a u d ie n tia iu d i- ciorum suorum , m ih i M a rtin o K lisio ac to ru m co n sisto rii C urelouiensis n o tario , te stib u s Ven. D nis B a rth o lo m a eo L opusnensi, P au lo A n d ry ­ chow ie B olm inensi p le b an is p ra e se n tib u s, c e rta s o rd in atio n es et de­ c re ta ta m g en e ralia , q u am p a rtic u la ria pro re fo rm a tio n e ecclesiarum , nec non to tiu s cleri in a rc h id ia c o n a tu C urelouiensi archidioecesis G n es­ n en sis a R. D. A dam o R ogaczew ski J. U. D. V lad islau ien si et P o sn a- n ie n si canonico, com m issario e t delegato in synodo a rc h id iac o n atu s C u relouiensis C u relo u iae anno D om ini 1617 die vero 6 m ensis J u n ii c e le b ra ta e p ro p o sita s et m a n u Illu striss im i et R eu eren d issim i D. D. L a u re n tii G em bicki Dei e t A postolicae Sedis g ra tia archiepiscopi G nes­ nensis, L eg a ti N ati, R egni P o loniae P rim a tis e t p rim i p rin cip is etc. su b sc rip tas, sigilloque eiusdem com m unitas, n e quo casu p e re a n t, ad A cta recip i in g ro ssa riq u e d ec rev it et m a n d a v it, p ro u t re c e p ta e p ra e - m issaq u e cognitione v e rita tis p ra e d ic to ru m ad v e rb u m in A ctis iu x ta te n o re m su u m co n scrip ta su n t m odo sequenti.

7 J. S a w i c k i : dz. c., s. 218.

8 Tenże: Concilia Poloniae. S y n o d y d iecezji p o zn a ń sk ie j i ich s ta ­

tu ty . P oznań 1952 s. 40 nn.; J. N o w a c k i : A rch id iecezja poznańska w granicach h isto ry c zn y c h i je j u stró j. P oznań 1964 s. 253.

I J. S a w i c k i : C oncilia Poloniae. T. 6. S y n o d y diecezji p ło c kie j

i ich s ta tu ty . W arszaw a 1952 s. 10,5, 108, 127, 129.

10 S ta tu ta synodalia dioecesis W la d isla v ie n sis et P om eraniae. Ed. Z. C hodyński. W arsaz w a 1890 s. 142, 165, 167. 181.

II J. S a w i c k i : Concilia Poloniae. T. 5. S y n o d y archidiecezji

g n ie źn ie ń sk ie j, s. 94 η.

12 R e g e sty w y b ra n y c h za p isek z a k t działalności a rc yb isk u p ó w

g n ieźn ień skich . W yd. H. R ybus. A rchiw a, B iblioteki i M uzea Kościelne.

T. 3: 1961 s. 226. Synodus arc h id ia c o n a tu s C a m e re n sis archidioecesis G nesnensis. S ynodu tego nie zna J. Saw icki.

13 A. P r z y b o ś : G em b ic k i W a w rzy n iec . P ol. Słow. Biogr. T. 7 (1948 '58) s. 384.

(4)

[3] N iezn an e o rd in atio n es 277 1621)14, 1 synod arc h id ie c e z ja ln y (Łow icz — 1620) i 3 synody cząstk o ­ w e: d w a w K am ien iu (1617, 1619) i w K urzelow ie (1617)15.

S ynody cząstkow e, w łaściw e ty lk o g n ieźn ień sk iej p ro w in cji koś­ cielnej, chociaż p o sia d ały c h a ra k te r praw d ziw eg o synodu, to je d n ak ż e w częstych w y p a d k a c h og ran iczały się do p rz y ję c ia o rd y n a c ji i d e k re ­ tów o rd y n a riu sz a diecezji. Z re g u ły X V II-w ieczn e synody cząstkow e w arc h id iec ez ji g n ie źn ie ń sk ie j p oprzedziła w iz y ta c ja kościelna te j czę­ ści arc h id iec ez ji, k tó ra m ia ła w ziąć udział w synodzie. T ak i c h a ra k te r p o sia d ały w szy stk ie 3 syn o d y cząstkow e, odp raw o n e w la ta c h 1617— 1619 za p ry m a sa G em bickiego.

O m aw ian y przez n as synod k u rze lo w sk i dla a rc h id ia k o n a tu k u - rzelow skiego o dbył się w d n iach 6—8 czerw ca 1617 r. We w rześn iu i p aź d z ie rn ik u 1616 r. ks. M a rc in P ło ck i arc h id ia k o n k u rze lo w sk i do­ k o n ał w iz y ta c ji a rc h id ia k o n a tu . A k ta syn o d u p o sia d ają c h a ra k te r n a w sk ro ś p a s to ra ln y i re fo rm isty c z n y i o b e jm u ją 3 zasadnicze zespoły:

1° O rd y n a c je i d e k re ty ogólne, dotyczące kościołów , d u sz p aste rzy i duch o w ień stw a, oraz w iern y c h , a n ad to in sty tu c ji kościelnych (szkoły, szpitale) i służby kościelnej, oraz m a ją tk u kościelnego w a rc h id ia k o ­ nacie.

2 °O rdynacje i d e k re ty dla poszczególnych kościołów a rc h id ia k o ­ n a tu n a p o d sta w ie w izy tac ji arc h id iak o n a ln e j.

3° D ek rety dotyczące now ego podziału d ek a n aln eg o w o ficjalacie k u rze lo w sk im i o rd y n a c je d la dziekanów w iejsk ic h w arch id iak o n acie.

M a te ria ły n a sy nod zostały p rzy g o to w a n e jeszcze w m a ju 1017 r. n a p o d sta w ie p rze p ro w ad z o n ej w izy tac ji k o ścielnej (1616). Z o stały one u ję te w fo rm ie o rd y n a c ji i d ek re tó w , w y d aw an y c h przez p ry m a sa G em bickiego. P rzy w ió zł je gotow e n a synod delegat arc y b isk u p a ks. A dam R ogaczew ski i tu w jego im ien iu ogłosił. P ierw szy zespół o rd y ­ n a c ji i d ek re tó w o b ejm u je 11 k ap itó w , d ru g i — 67 t. j. ty le , ile p a ­ ra f ii o bejm ow ał ów czesny arc h id ia k o n a t ku rzelo w sk i, w reszcie trzeci zespół obok d e k re tu podziału n a d e k a n a ty o fic ja la tu k u rzelow skiego o b e jm u je 13 k a p i tó w 1®.

T E K S T Y

1. Ordynacje i dekrety arcybiskupa W awrzyńca Gembickiego, doty­ czące reform y duszpasterstwa w archidiakonacie kurzelowskim , przedło­

żone na synodzie kurzelowskim przez ks. Adama R ogaczewskiego

Ł o w ic z 27 V 1617

O r.: N ieznany.

K opia: A D Kiel. A cta ac to ru m o ffic ia latu s C u relo u ien sis 1616—1666 k. 65’—70 (D aw na p ag in ac ja: 10’—15).

14 S y n o d u s p ro vin cia lis G n esn en sis provinciae sub — L a u ren tio

G em b ic ki — — archiep. G n e s n e n s i P etric o v ia e a. D. 1621 — — c e le b ra ta. C raco v iae 1624.

15 J. S a w i c k i : dz. с., s. 207—227.

i« W ydanie te k stó w przy g o to w an o n a p o d sta w ie In s tru k c ji w y d a w ­ niczej dla źró d eł h isto ry c zn y c h od X V I do połow y X IX w. W rocław 1953.'

(5)

T y t u ł w p i s u : O rdinationes e t decreta generalia pro archidia-

conatu C urelouiensi dioecesis C n e sn en sis a R. D. A dam o R o g a czew ­ sk i 17 J. V. D. V lad isla u ien si et P osnaniensi canonico e t delegato in synodo archidiaconatus C u relouiensis die 6 m en sis J u n ii celebrandae, proponenda.

L i t e r a t u r a : 1. A. K a k o w s k i : C ongregatio synodalis to tiu s

provinciae G nesnensis. — P e tro p o li 1914 s. 33—36, 2. Tenże: S y n o d y a rc yb isk u p a W a w rzy ń ca G em bickiego. A ten eu m K ap łań sk ie. T. 9:

1913 s. 385— 396; 3. J. S a w i c k i : Concilia Poloniae. T. 5. S y n o d y

arch id iecezji g n ie źn ie ń sk ie j i ich sta tu ty . W arszaw a 1950 s. 211—214;

4. S. S t u c z e ń : S iad syn o d u ku rzelo w skieg o . P rz eg lą d K atolicki. R. 1894 s. 33—34.

[k. 65’] Illu strissim u s et R e u re n d issim u s D. D. L a u re n tiu s G em - b ic k i18 — pro a rc h id ia c o n a tu C u relo u en si a rd in a tio n e s et d ec reta in fra s c rip ta in v isita tio n e p e r d. a rc h id iac o n u m in au tu m m o anno p ra e te rito p era cta , p ro u t ratio n es ecclesiarum e t cleri illiu s a rc h id ia ­ co n atu s p o stu la re v id e b a n tu r, p ra e sc rip sit et d e c reu it et ab om nibus s e ru a ri sub poenis in iis ex p re ssis aliisq u e canonicis et a rb itra riis p ra e c ip it e t m a n d a t. P ra e se n tib u sq u e p ra e sc rib it e t d e c e rn it et ab om nibus s e ru a ri sub [k. 66] poenis in iis ex p ressis aliisque canonicis et a rb itra riis p ra e c ip it et m an d at.

[1.] De a edificiis ecclesiarum , capellis, altaribus et aliis ecclesiae

a nnexis.

