Bouwprojecten beoordeeld op aanpak en resultaat: Opdrachtgevers vaak tevreden over het resultaat

Opdrachtgevers vaak tevreden over het resultaat

projecten beoords

aanpak en resultaat

D G

m

1

/-r

G e m i d d e l d g e v e n o p d r a c h t g e v e r s e e n

7,8 v o o r de kwaliteit v a n h u n nieuw/e

g e b o u w e n . C o m m e r c i ë l e o p d r a c h t

-g e v e r s zijn het m e e s t t e v r e d e n over het

p r o c e s . Het b o u w t e a m s c o o r t a l s

s a m e n w e r k i n g s v e r b a n d het h o o g s t ,

e v e n a l s de o n d e r h a n d s e a a n b e s t e d i n g .

Kunnen door een verdere professionalisering van de aanpak van opdrachtgevers verbeteringen in het bouwproces worden geboekt? Die vraag is door het EIB voorgelegd aan opdrachtgevers van zowel kleine als grote bouwprojecten in de woning- en utiliteitsbouw, va-riërend van een rijtje woningen tot ziekenhuizen. Van vijfenzeventig projecten is onderzocht hoe deze van elkaar verschillen in aanpak en resultaat en hoe opdrachtgevers daarop terugkijken.

Proces, product en type werk

Gemiddeld geven opdrachtgevers een 7,8 voor de kwaliteit van hun opgeleverde gebouwen. Dat oordeel is vooral gebaseerd op de as-pecten interieur en functionaliteit, binnenklimaat en exterieur.

Inte-rieur en functionaliteit werden samen met gemiddeld 8,1 punten het hoogst beoordeeld, direct gevolgd door exterieur (8,0). De kwa-liteit van de buitenruimte werd het laagst beoordeeld (7,4), maar was eveneens ruim voldoende.

Het proces wordt beoordeeld met een 7,6. De opdrachtgevers geven als onderdeel daarvan het grootste gewicht aan het binnen de be-groting blijven (met gemiddeld 8,4 punten) en het tijdig opleveren (7,9). Innovatieve oplossingen kregen als onderdeel het laagste cij-fer: een 6,4. Dit aspect vonden zij bovendien minder belangrijk. Van alle groepen opdrachtgevers zijn commerciële opdrachtgevers het meest tevreden over het bouwproces en samen met Rijk en ge-meenten over het eindproduct. Zorg- en onderwijsinstellingen geven de laagste cijfers, zij het wel voldoendes. Deze opdrachtge-vers opdrachtge-verschillen met de commerciële partijen van mening over tij-dige oplevering, het nakomen van afspraken en het openstaan voor aanvullende wensen: daar zijn commerciële opdrachtgevers positie-ver opositie-ver. Ook opositie-ver samenwerking en het informeren opositie-ver gebruik zijn zorg- en onderwijsinstellingen en commerciële opdrachtgevers minder positief.

Rijk en gemeenten zijn aanzienlijk tevredener over het interieur en de functionaliteit van het eindproduct. De reden hiervoor is overi-gens wel dat zij in dit onderzoek relatief meer renovatie- en onder-houdsprojecten hebben ingebracht en dat bij dergelijke projecten interieur en functionaliteit een groter gewicht krijgen dan bij nieuw-bouwprojecten.

Verder komt naar voren dat kleine én grote projecten gemiddeld beter scoren dan middelgrote projecten. De verschillen tussen typen gebouwen zijn klein.

In totaal wordt 80% van de projecten binnen budget en 77% binnen

N O V E M B E R 2014

_{b o u w}

_{m a r k t O}

de afgesproken planning opgeleverd. Van de projecten die niet bin-nen budget worden opgeleverd, is de gemiddelde overschrijding 7%. Van de projecten die niet tijdig worden opgeleverd is de gemid-delde uitloop een halfjaar. Projecten van commerciële opdrachtge-vers blijken zelden uitloop te hebben, terwijl de projecten van Rijk en gemeenten opvallend veel uitloop hebben. Woningbouwprojec-ten kennen van alle typen bouwprojecWoningbouwprojec-ten over het algemeen de minste tijd- en budgetoverschrijdingen.

