72 8 K R O N I K A
P o w szech n ą u w agę sk u p ił na sob ie 'popołudniow y w y k ła d H. V e t t e r s a (W iedeń): „Von der sp ä ta n tik e n zur frü h m ittela lterlich en F estu g sb a u k u n st”. P rzed sta w ił on p rzy p o m o cy ob fitego m a teria łu ilu str a c y jn e g o sy stem u m o cn ień g ra n icz n y ch cesa rstw a zach ow an y n a obszarach A fr y k i p ó łn o cn ej i Syrii, w y d o b y ł an tyczn ą p o d sta w ę p ó łn o cn o -w sch o d n iej lin ii obrony zagęszczon ej za J u sty n ia n a ze z u ż y t k o w a n iem uimoonień z doby la teń sk iej i h a lszta ck iej i -ukazał dalszą e w o lu c ję form c a stella i ce n te n a r ia aż do ty p u p a la l iu m . R esztę p op ołu d n ia w y p e łn iła o ż y w io n a d ysk u sja, rozp raszając się n a w sz y stk ie rod zaje zagad n ień św ie ż o p oru szon ych .
W torek 4 k w ie tn ia b y ł p o św ięco n y sp raw om w o jn y n a m orzu. M . M o 11 a t (Paryż) p rzed sta w ił w y siłk i p a ń stw a k a r o liń sk ie g o dla za p ew n ien ia ochrony w y b rzeży przed n ajazdam i N orm a n ó w oraz o wielle sk u teczn iejszą k o n tra k cję a n g lo saską p rzeciw tem u n ieb ezp ieczeń stw u , n a w ią z a ł do w y p o w ie d z i M. M u sseta o sta t k a ch n o rm a ń sk o -sk a n d y n a w sk ich , u zb rojen iu załóg, sp o so b a ch w a lk i i m an ew ru , i zak oń czył ch arak terystyk ą n o w ej fa zy rozk w itu a n g ielsk iej m aryn ark i w X II w . E. E i c k h o f f (radca am basady JNfRF w A nkarze) w r efera cie pt. „G aleen k riege im M ittelm eer (VII—X I w .)” sch a ra k tery zo w a ł rzym sk ie p o d sta w y il o t y b iza n ty ń sk iej od stron y organ izacyjn ej i tech n iczn ej, jei d alszy rozw ój, sp raw n ość i sp ecja ln e m eto d y w a lk i, k tóre czyn iły z B iza n cju m p o tęg ę n a m o rzu w dobie w a lk i z S a r a c e - nam i. P o p o łu d n iu C. B a t t i s t i (F lorencja) o m ó w ił n a zew n ictw o sp rzętu i ubioru w o jen n eg o u L ongobardów , p o ró w n u ją c je z n a zw a m i g erm a ń sk im i i in d o eu ro p ej- sk im i, a n a stę p n ie ro zw in ą ł sw e p o g lą d y n a fo rm o w a n ie s ię języ k a W łoch p ó ł n o cn y ch w ogóle. R e sz tę p o sie d z e n ia w y p e łn iła d ysk u sja, n a w ra ca ją ca zn ó w do tech n ik i w y p r a w i w o je n m orsk ich .
W osta tn im dniu G. S c h m i e d t (W o jsk o w y I n s ty tu t G eo g ra ficzn y w e F lo ren cji) k o m en to w a ł ob szernie zd jęcia lo tn icze fo r ty fik a c ji w c z e sn o śr e d n io w ie c z n y c h w Italii, u zu p ełn iając ten m a te r ia ł odcinkam i m a p i rysu n k am i. 'Szczególnie b o g a to p rzed sta w ia ją się obszary p ogran iczn e p a ń stw a L ongobardów , u sian e od stron y B izan cju m istn y m i gn iazd am i fo r ty fik a c y jn y m i w zn o szo n y m i od n o w a n a starych u m ocn ien iach . W nioski ogóln e w y p a d ły zgod n ie z w n io sk a m i z refera tu H. V ettersa .
P o om ów ion ym już n a p o czą tk u od czy cie G. V iem ary o za g a d n ien ia ch p ra w n y c h w o jn y w czesn o śred n io w ieczn ej, w y g ło s ił p rzem ó w ien ie zam yk ające C. G. M o r (P adw a), ch a rak teryzu jąc p rob lem y poruszone i p o sta w y r e fe r e n tó w złączonych w sp ó ln o ścią tem atów .
