Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: 445-449
© Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 2007 PL ISSN 0137-1738
KAMILA CZERNIAK, EUGENIUSZ KOŁOTA
OCENA PLONOWANIA ODMIAN BURAKA LIŚCIOWEGO W UPRAWIE JESIENNEJ
Z Katedry Ogrodnictwa
Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
ABSTRACT.‘Bresanne’ cv. of Swiss chard produced the highest marketable yield of leaf blades and petioles in the case of growing for autumn harvest. Generally, leaf blades of this vegetable species contained higher amounts of dry matter and Mg, while petioles accumulated more ni- trates, K and Ca.
Key words: Swiss chard, cultivars, yield, nutritional value
Wstęp
Warzywa liściowe są zaliczane do roślin o dużej wartości biologicznej, których spo- życie charakteryzuje się jednak sezonowością. Na rynku dużą dostępność do tych wa- rzyw obserwuje się w okresie wiosennym, natomiast w okresie letnim, gdy wykazują one tendencję do wybijania w pędy kwiatostanowe i odznaczają się gorszą jakością, można zauważyć pewien niedobór tych roślin (Skąpski i in. 1995). Lukę w zaopatrze- niu w tym czasie może zapełnić burak liściowy (Beta vulgaris var. cicla). To roślina, uprawiana obecnie głównie amatorsko, jest warzywem cennym ze względu na swą wartość odżywczą, łatwość uprawy, krótki okres wegetacji, małe wymagania klima- tyczne i glebowe (Gapiński 1993, Skąpski i Dąbrowska 1994).
Celem badań była ocena plonowania i wartości odżywczej kilku odmian buraka li- ściowego w uprawie jesiennej.
Materiał i metody
Doświadczenie polowe przeprowadzono w latach 2004-2005 w Stacji Badawczo- -Dydaktycznej Roślin Warzywnych i Ozdobnych Katedry Ogrodnictwa Uniwersytetu
Przyrodniczego we Wrocławiu. Nasiona następujących odmian buraka liściowego:
‘Bresanne’, ‘Lukullus’, ‘Green Silver’, ‘Green White Ribbed’, ‘Vulcan’ wysiewano gniazdowo po dwa kłębki w rozstawie 45 × 25 cm w terminach 16 lipca 2004 roku i 18 lipca 2005 roku. Doświadczenie założono metodą losowanych bloków w czterech po- wtórzeniach. Pole pod uprawę nawieziono saletrą amonową w ilości 100 kg N·ha-1 i pogłównie zastosowano nawożenie tym samym nawozem, w wysokości 50 kg N·ha-1. Zawartość dostępnych form fosforu i potasu doprowadzono do poziomu 60 mg P·dm3 i 200 mg K·dm3 gleby.
Zbiór roślin przeprowadzono jednorazowo 11 października 2004 roku i 12 paździer- nika 2005 roku, przy czym zbierano całe liście (blaszki i ogonki). Podczas zbioru pobie- rano próby części jadalnych, w których oznaczano zawartość suchej masy (metodą suszarkowo-wagową), azotanów (metodą reflektometryczną), P i Mg (metodą kolory- metryczną), K i Ca (metodą fotometrii płomieniowej). Wyniki badań poddano analizie statystycznej za pomocą testu t-Duncana, na poziomie istotności α = 0,05.
Wyniki i dyskusja
Wyniki dotyczące plonowania i wartości odżywczej badanych odmian buraka w do- świadczeniu układały się podobnie w obydwu latach badań, stąd też przedstawiono je w pracy w postaci średnich.
Spośród odmian buraka liściowego największy plon dała odmiana ‘Bresanne’ (69,96 t·ha-1), natomiast mniejszy – odmiany: ‘Green White Ribbed’ (61,76 t·ha-1) i ‘Green Silver’ (61,28 t·ha-1). Na istotnie niższym poziomie plonowały odmiany: ‘Lukullus’
i ‘Vulcan’ (tab. 1).
