Inflacja
mgr Małgorzata J. Januszewska
Pojęcie inflacji – 2 rozumienia:
• Jako zmiana średniego poziomu cen
• Jako zmiana ilości pieniądza na rynku
Różnorodność definicji inflacji
• z inflacją (pieniężną) mamy do czynienia wtedy, gdy rośnie podaż pieniądza, a z deflacją (pieniężną), gdy spada jego podaż.
• inflacja (cenowa) jest równoważna ze wzrostem ogólnego poziomu cen, a deflacja (cenowa) ze spadkiem poziomu cen.
• inflacja to nadmierna podaż pieniądza (w stosunku do popytu na
niego), a deflacja to nadmierny popyt na pieniądz (w stosunku do jego podaży).
• inflacja to „zwiększenie podaży pieniądza w gospodarce, które nie polega na zwiększeniu ilości kruszcu pieniężnego”
Przeciętna cena dóbr
Określana m.in. przez:
• wskaźnik cen detalicznych WCD (i pochodne tej miary, (consumer price index CPI), albo
• deflator – uwzględnia ceny wszystkich dóbr wliczanych do PKB.
• także stosowany przez rządy: indeks cen producenta
(producer price index, PPI)
Rodzaje inflacji
• Popytowa (demand-pull inflation) – przyczyną wzrostu cen jest
nadmierny popyt w stosunku do istniejącej podaży. Jeśli konsumenci zgłaszają zapotrzebowanie na ilość towaru przekraczającą możliwości rynku, powstaje tak zwana luka inflacyjna. W krótkim okresie
producenci nie są w stanie nadążyć z produkcją, dochodzi więc do wzrostu cen. Oczywiście zjawisko to doprowadzi do inflacji tylko i
jedynie w przypadku, jeśli dotyczy całej gospodarki lub jej dużej części.
Taka inflacja jest również nazywana inflacją pieniężną. duży deficyt budżetowy, ekspansywna polityka banku centralnego („zarządzanie popytem”).
Rodzaje inflacji
Kosztowa (cost-push, sellers inflation) – podwyżka wynagrodzeń, wzrost cen surowców, podwyżka podatków; ‘spirala cen i płac”.
Rodzaje inflacji
• inflację importowaną (wariant kosztowej), którą wywołuje wzrost cen za granicą. Wzrost cen towarów sprowadzonych z zagranicy powoduje podniesienie się cen krajowych. Jako przykład można wyobrazić sobie sytuację, w której wzrost cen importowanej ropy naftowej powoduje podnoszenie się cen dóbr, do produkcji których zużywa się ropę.
Rodzaje inflacji
• inflację strukturalną, której przyczyną jest niedostosowanie struktury produkcyjnej do zmieniających się potrzeb nabywców. Inflacja
strukturalna ma charakter popytowo – kosztowy.
Rodzaje inflacji
Trudność w rozróżnieniu czy inflacja jest popytowa czy kosztowa!
Inflacja czysta – ceny i dochody rosną w tym samym tempie
Podobieństwa w teoriach inflacji
Składowe inflacji:
a) poziom cen krajowych,
b) istnienie nadwyżki popytu w stosunku do podaży, c) podaż pieniądza na rynku krajowym,
d) deprecjacja pieniądza krajowego .
Różnice między teoriami inflacji
Odmienna kolejność występowania składników (inny ciąg przyczynowo- skutkowy):
Dla monetarystów – podaż pieniądza-> nadwyżka popytu -> ceny ->
deprecjacja pieniądza.
Teoria kosztowa – płace -> zwiększenie dochodów -> koszty i ceny ->
deprecjacja pieniądza i jego podaży.