L iczba u czestn ik ó w w e d łu g listy sięg a ła 175 osób. F a k ty czn ie b y ło ich w ię c e j, p o n iew a ż na n iek tó re p osied zen ia, a n a w et 'dni p rzy b y w a li dość lic z n ie g o ście m ie j sco w i i za m iejsco w i z n ied a lek ich od S p o le to o środ k ów u n iw ersy teck ich . P rócz p r e le k c ji p rogram ow ych u czestn icy w y słu c h a li żałob n ego w sp o m n ien ia p o św ię c o nego pam ięci zmarłeigo prof. G iorgio F a l c o i k o m u n ik a tu M . S a l m i (R zym ), d otyczącego h istorii k o śc io ła S. S a lv a to re w 'Spoleto. N ie od b yły się z p o w o d u n ie obecności r e fe r e n tó w d w a odczyty: H. M i l e c h y - M ä h r h e i m a z W iednia: „D ie K rie g sw a ffe n der A v a ren und S la v e n ” і Е. O a k e s h o t t a: „The d e v e lo p m e n t of arm our d uring th e M iddle A g e s ”.
N ied zieln y całod zien n y objazd po p o łu d n io w o -za ch o d n iej U m b rii zazn ajom ił u czestn ik ó w z jej 'krajobrazem i zab ytk am i w T ern i, iNarni, A m e lii, L u gn an o i A cq u asp erta.
J. K.
IV KONGRES „JOURNÉES INTERNATIONALES DU VERRE”
W d niach od 13 do 20 m aja 1967 odbył się w e W łoszech IV K o n g r e s M ięd zyn a ro d o w y ch D n i Szkła. O brady k on gresu to c z y ły s ię w d w óch m ia sta ch : w R a w e n n ie (13— 18 m aja) — w sied zib ie In sty tu tu S ta r o ż y tn o śc i R a w e ń sk ic h i B iza n ty ń sk ich , oraz w W en ecji (19— 20 m aja) — w gm ach u F u n d a c ji Cini. B r a ło w n im ud ział
.K R O N IK A
729
p onad 140 osó:b z 21 k ra jó w eu rop ejsk ich , a zjatyck ich , i a m eryk ań sk ich . Ze stron y p o lsk iej u c z e stn ic z y ły w nim : m g r 'Paulina C h r z a n o w s k a , d yrektor M u zeu m w T arn ow ie, m g r A n n a C h r z a n o w s k a , k u sto sz M uzeum Ś lą sk ieg o w e W roc ła w iu i dr M aria D e ' k ó w n a , ad iu n k t In s ty tu tu H isto rii K u ltu r y M a teria ln ej P A N w W arszaw ie.
P rogram k o n g resu o b ejm o w a ł p ięć gru p p rob lem ów : 1) o g ó ln a historia szk la r- stw a w sta ro ży tn o ści i w czesn y m śred n io w ieczu , 2) ogóln a h isto ria szkllarstw a od śred n io w iecza do k oń ca X V III w iek u , 3) rola w y b rzeży M orza A d ria ty ck ieg o , w tym k o n ta k tó w m ięd zy W schodem i Z achodem , w (historii szkła, 4) ogóln a h isto ria szk la rstw a w ie k ó w X I X i X X , 5) an alizy i k o n serw a cja szkła.
Z agad n ien ia d otyczące h istorii szk la rstw a rozp atryw an e 'były w aspektach: h istoryczn ym i tech n ologiczn ym . W śród w y g ło sz o n y c h r e fe r a tó w zn a la zły się prace p o św ię c o n e zagad n ien iom m eto d y czn y m (M. D e k ó w n a , „R em arques sur les m éth o d es d’ex a m e n des p erles d e v erre du h au t m o y en -â g e, tr o u v é e s en P o lo g n e ”), u jęcia sy n te ty c z n e d o ty czą ce r ó żn y ch zagad n ień i re g io n ó w (np. W. H a b e r e y , „M illefio rifragen ” ; G. A . M a n s u e l i i , „ D istrib u tion des tr o u v a ille s d e v erre en E m ilie-R om aigne” ; G. C. i B o o n , „R om an G lass in W a les” ; A . L a m b , „A n cien t Gilass in 'Southeast A s ia ” ; N. S o r o k i n a , „O szk ła ch an ty czn y ch z p ółn ocn ych w y b rzeży M orza C zarnego” ; E. T h o m a s , „Z n alezisk a szk ła z teren u W ęgier” ; J. P h i l i p p e , „T ém oign ages m éd iterra n éen s su r la v errerie b y z a n tin e ” ; S. E y i c e „La v errerie en T u rq u ie d e l’ép o q u e b y za n tin e à (la périod e otto m a n e” ; Z. D r o b n á , „L es verres rep résen