Ecclesias v e tu s ta te a u t alia causa v itra ta s , a u t ru in a m m in a n ­ tes, q u a m p rim u m refic i et r e s ta u ra ri, si opus f u e rit a u t ex consu­ e tu d in e v e l o bligatione ad re p a ra tio n e m et ex tru c tio n e m ea ru m p a ­ ro ch ia m te n e a n tu r, im p lo ra tis subsidiis p aro c h ian o ru m , c u re n t p a ­ ro c h i et cuiusuis nom inis b en e ficia ti cum v itric is seu p ro c u ra to rib u s a u t oeconom is ecclesiae. Si n eg lig en tia p aro c h o ru m e t alio ru m b en e - ficiato ru m ecclesiae d am n u m in aedificiis suis p a tie n tu r, illu d com ­ p e n s a re d eb e b u n t de fru c tib u s p ro p riis ad in sta n tia m in s tig a to r is i9. U bi s u n t p o llu ta e et p ro p h a n a ta e ecclesiae ad eas reco n cilian d as a d u o c e tu r q u am p rim u m arch id iaco n u s C urelouiensis m o d ern u s, cui p o te sta te m rec o n cilian d i h u iu sm o d i ecclesias v ig o re b reu is apostolici Illu striss im a et R e v eren d issim a C elsitudo d eleg a t e t concedit. C a­ p e lla e e t a lta r ia n u m q u a m im p o steru m e x tru a n tu r et e rig a n tu r sine scitu et lic en tia in scripto o b te n ta Illu strissim a e e t R ev eren d issim ae S uae et successorum eius, q u ae non im p e tra b itu r, n isi c e rta et su ffi­

11 Ks. A dam R ogaczew ski, k an o n ik gnieźn ień sk i i poznański, a r ­ chidiakon k u ja w s k i w diecezji w łocław skiej i łęczycki w arch id iecezji g n ieźn ień sk iej był k a n c le rz em p ry m a sa W aw rzy ń ca G em bickiego. Z m a rł 14 X I 1622 r., zob. J. K o r y t o w s k i : Prałaci i k a n o n icy k a ­

te d r y m e tr o p o lita ln e j g n ie źn ie ń sk ie j. T. 3. G niezno 1883 s. 377 n.

18 W aw rzyniec G em bicki (1559—1624) h. Nałęcz, od 1600 r. b isk u p chełm iński, od 161Q — k u ja w sk i, od 1615 m e tro p o lita g n ieźnieński i p ry m a s P olski, por. A. P r z y b o ś : G em b ic ki W a w rzy n iec . P ol. Słow. Biogr. T. 7 (1948— 1958) s. 382—384.

(6)

[5] N iezn an e o rd in atio n es 279 ciens dos p ro alendis cap ellan is a fu n d a to rib u s p rim o assig n ata fu e rit. U bi a u te m a lta r ia sine dote in locis m in u s co n u en ien tib u s, et p lu ra , qu am sin t necessaria, et d eb ite a d o rn a ri possint, re p e ria n tu r, ea in se q u en ti v isita tio n e p e r arch id iac o n u m , si fie ri p o te st sine scandalo, to lla n tu r, u t r e liq u a d ec e n te r p e r eos, q u i a lta rib u s ca p ellis- que su n t obligati, o rn e n tu r, m a n d a t Illu strissim u s, idque, u t fiat, p ro u id a t a rc h id iac o n u s in suis v isita tio n ib u s. E t. ubi solum unicum a lta r e accom m odatum ' est ad c e le b ra n d u m sacrum , p ro c u re n t p a r o ­ chi pro un o ad m in u s a lta r i a lte ro p o rta tile , in quo h ospites ad u e n ie n - te s re m d iu in a m fac ere e ta u d ire q u ea n t. C apellae quoque, q u ae olim ex p ie ta te ho m in u m su n t e x tru e ta e , q u a n tu m fie ri potest, p e r p a ­ rochos ecclesia ru m p aro c h ia liu m eleem osinis p io ru m c o n s e ru e n tu r in s ta tu decenti. Q uae v ero p a rie tib u s ecclesiarum a d n e x a e su n t p ro - u id e a n tu r d ilig en te r, n e ex e a ru m stillicid iis ipsius ecclesiae p a rie ­ te s c o rru m p a n tu r et p u tre sc a n t. Q u ap ro p te r, si dotem non h a b u e rin t ullam , vel m inus su fficien tem , fideles ad eas re p e ra n d a s d ilig e n te r e x c ite n tu r.

P a u im e n tu m in ecclesiis ubiq u e sit ae q u ale e t b e n e accom m oda­ tu m ac concinne d e s p a rtitu m iu x ta ecclesiaru m fa c u lta tib u s atq u e m u n d u m a so rd ib u s c o n s e ru e n tu r p e r c a m p a n ato res a u t alios m in ist­ ros ecclesiaru m , qui in eo in u ig ilen t, ut, cum m o rtu i se p e lia n tu r, se- p u lc h ra bene a p te n tu r e t ca etero p au im e n to a e q u a n tu r. S in t au tem p a u im e n ta a u t secto lap id e, a u t coctis la te rib u s, a u t ce rte asserib u s co n stru cta.

C onfessionalia, u b i com m ode fie ri potest, h a b e a n tu r, in quibus sacerd o tes n o n n isi su p e rp e llic eis in d u ti e t stolis am icti ex c ip ia n t confessiones. A d eas a u te m e"xcipiendas n u llu s accedere au d e at, niisi sit p riu s b en e e x a m in a tu s et ap p ro b a tu s p er officium o rd in a ­ riu m , sub poena suspensionis ipso facto in c u rren d a .

C y m ite ria ub iq u e s in t clau sa et uddque sep ta, ne an im aliu m in ­ cu rsio n ib u s p a te n t, m u n d a e t v acu a a sordibus. O ssoria d iru ta au t la c e ra re fic ia n tu r, et ubi non s u n t e x tru a n tu r. [k. 66’].

[2.] De S a n ctissim o E ucharistiae Sacram ento, ciborio, oleis sacris,

baptisterio.

C iboria in tu s e t e x tra sin t d ec e n te r accom m odata et o rn a ta . C o r­ p o rale m u n d u m S an ctissim o S ac ra m e n to s u b s te rn a tu r. P ix is sit se ­ cundum fa c u lta te s ecclesiae arg e n tea , a u t ce rte cuprea, in tu s sacculus p ro H ostia S an ctissim i C orporis D om ini èx te la candida, a u t serico albo. C ib ariu m ipsum su p e r a lta re p rim a riu m , q u am a u t p arie tem , a u t in alio m in u s d e c e n ti loco, re p o n a tu r. Si au tem (quod absit) S an ctissim u m S a c ra m e n tu m E u c h a ristia e in d e b ita cu sto d ia no n h a ­ b eb itu r, a u t in d e c e n te r a s se ru a b itu r, poenis canonum et s ta tu to ru m p ro u in cialiu m n eg lig en tia sa ce rd o tu m p u n ia n tu r.

In ecclesiis c iu ita tu m e t o ppidorum ad m in u s S an ctissim u m E u ch a­ ris tia e S ac ra m e n tu m ad in firm o s d e p o rte tu r cum lu m in a rib u s, v e x il­ lis et c a n tu su b b aldachino. M on ean t sacerdotes p opulum , u t cum non sin t occupati, c o m m itte n tu r S an ctissim u m S acra m en tu m , et qui in dom o su n t, cum cam p a n u lam a u d ire n t, genibus flex is et m en te saltem ad o re n t, in firm o s au tem , u t g ra tia m Dei im p lo ra re et de com ­ m issis peccatis d o le an t, astan tes, u t p ro in firm o orent, c a e te ra iu x ta

(7)

m odum in A genda P o u o d o u ia n a 20 d e scrip tu m p era g an t. O lea sacra secu n d u m r itu m d ic ta e A gendae p ro u in cialis cre m en tu r, n oua ex ecclesia codlegiata C urelouiensi non aliu n d e q u o ta n n is su m a n tu r. Ad ea a u te m officialis com m uni ca p itu li su m p tu a u t G nesnam , a u t Loui- ciam , si isth in c co n sec ra b u n tu r, idoneum clericu m ad a ffe re n d a m it­ te t. V id ea n t au tem e t c u re n t om nes, q u i olea p e tu n t, u t clericos non laicos ad ea d e p o rta n d a m itta n t. D isp en sato r illa ru m d ilig e n te r cons­ c rib a t n o m in a accip ien tiu m , qu ae arch id iaco n o v is ita n ti re fe ra t, vel

officialibus. Si quis au tem in u e n tu s fu e rit, q u i in fra tre s sep tim an as post P a sc h a ad su m m u m n o u a olea sa c ra n e g le x e rit h ab e re, sed in conferendis sa cram e n tis a n tiq u is usus fu e rit, po en a c a rceru m I llu ­ striss im a e et R e u eren d issim a e C elsitu d in is a rb itrio p u n ia tu r.

B a p tiste ria etiam in p e tris d u rissim is sic accom m odentur, e x c a u a ta o p era p ru d e n tis artific is, u t s e ra ri com m ode q u ea n t. V asa ad aqam asse ru a n d a m h a b e a n tu r idonea, ne p u tre sc a t saepe to lle tu r; sint v a s a ad m in u s cuprea, vel fe rre a , in tu s d ea lb a ta.

[3.] De d iu in o o fficio celebrando, m ansionariis, altaristis, vicariis. D iu in u m officium , v id elicet M issa e t v espere, diebus D om inicis e t festis sta tu tis et o p p o rtu n is ho ris ad co m m oditatem populi incho­ e n tu r e t fin ia n tu r. D iebus v ero festis M issa ea h o ra (m axim e ubi unica p e r d iem c e le b ra tu r), q u a artific e s p o p u lu sq u e secundum con­ su e tu d in e m locorum com m ode eam au d ire possint, d ic atu r. Diebus dom inicis e t fe stis ad pop u lu m in d u ita tib u s e t in pagis, u b i fre q u e n - tio r clerus a u t schola est. M a tu tin i ad m in u s u nus n o c tu rn u s cum L au d ib u s d e c a n te tu r et vesp ere n u llib i o m itta n tu r.

