Pieniądz
mgr Małgorzata J. Januszewska
Ewolucja pieniądza
• Autarkia
• Barter
• Bimetalizm
• Pieniądz fiducjarny
Skąd się wziął pieniądz?
• Pecunia non olet (Pieniądz nie śmierdzi – nie cuchnie)
• Cyceron, Orator 45, 154 (46 p.n.e.)
• pêcûäriûs – należący do bydła, bydlęcy
• pêcûniriûs – dotyczący pieniądza, pieniężny
• pêcûniä – własność majątek, pieniądz suma pieniężna
• wg późniejszej anegdoty: słowa cesarza Wespazjana (9-79) do syna
Tytusa, który zarzucił mu opodatkowanie latryn publicznych.
Monety
• Najstarsze znalezisko, pochodząca z VII wieku p. n. e. bryłka elektronu opatrzona stemplem złotnika z Efezu.
• Monety wymyślone zostały prawdopodobnie przez starożytnych Chińczyków i ponownie ok. 700 lat przed Chrystusem przez
Lidyjczyków;
• Babilon starożytny miał rozbudowany system monetarny z bankami i systemem kredytowym (podobnie było później w starożytnej Grecji i Rzymie).
• Z niewiadomych przyczyn system monetarny w Europie upadł we
wczesnym Średniowieczu, ale potem od. IX wieku zaczął odżywać.
Monety
• Najstarsze znalezisko, pochodząca z VII wieku p. n. e. bryłka elektronu opatrzona stemplem złotnika z Efezu.
• Monety wymyślone zostały prawdopodobnie przez starożytnych Chińczyków i ponownie ok. 700 lat przed Chrystusem przez
Lidyjczyków;
• Babilon starożytny miał rozbudowany system monetarny z bankami i systemem kredytowym (podobnie było później w starożytnej Grecji i Rzymie).
• Z niewiadomych przyczyn system monetarny w Europie upadł we
wczesnym Średniowieczu, ale potem od. IX wieku zaczął odżywać.
Obole, drachmy
• Najbardziej znaną formą pieniądza z okresu przedmonetarnego były żelazne lub brązowe pręty (obolos), których 6 składało się na garść (drach). Pieniądze te dały nazwy późniejszym jednostkom: obolowi i drachmie, która zawierała 6 oboli. Mennice emitowały również
monety wyrażające części drachmy czy obola.
• 6000 drachm nazywano talentem, 100 drachm nazywano miną. Jedną drachmę dzielono na 6 oboli lub na 48 chalków.
• Były one trudne do przechowania i ludzie nosili je w ustach. Wiemy o
tym od Arystofanesa, który w jednej ze swoich komedii napisał, jak
jedna z przekupek w czasie kłótni zawołała do drugiej: Jak ci dam w
gębę, to ci wszystkie pieniądze wylecą.
Pieniądz papierowy
• wymyślony przez Chińczyków, prawdopodobnie w XI wieku
Pieniądz papierowy
• Około 1000 roku w prowincji Syczuan miejscowi kupcy emitowali
papierowe banknoty nazywane chia-tzu, czyli "środek wymiany". Nie były one jeszcze pieniądzem narodowym, gdyż nie akceptowano ich poza
Syczuanem. Wkrótce zresztą, po kilku skandalach związanych z niewypłacalnością ich emitentów, chia-tsu zostały zakazane.
• Już jednak w 1024 pojawiły się banknoty emitowane przez skarb cesarski.
Były one w pełni wymienialne na kruszce i początkowo emitowano ich tylko tyle, na ile pozwalały państwowe rezerwy metali.
• Chińscy cesarze mieli podobne pomysły na kłopoty budżetowe jak rzymscy.
• nie musieli bić monety ze zubożonego metalu - wystarczyło, że je drukowali. Następne dwa stulecia to w Chinach naprzemiennie
zdarzające się okresy inflacji i reformy pieniężnej - ile razy jakiś rząd
cesarski ustabilizował wartość pieniądza, tyle razy jego następcy nie
mogli się powstrzymać od finansowania wydatków państwa przy
pomocy ‘prasy drukarskiej’.
Pieniądz fiducjarny
• W przypadku pieniędzy nie musimy używać jako waluty rzeczywistych towarów. Możemy posłużyć się kawałkiem
papieru, który stanowi obietnicę ich dostarczenia. Nazywa się to fiduciary money, od łacińskiego słowa fiducia, czyli
zaufanie.
• W Europie początki pieniędzy papierowych sięgają XIII w.
wywodzą się z prywatnie wystawianych weksli, którymi
posługiwali się włoscy kupcy, oraz z kwitów depozytowych wydawanych przez złotników, którym powierzano na
przechowanie monety. dzisiaj czeki podróżne na gotówkę,
posługujemy się tym właśnie rozwiązaniem
Etapy i ewolucja pieniądza
• PIENIĄDZ TOWAROWY – jego wartość nominalna była równa jego wartości realnej
• Pieniądz naturalny/pierwotny – np: zboża, bydło, skóry, kruszce szlachetne. Występowały one w jednostkach wagowych.
• Pieniądz kredytowy/kruszcowy Pieniądz papierowy wymienialny na kruszce (złoto, srebro) emitowany przez banki, będący potwierdzeniem umowy kredytowej między bankiem i jego klientem. Miał charakter materialny, natomiast
wartość i siłą nabywcza jednostki monetarnej była określana przez wartość zawartego w niej kruszcu, a nie przez nazwę i oznaczenie liczbowe.
• II PIENIĄDZ NIETOWAROWY (niepełnowartościowy) - jego wartość nominalna przewyższa wartość realną
• Pieniądz dekretowy/papierowy lub fiducjarny O którego emisji i zasadach obiegu decydują dekrety władzy państwowej.
Występował zarówno w formie monet kruszcowych jak i w formie pieniądza papierowego – banknotów emitowanych przez banki publiczne (obecnie banki centralne). Pieniądz papierowy jest pieniądzem symbolicznym, którego wartość znacznie przewyższa koszt jego wytworzenia.
• Pieniądz bezgotówkowy/wkładowy lub bankowy, żyrowy, depozytowy Istnieje jedynie w postaci zapisu na rachunku bankowym i umożliwia udzielanie kredytów i regulowanie zobowiązań między klientami. Płatność następuje poprzez przelewy bankowe z wykorzystaniem nowych technologii (karty kredytowe, karty płatnicze, przelewy bankowe, płatności internetowe). Pieniądz bezgotówkowy spowodował oderwanie obiegu pieniężnego od zasobów kruszcowych i
umożliwiło to finansowanie przyspieszonego rozwoju gospodarczego.