Samenwerkingsvorm

Projecten die in een bouwteamsamenwerking tot stand komen sco-ren gemiddeld hoger dan andere vormen van samenwerking (8,1). De bouwteamprojecten krijgen hogere scores dan de andere sa-menwerkingsvormen voor samenwerking en het nakomen van af-spraken. Samenwerken in een bouwteam heeft ook een gunstig effect op tijdige oplevering. Vooral commerciële opdrachtgevers ge-bruiken deze samenwerkingsvorm vaak. Projecten van publieke op-drachtgevers die in bouwteamverband tot stand zijn gekomen, waaronder ook renovatieprojecten, scoren slecht op diverse proces-kenmerken, vooral de tijdige oplevering.

Binnen begroting blijven scoort

gemiddeld een 8,4

Opdrachtgevers die hun aannemers meer vrijheid geven om zelf in-vulling te geven aan de opdracht, geven een hogere waardering voor de ontvangen innovatieve oplossingen dan binnen andere sa-menwerkingsvormen. Wel geven zij een lager oordeel op het 'bin-nen de begroting blijven'. Als rede'bin-nen voorde budgetoverschrijdin-gen blijken diverse zaken een rol te spelen, waaronder verschillen in interpretatie van het contract, asbestverontreiniging en faillisse-ment van de aannemer.

Initiatief- en ontwerpfase

Projecten waarvan een private ontwikkelaar de initiatiefnemer was, hebben een beter procesresultaat dan projecten waarbij andere par-tijen het initiatief namen. Projecten waarbij een woningcorporatie of gemeente het initiatief nam scoorden significant lager op pro-ductresultaat dan andere projecten. Dit blijkt vooral te maken heb-ben met een lage score op het deelaspect binnenklimaat (volgens de gemeenten) en interieur/functionaliteit (volgens de woningcor-poraties). De invloed van de architect in de initiatief- en ontwerp-fase op het ontwerp levert de grootste bijdrage aan een positief eindoordeel. Dat geldt ook voor de invloed van de eindgebruiker op het ontwerp. De invloed van de gemeente heeft daarentegen een licht negatief effect, evenals dat van de aannemer.

Projecten waarbij de aannemer veel invloed had op het ontwerp scoorden veel beter op het punt van innovatieve oplossingen. An-dere hogere scores voor de aannemers - het nakomen van afspra-ken en de samenwerking - kunnen te maafspra-ken hebben met het vroeg-tijdig medeverantwoordelijk maken van de aannemer.

Het verschil in benadering tussen bouwprojecten met veel en wei-nig invloed van de betrokkenen is groot: een 7,9 voor de projecten waarbij betrokkenen veel invloed hadden tegenover een 6,4 voor het proces van de projecten waarbij betrokkenen weinig invloed hadden. Ook de productkwaliteit verschilt duidelijk tussen beide groepen projecten voor alle deelaspecten.

Aanbestedingsprocedure

De enkelvoudige onderhandse aanbesteding krijgt het hoogste rap-portcijfer voor proceskwaliteit (8,1) gevolgd door productkwaliteit (8,0). Vooral de samenwerking wordt bij deze projecten goed ge-waardeerd en wordt bijna een punt hoger gege-waardeerd dan bij de andere projecten. Ook worden afspraken vaker nagekomen. Er lijkt

een sterke samenhang tussen de gekozen samenwerkingsvorm en de gekozen aanbestedingsvorm. Van de bouwteamprojecten wordt 67% rechtstreeks aan een opdrachtnemer gegund en van de traditi-onele projecten wordt juist 94% in concurrentie aanbesteed. Projecten waarbij kwalitatieve gunningscriteria een rol spelen sco-ren hoger op de ontvangen innovatieve oplossingen maar hebben ook vaker budgetoverschrijdingen. Ze lijken iets vaker binnen de planning te blijven. Per saldo zijn projecten die op kwaliteit gegund worden niet beter of slechter beoordeeld dan projecten die op prijs alleen worden gegund.