tés dans le s m a n u scrits m é d ié v a u x de T ch éco slo v a q u ie” , K . H e 11 e š, „ In flu en ces récip ro q u es en tre la v errerie de V en ise et celle de B o h êm e” ; R. J. C h a r l e s t o n , „The T ransport of G lass in th e 17th to 18th C en tu ries” ; I. F i o r e n t i n i - R o n c u c c i , „T raditions et p rogrès dans le s m a téria u x v itr e u x de la m o sa ïq u e ” i in n e) oraz opracow ania k w e stii sz c zeg ó ło w y ch (np. R. J o f f r o y , „ B ra celets en v e r r e in co lo re de la T ène I ” ; M. V a n d e r - h o e v e n , „Les v erres m o u lé s sur corps de sab le dans îles co llectio n s b e lg e s” ; D. B. H a r d e n , „Som e asp ects of P re-R o m a n non san d core g la ss” ; P. N. P e r r o t , „F ourth C en tu ry G lass F actory at J elem et e l A sfn a in Isra el” ; M. C. d e A z ε ν e d о, „Un an n eau a,vec une pâte de v erre du S an ctu aire de Junon à M alte” ; G. V. G e n t i l i , „Poids m o n éta ires en v erre byzantino-ara'bes p ro v en a n t des fo u ille s de la v ille rom ain e de (Piazza A rm erin a ” ; G. H. T a i t , „A d istin ctiv e -group of w h e e l-e n g r a v e d g la s se s o f the second 'half of th e se v e n te e n th -c e n tu r y ” ; O. D r a - h o t o v a , „Les orn am en ts en s t y le de B érain sur les v e r r e s de B o h êm e et le u r s o rig in es” i inne).
O'sobne p o sied zen ia zo sta ły p o św ięco n e: il) p rzy g o to w a n iu do zn ajd u jącej się w p rogram ie k on gresu w iz y ty w skarbcu b a z y lik i św . M arka w W enecji, w k tó ry m w y g ło s ili r efera ty m .in. V. E l b e r n i(„Eine G ruppe an tik er G la sg efä sse v erm u tlic h v en ezia n isch en H erk u n ft”), F. Z a n c h і R o p p e („Les v erres ch rétien s à fo n d d’or”), L. B e r t a c c h i („D eux n o u v ea u x verres d’A q u ile ia à décor p a lé o c h r é tie n ”) i zn ak om ity zn aw ca sz k ie ł p rzech o w y w a n y o h w skarbcu A. von S a 1 d e r n („The G lass of San M arco, B y za n tiu m and the E a st”); 2) analizom sp ecja listy czn y m i k o n serw a cji sz k ła (iM. B i m b s o n , „A su rv ey o f m a teria ls used in a n cien t g la ss” ; R. W i h r , „D er N e u e ste S tan d der W iederh erstel'lu n gstech n ik an tik er G lä ser” ; R. H. B r i l l , „Lead Isotop es in A n cien t G lass”).
K on gres w y k a za ł, że p u n k t cięż k o ści za in tereso w a ń coraz w ię k sz e j liczb y Dadaczy p rzesu w a się z d o m in u ją cy ch dotych czas w n a u ce św ia to w e j stu d ió w je d yn ie nad stroną zew n ętrzn ą (form ą, ornam entem ) szk ieł, b e z r o zp a try w a n ia u z y sk i w a n y c h w n io sk ó w w a sp ek cie h istoryczn ym , na b ad an ia p rod u k cji szk la rsk iej w jej d yn am iczn ym rozw oju . D a je s ię przy ty m zau w ażyć coraz częstsze w y k o r z y sty w a n ie dla ty ch b ad ań m eto d fiz y k o -c h e m ic z n y c h oraz u g ru n to w y w a n ie się w śró d b ad aczy p rzekonania, że b ez z a sto so w a n ia ty c h za b ieg ó w n ie m o ż liw e je s t u zy sk a n ie p e
ł-730 K R O N I'K A
nego obrazu k sz ta łto w a n ia się w y tw ó rczo ści szlarsk iej w p rzeszłości. W ynikiem tak iej op in ii są szeroko p od ejm ow an e w różn ych k ra ja ch próby w y p ra co w a n ia coraz d o sk o n a lszy ch zab iegów b ad aw czych te g o typu. Jak w ykaz~Ia sesja p o św ię cona p o w y ższy m zagadnieniom , obecne w y s iłk i w tym zak resie k on cen tru ją sie g łó w n ie na sp ek tra ln y ch anailizach sk ła d u szkła oraz na różnego rodzaju b adaniach izotop ow ych .
