Ireneusz Celary
Znaczenie środków społecznego
przekazu na tle duszpasterskich
zadań i potrzeb Kościoła
Studia Elbląskie 5, 269-282
2003
K atow ice V/200.1
ZNACZENIE ŚRODKÓW SPOŁECZNEGO PRZEKAZU
NA TLE DUSZPASTERSKICH ZADAŃ I POTRZEB KOŚCIOŁA
Bez względu na to, kto jest właścicielem środków przekazu, ich celem zawsze będzie dotarcie do człowieka z przygotowanym przekazem. Dostarczenie okreś lonego przesłania może się wiązać z podmiotem posiadającym prawo własności, z osobistym profilem realizowanego programu, z postawą ideową osób odpow ie dzialnych za program. W programach religijnych przesłanie audycji wiąże się ściśle z celami danej religii, z oficjalnymi przedstawicielami Kościoła zaangażowanymi w dzieło przekazu czy z katolikami pracującymi w tej dziedzinie.
Kościół nauczający jest świadomy, że środki społecznego przekazu obok informacji m ają jeszcze inne, ważne z a d a n ia 1. Stwarzają również doniosłą szansę, istotnego dla ow ocnego przekazu wiary, pogłębienia świadomości religijnej, gdyż
„dla wielu są głów nym narzędziem inform acyjnym i fo rm acyjnym , p rzew odnikiem i n a tchnieniem w zachow aniach indyw idualnych, rodzinnych i sp o łeczn ych ”
(RM 37). Tw órcze wykorzystanie środków społecznego przekazu ma istotne znaczenie nie tylko dla głębszego zrozumienia wiary wśród tych, którzy j ą ju ż wyznają, ale i dla skutecznego przedstawienia i objaśnienia Ewangelii tym, którzy jej nie znają, bądź znają ją niedostatecznie.
Papież Jan Paweł II nawołuje bardzo często do wykorzystania wszystkich m ożliwości ewangelizow ania związanych ze środkami społecznego przekazu:
„M ó w i się, że kolum ny gazet, m ikrofony radiow e i telew izyjne kam ery są am boną,
Z k tó rej w spółczesne społeczeństw o czerpie wiele dla sw ych m oralnych i duchow ych
postaw . Jeśli to praw da, spraw ą doniosłej wagi staje się to, aby K ościół nie tylko u cze stn iczył w fo rm o w a n iu za sa d filo z o fii życia społecznego, która stanie się o d b iciem w artości uznaw anych przez, w spółczesne społeczeństw a, ale rów nież aby z a zn a c zy ł sw o ją bezpośrednią obecność na ow ej now ej am bonie, poja w ia ją c się na n ie j z w łasnym i g azetam i i czasopism am i, z w łasnym i stacjam i i prog ra m a m i radiow o-telew izyjnym i, z w łasnym głosem — głosem pra w d y i m iłości (...). Jest za tem rzeczą konieczną, aby K ościół nie tylko sta ra ł się o uznanie zdrow ych w a rto ści m oralnych i duchow ych przez prasę, kino, radio i telewizję, ale by b ezp o śred n io g ło sił E w angelię p rzy pom ocy now oczesnych w ytw orów kom ercyj nych oraz p rofesjonalnych usług, uw ażają za spraw ę zasadniczą kierow anie uw agi
odbiorców ku treściom sw ojego przesiania, czyli K ościół m ógłby za n iech a ć g ło sze nia i szerzenia za pośrednictw em środków społecznego przekazu bezcennego p rzesła n ia E w a n g e lii? ”2.
Za pośrednictwem mass mediów z reguły dociera się do szerszego grona adresatów aniżeli tych, którzy grom adzą się w kościołach. T a zasada nie pow inna pozostać bez wpływu na koncepcję i formułę ewangelizacyjnego przekazu. Ten sam wzgląd w ym aga troski o chrześcijański styl kościelnej ewangelizacji przez środki społecznego przekazu. Trzeba posługiwać się językiem Ewangelii bez zapożyczeń z języka, jakim posługują się wrogowie Kościoła. W ykluczona jest również tania apologetyka, posługiwanie się inwektywami i pomówieniami oraz polemiczne zacietrzewienie. Istotny jest pozytywny wykład Ewangelii prowadzony w duchu porozum ienia i dialogu (por. AN 18).