Tabela 1 Plon buraka liściowego oraz zawartość N-NO3 i suchej masy, średnio w latach 2004-2005
The yield of Swiss chard and content of dry matter and NO3-N, means for 2004-2005
Sucha masa Dry matter
(%)
N-NO3 (mg·kg-1 ś.m.) NO3-N (mg·kg-1 f.m.) Odmiana
Cultivar
Plon Yield
(t·ha-1) blaszki
blades ogonki
petioles blaszki
blades ogonki petioles Lukullus
Green White Ribbed Vulcan
Bresanne Green Silver
46,63 61,76 50,04 69,96 61,28
15,67 14,15 14,85 13,51 13,85
9,89 8,45 10,01 7,74 7,52
1 031 713 892 1 024 918
2 478 1 958 2 486 2 210 1 875
Średnio – Means 57,93 14,41 8,72 916 2 201
NIR α = 0,05 dla odmian LSDα = 0.05 for cultivars
13,34 n.i. – n.s. 1,48 63 306
Średnia zawartość suchej masy w blaszkach liściowych była znacznie większa niż w ogonkach (odpowiednio o 14,41 i 8,72%). Podobne zależności stwierdzono również w badaniach nad selerem naciowym i koprem (Dyduch i Najda 2005, Kmiecik i in.
2005). Nie stwierdzono istotnego zróżnicowania między odmianami w zawartości su- chej masy w blaszkach liściowych, natomiast w ogonkach liściowych wykazano różnice między poszczególnymi odmianami. Największą suchą masą w ogonkach liściowych charakteryzowała się odmiana ‘Vulcan’ (10,01% s.m.), mniejszą – odmiana ‘Lukullus’
(9,89% s.m.). U pozostałych odmian zawartość suchej masy kształtowała się na pozio- mie między 8,45 a 7,52% s.m.
Ocena zawartości azotanów w blaszkach i ogonkach liściowych wykazała różnice między odmianami. Średnio w latach 2004-2005 najmniejszą zawartością azotanów w blaszkach liściowych odznaczała się odmiana ‘Green White Ribbed’ (713 mg·kg-1 świeżej masy), większą – odmiany: ‘Vulcan’ (892 mg·kg-1) i ‘Green Silver’ (918 mg·kg-1), a największą – odmiany: ‘Lukullus’ (1031 mg·kg-1) oraz ‘Bresanne’ (1024 mg·kg-1).
W ogonkach liściowych odnotowano największą zawartość azotanów u odmian: ‘Lu- kullus’ oraz ‘Vulcan’ (2478 i 2486 mg·kg-1 świeżej masy), natomiast najmniejszą u odmian: ‘Green Silver’ oraz ‘Green White Ribbed’ (1875 oraz 1958 mg·kg-1). Uzy- skane wyniki stanowią potwierdzenie badań innych autorów, którzy dowiedli, że aku- mulacja azotanów w ogonkach liściowych jest zwykle znacznie większa niż w blasz- kach liściowych (Kmiecik i in. 2005).
Zawartość fosforu w blaszkach liściowych nie wykazała istotnego zróżnicowania między poszczególnymi odmianami. Zaobserwowano, że w ogonkach liściowych naj- większą zawartością tego składnika charakteryzowały się odmiany: ‘Bresanne’ (0,37%
s.m.), ‘Green White Ribbed’ (0,36% s.m.) i ‘Green Silver’ (0,33% s.m.), natomiast najmniejszą – odmiana ‘Lukullus’ (0,25% s.m.) (tab. 2).
Tabela 2 Zawartość P, K, Ca i Mg w badanych odmianach buraka liściowego, średnio w latach
2004-2005 (% s.m.)
The content of P, K, Ca and Mg in tested cultivars of Swiss chard, means for 2004-2005 (% d.m.)
P K Ca Mg
Odmiana
Cultivar blaszki blades
ogonki peti-
oles
blaszki blades
ogonki peti- oles
blaszki blades
ogonki peti- oles
blaszki blades
ogonki peti-
oles Lukullus
Green White Ribbed Vulcan
Bresanne Green Silver
0,23 0,38 0,28 0,34 0,27
0,25 0,36 0,28 0,37 0,33
5,98 5,56 6,29 5,18 5,06
7,04 6,98 6,97 7,81 7,61
0,14 0,10 0,10 0,11 0,11
0,17 0,17 0,17 0,17 0,17
0,42 0,51 0,50 0,52 0,50
0,33 0,38 0,33 0,40 0,40
Średnio – Means 0,30 0,32 5,61 7,28 0,11 0,17 0,49 0,37
NIR α = 0,05 dla odmian LSDα = 0.05 for cultivars n.i.
n.s. 0,07 0,90 n.i.
n.s. 0,02 n.i.
n.s. 0,04 0,06
Istotny wpływ odmiany na zawartość potasu stwierdzono jedynie w blaszkach liścio- wych. Największym jego poziomem charakteryzowała się odmiana ‘Vulcan’ (6,29%
s.m.), mniejszym – odmiany: ‘Lukullus’ i ‘Green White Ribbed’ (5,98 i 5,56% s.m.), a najmniejszym – odmiana ‘Green Silver’ (5,06% s.m.).