M an sio n arii etiam n u llib i m a n sio n ista ru m fru c tu s p ercip ian t, etiam si officia eorum e x p e d ia n t, n isi p riu s sin t canonice in stitu ti, au t prouisi, alias fru c tu s suos non fa c ie n t e t ad eos refu n d en d o s per in stig a to re m cu ria e Illu strissim a e et R eu eren d issim ae [k. 67] C elsi­ tu d in is ecclesiis, in quibus ta lia b en eficia o b tin e n t, com pellentur. H anc etiam poenam lu e n t, si o b ligationibus suis non satisfecerin t.

De a lta ristis idem , quod de m a n sio n a ristis, iud iciu m erit. E orum p ra e te re a cu ra e et solieitudinis sit a lta ria sua d e c e n te r o rn a re et m u n d a te n ere. V icarios p aro c h i et alii cu ram a n im aru m a d m in is tra n ­ tes tot, ad quos ex erectionibus, co n su etu d in e n e c essita teq u e ipsa alendos te n e n tu r, vel adm inus, quot ex fru c tib u s h u iu sc e tem poris, iu sta ra tio n e su p p u ta tis, ale re possunt, h ab e an t. Si eos non h eb u e rin t. sc ian t se p riu an d o s fo re p a rte m p ro u e n tib u s suis vicario s concernente. Nec a u d e a n t im p o steru m su p p rim e re e t m in u e re n u m e ru m v ic ario ­ ru m et alio ru m ben eficio ru m in ecclesiis suis. N am p ra e te rq u a m , quod a d ig e n tu r ad re stitu e n d o s fru c tu s eorum ecclesiis, in quibus beneficia ta lia m in u u n t et su p p rim u n t, etiam aliis a r b itra riis poenis ta n q u a m p ra e u a ric a to re s o rd in atio n u m , efficien tu r. N eque am plius in suis paro ch iis a d m itta n t v icarios ad ad m in istra tio n e m curam que p asto ra le m , an te q u a m ad eam p e r officium Illu striss im a e et R e u eren d

is-20 A g en d a P ouodouiana, czyli r y tu a ł polski, op raco w an y przez ks. H iero n im a P ow odow skiego n a zlecenie p ry m a sa S ta n isła w a K a rn k o w -

(8)

[7] N iezn an e o rd in atio n es 281 sim ae C elsitudinis S uae a p p ro b e n tu r e t a d m itta n tu r sub poenis g ra u is- sim is, e t c o n tra p aro c h u m in r e d eliq u en tem , et co n tra v ic ariu m se in g e re n te m in officia p aro c h i absque ap p ro b a tio n e, feren d is. H uic o rd in atio n i, u t u b iq u e sa tisfia t, decani ru ra le s cum officialib u s in u - igilent.

[4.] De c o n d o n a to r ibus, concionibus et eru d ien d o populo in of f i ­

ciis ad sâ lu tem anim ae necessariis.

P a ro c h i e t q u icu m q u e parochiales, v el alias cu ra m an im aru m h a b e n te s ecclesias q uocum que m odo o b tin e n te s, p er se, vel p e r alios idoneos, d ieb u s D om inicis et festis, te m p o re m a tu tin o , plebem sibi com m issam pro su a e t eo ru m ca p a c ita te s a lu ta rib u s in s tru a n t doc­ trin is, docentes, q u ae cre d e re scireq u e necesse sit ad salutem , facili b re u iq u e e t ad c a p tu m populi accom m odato serm o n e, qu ae s it v itia declinare, q u asq u e v irtu te s se c ta ri o p o reat, u t poenam a e te rn a m e u a d ere et coelestem gloriam assequi v alea n t. F in itis concionibus, o ratio n em D om inicam , s a lu ta tio n e m A ngelicam , sym bolum A postolo­ ru m , decalogum , q u in q u e E cclesiae p ra e c e p ta cum p o pulo rec itare . P o st p ra n d iu m a u tem haec iu x ta d o ctrin am C ath ech ism i R o m a n i2l, vel C a n is ii22 p u e ris om nino e x p lic a re n o n n e g lig an t, etia m in v illa no n m odo in ciuitatâbus et oppidis, quod, u t in execu tio n em d ed u c a ­ tu r, sin g u la ri c u ra sit officialib u s et d ecanis ru ra lib u s.

M onet Illu striss im a et R e u eren d issim a C elsitudo S ua v e rb i Dei p ra e d ic a to re s cuiusuis sta tu s veripis diui G regorii, u t d ic tu ri ad p o ­ p u lu m p ru d e n te s accedant, ne d ic en d i im p e tu pauci v e rb o ru m e rr o ­ rib u s, quasi iaculis au d ie n tiu m corda configant, ne, cum sap ien tes fo rta sse v id e ri d e sid e ra n t, decep ti sp e ra ta e v ir tu tis com pagem , in s i­ p ie n te r d isc in d a n t, cum saepe v e rb o ru m efficacia a m itta tu r, dum lo q u a c ita te im p o rtu n a , v el in c a u ta a u d ien tiu m corda le u ig an tu r.

U nde etiam m o n et [k. 67’], u t sic in d elicta h om inum in u e h a n tu r n e illa n o m in a tim m a n ife s ta re c o n u icia riq u e hom ines ex am bona v id e a n tu r, non aliu d q u e in te n d a n t, qu am sa lu te m populi et c o n u e r-

sionem p eccatorum .

A re g u la rib u s d em u m re q u irit, n e aliq u is illo ru m , ta m in eccle­ siis c o n u e n tu u m e t m o n a ste rio ru m suorum , quam in aliis sa ec u la­ riu m , m u n u s p ra e d ic a to ris v e rb i Dei a ssu m ere p ra e su m a n t an te b e ­ nedictionem e t lic en tiam ab Illu striss im a et R eu eren d issim a C e lsitu ­ dine, vel suis officialibus, o b te n tam in sc rip tis sub poena suspensionis

21 K atech izm R zym ski o p raco w an y n a zlecenie soboru try d e n c k ie ­ go i ogłoszony p rzez pap. P iu sa V w r. 1566 (C atechism us R o m a n u s — — ad parochos). N a j. p olski p rz e tłu m a cz y ł go ks. W a le n ty K uczbor-ski w r. 1567 n a zlecenie k ard . S ta n is ła w a H ozjusza.

23 P io tr K an iz ju sz T. J. (1543—1597) o pracow ał 3 k atech izm y : dla stu d e n tó w (S u m m a d o ctrinae Christianae. V iennae 1555), dla dzieci

(C atechism us m in u s. In g o lsta d ii 1556) i dla uczniów szkół śred n ic h (Paruus ca tech ism u s catholicorum . C oloniae 1558); por. В. S c h n e i ­

d e r : C anisius P etru s, W: L ex ik o n f ü r Theologie un d K irche. B d 2. F re ib u rg i. B. 1958, kol. 915—917. W ty m w y p ad k u chodziło zapew ne o K atechizm dla dzieci.

(9)

ab officia o rd in u m ipso facto in c u rre n d a . Idem d e excipiendis con­ fessio n ib u s in te llig en d u m . Hoc decretu m , u t ad n o titia m re g u la riu m siu e m e n d ica n tiu m siue non m e n d ica n tiu m p e ru e n ia t, sub suis sigil­ lis officiales su p e rio rib u s m o n a ste rio ru m et c o n u e n tu u m tra n s m itta n t. E t si aliq u i h a c te n u s sine p ra e d ic ta lic e n tia concionari et confessio­ nes ex c ip e re p ra e su m e re n t, eis officiales h o ru m ex e rcitiu m in te rd i­ cant, qu am diu sese officio illo ru m non p ra e s e n ta u e rin t et adm issio­ n e m non o b tin u e rin t. N eque etiam sa ec u lares sacerd o tes, p ra e d ic a to ­ ru m pro fessio n em facien tes, ob ire m u n u s p ra e d ic a to ris au d e a n t, no - n isi o b te n ta lic e n tia sub po en a eadem .

[5.] De rectoribus scholarum , cantoribus, scholaribus, organariis

et libris ecclesiasticis.

R ectores sc h o laru m tam in pagis, qu am in oppidis, idonei pro e ru d ie n d is p u e ris p e r parochos, et eis q u o ru m c o n fe re n d i re c to ra tu s iu s est, p ro u id e a n tu r, qui p r a e te r p ro p h an e s lectiones s ta tu tis diebus e t ho ris p e r se p tim a n a m lecionem ex C a th e c h ism o 23 h a b e a n t, scho- la re s q u e non m inus in p ie ta te et h o nestis m oribus, qu am literis, e r u ­ d ian t. Ideo eos ad confessionem p ec ca to ru m facien d am e t su m e n d am S an ctissim u m E u ch a ristia e S ac ra m e n tu m non solum p ro solem nio- rib u s diebus festis, sed etiam in cap ite cu iu slib e t m ensis a p u e ritia a su esc ere facien t. In his Illu striss im a et R eu eren d issim a C elsitudo p e c u lia rite r o b lig at parochos et alios cu ra m ecclesiarum p aro c h ialiu m habentes. Iu u en es dictos astan tes, q u i in scholis c iu ita tu m et o p pido­ ru m co m m u n ite r h a b ita n t, a s trin g a n t om nino p aro c h i ad au d ien d as cum aliis sch o larib u s lectiones a p rae cep to rib u s, qui tales eis p ro ­ p o n a n t, q u alib u s in d ig e re v id e b an tu r.