Teologia kom unikow ania stanowi podstawę dla teologicznego spojrzenia na mass media, ponieważ sensem ich istnienia i istotą działania jest również kom uni kacja, czyli tw orzenie wspólnoty odbiorców zdolnych odkodować uniwersalny ję z y k mediów. Z aangażow anie Kościoła w przekaz medialny oznacza więc w p rak tyce sięgnięcie po bardziej skuteczne narzędzie ewangelizacji (por. AN 11; CP 8 - 1 2 ) .Chrześcijaństwo, ja k każda religia, od swego zarania jest w wybitnym stopniu religią kom unikow ania się między ludźmi, przekazywania „ko m u n ika tu ” o Bogu skierowanego do człowieka. Sam zaś Kościół może i powinien być przyjm ow any jak o fundamentalny środek przekazu objawionej myśli i woli Bożej. M ylne wydaje się też przekonanie, że jed y n ą rolą środków społecznego przekazu jest tak często przypisywana im funkcja budowania pomostu pomiędzy Kościołem a światem. Ta funkcja jest oczywiście czymś ważnym, ale środki kom unikowania m asow ego są bliżej związane z istotą Kościoła. Tak blisko, że m ożna wręcz powiedzieć: „ K ościół je s t kom unikacją
Skoro więc całe życie Kościoła jest procesem komunikacji, jest siecią kontak tów, to potrzebuje on informacji4. M a on do niej prawo nie tylko poprzez fakt, że jest społecznością. Racja istotna leży w samej jej naturze. Zdaniem E. Gabela chodzi o prawo do informacji nie tylko także w Kościele, podobnie jak w innych społecznościach, lecz tym więcej w Kościele5. Sformułowanie więc zawarte w wołaniu papieża Jana Pawła II, skierowanym do artystów i dziennikarzy w M onachium , „Kościół potrzebuje słowa, K ościół p otrzebuje obrazu” wyraża je d n ą z jeg o istotnych potrzeb ujawniającą się obecnie w budowaniu jeg o jedności, w posłudze Ewangelii i uświęcaniu św iata6.
2 T e n ż e , „Aby sło w o Pańskie rozszerzało się i rozsław iało” . D o Papieskiej Komisji Środków S p o łeczn eg o Przekazu (27 II 1986), w: O s Rom 1986, nr 2, s. 32.
1 Por. A. D u I 1 e s, T eologio epoki a u d io w izu a ln ej, Z 1972, nr 7 - 8 , s. 932.
4 Por. M. S c h e l l i n g s , E klezjologia a p ro c e s sp o łeczn eg o p rzek a zu , w: „Teologia w P olsce” 1987, nr 19, s. 22.
5 Por. E. G a b e l , R echt und Information. D as K onzil und die M ittel d e r M assenkom m unikation, „Wort und W ahrheit” 1963, nr 18, s. 415.
Por. „Den Künstlern”, w: „Insegnamenti di G iovanni Paolo II” 1980, nr 2, t. III, Roma 1987, s. 1360.
I. B U D O W A N IE JE D N O Ś C I K O ŚC IO Ł A
Od środków społecznego przekazu oczekuje dziś Kościół, że będą przed stawiały, kim on jest, będą przekazywały jeg o nauczanie i działalność, że będą poświęcały mu ustawiczną uwagę. Zadania takiego powinny podjąć się przede wszystkim katolickie środki społecznego komunikowania. Jan Paweł II stwierdza, że „ w spólnoty chrześcijańskie w diecezjach, tak na płaszczyźnie narodow ej, ja k
i m iędzynarodow ej, stają p rzed zadaniem polegającym na kontynuacji i in ten syfikacji w ysiłków dla stw orzenia środków inform acji w łaściw ych Kościołow i, tak, aby m ożna przekazyw ać, sw obodnie i z dbałością o dokładność, inform acje o w ew nętrznym życiu Kościoła, o je g o działalności, ja k rów nież słow a i naukę następców A p o sto łó w " 7.
