W bardzo ważnej sprawie

Jan Palatyński

W bardzo ważnej sprawie

Palestra 11/9(117), 46-49

46 J a n P a l a t y f t s k l Nr 9 (117>

p o sta n o w ien ie o w ez w a n iu je s t zbyteczne, zw iększa ono bow iem ty lk o n ie p o ­ trz e b n ie czynności o rg an u egzekucyjnego. P o n iew aż je d n a k przep is te n obow iązu­ je , w ięc o rg an y eg z ek u c y jn e po w in n y stosow ać się do niego. S ądzę je d n a k , że- w przyszłości p rze p is te n p ow inien być uchylony.

Z inn y ch p rze p isó w dotyczących ek sm isji p rze p ro w ad z an e j p rze z o rg an a d m i­ n is tra c ji n a le ż y zw rócić u w ag ę n a p rze p is a rt. 144 u sta w y o egzekucji a d m in is tra ­ c y jn ej, k tó ry n a d a je o rganow i eg z ek u c y jn e m u p ra w o sprzedaży ruchom ości e k s­ m ito w an eg o u su n ię ty c h z lo k a lu i oddan y ch n a przech o w an ie lu b skład, je ż e li k o szty p rz e c h o w a n ia m o g ą p rzew yższyć w a rto ść rzeczy. S p rzed aż o dbyw a się w e ­ d łu g zasad sp rzed aży eg z ek u c y jn e j ruchom ości p o d an y c h w a rt. 103 i 104 u sta w y o egzek. adm in. N ato m iast p rz y eg zekucji p rze p ro w ad z o n ej przez k o m o rn ik a sp rze d aż ruchom ości zarząd z a sąd, gdy d łu ż n ik n ie odbierze ruchom ości u su n ię ­ ty c h z lo k a lu i oddan y ch n a przechow anie. K oszty p rz e ch o w an ia i w arto ść rz e ­ czy nie m a ją znaczenia; w a ru n k ie m za rząd z en ia sp rze d aż y je s t ty lk o n ie o d e b ra ­ n ie rzeczy p rze z d łu ż n ik a m im o w ez w a n ia dozorcy do o d eb ran ia. S ąd p rze d za­ rząd zen iem sprzedaży pow in ien je d n a k p rze słu ch a ć d łu ż n ik a, a sprzedaż zarządza nie z urzędu, lecz n a w niosek dozorcy, gdy tym czasem p rz y eg zekucji a d m in is tra ­ cy jn ej (ek sm isji p rze p ro w ad z o n ej p rzez o rg a n a d m in istra c ji) sp rze d aż m oże b y 6 zarządzona z u rz ę d u i b e z p rz e słu c h a n ia dłu żn ik a.

JAN PALATYŃSKI

W bardzo ważnej sprawie

P ro b le m a ty k a poru szo n a przez a u to ra m a szerszy a sp e k t, gdyż dotyczy w ró w n ej mierze- sp ra w cyw ilnych, a p rzed e w szystkich w spół­ d ziałan ia a d w o k a tu ry „w zak resie o ch ro n y po­ rz ą d k u p raw n eg o P o lsk iej R zeczypospolitej L u ­ d o w e j” (art. 2 u. o u.a.).

Ja k o jed e n ze w spółczynników w y m iaru sp raw iedliw ości a d w o k a tu ra p rag n ie sw oje obo­ w iązki w y k o n y w ać e fek ty w n ie, k o rz y stać ze sw ych u p ra w n ie ń w p e łn i, n ie u n ik a ją c też ciążącej n a n iej odpow iedzialności. T en k a ­ p ita ln y p ro b lem re d a k c ja zam ierza poddać szerszej d y sk u sji i u p rzejm ie zaprasza C zytel­ n ik ó w do w ypow iedzi.

Redakcja-U sta w a z d n ia 27.XI.1961 r. o zm ianie p rzepisów po stęp o w an ia k arn e g o o g ra ­ n iczyła w y d a tn ie w łaściw ość rzeczow ą sądów w ojew ódzkich, przenosząc znaczną część s p ra w ro zp o z n aw an y c h w edług p rzep isó w dotychczasow ych w p ie rw sz ej in ­ sta n c ji w y łącznie p rzez sądy w ojew ódzkie — do w łaściw ości sądów p o w iato ­ w ych.