C a n to res p e riti ca n tu s G reg o rian i. p ra e s e rtim qu em ch o rałem vo­ c a n t, ubiq u e h a b e a n tu r, q u i non solum d iu in u m officium in ecclesiis

c a n te n t, sed etiam ad m inus sem el in se p tim a n a, videlicet die sa b b a- th i, a rte m m usicae pueros d ec ea n t iu x ta v e te re m consuetudinem . C a u ea n t au tem parochi, ne a c a n to rib u s allisque sc h o larib u s p e r c iu ita tes et vicos, et v illas cantiones abscenae et scan d alo sae c a n ta n ­ tu r , sed solum p iae et ab ecclesia ap p ro b a tae . C o n tra u en ie n te s g ra u ite r paro ch i p u n ia n t.

Q uoniam o rg an a in aliq u ib u s ecclesiis re p e riu n tu r e x tru c ta , sine p ro u isio n e o rg an a rii ne aliq u a n d o silea n t, paro ch i cum suis p aro c h ia- nis stip en d iu m c e rtu m et d e te rm in a tu m an n u u m p ro o rg an a riis p ro - uid ean t.

[k. 68] U bi A genda P o u o d o u ian a 24 non h a b e n tu r, p rim o quoque te m p o re p ro c u re n tu r, cum om nis ritu u m r a tio ex iis p ete n d a sit, nec n o n a lii lib ri p ro c a n tu ecclesiastico necessarii.

[6.] De societatibus, c o n fra te rn ita tib u s e t indulgentis.

Cum e x te n t in c iu ita tib u s oppidisque so cietates artific u m , quae q u o ad ecclesias h a b e a n t suas obligationes, iis, u t in om nibus sa tisfac ian t.

23 Zob. przyp. 21. 21 Zob. przyp. 20.

(10)

19] N ieznane o rd in atio n es 283 h o r te n tu r eos p arochi. A c o n fra te rn ita tib u s sub titu lo alicuius S an cti congregatis idem re q u ir it easq u e p ro h ib e t im p o steru m in stitu i au t reoipi, sine sc itu consensuque suo e t ab sq u e illo h a c te n u s erectas an n u lat, et co n g reg ari sub poenis ex co m m u n icatio n is ipso fa c to in c u r­ re n d is p ro h ib et.

Quod ne la te a t c o n fra te rn ita te s eis p aro c h i e t alii sacerd o tes, in quorum ecclesiis congregationes suas ce le b ra n t, d en u n c ie n t. A rc h id ia - cono C u relo u ien si sp e c ia lite r co m m ittit e t d a t fa c u lta te m Illu striss im a et R e u eren d issim a C elsitudo, u t in fu tu r a v isita tio n e sua c o n s titu ­ tio n em et sta tu m ta m societatu m , qu am com fraternitatuim p r a e d ic ta ­ ru m d e sc rib a t, illasq u e a u th o rita te illiu s v isite t, et in b onum ordinem red ig at, Illu striss im a e C elsitu d in is suae a u th o rita te ap p e lla ta , si opus fu erit.

Si a liq u ae societates et c o n fra te rn ita te s pecunias com m unes m u ­ tu o d a n t r a tio n e ce rti fru c tu s ex illis p ro u en ie n tes, eis arch id iaco n u s ita u s u ra rie et illicite c o n tra h e re p ro h ib e a t et in te rd ic a t. M odum autem , quo bona co n scie n tia ex censibus leg itim is p e c u n ia ru m su a ru m fru c tib u s fru i possint, doceat, qu am q uidem ex p lic a n t Sum m dstae et docent o p tim e P a te r S m iglecius Soc. J e su th e o lo g u s'25.

In d u lg e n tia e , ubi no n h a b e n tu r p e rp e tu a e , a n te ex p ira tio n e m sem p er p r o c u re n tu r nouae. Si quis au tem post ex p ira tio n e m easdem pub licare et co n tin u a re p ra e su m p se rit, is triu m se p tim a n a ru m sp a ­ tio ca rc e rib u s ad in s ta n tia m in stig a to ris m a n c ip a b itu r. E t cu m in d u l­ gentiam n em o asseq u i v alea t, nisi co n d itio n ib u s o b lig atio n ib u sq u e ad obtinendam eam in b re u i apostolico specificatis sa tisfac iat. D ilig en ter pro concionibus p o p u lu s in fo rm e tu r, ^quid fa c e re d eb e at, u t p le n ae sit gratiae th e s a u ri 'E c clesia e C h risti p articep s.

[7.] D e p ro u e n tib u s ecclesiarum et parochorum et d o m ib u s paro­

ch o ru m et aliorum ben eficia to ru m .

B ona ecclesiae e t p ro u en tu s, m a x im e in q u o ru m u sa s u n t eccle­ sia e t p aro c h i e t cuiusuis generis b e n e ficia ti, d ilig e n te r conscibant, ac in u e n ta riu m eorum et su p ellectilis ecclesiae h ab e an t, quod succes­ soribus suis, siue p e r cessum , siue p e r decessum et archidiacono v isitan ti fid e lite r e x h ib e ri debebit.

D ecim as e t alia b ona ecclesiae su p p ressa, vel ab aliis occupata, v indicare iu re q u e de illis ag ere in m in o rib u s sub selliis non d iffe ra n t. Dum cau sa ad iudicium tr ib u n a litiu m d e u o lu ta fu e rit, eam I llu s tris ­ simus D om inus a u th o rita te o p era q u e sui p ro c u ra to ris iuu ab it.

N em ini ciu iu su is generis b en e ficia to ru m lic e a t b o n a ecclesiae etiam ad sp a tiu m tr ie n n i sine sc ien tia e t lic e n tia in sc rip tis o b tin en d a Illu strissim e e t R e u eren d issim a e C e lsitu d in is locare, alias locatio n u l­ lius e rit v alo ris, et c o n tra sic locantem , ta m q u a m c o n tra a lien a n te m bona ecclesiae [k. 68’] p ro c e d e tu r ad in sta n tia m in stig ato ris. C o n tra - uenientes hu ic o rd in atio n i decani ru ra le s officialibus, officiales I llu ­ strissim e et R e u eren d issim e C elsitu d in is d e fe rre te n e b u n tu r.

Cum n o n n u la e dom us p aro c h o ru m et b en e ficia to ru m aliorum in 25 Ks. M arcin S m iglecki T. J. (1564— 1618), głośny teolog i filozof jezuicki, n a p isa ł m. in. dzieło O lichw ie, w y d a n e w W ilnie w r. 1596.

(11)

hoc archiddaconatu la ce ra e et ru in o sae , ita u t in illis com m ode h a ­ b ita r i non possit, re p e n ia n tu r et a possessoribus illa ru m re s ta u ra ri n eg lig atu r, Illu striss im a et R e u eren d issim a C elsitudo p ra e se n ti sua o rd in atio n e m e d ia n te m onet, d ec ern it et p ra e c ip it om nibus, cuiusuis generis b en e ficia tis in arc h id ia c o n a tu C urelouiensi co nsistentibus, ut ta lia aed ificia q u am p rim u m r e p a ra ri et r e s ta u r a ri p ro cu ren t. Si in f u tu r a v isita tio n e arch id iaco n u s d e p re h e n d e rit aliquos han c o rd in a ­ tio n e m no n cu ra sse, et n ih il ad effec tu m deduxisse, de illo ru m pro- u en tib u s certis et d e te rm in a tis qu o tam pro re p a ra n d is his aedibus assig n et et d e tra h a t, p ro h ib e a tq u e so lu e n tib u s illam quotam , ne in alium usum , qu am in re p a ra tio n e m do m o ru m e x tra d a n t. Si autem paro ch i sin t ita exigui et te n u es p ro u en tu s, u t non solum ad serta te c ta aedium ecclesiasticorum co n seru an d a non su p e rsin t, sed n e ad su ste n ta tio n e m h o n estam su fficia n t, vel ce rte p aro c h ian i de c o n su etu ­ dine, v el obligatione, ad ex tru e tio n e m , a u t re p a ra tio n e m aedium pa- ro ch ia liu m te n e a n tu r, m oneat d ilig en te r archidiaconus, v isitan d o p a ­ rochiam , quo in hoc defectu et huiu sm o d i oblig atio n ib u s subsidiis

suis parochos suos iu u a re et dom um p aro ch ialem ad h a b ita n d u m eis accom odare velin t.

[8.] De populo.

Si p aro c h u s aliquod crim en p ublicum et scandalosum in suo pa- rochiano, vel ex d elatio n e fide d ignorum , vel ex p u b lic a fam a, cogno­

scet, eum p rim u m in te r se et illum p a te rn e c o rrip ia t et m oneat, ut ab illo d e te sta t. cum co m m inatione, quia nisi r e s ip i e r it poene eccle­ siae in eum e x te n d e n tu r. Q uas ta m e n no n p riu s irro g e t, quoad cum officiali com m um icauerit, et p e r aliam viam ad p o en iten tiam d ete sta - tio n e m q u e p u blici crim in is peccan tem reu o c a re non p o tu e rit.

[9.] De hosp ita lib u s pa u p eru m .

H o sp ita lia siue dom us p a u p e ru m sin t sub reg im in e praepositi, ubi est a fu n d a to rib u s c o n stitu tu s, e t pro u iso ru m . In om nibus, po­ tissim u m au tem ubi n ec essita tis ra tio p o stu let, e t p e r fa c u lta te s h o s­ p ita lis liceat, h a b e a n tu r tr ia h y p o cau sta, ut a lte ru m sit pro m asculis, a lte ru m pro fem inis, te rtiu m p ro in firm is. T ot p au p e res in h o spitalia a d m ittu n tu r, quod capere et ale re p ro u en tib u s suis, v el etiam pio­ ru m eleem osinis, et si fie ri p o te st v e s tire v alea n t. Si non fu e rin t, qui u ltro locum in h o sp itali e x p e c ta n t, in d u c a n tu r illi, etia m inuiti. q u i ad ecclesias stipem m endicant, e t vel ob senectutem , vel ob m o r­ b u m v ictu m am ictu m q u e p ro p riis m a n ib u s sibi q u a e re re non possunt. E t alias o rd in a rie non nisi in firm i et debiles [k. 69], e t e x tre m a pressi e g estate, in cath alo g u m h o sp italis in s c rib u n tu r. In rec ep tio n e p a u p e ­ ru m pro u iso res cum p ro p rio p ra e p o sito co n n o ten t res, si q u as secum in h o sp itale a ttu le rin t, a lie n a riq u e e t le g ari eas non p e rm itta n t, sed p ost o bitum ad com m unem usum p a u p e ru m c o n u e rta n tu r. E t h a ­ b e a n t u n u m lib ru m , in quo non solum re s dictas, sed etiam nom ina, cognom ina, e t p a tria m re c e p to ru m in h o sp itale sub ac tu diei et anni c o n scrib an t. R ecepti ad h o sp itale in f ra u n am se p tim a n am a die r e ­ ceptionis ad confessionem peccato ru m suorum , etiam si fie ri potest gen eralem , fac ien d a m sim ul et ad com m unionem sin t a stricti.