P odobnego wysiłku autentyczności oczekuje Kościół od tych, którzy z pozycji ,,o bserw atora" powinni relacjonować odbiorcom jeg o życie i w ydarzenia (por. CP 121). Środki przekazu społecznego w coraz większym stopniu określają bowiem, jaki obraz Kościoła noszą w sobie ludzie współcześni K. Stąd aby móc przekazywać właściwe informacje na temat Kościoła, należy starać się najpierw 0 „zrozum ienie autentycznych, głębokich i duchow ych m otyw acji je g o m yślenia
1 d zia ła n ia " y.
Jan Paweł II jest świadomy tego, że niełatwo jest mówić o Kościele: „Jest (...)
rzeczą trudną należycie p rzed sta w ić p raw dziw e oblicze K o ścio ła "10. Tę myśl
w yraża on ju ż w swym pierwszym przemówieniu do dziennikarzy, którzy relac jonow ali przebieg konklawe: „M ieliście okazję m ów ienia o osobach, które p rze m i
ja ją , ale i o Stolicy Rzym skiej, o Kościele, o je g o tradycjach, je g o wierze, je g o p roblem ach i nadziejach, o św. Piotrze i roli Papieża, o w ielkich spraw ach duchow ych dnia dzisiejszego, słow em o tajem nicy K ościoła (...). Trudno je s t o takich w ydarzeniach pisać. Przede w szystkim są one praw ie zaw sze sk o m plikow ane. W ystarczy, że przez nieuw agę zapom ni się o ja k im ś elem encie, że się go św iadom ie po m in ie i zm inim alizuje lub p rzeciw nie — za bardzo w yakcentuje, a ju ż fa łs z u je się teraźniejszość i utrudnia przew idyw anie p rzy szło śc i" 11. Aby temu
zapobiec, pracownicy mass mediów powinni, według Jana Pawła II, otrzymać
„p o trzeb n ą po m o c ze strony kom petentnych instytucji k o ścieln y ch "12. W ty m celu „poszczególni biskupi, każda z. konferencji episkopatu, a także Stolica A postolska, będą m ie ć sw oich stałych inform atorów czy przedstaw icieli. O bow iązkiem ich będzie przekazyw anie w iadom ości i inform acji oraz zw ięzłe kom entow anie d o ku m entów K ościoła n atychm iast po ich ogłoszeniu, co m oże p rzyczyn ić się do ich łatw iejszego i p opraw nego zrozum ienia" (CP 174).
7 „Je suis tres heureux”, w: „Insegnamenti di G iovanni Paolo П” 1981, nr 1, t. III, dz. cyt., s. 732. x Por. О .В. R o e g e l e , Zw ischen K irche und Öffentlichkeit. Anm erkungen zum katholischen
Jou rn alism u s d e r G eg en w a rt, w: Z eitgesprach. K irch e und M edien, Hrsg. H. G lassgen, H. Tompert,
Freiburg 1988, s. 126.
4 „S o y ez les bienvenus”, w: „Insegnamenti di G iovanni Paolo П” 1978, t. 1, dz. cyt., s. 33. 111 Tam że.