Nr 9 (117) W bardzo w a żn e j sp ra w ie

go od konieczności rozp o zn aw an ia (n ieu n ik n io n ej do czasu pow yższej noweli)) b ard z o w ielu śro d k ó w odw oław czych od n iep raw o m o cn y ch orzeczeń sądów" w o je­ w ódzkich o raz um ożliw ienie w te n sposób te m u ż S ądow i N ajw yższem u w y su n ię ­ cie n a p ierw szy p la n fu n k c ji zw iązanych z k sz tałto w an ie m o rzeczn ictw a sądów - F u n k c je te S ą d N ajw yższy w y k o n y w a (art. 24 u sta w y o SN>:

1) p rze z u sta le n ie w y ty czn y ch w y m ia ru sp raw ied liw o ści i p ra k ty k i sądowej? (lit. c),

2) p rzez p o d ejm o w an ie u ch w a ł z a w ie ra ją c y c h odpow iedzi na p y ta n ia prawne? (lit. d).

T ak ie u sta w ie n ie fu n k c ji S ąd u N ajw yższego je s t n ie w ą tp liw ie słuszne.

W ątpliw ości p rz y in te rp re ta c ji przepisów p ra w n y c h p o w in n y być ro zp o zn aw a­ n e w atm o sferze zupełnego o biektyw izm u, w o d e rw a n iu od pew nego ła d u n k u em o­ cjonalnego, ja k i z n a tu r y rzeczy tk w i w k o n k re tn e j sp raw ie, gdzie n ie je d n o k ro t­ nie rozstrzy g n ięcie k w estii p ra w n e j je s t jed n o cześn ie decyzją o losie człowieka,, p rze sąd z a o jego sk a za n iu lu b u n ie w in n ien iu , w iąż e się częstokroć z k o n iecz­ nością orzeczenia o k reślonej k a ry p o zb aw ien ia w olności czy grzyw ny.

P rz ed e w szy stk im zaś a u to ry ta ty w n e w y ja ś n ie n ie w ątp liw o ści p rz y in te r p re ta c ji przepisów p ra w n y c h u ła tw ia sądom m e riti ich p racę, zapobiega sprzecznościom ,, a zw łaszcza przy p ad k o w o ści (zależnie od p o g lą d u poszczególnego sędziego) ro z­ strzy g n ięć sądow ych. !

To p rze su n ięc ie dok o n an e w fu n k c ja c h S ąd u N ajw yższego zostało zrealizo ­ w ane, o czym św iadczą chociażby w y d a n e zbiory o rzecznictw a SN , w k tórych' w y ra źn ie n a p la n p ierw szy w y su n ęły się w y tyczne i odpow iedzi n a pytan iat p raw n e.

O ile w ięc założeniom ustaw odaw czym , by głów ną w a g ę w p ra c y i ro i! S ąd tr N ajw yższego położyć n a fu n k c je w y m ien io n e w cyt. a rt. 24 lit. c i d, n a le ż y w p e łn i p rzy k la sn ąć , o ty le -nie m ożna się zgodzić z p o w stały m — chyba n a p e w ­ no n ie zam ierzonym — tego ro d za ju sk u tk ie m , że o b r o n a z o s t a ł a z u p e ł ­ n i e w y e l i m i n o w a n a , że zo stała pozbaw iona m ożliw ości w p ły w u w ja k ie j­ kolw iek p o staci n a k sz tałto w an ie się orzecznictw a S ąd u N ajw yższego w jego» n a jisto tn ie js z e j form ie. | j

S y tu a c ja s ta je się ty m b a rd z ie j d rasty c zn a , je śli się uw zględni, ż e zg o d n ie z założeniam i kodeksu p o stę p o w an ia karn eg o , d ru g a stro n a procesow a, r ó w n o ­ u p r a w n i o n a , tj. p ro k u ra tu ra , b ie rz e o b lig a to ry jn ie u d ział W powyższycfe fu n k c ja c h S ąd u N ajw yższego. (