Największą zawartością wapnia w blaszkach liściowych charakteryzowała się od- miana ‘Lukullus’ (0,14% s.m.). Zawartość wapnia u pozostałych odmian różniła się istotnie i zawierała się w przedziale między 0,10 a 0,11% s.m. Nie stwierdzono istotne- go wpływu odmiany na zawartość wapnia w ogonkach liściowych.
Wykazano istotne zróżnicowanie zawartości magnezu w blaszkach i ogonkach liścio- wych poszczególnych odmian. Najmniejszą zawartością magnezu w blaszkach liścio- wych charakteryzowała się odmiana ‘Lukullus’ (0,42% s.m.), u pozostałych odmian wykazano istotnie większą zawartość tego składnika, która kształtowała się na poziomie 0,50-0,52% s.m. Największą zawartością magnezu w ogonkach liściowych charaktery- zowały się odmiany: ‘Bresanne’ i ‘Green Silver’ (0,40% s.m.), mniejszą – odmiana
‘Green White Ribbed’ (0,38% s.m.), natomiast najmniejszą – odmiany: ‘Vulcan’ i ‘Lu- kullus’ (0,33% s.m.).
Wnioski
1. Wśród badanych odmian do najlepiej plonujących należały: ‘Bresanne’ (69,96 t·ha-1), ‘Green White Ribbed (61,76 t·ha-1) oraz ‘Green Silver’ (61,28 t·ha-1). Istotnie mniejsze plony uzyskano w uprawie odmian ‘Lukullus’ i ‘Vulcan’.
2. Najmniejszą skłonność do akumulacji azotanów w blaszkach liściowych wykaza- no u odmiany ‘Green White Ribbed’ (713 mg·kg-1 ś.m.), a w ogonkach liściowych – u odmiany ‘Green Silver’ (1875 mg·kg-1 ś.m.).
3. W blaszkach liściowych buraka stwierdzono większe zawartości: suchej masy i Mg, natomiast w ogonkach liściowych zaobserwowano większe zawartości: azotanów, K i Ca.
Literatura
Dyduch J., Najda A. (2005): Zmiany zawartości suchej masy i kwasu L-askorbinowego w li- ściach roślin dwu odmian selera naciowego (Apium graveolens L. var. dulce Mill./Pers.) w za- leżności od wieku zbieranych roślin i ściółkowania gleby. Zesz. Nauk. AR Wroc. 86, Roln.
515: 111-119.
Gapiński M. (1993): Warzywa mało znane i zapomniane. PWRiL, Poznań: 124-125.
Kmiecik W., Lisiewska Z., Gębczyński P. (2005): The level of nitrates, nitrites and oxalates in different usable parts of dill (Anethum graveolens L.) depending on plant height. Acta Sci.
Pol., Technol. Aliment. 4, 1: 93-102.
Skąpski H., Dąbrowska B. (1994): Uprawa warzyw w polu. Wyd. SGGW, Warszawa.
Skąpski H., Gajc-Wolska J., Odziemkowski S. (1995): Wpływ odmiany i terminu uprawy na plonowanie wybranych gatunków warzyw liściowych. Nowe technologie a jakość plonu wa- rzyw. Wyd. AR, Wrocław: 13-18.
THE EVALUATION OF SWISS CHARD CULTIVARS IN AUTUMN GROWING
S u m m a r y
In a field experiment conducted in 2004-2005 there was evaluated the suitability of Swiss chard cultivars for autumn harvest. The best yielding appeared to be ‘Bresanne’ cv., followed by
‘Green White Ribbed’ and ‘Green Silver’ cvs. The lowest tendency for nitrates accumulation in leaf blades was observed in ‘Green White Ribbed’ cv. (713 mg·kg-1 f.m.), and in petioles in
‘Green Silver’ cv. (1875 mg·kg-1 f.m.). Irrespective of the cultivar, the higher amounts of dry matter and Mg were found in leaf blades, while nitrates, K and Ca in petioles.