11 Tam że. 12 Tam że.
Środki społecznego komunikowania, by przyczyniać się do wzrostu „com
m unio”'3, mają informować nie tylko Lud Boży o Kościele, ale też i Kościół o Ludzie
B o ż y m 14. W ten sposób „łatw iej je s t Kościołowi orientow ać się vu m entalności ludzi
naszych czasów, do których B óg każe mu n ieść posłannictw o zbawienia. W m isji tej K ościół m usi posługiw ać się językiem zrozum iałym dla nich oraz w ychodzić z. p ro b lemów, które ich pasjonują i d rę c zą ' (CP 125). „Tematem publicystyki katolickiej je s t cała rzeczyw istość oraz. najszerszy zakres wiadomości, komentarzy, opinii, rozpat rujących w różnym aspekcie trudności i problem y dzisiejszego człow ieka" (CP 138).
M ożna wprost powiedzieć, że mass media w dużym stopniu „dopom agają K ościo
łow i w otworzeniu się na św iat dzisiejszy" (CP 125).
W Kościele, którego jedność ma przewyższać jedność rodziny naturalnej, winno istnieć wzajemne komunikowanie treści pomiędzy wszystkim i członkami, nie tylko między hierarchią a Ludem B o ż y m 15. W ynika to z faktu, że „wśród
członków tej w spólnoty osób, ja k ą stanow i Kościół, istnieje zasadnicza rów ność go d n o ści i posłannictw a, w ypływ ająca ze chrztu i leżąca u p o d sta w h ierarchicznej stru ktu ry oraz różnorodności urzędów i zadań" (AN 10). W yrazem tej jedności
będzie kom unia spraw duchowych, wiadomości oraz wydarzeń całego Kościoła z papieżem i papieża z całym Kościołem, komunia biskupa z kapłanami i od pow iadająca jej komunia kapłanów z biskupem, komunia wiernych z jej pasterzami i kom unia pasterzy z wiernymi (por. CP 114). „Lepsze krążenie idei i inform acji
w ew nątrz w spólnoty kościelnej, m iędzy Stolicą A postolską i K ościołam i lokalnym i oraz m iędzy poszczególnym i K ościołam i lokalnym i m oże niew ątpliw ie p rzyc zy n ić się nie tylko do pogłębienia ducha kolegialności i w zm ocnienia więzi wspólnotow ej, ale także do w zrostu i dojrzew ania osobistej i zbiorow ej św iadom ości członków Ludu Boże go" u\
Jednakże Kościół pozostaje nie tylko w dialogu w ew nętrznym (a d intra), ale także w dialogu zewnętrznym (ad extra) z całym św iatem 17. Pragnie on przekazy wać swoją naukę i swoją działalność wszystkim synom tej ziemi, w losach których uczestniczy. Z drugiej strony powinien znać reakcje na wydarzenia i na aktualne prądy myślowe wszystkich współczesnych, nie tylko katolików. M ass media o ile szeroko przekazują wiadomości o różnych postawach i nastawieniach, o tyle bardziej przyczyniają się do pełniejszej informacji Kościoła (por. CP 122). W ten sposób sprawiają, że wszyscy jednoczą się zarówno wokół radosnych nowin, jak i spraw trudnych.
13 Pojęcie to w ostatnich czasach zrobiło ogrom ną karierę i przeżyw a w K ościele swój renesans, zw łaszcza w konstytucjach „Lumen gentium ” i „Gaudium et sp es” Soboru W atykańskiego II, jak rów nież w późniejszym nauczaniu Magisterium E cclesiae oraz w poważnej ilości prac teologicznych; zob. J. K r u c i n a , W spólnotow a struktura K ościoła, z 1968, nr 9, s. 100 1 -1 1 1 5 ; R. Ł u k a s z y k,
K o śc ió ł ja k o w spóln ota, Z N K U L 1969, nr 16, s. 3 -1 7 ; E. O z o r o w s k i , T rynitarna struktura c h rześcija ń sk ieg o com m unio, C T 1971, f. 4, s. 5 9 -6 6 .
14 Por. H. W a g n e r , P astoralinstruktion: „C om m unio et P ro g re ss io ” iiber d ie Instrum ente d e r
so zia len Kom m unikation veröffentlich im Auftrag d es II. Vatikanische Ö kum enische K o n zil, Trier 1971,
s. 48.