(12)

[11] N ieznane o rd in atio n es 285

P ra e p o sito siue ca pellano e t p ro u iso rib u s sub poena exclusionis sin t obedietes. In o ratio n ib u s suis b en e facto ru m , ta m viu o ru m , qu am m o rtu o ru m , h o sp italis m em oriam non in te rm itta n t, quod illis saepius sacerdotes et illo ru m p ra e p o siti in cu lcen t, sin g u la rite r a u te m sin g u ­ lis diebus a n te q u a m se c o n fe ra n t cubitum . O re n t au tem sim ul pro dictis b e n e fa c to rib u s in m em o riam Q uinque V u ln eru m C h risti co­ ra m sa n c tissim a eius im ag in e crucis quin q ies P a te r n o ste r, A ve M a­ ria, S ym bolum A postolorum , tu m etiam re c ite n t uno p rae e u n te , alta voce decalogum , q u in q u e E cclesiae p rae cep ta, op era m iserico rd ia e et alia, q u ae ex C ath ech ism o d o ctrin ae scire illos conuenit. C o n fite a n tu r e t com m u n icen t non solum circ a festu m P asch ae, sed etiam aliis die­ bus festis solem nioribus, v id e lic e t: N a tiu ita tis D om ini n o stri, E p ip h a ­ niae, A scensionis et P en teco stes, om nibus diebus sa cratis B eatissim ae V irginis, d ie a n n iu e rs a ria d ed ica tio n is ecclesiae et in p atro c in io ipsius, d ie festo O m nium S an cto ru m , et SS. P e tr i e t P a u li A postolo­ ru m , S. S tan islai, S. A d alb e rti, P rim a do m in ica A d u en tu s et Q u a d ra ­ gesim ae. S ingulis diebus M issae sacrificiu m a u d ia n t non in f>orticu ecclesiae, sed in tr a ecclesiam Q uando non h a b e b itu r in o rato rio vel in cap ella h o sp italis accedant, qui p e r v a le tu d in e m p o te ru n t, ad illud au d ien d u m paro ch iam . F in ito can tio n em an tiq u a m B ogarodzica deuote canant. SS. S acra m en tu m E u c h a ristia e q u an d o ad infirm os p o rta tu r, illis p ra e se n tib u s p ro c e ssio n a lite r se q u a n tu r. A rix is et dissensionibus a b s tin e a n t et m u tu a m c h a rita te m in te r se fo u e a n t su b poena e x c lu ­ sionis ex h o sp ita li c o n tra in co rrig ib iles a praep o sito seu cap ellan o et p ro u iso rib u s feren d a . In firm is et d ebilibus sen ib u s et d ecrep itis s in ­ g u la rite r officia m u tu a c h a rita tis et p ie ta tis ex h ib ea n t, sem p erq u e a s sic n e tu r a p rae p o sito unus, vel una, qui vel qu ae ta liu m p ecu liarem curam g erat.

P ra e p o situ s au t ca p ellan u s h o sp italis in u ig ilet, u t res ho sp italis per p ro u iso res re c te e t ad com m odum p a u n e ru m a d m in istre u tr. Et si fo rte m u n e ri suo non sa tisfec erin t, eos o fficiali sine d ila tio n e d e­ ferat, et co n tra illos iu re agat. D om us h o sp italis ipsosque p au p e res saepius v isite t et de n ec essita tib u s illo ru m in q u ira t. E t an sciant orationem D om inicam , sa lu ta tio n e m A ngelicam , decalogum aliaq u e ad salutem n ec essaria ex a m in e t, ig n o ra n te s do ceri faciat. Illiu s quoque m uneris s it (nisi aliud ex ere ctio n e p atea t) p ro v in d ic atio n e re ru m h o sp italiu m ta m m ob iliu m [k. 63’], qu am im m obilium , co n iu n cta m a ­ nu cum p ro u iso rib u s agere. S ine eius scitu et consensu n u m q u a m agri e t c a e te ra e posseniones h o sp ita li colocentur, nec circa h o sp itale aliquid d isp o n a tu r, nec aliq u i co n tra c tu s etiam circa re s m obiles fiant.

P ro u iso re s in electione sua siue in p rin cip io officii sui su p e r f i­ deli a d m in istra tio n e r e ru m h o sp italiu m in m a n ib u s decani ru ra lis in p rae se n tia q u e p ro p rii p ra e p o siti a u t cap ellan i h o sp italis iu ra m e n tu m corporale fac ian t. H a b e a n t libros p e rc e p ta ru m e t e x p e n sa ru m r a tio ­ nem r e d d itu ri illis, q u o ru m in te re s t de fid eli a d m in istra tio n e q u o ­ tannis p o strid ie C ircum cisionis D o m in i26 et arch id iaco n o v isitan ti. C aueant au tem , n e in re s p a ru m u tiles e t non n e c essarias p ro u en tu s h ospitalis ex p o n a n t, e t n e in suum , v e l a lte riu s, q u am ho sp italis p a u

(13)

p e ru m , u su m c o n u e rta n t. T ales en im e x p e n sa e in ra tio n ib u s re d d e n ­ d is re c ip i n o n debent.

H a b e a t h o sp ita le d u as arc a s p ro excipiendis p e c u n ia riis eleem o- sinis a p ro u isa rib u s b en e occlusas. A lte ra in aed e h o sp italis sit sem ­ per, in q u a im p o n a tu r eleem osina a p ra e te re u n tib u s h ospitale, a lte ­ re m secuim p o rte n t p au p e res ad ecclesiam et p e r vicos oppidaque m e n d ic a n te s circ u m feran t. Illu d quod d a tu r, fid e lite r in cistam im po­ n en te s, q u o lib et die sa b b a th i a p ro u iso rib u s in p ra e se n tia p rae p o siti v e l ca p e lla n i h o sp italis a p e ria n tu r, e t in u e n ta in eis eleem osina in com m unem v ic tu m p a u p e ru m c o n u e rta tu r.

H as o rd in atio n es p rae p o siti et q u iu is alii sacerdotes cu ra m h o sp i­ ta liu m a u t d a m a ru m p a u p e ru m g ere n tes in polonicum idiom a tr a n ­ s fe rri e t in ta b u la m p ensilem tra n sc rib i, et saepius in anno p a u p e rib u s p erleg i fac ia n t. A rchidiaoonus au tem , d u m v is ita u e rit arc h id iac o n a- tu m , an sa tisfia t illis, d ilig e n te r in q u ira t, u t in o m nibus o b se ru e n tu r pean is com pellat.

[10.]De co n stitu tio n ib u s p ro uincialibus et diocesanis e t decanis

ruralibus.

Illu s tris s im a e t R e u eren d issim a C elsitudo su a om nes e t singulos h o r ta tu r, u t p r a e te r su p ra sc rip tas o rd in atio n es alias etiam consti­ tu tio n e s ta m proudncialium , q u am d io e c e sa n a rum synodorum in om ­ n ib u s o b se ru e n t, e t ex e m p la ria eorum h ab e a n t, c re b ro q u e releg an t, u t non ignorent, q u ib u s legibus eos v ita m o fficiaque su a dirigere. O p o rtea t au tem illis su m m o p ere E p istolam P a sto ra le m synodo p ro u in - ciali Illu striss im i C a rd in a lis M aciejow ski a d iu n c ta m эт, qu am cupit ab om nibus h a b e ri, et q u ae in ea, de p a ro c h o ru m p ra e s c rib u n tu r o ffi­ ciis, a c c u ra te se ru a ri.

M onet etia m decanos ru ra le s , u t non solum ea, q u ae in E pistola P a s to ra li aliisq u e p ro u in cialib u s a u t ddoecesanis synodis eis d eleg ata sunt, sed etiam , q u ae sc rip to ab Illu striss im a et R eu eren d issim a C elsi­ tu d in e S u a pro in fo rm atio n e (quom odo se in hoc officio g ere re d e ­ b ea n t) d a ta su n t, sedulo e x e q u a n tu r.

[11.] De o fficia lib u s fo r oneis.

[k. 70] O fficiales fo ra n e i in officio suo p ra e s te n t se diligentes om nibus a e q u a lite r. Ius d ican t iu x ta d a ta m sibi ab Illu s tris s ih a et R e u e re n d issim a C elsitu d in e iu risd ic tio n e m p ro ce d an t. In u ig ile n t, ut ab o m nibus p ro u in ciale s et dioecesanae c o n stitu tio n es, e t ta m an te c e s­ sorum , qu am p rae se n te s ordin atio n es, ad d eb itu m effec tu m ad u c an tu r. U t aiutem ad om nium n o titia m v e n ia n t, tr a d a n t sub sigillis suis e x e m p la illa ru m decanis r u ra lib u s , decani, coacto co n u e n tu in suis te rrito riis p aro c h u m et aliorum b e n e ficia to ru m in fra tre s m enses post p e ra c ta m congregationem , ab om nibus describ i eas fac ian t. D em um

27 „ P a s to ra ln a ” k a rd . B e rn a rd a M aciejow skiego zo stała dołączona do s ta tu tó w synodu p ro w in cja ln eg o z Î607 r.; por. C oncilium p ro v in ­

ciale R egni Poloniae, q u o d B ern a rd u s M aciejo w ski - archiep. G n e s n e n s is h a b u it P etricoviae a. D. 1607. C racoviae 1630 k. С 3’.