P a r a g r a f 12 u ch w a ły R ady P a ń stw a z d n ia 22 m a ja 1962 ir. w sp ra w ie re g u ­ la m in u S ąd u N ajw yższego głosi: „W sp ra w a c h dotyczących u sta le n ia w y ty czn y clr w y m ia ru sp raw ied liw o ści i p r a k ty k i sądow ej o raz w sp raw ac h dotyczących w y ­ ja śn ie n ia p rze p isó w p ra w n y c h (art. 28 i 29 u sta w y o S ąd zie N ajw yższym ) P ie rw ­ szy P re ze s p rz e sy ła a k ta P ro k u ra to ro w i G e n e ra ln e m u P o lsk ie j R zeczypospoli­ te j L udow ej w celu złożenia w n io sk u n a piśm ie, w u sta lo n y m za obop ó ln y m po­ ro zum ieniem te rm in ie .” I

R eg u lam in dopuszcza u d ział p ro k u ra to ra n ie ty lk o w p osiedzeniu niejaw n y m ,, a le idzie jeszcze dalej, stan o w iąc w § 18: „N a posiedzeniach dw óch p o łączonych izb lu b całej izby, jeżeli n ie są zw ołane w sp ra w ie u ch w a le n ia w ytycznych^ o ra z n a posiedzeniu sk ła d u siedm iu sędziów p r o k u r a t o r m o ż e b r a f r u d z i a ł w n a r a d z i e , lecz opuszcza posiedzenie p rze d p rzy stą p ie n iem do gło­ so w an ia.” (podkr. m oje — J.P.).

O u p ra w n ie n ia c h i u d ziale obrony p rzy w y k o n y w an iu p rzez S ąd N a jw y ż sz y

J a n P a l a t y ń s k i _{Nr 9 (117)}

W te n sposób w y tw a rz a się nieco p a ra d o k s a ln a sy tu a c ja . Jeżeli bo w iem z p y ta ­ niem p ra w n y m w k w e stii w y m ag a ją ce j zasadniczej w y k ła d n i u sta w y zw róci się s k ła d sądzący czy to są d u w ojew ódzkiego, czy S ą d u N ajw yższego w tr y b ie a rt. 390 k.p.k. (art. 30 u sta w y o SN), to o b r o n a m o ż e b r a ć u d z i a ł w p o sie ­ dzen iu n ie jaw n y m , n a k tó ry m S ąd N ajw yższy u d ziela odpow iedzi, a to n a m ocy •art. 390 § 2 k.p.k., k tó ry głosi: „U ch w ała S ąd u N ajw yższego za p ad a n a p o sie ­ dzeniu n ie ja w n y m , lecz p o w y s ł u c h a n i u s t r o n , je że li się sta w ią .” (podkr. m o je — J.P.). Je że li n a to m ia st ta k a sa m a u c h w a ła S ąd u N ajw yższego z a ­ w ie ra ją c a odpow iedź n a p y ta n ie p ra w n e z a p a d a n a w n io se k M in istra S p ra w ie ­ dliw ości, P ro k u r a to r a G en eraln eg o albo P ierw sze g o P re z e sa lu b P re z e sa S ądu N ajw yższego w tr y b ie a rt. 29 p k t 1 i 2 u sta w y o SN, to u dział obrony n ie istn ieje.

J u ż sam o zestaw ienie, z któ reg o w y n ik a , że p ra w o obrony do u d ziału w ro z ­ s trz y g a n iu p y ta n ia p raw n eg o je s t uzależnione od ... osoby w nioskodaw cy, w s k a ­ zu je n a to, ja k dalece istn iejący sta n rzeczy je s t w om aw ianej k w estii n iesłuszny. W y d a je się n ie w ą tp liw ie, że w y elim in o w an ie obrony od u d ziału w u d ziela n iu p rze z S ąd N ajw yższy odpow iedzi n a p y ta n ie p ra w n e zgłaszane przez osoby w y ­ m ie n io n e w a rt. 29 u sta w y o SN sta n o w i p o śre d n ie n a ru sz e n ie w o li u sta w o ­ daw cy , w y n ik a ją c e j z cyt. w yżej § 2 a rt. 390 k.p.k., k tó ry n a d a ł stro n o m p ro c e ­ sow ym ró w n e u p ra w n ie n ia w sp ra w ie u d ziału n a p osiedzeniach n ie jaw n y c h S ą d u N ajw yższego, gdzie za p ad a u c h w a ła u d z ie la ją c a odpow iedzi n a p y ta n ie p raw n e.