C ennym u zu p ełn ien iem obrad b y ły w iz y ty w m u zea ch , zw ied za n ie najb ard ziej zn an ych za b y tk ó w k u ltu ry w R a w en n ie, W enecji ' i okolicach, p racow n i i lab orato r ió w (L aboratorium In sty tu tu N arod ow ego S ztu k i C eram iczn ej w F a en zy i In s ty tu tu S ztu k i M ozaik ow ej w R a w en n ie) oraz w iz y ta w skarbcu b a zy lik i św . M arka w W en ecji p ołączon a z d ysk u sją n a d ek sp on ow an ym i tam szkłam i.
M. D.
P od p atron atem U N ESCO p row ad zon e są prace nad s e r i ą p r z e w o d n i k ó w a r c h i w a l n y c h po a rch iw ach eu rop ejsk ich . O becnie w p rzygotow an iu zn ajd u je się „Le gu id e des sou rces eu rop éen s de l’h istoire d’A fr iq u e ”. Szero'ki zakres prac nad p rzew od n ik iem ob ejm u je arch iw a a n g ielsk ie, b elg ijsk ie, fran cu sk ie, h isz- pańske, h olen d ersk ie, n ie m ieck ie, portu galsk ie, w ło sk ie i in n y ch krajów .
Od 26 sierp n ia do 1 w rześn ia 1.966 obradow ał w S o fii I m i ę d z y n a r o d o w y k o n g r e s h i s t o r i i B a ł k a n ó w i p o ł u d n i o w o - w s c h o d n i e j E u r o p y . P race nad p rzygotow an iem k on gresu p o d jęte zostały przez założone w k w ie tn iu 1963 r. M ięd zyn arod ow e S to w a rzy szen ie B adań nad p o łu d n io w o -w sc h o d n ią Europą. W k on gresie u czestn iczy li d elegaci z 24 krajów . O brady zorganizow ano w 11 sek cjach — od starożytn ości po w iek X X , o b ejm u jąc tem atyk ę: historii, literatu ry, folk loru , etn ografii. W ygłoszono ponad 500 r e fera tó w i k om u n ik a tó w — w ięk szo ść w yd an a drukiem w dw óch to m a ch (do X IX w . i X X w .). N a stęp n y kon gres od b ę dzie się w 1969 r. w A ten ach .
Od 2)1 do 26 sierp n ia 1966 obradow ał w P radze V II m i ę d z y n a r o d o w y k o n g r e s S t o w a r z y s z e n i a N a u k P r z e d h i s t o r y c z n y c h . U c z e stn i czyło 1600 d eleg a tó w — arch eologów , antropologów , nu m izm atyk ów , p a leo n to lo g ó w — z 52 krajów . R ozp atryw an o p rob lem y d ziejów E uropy od epoki p a le o litu do w ie lk ie j w ęd ró w k i lu d ów , a także n eo lity czn y ch k u ltu r w A m eryce, A fry ce i Azji. W ygłoszono ponad 800 refera tó w . S zczególne za in tereso w a n ie b u d ziły: r e fe ra t В. А . Л y b а к o w a (Próba od tw orzen ia pojęć r e lig ijn y c h n a jd a w n iejszej lu d n ości roln iczej Europy) oraz 'kom unikaty o od k ryciach an trop ologiczn ych d okona n y c h ostatn io n a W ęgrzech.
W dniach od 25 do 27 p aźd ziern ik a 1966 od b yła się w B r a ty sła w ie z udziałem h isto ry k ó w sło w a c k ic h , czesk ich i w ę g ie r sk ic h k o n f e r e n c j a p o ś w i ę c o n a p r o b l e m o m f a s z y z m u w C z e c h a c h , S ł o w a c j i i n a W ę g r z e c h , a ta k ż e stosu n k om sło w a c k o -w ę g ie r sk im podczas II w o jn y św ia to w ej.
W dn iach 15 i il'6 listo p a d a 1966 odbyło się w O p a w ie sym p ozju m z u d ziałem p rzed sta w icieli P o lsk i {m .in. dr M, . G r a b n i a z K a to w ic) p o św ięco n e obszarom p rzem ysłow ym . S y m p ozju m zgrom adziło 70 p rzed sta w icieli k ilk u d yscyp lin — h is te ryk ów , geografów , ek o n o m istó w i u rb an istów .
R od zin a iPiotra C urie i M arii C u rie-S k ło d o w sk iej o fia ro w a ła B ib lio th èq u e N a tio n a le w P a ry żu całość a rch iw ó w obojga w ie lk ic h uczonych. W a rch iw ach zn aj