(14)

[13J N iezn an e o rd in atio n es 287

archidiaconus in suis visitationibus, an obseruantur d iligentissim e inquirat, officiales praeuaricatores iudicant et puniant. In horum fidem — —. Datum in arce nostra archiepiscopali L ou ioien si“ die 27 m ensis M ai anni Dom ini 1617.

2. Ordynacje i dekrety dla poszczególnych parafii w archidiakonacie kurzelowskim , w ydane przez arcybiskupa W awrzyńca Gembickiego na podstaw ie w izytacji archidiakonalnej i ogłoszone na synodzie kurzelow ­

skim w dniach 6 — 8 VI 1617 r.

(Łoiaicz) 10 V 1617

O r.: N ieznany.

K opia: A D K iel A cta ac to ru m o ffic ia latu s C ureloviensis 1616—1666 k. 70—78 (D aw na p ag in ac ja: k. 15—23).

T y tu ł w p isu : O rdinationes e t d ecreta e x visita tio n e R. D. M artin i

P locii archidiaconi C urelouiensis, m e n sib u s se p te m b re et octobre anno D om ini 1616 peracta, factae.

L i t e r a t u r a : zob. T ek sty n r 1.

[Κ. 70] Illu strissim u s et R e u eren d issim u s D. D. L a u re n tiu s G em ­ b ick i “ — — ex v isita tio n e R. M a rtin i Plocii arch id iaco n i C u relo u ien ­ sis m ensibus se p tem b re e t o ctobre an n i 1616 p era cta , in fra sc rip ta s o rd in atio n es in ecclesias et ad re s et ad p e rso n a s p e rtin e n te s d a t et d ec ern it, et ab o m nibus se ru a n d a s sub poenis in eis co n ten tis a liis­ que a r b itra riis s ta tu it e t p ro p o n it:

[1.] Ecclesia collegiata C u r e lo u ie n sis 90

In p ix id e a rg e n te a S sm urn S a c ra m e n tu m ad in firm o s d ec u m b e n ­ te s in c iu ita te non a u te m in b u rs a coriacea, p ra e te rq u a m ad agros v i- lanos, id q u e n o v a e t p u lc h re accom m odata im p o steru m p o rte tu r. E t p a r e tu r aliq u o d siue ex czabeleto, siu e ex a lia m a te ria p re tii m in o ­ ris b ald ac h in u m , quod S sm um S acra m e n tu m , q u an d o ad in firm o s c iu ita tis d e fe rtu r, a p lu u iis et in iu riis coeli d e fe n d a t et v en e ratio n e m a d d a t SSm o C o rpori D om ini n o stri. T ale au tem p a ra n d u m esset ad m i- n u s, quod v e l p o rtic a d e c e n te r su b n ix u m ab uno m in istro su p e r ca­ p u t sacerd o tis com m ode d efe rii posset.

U t la m p as a n te ta b e rn a c u lu m Ssm i S a c ra m e n ti ex fu n d a tio n e M eszeniana a rd e a t, cu ra e ca p itu li co m m ittitu r. O lea sa c ra deinceps secu n d u m ritu m p ro u in ciae q u o ta n n is fe ria q u in ta m ag n a cre m en tu r, e t n o u a ad sum m um in fra u n a m se p tim a n am p o st P a sc h a a capitu lo p ro c u re n tu r non solum pro collegiata, sed etiam p ro aliis a re h id ia - conatus C u relo u ien sis ecclesiis, u tq u e ex co lleg iata ecclesia p e r om ­

28 W Ł ow iczu (dziś arc h id ie c e z ja w arsza w sk a, w ojew . w a rsz a w ­ skie) rezy d o w ali p ry m a si polscy ju ż w X V w., por. J. K o r y t k o w- s k i : A r c y b is k u p i g n ieźn ień scy, p ry m a so w ie i m etro p o lic i polscy od

ro ku 1000 aż do ro k u 1821. T. 2. P o zn ań 1888 s. 125.

29 W aw rzyniec G em bicki arc y b isk u p g n ieźnieński, zob. przyp. 18. 30 K urzelów , osada w pow . W łoszczow a, w ojew . K ielce, daw na kolegiata, obecnie kościół p a ra fia ln y w diecezji k ieleckiej.

(15)

nes ecclesias a rc h id iac o n atu s a paro ch is su m a n tu r, e t non aliunde. C u ram et solicituddnem dom inus a rc h id iac o n u s susciipiat et vid eat, quo singulis an n is in om nibus ecclesiis a n tiq u a c o m b u re n tu r et noua h a b e a n tu r, et in locis co n u e n ie n tib u s b en e se ra tis a s se ru e n tu r.

A lta ria d ec en ter a d o rn a ta c o n se ru e n tu r et fu n d atio n ib u s illo ru m sa tisfia t sub po en a a rb itra ria , a u t in ere ctio n e p ra e fin ita ad in s ta n ­ tia m in stig a to ris decernenda. In non co n secratis a lta rib u s, a u t c a ­

re n tib u s p o rta tilib u s consecratis, om nino in capella autem D. P ie ­ niążk ó w sin e speciali in d u ito non c e le b re tu r sub p ra e d ic ta poena. In eos autem , qui h a c te n u s au si f u e ru n t rem d iu in a m facere in hac ca p e lla ab sq u e in d u ito , et in non co n serato p o rta tile , a lta r i poenam

Illu striss im a et R e u re n d issim a C elsitudo su a d ecern it, u t singulas fe ­ ria s q u a rta s p e r m edium an n u m ie iunio q u ad ra g e sim a li ie iu n etu r.

U t o rg an u m absque d ila tio n ib u s re p a re tu r, p ecuniis ad han c rem d estin a tis, et o rg a n a riu s m o re an tiq u o co n d u c atu r, c o m m ittit Illu ­ strissim a et R e u re n d issim a C elsitu d a S u a capitulo. Q uoniam au tem

ab aliq u o t an n is org an u m silet, et fru c tu s ad o rg a n a riu m p ertin e n te s p e rc ip iu n tu r, Illu striss im a et R eu eren d issim a C elsitudo ratio n em p e r­ c e p ta ru m re q u irit a capitulo, et si non su ffe ce rit pro re p a ra tio n e o rg an i assig n ata quota, re liq u a m ex p erc e p tis fru c tib u s, o rg an a rio se ru ie n tib u s, p eti vult.

S u p p elle x sa c ra ecclesiae m u n d e se ru e tu r, pro scriniis, in quibus a tte r u n tu r sa c ra a p p a ra m e n ta , p o tiu s a rm a ria p a te n tu r, quibus c a ­ su la e et p lu u ia lia o rd in a te d isiu n ctis coloribus d e p e n d e a n t, q u e m a d ­ m odum in ecclesiis p a tru m SSm i N om inis Jesu , et aliis r ite o rd i­ n a tis fie ri consueuit. Si q u a e au tem casu lae d e trita e et la ce ra e e t p a ­ ru m decorae r e p e riu n tu r. eas r e p a ra ri e t ad m elio rem fo rm a n redigi,

a u t ce rte nouas p a r a ri Illu s tris s im a et R euendissim a C elsitudo S ua m a n d a t, to tiq u e cap itu lo eius re i cu ra m e t dom ino custodi m in iste riu m p erficien d i im ponit. S a c ristia d efo rm ata stillicid iis d ea lb e tu r co m p ete n te r, et in illa ta m p ra e la ti et canonici, qu am aldii sacerdotes ad ce le b ra n d am M issam se v estia n t. B ibliothecae c u ra a ca p itu lo uni

ex grem io co m m itta tu r, q u i lib ro ru m h a b e a t cathalogum cap itu li sigillo o b sig n a tu r, et eos iu x ta illum , q u a n d o c a p itu lu m re p e te t re d ­

d e re te n e a tu r. Cym eterdum ab om nibus p a rtib u s iu x ta an tiq u u m usum sa p ia tu r, ne p a te a t bestiis, d a t op era c a p itu lu m subsidiis oppidano­ ru m et alio ru m , q u i ecclesia illa u tu n tu r.

I llu striss im a et R eu eren d issim a C elsitudo sua non sine dolore in te lle x it, quod p r a e la ti et canonici p en e n u lli p r a e te r solum p ra e p o ­ situ m ad ecclesiam collegiatam resid e an t, nec eam v isita re soleant, nec v icario s fo u ea n t, ideo d e c e rn it d ilig en ti d elib eratio n e p rae h a b ita , ut illi, qui cum p ra e la tu ris e t ca n o n ic atib u s h a b e n t a lia beneficia ex d isp e n satio n e [k.71], te n e a n tu r ad suas sep tim an as d e c a n ta n d a s ad co llegiatam ecclesiam v en ire, vel si ob m aius com m odum aliaru m su a ru m ecclesia ru m et alias iu sta s ob causas accedere n eq u e an t, aliquem ex co n fratrib u s, qui se p tim a n ale m u n u s obeat, in locum suum c o n stitu a n t. S ep tim an a m au tem suam non solum diebus Dom inicis, sed etiam p ro festis trib u s, n im iru m die M artii, lo u is et S abbathi d icendo M issam c e le b re n t sub poena decem m a rc a ru m polonicalium . C o n tra cum qui ab e sse t a sua se p tim a n a e t q u a tu o r diebus in se p tim a n a M issam p e r se, vel o er alium legitim e im p e d itu s, non c a n ta re t, ex te n d e n d a m ad in sta n tia m in stig a to ris Illu strisim i D om ini e t ap p lica n d am n e c essita tib u s ecclesiae C urelouiensis.