P rzy to czy łem w yżej m o m en t p ra w n o fo rm a ln y p rze m a w ia ją c y za udziałem obrony, je d n a k ż e d e c y d u ją cy i ro z strz y g a ją c y je s t w zg ląd , że b ra k u d ziału s ta ­ now i n a ru sz e n ie k o n sty tu c y jn ie za g w ara n to w a n y c h p ra w oskarżonego do obrony. A rt. 29 u sta w y o SN o k reśla ro lę i cele in s ty tu c ji p y ta ń p ra w n y c h w sposób n a s tę p u ją c y : „U chw ały S ąd u N ajw yższego za w ie ra ją c e odpow iedzi n a p y ta n ia p ra w n e m a ją n a celu w y ja śn ie n ie p rzepisów p raw n y ch , k tó re b u d zą w ątp liw o ści a lb o k tó ry c h sto so w an ie m oże w yw ołać rozbieżność w orzecznictw ie.”

Czy m ożna neg o w ać p raw o o b ro n y do z a b ra n ia głosu w ty c h sp raw ac h ? Czy z a p a d a ją c a u c h w a ła S ąd u N ajw yższego n ie będzie decydow ać o losie ludzi, k tó rzy p o w ierzy li lu b w przyszłości p o w ierzą sw ą o bronę adw okatow i? Czy je s t re a liz a c ją p r a w a do obro n y sy tu a c ja , w k tó re j u sta n o w io n y już p rze z o sk arżo ­ nego lu b p o te n c ja ln y o brońca n ie m oże się w ypow iedzieć co do zagadnienia, od któ reg o ro zstrz y g n ięc ia zależy k w a lifik a c ja p ra w n a , k a ra , a m oże n a w e t sam b y t p rz e stę p s tw a w czynie m u zarzu can y m . I

Nie ro zw ija m tu za g ad n ien ia z p u n k tu w id ze n ia korzyści, ja k ie d la o b ie k ty ­ w izm u i w sze ch stro n n o śc i u d zielan ej p rzez S ąd N ajw yższy odpow iedzi m oże m ieć w y słu c h a n ie nie ty lk o w niosków p ro k u ra tu ry , a le i głosu obrony. Z ag a d n ien ie to należy do oceny sam ego S ąd u N ajw yższego. N ato m iast n ie w ą tp liw e m. zd. je s t p ra w o ad w o k a tu ry do s ta n ia n a stra ż y p ra w a do obrony i te n p u n k t w id z e ­ n ia u w ażam za decydujący. !

P om inięcie głosu obrony je st ty m b a rd z ie j nieuzasad n io n e, skoro podłoże p y ­ ta ń p ra w n y c h — czy to zgłaszanych p rze z sądy w try b ie a rt. 390 k.p.k., czy to przez osoby u pow ażnione w m yśl a rt. 29 u sta w y o SN — je s t z re g u ły to sam o. Ź ródłem p o w sta jąc y ch p rzy w y k ła d n i p rzep isó w p ra w n y c h w ątpliw ości są w znacznej m ie rze pogląd y p ra w n e zgłaszane przez obronę b ąd ź w p rze m ó w ie­ niach obrończych, b ąd ź w w yw odzie rew izji, b ą d ź też w p o d an iu o rew izję n ad zw y czajn ą.

N astęp n ie Sąd N ajw yższy o trz y m u je do ro zstrz y g n ięc ia p y ta n ie p ra w n e ja k o w n io sek p ro k u ra tu ry , ale n ie zna i n ie słyszy tego poglądu, k tó ry w ątp liw o ść w yw o łał.

Nr 9 (117) W bardzo ważne) sprawie

N ie m ogę co p ra w d a znaleźć u za sa d n ien ia p raw n o fo rm a ln eg o (takiego, ja k im w sto su n k u do u d ziału o b ro n y w ro zstrz y g an iu p y ta ń p ra w n y c h je s t przep is a r t. 390 § 2 k.p.k.) do p o stu la tu u d z ia łu obrony ró w n ież p rz y u c h w a la n iu przez S ą d N ajw yższy w ytycznych w y m ia ru sp raw ie d liw o śc i i p r a k ty k i sądow ej (art. 28 u sta w y o SN), a le skoro zd a n ie o s ta tn ie p k t 1 tego a rty k u łu b rz m i: „ N a ru sz e­ n ie w y ty cz n y ch m oże stanow ić p o d sta w ę u ch y le n ia lu b zm iany orzeczen ia” , to ty m sam y m w y ty cz n e sta n o w ią a p rio ry sty c zn e ro zstrzygnięcie zag ad n ień p r a w ­ n y ch w y n ik a ją c y c h w p ra k ty c e sąd o w ej. W k o n se k w e n cji o b ro n a w k o n k r e t­ n y ch sp ra w a c h zw iązan a je s t p o g lą d am i p ra w n y m i za w a rty m i w w ytycznych,

choć n ie m ia ła głosu p rzy ich u ch w a lan iu .