Teoria dochodowa - nie zawiera jednostronnego spojrzenia na początek
Skutki inflacji:
a) skutek alokacyjny - inflacja skraca horyzont czasowy dla działalności gospodarczej, co powoduje pogorszenie alokacji zasobów.
b) skutek produkcyjny - Stymulujący wpływ inflacji uznawano w okresie umiarkowanej inflacji (lata '50-'60) negatywną rolę podkreślano w okresie nasilenia (lata '70)
c) skutek redystrybucyjny - inflacja przesuwa dochody od warstw
pasywnych (emeryci, renciści, pracownicy o stałych dochodach) do warstw aktywnych gospodarczo (pracodawcy). Dla zwolenników strukturalnej teorii inflacji jest to zjawisko pozytywne - zwiększa szansę akumulacji i industrializacji. Dla dochodowej - jest to źródło
konfliktów klasowych oraz braku stabilizacji gospodarczej i politycznej.
Skutki inflacji:
d) realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności, które nie podlegają waloryzacji
e) koszty zdartych zelówek, wynikające z tego, że przy wysokiej inflacji ludzie dążą do utrzymywania mniejszych zasobów gotówki, co związane jest z koniecznością dojazdu do banku lub bankomatu
f) koszty zmiany karty dań, powodowane tym, że przy wysokiej inflacji firmy częściej muszą dostosowywać swoje ceny, co wiąże się z
dodatkowymi kosztami (restauracje muszą częściej wymieniać karty dań).
g) napędzanie sektorów produkujących dobra trwałe
Polityka antyinflacyjna
to zespół działań i decyzji zmierzających do ograniczenia inflacji do
poziomu nie zagrażającego sprawnemu funkcjonowaniu gospodarki w sensie osiągnięcia trwałego wzrostu gospodarczego mierzonego
wzrostem realnej wielkości dochodu narodowego. Poziom wzrostu cen określa się na kilka procent w stosunku rocznym.
Działania stosowane przy inflacji popytowej
- ograniczenie popytu poprzez:
• politykę fiskalną np. zwiększenie podatków i ograniczenie wydatków rządowych
• politykę monetarną: nałożenie restrykcji na udzielanie pożyczek przez banki i
poniesienie stopy procentowej – zabiegi zmniejszają tempo wzrostu podaży pieniądza
• zaostrzenie warunków sprzedaży ratalnej: podwyższenie sumy pierwszej raty i skrócenie czasu spłat.
- Zwiększenie podaży poprzez:
• doskonalenie systemu szkolenia i zmiany kwalifikacji pracowników, tak aby siła robocza była bardziej mobilna,
• udzielenie dotacji zachęcającej do inwestowania w nowoczesny wyposażenie techniczne
• promowanie przez rząd integracji poziomej przedsiębiorstw tam, gdzie mogłoby to prowadzić do uzyskania korzyści skali
• import dóbr i usług
Działania stosowane przy inflacji
kosztowej
• polityka dochodowa – próba bezpośredniego wpływania na wysokość płac i innych dochodów.• Kontrola cen – rząd jest uprawniony do kontroli cen poprzez np.
ustalenie stawek podatku VAT, cen urzędowych na niektóre dobra i usługi, ustalenie taryf celnych.
Działania stosowane przy inflacji strukturalnej
• Polityka strukturalna (w długim okresie), która zmierza do zmiany struktury gospodarki z nieefektywnej, inflacjogennej na proefektywnościową:
oPrywatyzacja
ozwiększenie konkurencyjności w gospodarce (administracyjne rozbijanie monopoli, promocję i wspieranie zakładania nowych przedsiębiorstw,
pobudzanie konkurencyjności zewnętrznej, wprowadzeniu i przeprowadzaniu reformy systemu fiskalnego)
ozmienianie prawa i instytucji w ten sposób, aby inflacja nie mogła się łatwo pojawić (eliminacja pokusy zwiększania podaży pieniądza -> kontrola działań BC, kontrola systemu bankowego, niezależność BC od rządu!)
ozastosowanie środków przystosowujących do życia z inflacją (indeksacja świadczeń socjalnych czy płac)