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen als gunningscriterium (werken binnen sociale en ecologische randvoorwaarden) gaat samen met de hoogste waarderingen van eindproduct en eindpro-ces, terwijl budget en planning in die procedures relatief vaak wor-den overschrewor-den. MVO als gunningscriterium wordt vooral door publieke opdrachtgevers gehanteerd.

Esthetische kwaliteit als gunningsvoorwaarde leidt tot betere pro-ductkwaliteit (vooral wat het exterieur van gebouwen betreft) maar daarentegen tot een aanzienlijk lagere proceskwaliteit. Bij de pro-jecten waar dit criterium werd gehanteerd zijn meer partijen betrok-ken gedurende het ontwerpproces dan gemiddeld. Gunningscriteria waarbij de samenstelling van het team van de opdrachtnemer wordt meegewogen in de gunningsbeslissing, leiden tot de meest succesvolle projecten en hebben de kleinste kans op budgetover-schrijding. Deze aannemers hebben grote kans dat zij nog eens voor dezelfde opdrachtnemer kunnen werken.

Aannemersselectie

Als een extern adviseur betrokken was bij de selectie van aanne-mers, is het eindresultaat van proces en product aanzienlijk minder goed beoordeeld. Ook is de kans op herhaling van de samenwer-king tussen opdrachtgever en opdrachtnemer veel kleiner dan wan-neer er geen extern adviseur betrokken is bij het selecteren van opdrachtnemers. Dit verschil heeft vooral betrekking op het aspect samenwerking en de door de aannemer aangedragen bedrijfseco-nomische oplossingen. Verder zien we dat wanneer de architect de opdrachtnemer selecteert, dit weliswaar een hoge score voor het eindproduct oplevert, maar dat oplevering binnen planning vaker niet dan wel wordt gehaald.

Opnieuw samenwerken?

Uit het onderzoek blijkt een hogere productkwaliteit gelukkig vaak samen te gaan met een hogere proceskwaliteit, en beide karakteris-tieken gaan samen met een positief oordeel over de samenwerking en een grotere kans op herhaling van de samenwerking. Zeven op de tien opdrachtgevers geven aan dat zij een volgende keer zeker of waarschijnlijk weer met dezelfde opdrachtnemer willen samenwer-ken. Dit aandeel is het hoogst bij de commerciële partijen, die kwa-liteit ook het hoogst beoordeelden. Een publieke organisatie heeft bij grotere projecten te maken met een aanbestedingsplicht en kan daardoor maar zeer ten dele invloed uitoefenen op de keuze voor een opdrachtnemer. De opdrachtgevers van 14% van de projecten geven aan niet meer met dezelfde opdrachtnemer te willen samen-werken.

Jammer dat niet is gevraagd wat opdrachtgevers zelf kunnen verbe-teren aan het proces teneinde het eindproduct verder te optimalise-ren. Ook wordt niet duidelijk of de scores nu mee- of tegenvallen. Vier van de vijf projecten blijven binnen budget - zeggen de op-drachtgevers - en drie van de vier binnen de planning (bij Rijk en gemeenten krap de helft). Is dat goed of valt dat tegen? Interessante vragen voor een vervolgonderzoek.

Dit artikel is gebaseerd op het rapport 'Succesfactoren opdrachtgeverschap. Uitkomsten projectenanalyse' (Sander Hardeman, Martin van Elp, Michiel Mulder en Frank Verwoerd), 2014, van het Economisch Instituut voor de Bouw. Het is als pdf beschikbaar via wmw.eib.nl.