(16)

[15] N iezn an e o rd in atio n es 289 V icarios D. D. p ra e la ti e t canonici singuli iu x ta fu n d a tio n e m suam h a b e a n t, illi, qui h a c te n u s eos non h a b u e ru n t, te n e a n tu r in f ra tre s m enses h a b e re e t in v ie a ria tu m in u e stiri p ro c u ra re sub po en a a r b itra ria Illu striss im a e C elsitu d in is S uae. P ro ea v e ro neglig en tia, quod h a c te n u s n ullos h a b u e rin t, p o en ae iu x ta p rio re s o rd in atio n es an tec esso ru m irro g a n d ae . P e r hos v icarios officia d iu in a in hunc m o­ dum a b s o lu a n tu r: singulis d ie b u s m a tu tin u m d e die c a n te tu r, post m a tu tin u m M issa ex fu n d a tio n e M usceniana le g a tu r p e r a lta rista m . A bsoluta hac M issa c o n tin u e tu r officiu m d iu in u m a v ic ariis: p rim a,

sacrum m a tu ru m , d ein d e te rtia , se x ta , n o n a a schola a u te m sacru m sum m um can tan d o , q u ae etiam v e sp e ra s cum com pletorio p sa lle t p rae cin e n te h eb d o m ad a rio . Q ui p ra e e st ex grem io ca p itu li vicariis, ille quoque cu ra m d ilig en tem h a b e a t quom odo o b lig atio n ib u s suis sa tisfa ­ ciant, n u m d iu in a officia d eb ite e t in te g re ca n te n t, n u m d ec en ter, non ra p tim , non confuse, n u m a lte riu s v ersib u s psalm o d iam facian t, ita u t ab u tra q u e p a r te p a r sit n u m e ru s, e t ca n tu s non praeceps, sed aeq u ab ilis a t ad deu o tio n em conform atus.

A lta ris ta M uscen ian u s resid e a t, v el si h a b e t disp en satio n em , vel p er aliu m sa tisfa c ia t obligationi, m o n e a tu r ab arc h id iac o n o cum com ­ m in atio n e p oenae p riu a tio n is. V icarius a rc h id iac o n i ex n unc d im it­ ta t v icecustodiam , custos vicecustodiam aliam , qui cu ra m sa cristiae et c la u su re ecclesiae g erat, e t arch id iac o n u s alium v ic a riu m canonice in u e stitu m se m p er h ab e an t.

C o n cionator o rd in ariu s, qui censum h a b e t an n u u m , p e r se q u e offi­ cium co n cio n ato ris ad im p le at, e t p e r c a p itu lu m d e sig n e tu r qu am

prim u m idoneus, q u i ab Illu striss im a et R e u eren d issim a C elsitu d in e Sua, vel ab officiali ex illiu s Commissione, ap p ro b e tu r.

Q ui scholae cu ra m g erit p ro u id e a t, u t se m p er re c to r scholae sufficiens p ro e ru d ie n d is p u eris h a b e a tu r, qui non solum gram aticam , sed etiam ca th e ch istica m lectionem bis in se p tim a n a illis c o m p ete n te r p raeleg at, non in te r m itta tq u e d o c trin a m a ritm e tie a e iu x ta an tiq u a m consuetudinem .

C a n to r quoque, g n a ru s m usicae, ab eo, cui subest, se m p er p ro cu ­ re tu r, q u i n o n solum in tem plo cen tet, sed etiam in schola pueros m usicam doceat die S a b b a th i se cu n d u m m o rem veterem . Iu u en e s scholares, d ic ti a sta n te s, a s trin g a n tu r p e r su p e rio re m [k. 71 ή scho­ lae, u t cum aliis sc h o larib u s lectio n ib u s a m a g istro p rae leg e n d is m u - sicaeque stu d e a n t. A Iu d ae o ru m spoliis et p u lsa tio n ib u s se a b s ti­ neant, n e q u e am p liu s a qu o q u am ex ig a n t u ltr a duos solidos.

De h o sp itali, circa p ra e d ic ta m ecclesiam sito, d e s id e ra t I llu s tris s i­ m a et R e u eren d issim a C elsitudo S u a a p ro u iso rib u s am p lio rem h a ­ bere in fo rm atio n em . In te rim o rd in a t e t d ec ern it, u t to t p au p e re s in hospitale re c ip ia n tu r, q uot com m ode p o ssu n t ali, etsi fie ri potest etiam v e s tiri p ro u e n tib u s illius. H ipocaustum , u t a lte ru m sit pro m asculis, a lte ru m pro fem inis, et te rtiu m pro in firm is, e x tru a tu r, qu am p rim u m p e r p ro u iso res pro pecuniis, apud , eos in ra tio n ib u s per arc h id iac o n u m fac tis, resid u is. Si q u id a u te m su p e rfu e rit ex illis id c o n u e rta tu r pro coem endis lectis e t aliis u te n silib u s p ro usu com ­ m uni p au p e ru m . P ro n is o rib u s suis e t ca p ellan is con iu n ctim in om n i­ bus obedientes sint. In o ratio n ib u s suis b en e facto ro m ta m viu o ru m , quam d efu n cto ru m , h o sp italis m em o riam non in te r m itta n t, quod illis saepius ca p ellan u s inculcet. S in g u la rite r au tem singulis diebus a n te ­ quam ib u n d cu b itu m o ren t om nes sim ul pro d ictis b en e facto rib is

(17)

q u in q u ie s P a te r n o ster, A ve M a ria cum S ym bolo A postolico. Tum etia m re c ite n t, uno p ra e e u n te a lta voce, decalogum , q u in q u e p ra e ­ ce p ta Ecclesiae aliaq u e ad sa lu te m necessaria.

C o n fite a n tu r e t com m unicent non solum circa festu m P aschae, sed etiam aliis diebus festis solem nioribus, vid elicet: N a tiu ita tis D om i­

ni, E piphaniae, A scensionis, P entecostes, om nibus diebus sa cratis B e atissim ae V irginis, die a n n iu e rs a ria d edicationis co llegiatae eccle­

siae, e t in p atro c in io ipsius, d ie O m nium S anctorum , et SS. P e tr i et P a u li, S. S ta n isla i e t A d alb e rti, P rim a dom inica A d u en tu s et Q u a d ra ­

gesim ae, im m o v e ro etiam q u au is p rim a d om inica m ensis. S ingulis d ieb u s M issam a u d ia n t non in p o rtic u ecclesiae, sed in tra ecclesiam . F in ita M issa cantionem B ogarodzica d eu o te ca n an t, S sm um E u c h a ­ ris tia e sa c ra m e n tu m , q u an d o ad in firm o s p o rta tu r, sem per p rocessio- n a lite r se q u a n tu r. A rix is et dissen sio n ib u s a b s tin e a n t et m u tu a m c h a rita te m in te r se fo u ea n t sub poena exclusionis ex h o sp itali co n tra irco rrig ib iles. In firm is et d ebilibus, senibus d ecrep itis singuli m u tu o officia p ie ta tis e t c h a rita tis e x h ib e a n t, se m p erq u e a ssig n e tu r u n u s vel

una, qui vel qu ae ta liu m p ec u lia re m cu ram g erat. Res, quas secum in h o sp ita le a ttu le rin t, p ro u so re s co n scrib an t, a lie n a ri e t le g ari eas non p e rm itta n t, sed post o bitum ad om nium usum p au p e ru m c o n u e r- ta n t. E t h a b e a n t u n u m lib ru m , in quo non solum res d ictas, sed etia m nom ina, cognom ina, p a tria m p a u p e ru m re c e p to ru m in h o sp itale sub actu diei et a n n i con scrib an t. R ecepti ad h o sp itale in fra unam se p tim a n am a d ie rec ep tio n is ad confessiones, et etiam si fieri potest gen eralem , et ad com m unionem sin t ad stricti. Q uod, u t ad effectum d e d u c a tu r p er pro u iso res, cu ra et officium ca p itu li Illu striss im a et R eu eren d issim a C elistudo S u a v u lt esse.

[2.] In ecclesia in villa J a n o s zo u ic e 51

C ap su la vel pixis deceas noua pro o o n seruando Ssmo E u ch a­ ris tia e S acra m en to , et b u rs a pro eodem d eferendo ad in firm o s qu am p rim u m p ro c u re tu r. O lea [k. 72] sa cra p o ste a in ciborio non se ru e n - tu r , sed in loco alio, se p arato , m undo et decen ti sub c lau su ra com m o­ d a , idque ad cornu m aioris a lta ris. P ro u id e a t fu tu ru s p aro ch u s vas in tu s d ea lb a tu m , nouum , p ro aq u a b ap tism a li bo n am q u e clau su ram b ap tiste rii. L ib ru m A gendorum quam p rim u m et suocessiue G ra d u ale e t alias ad c a n tu m ecclesiasticum p e rtin e n te s p ro cu ret. M o n stran tiam , si p o test, re p a ra ri faciat. Sacristiiam, q u ae u n d eq u a q u e rim is et fissu ­ ris la b o ra t, p aro ch u s cum v itric is, im p lo ra to ad iu m en to p aro c h ian o - rum , sic re p a re t, u t tu to et com m ode su p p e lle x ecclesiae in ea con-

s e ru a ri possit, d iu e rsa sq u e seras cum suis d iu e rsis clauibus te m p li e t sa c ristia e h ab e at. C om m endarius m o d ern u s qu am p rim u m p ra e se n - ta tio n e m et in stitu tio n e m p ro cu ret, u ltra te m p u s com m endae non ac ce d at sa cra m e n to ru m a d m in istra tio n e m et cu ra m a n im a ru m a ttin ­ gere. T ectu m te m p li re p a re tu r, in eam re m eleem osynae ex suggesto concionibus p e ra c tis fla g ite n tu r, e t q u id q u id collectum , fid e lite r 'i n h u n c et alios ecclesiae usus in p e n d a tu r.