W św ie tle pow yższych w yw odów słuszność p o stu la tu , by o b ro n a b r a ła udział przy w y k o n y w an iu przez Sąd N ajw yższy ty c h fu n k c ji, o k tó ry c h m ow a w art. 28 i 29 u sta w y o SN, w y d a je się n ie w ą tp liw a . P o zo sta w ało b y zatem do oceny p y ta n ie , czy p o stu la t te n je s t m ożliw y do re a liz a c ji w ra m a c h istn iejące g o u s ta ­ w o d aw stw a , czy też w y m ag a on now elizacji, chociażby np. re g u la m in u SN.

W y d a je m i się, że w łaściw a w y k ła d n ia a rt. 390 § 2 k.p.k. p o w in n a d o p ro w a­ dzić do w n io sk u o p ra w ie obrony do u d ziału w p osiedzeniach n ie jaw n y c h S ądu N ajw yższego, n a k tó ry c h z a p a d a ją u ch w a ły ud ziela ją ce odpow iedzi n a p y ta n ia p ra w n e p o sta w io n e nie ty lk o w try b ie a rt. 390 k.p.k. (a rt. 30 u sta w y o SN), ale ró w n ież w try b ie a rt. 29 te jż e u staw y . W p ra w d z ie § 16 re g u la m in u SN sta n o ­ w i, że „ n a posiedzenie n ie ja w n e m a ją dostęp poza sk ła d em o rzek ający m tylko p ro k u ra to r i p ro to k o la n t” , ale jednocześnie czyni się ta m zastrzeżenie: „jeżeli u sta w a nie stan o w i in a cz ej” . W d an ej sy tu a c ji przepisem , „ k tó ry sta n o w i in a ­ czej”, je s t w ła ś n ie przep is a rt. 390 § 2 k.p.k.

P o zostaw ałoby jeszcze do o m ów ienia zagadnienie, ja k w p ra k ty c e zrealizo­ w ać udział obro n y w o m aw ianych fu n k c ja c h S ąd u N ajw yższego. T rudności tech n iczn e n ie w y d a ją się tu pow ażn e i d adzą się usunąć chociażby w drodze k o n su lta c ji pom iędzy S ądem N ajw yższym a N aczelną R a d ą A dw okacką. Ja k o je d n o z m ożliw ych rozw iązań w id zę za w iad a m ia n ie p rzez S ąd N ajw y ższy N a ­ czelnej R a d y A dw okackiej o w p ły w ie p y ta n ia p raw n eg o w try b ie a rt. 29 ustaw y o SN , a ew e n tu a ln ie rów nież w n io sk u o u sta le n ie w y ty czn y ch w try b ie a rt. 28 u st. 2 te jż e ustaw y, NRA zaś delegow ałaby w ów czas a d w o k a ta do złożenia w n io sk u n a p iśm ie i sta w ie n n ic tw a n a posiedzeniu n ie jaw n y m albo te ż — w p o ­ rozu m ien iu z S ądem N ajw yższym — u sta liła b y lis tę adw okatów , spośród k tó ­ ry c h S ąd N ajw yższy w yzn aczałb y obrońców z u rzę d u do poszczególnych spraw .

Z ap ew n ien ie sta w ien n ictw a obrony p rzy u d ziela n iu odpow iedzi przez Sąd N ajw yższy n a p y ta n ia p ra w n e zgłaszane p rz e z sądy w try b ie a rt. 390 k.p.k. — w w y p a d k u gdy obrońca w y stę p u ją c y w sp raw ie nie m a chęci czy m ożności sta w ie n n ic tw a — je s t m ożliw e do u reg u lo w a n ia w drodze w ew n ętrz n y ch za rz ą ­ dzeń N aczelnej R ady A dw okackiej (np. obow iązek za w iad a m ia n ia w tym w y ­ p a d k u NRA p rzy załączeniu su b sty tu c ji dla a d w o k a ta delegow anego przez NRA).