81 Jan u szo w ice d aw n a p a ra fia z kościołem św. K rzyża, obecnie w ieś p a ra fia ln a w p a ra fii K luczew sko w diecez.ii kieleck iej, pow. W ło­ szczowa, w oj. K ielce.

(18)

[17] N iezn an e o rd in atio n es 291

C la u su ra b a p tis te rii com m oda om n in o p a re tu r. A genda n oua P ouo- d o u ii33, a u t eam , q u ae ex denuo a u th o rita te Illu striss im i fu e rit im ­ p ressa 34 q u am p rim u m , successiue a u te m G ra d u a le e t A n tip h o n a riu m , v itric i ecclesiae Cum p aro c h o p ro u id e a n t. Illu striss im a e t R e u re n ­ dissim a C elsitudo S u a d at negotium , u t te ctu m ecclesiae a p a rte se p ten trio n a li, m ag n a ex p a r te p u tre fa c tu m et m usco obsitum , et te c ­ tu m oam panilis r e p a r a r i p ro c u re t cum p aro c h ia n o ru m subsidiis, quae pro concione p a ro c h u s d ilig e n te r ab eis p etat.

[3.] I n e c c le s ia in v il l a S t a n o w i s k a32

[4.] In ecclesia parochiali P r z e d b ó r z 35

S u p er p o rta tili non in te g ro non c e le b re tu r, id q u e q u a m p rim u m re m o u e a tu r e t in te g ru m co n secratu m p ro c u re tu r. Loco sc rin io ru m a rm a ria pro se ru a n d is v estib u s sacris a d a p te n tu r. Sacelli, v ersu s m e ­ ridiem siti, p a rie te s d e a lb e n tu r et fe n e s tra re fic ia n tu r p e r p ra e b e n - d ari um. A lte riu s sacelli v ersu s se p te n trio n e m sibi re d itu s am plius plebani P rz ed b o rze n ses non u su rp e n t, sed p ra e b e n d a rii u su i eos re lin q u a n t. Q uoniam au tem n ondum post c o n fla g ra tio n e m hoc sacel­ lum re s ta u r a tu m est, nec v id e a u r h eb e re alios su m p tu s p ro r e s ta u ­ ra tio n e Illu striss im u s e t R e u eren d issim u s D om inus m a n d a t, u t q u am - diu n o n re p a ra b itu r, p ro u e n tu s sacellano se ru ie n te s in re p a ra tio n e m illius c o n u e rta n tu r; cu ram re p a ra n d i illud c o m m ittit p aro c h o et v i­ tricis, et p o stm o d u m sacellan u s - p ra e s e n te tu r. Im ag in es h u iu s a lta ris re p o n a tu r m u n d a e in loco d ec en ti e t ca u ea t parochus, n e v el d e s tru ­ a n tu r asseres illa ru m , vel ip sem et d e tu rp e n tu r, alias d am n u m r e ­ sarciet. P a rte m cy m ite rii, q u ae est in tr a do m u n cu lis sacerd o tu m , p ro c u re t p a ro c h u s cum v itric is ben e e t p ro p o rtio n a lite r sepiri. Do­ m us p aro c h ialis te ctu m e t scholam paro ch u s, qu ae u n d iq u e s tilli­ cidiis p a te t, r e p a r a r i fac iat. In e a t ra tio n e m sum p ro u iso rib u s et m a ­ g is tra tu P rz ed b o rze n si, quom odo h o sp italis dom us r e s ta u re tu r , u t h a ­ bet tr ia d iu e rsa h y p o ca u sta , a lte ru m [k. 72’] p ro m asculis, a lte ru m p ro fem inis, te rtiu m p ro in firm is. V ideat quoque, u t pro u iso res p e n d e an t hospitali, iu sta m pen sio n em ex agris, quos colunt.

[5.] In ecclesia in v illa P o lic z k o 36

T en est om n in o p a ro c h u s P rz ed b o rze n sis p en e s h an c ecclesiam , p ro u t te n e re olim so leb at v ic ariu m , assig n a ta illi c e rta p o rtio n e ad

32 S tan o w isk a , w ieś, p a r a fia w diecezji sa n d o m ie rsk iej, pow. W ło­ szczowa, w ojew . K ielce.

33 A genda Pow odow skiego, przyp. 20.

34 O zabiegach p ry m a sa W. G em bickiego około w y d a n ia k sią g liturgicznych dla K ościoła w P olsce zob. J. K o r y t k o w s k i : dz. cyt., t. 3 (1889) s. 370.

35 P rzedbórz, osada, p a r a fia w d iecezji sa n d o m ie rsk iej, pow. K o ń ­ skie, w ojew . K ielce.

36 P olecko, lu b P oliczko, w ieś p a ra fia ln a w p a ra fii P rz ed b ó rz w diecezji sa n d o m ie rsk iej, pow . K ońskie. S am odzielna p a ra fia istn ia ła

(19)

se su ste n ta n d u m n ecessaria, qui isthic rsid e n d o cu ram a n im a ru m ad m in istre t cum sa tisfac tio n e plebis. S i illu m in f ra sex m enses a p u ­ b lic atio n e p ra e se n tiu m non h a b u e rit, ex tu n c ad in sta n tia m in stig a to ­ ris p o rtio et v ic a riu s p e r officium d e c e rn a tu r. M oneat saepius p a ro ­ ch u s P rzed b o rzen sis v itric o s h u iu s ecclesiae, ipse quoque suam cu ­ ra m ap p o n a t, u t tem p estiu e, a n te q u a m v e tu s ta te ecclesia co rru e rit, lig n a p ro illa re p a ra n d a p ro u id e a n tu r; et d ilig en tiu s in q u ira t d e fu re su p p e lle ctilis h u iu s ecclesiae.

[6.] I n ecclesia in v illa S k o t n i k i 37

C iborium in tu s e t e x tra p u lc h re e t d e c e n te r a d o rn e tu r, b a p tis ­ te rii au tem c la u su ra oam m oda q u a m p rim u m p ro c u re tu r. V idaent v itric i, u t scrin ia, in q u ib u s su p p e lle x ecclesiastica se ru a tu r, h a b e a n t b in as se ra tu ra s. F e n e s tra s ecclesiae, q u ae s u n t ex p a r te confractae, p aro c h u s cum v itric is refic i p ro cu ret. C laues ecclesiae e t sa c ristia e n o n penes scholae rec to re m , sed penes p aro c h u m s e ru e n tu r in p o ­ sterum .

[7.] I n ecclesia in P ilc z y c a 88

T ectum in tu r ric u la ecclesiae, alias n a spicy, re p a ra re et cym ite- riu m b en e sa e p iri p arochus sum v itric is curet.

[8.] In ecclesia in villa Z e le z n ic a 3’

C iborium in tu s ben e a d o rn e tu r q u a m p rim u m p e r p arochum . Idem quoque c lau su ram loci, in quo olea sa c ra s e ru a n tu r, nec no n vasa n o u a pro eis e t ad m in u s u n u m p o rta tile pro m in o rib u s a lta rib u s p ro - u id eat. P a rie te s fo ra m in o sq u e ecclesiae in tu s sic accom m odentur, ne v en tis p a riitq u e te ctu m ecclesiae r e p a ra ri et c y m ite riu m ben e saepiri, im p lo ra tis subsidiis p a ro c h ian o ru m , op era p aro c h i e t v itric o ru m cu ­ r e tu r. S im ilite r vas u n u m pro fo n te b a p tism a li no u u m , in tu s d e a lb a ­ tu m , p e r p aro c h u m e t v itric o s p ro u id e a tu r.

[9.] In ecclesia parochiali N o w o p o lie n si40

C u re t p ra e p o situ s co n sec ra ri p aro c h iale m ecclesiam qu am p r i­ m u m et p ensionem apud oppidanos, ad iu n e ta p a rte n o ta b ili ex suis jeszcze w 1791 r., zob. R eg e sty w y b ra n y c h za p isek z a k t działalności

a rc y b isk u p ó w g n ie źn ie ń skic h . W yd. H. R ybus. A rch iw a, B iblioteki

i M uzea K ościelne. T. 3: 1961 s. 395.

37 S kotnicki, w ieś, p a r a fia w diecezji sa n d o m ie rsk iej, pow. K oń­ skie, w ojew . K ielce.

38 Pilczyca, w ieś, p a r a fia w diecezji san d o m ie rsk iej, pow. K ońskie, w ojew . K ielce.

39 Ż eleźnica, w ieś, p a r a fia w diecezji san d o m ie rsk iej, pow . K oń­ skie, w ojew . K ielce.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Podczas dwudniowego festiwalu sztuki niezależnej, w przestrzeniach wspomnianych dwóch galerii działających w mieszkaniach prywatnych odbywały się spotkania, koncerty, pokazy

Another completely subsidised product is our Central Technical Catalog for Periodicals, a database that comprises the periodicals collections of over 100 libraries in The

It must be pointed out that in the case of large free surface vacuum tanks and tunnels, the Froude numbers corresponding to thé hull and to the propeller cannot be

Daje śliczny fioletowy kwiat i używa się je jako ozdobę, dlaczego też jest wysoko cenione we wsi.. Jedno drzewko daje około 150 owoców, których się nie sprzeda je, a służą

Impact of geometry angles on the e ffective cloud pressure retrievals as a function of surface albedo, aerosol microproperties, AOT and location of atmospheric aerosol layers

The Fourth Memorandum also set out a firm location policy (ABC policy), requiring minimum levels of accessibility by public transport and car for different types of

Sława Awedyk (Poznań) Stig Eliasson (Uppsala) Jacek Fisiak (Poznań) Erik Hansen (Copenhagen) Ernst Håkon Jahr (Kristiansand) Gert Kreutzer (Cologne) Christer

Poszukiwano odpowiedzi na następujące pytania: czy i jakie formy inbound marketingu w sieci stosowane są dla badanej marki; jaką rolę odgrywają one w procesie budowania