15 Por. M. S с h e 1 1 i n g s, E klezjologia a p ro c e s społeczn ego p rzek a zu , art. cyt., s. 23. 1(1 „Vi ringrazio” , w; „Insegnamenti di G iovanni Paolo II” 1984, nr 1, t. VII, dz. cyt., s. 1 7 8 -179. 17 Por. U. D u m o n t, U p ro g u n o w ej ery. K o śció ł a w zajem ne kom unikowanie się , С 1995, nr 6, s. 17.
Jeśli ideałem Kościoła jest jedność (por. 1 Kor 10,17), to osoby żyjące w nim nie m ogą nie być w bezpośrednim kontakcie z sercem Kościoła i znajdować się w sercu całego Kościoła. Chrześcijanie rozsiani po najdalszych zakątkach świata dopiero wtedy będą czuli się wspólnotą (Ciałem Chrystusowym w znaczeniu m istycznym ), gdy będą wszyscy wiedzieć o tym, czym żyje cały Kościół, a Kościół będzie wiedział o tym, czym żyją wierni na wszystkich kontynentach. Stąd w iadomości i opinie muszą docierać do wszystkich w możliwie pełny i dokładny sposób. Chrystus bowiem nie tylko mówi: „aby byli jedno, ja k Ja i Ty”, to znaczy tak jak w Trójcy Świętej, lecz mówi, „aby wszyscy byli je d n o ”. Jedność pomiędzy p oszczególnym i członkami Kościoła musi więc nosić w sobie znamię pow szech n o ś c i 1*. „To znam ię pow szechności, które zdobi L ud Boży, je s t darem sam ego Pana;
d zięki tem u d arow i K ościół katolicki skutecznie i ustaw icznie dąży do zespolenia z p o w ro tem całej ludzkości wraz ze w szystkim i je j dobram i z. C hrystusem — G łow ą w je d n o ś c i D ucha Jeg o ” (KK 13).
Jeżeli w zajem ne komunikowanie w Kościele przyczynia się do wzrostu jeg o jedności, do tego, aby był bardziej rodziną, to informacje winny krążyć między wszystkim i je g o członkami tak szybko, jak to jest tylko możliwe. Dlatego też K ościół św iadom ie sięga po najnowsze zdobycze techniki w dziedzinie kom uniko w ania myśli i o b ra z u 19. „Wraz z pojaw ieniem się kom puterow ych technik teleko m u
n ika cji oraz tak zw anych skom puteryzow anych system ów uczestnictw a K ościół o trzym a ł now e środków realizacji sw ojej m isji (...). W now ej kulturze kom puterów K o śció ł m oże szybciej b yć poinform ow anym oraz inform ow ać św ia t o sw oim «credo» i w yja śn ić sw e stanow isko wobec każdego problem u czy w ydarzenia”20.
Do zadań środków społecznego przekazu należy także ciągłe uświadamianie odbiorcom tej wartości, jak ą dla wspólnoty Ludu Bożego stanowi „com m unio”2'. O d autentycznego bowiem pogłębienia wiary w Kościół jako we wspólnotę, której w łaściw ą więź tworzy właśnie „com m unio”, zależy w dużej mierze wewnętrzny rozwój oraz odnow a Kościoła w duchu Vaticanum II. „K ościół ufa, że przeka z
sp o łeczn y zbliżając ludzi do siebie doprow adzi ich do poczucia w spólnoty”
(C P 102). Stąd też Jan Paweł II w swoim nauczaniu w sposób konsekwentny i zdecydow any wskazuje na „trynitarne korzenie ludzkiego w spółżycia”22. Przed stawianie tych właśnie „korzeni” wydaje się stanowić główne zadanie środków społecznego komun i kowan ia23.
IS Por. A. R o d z i ń s k i , Komunionistycz.na wizja kultury, w: Cz.fawiek w społeczn ości. R efleksje
n a d społeczn ym nauczaniem Jana P aw ła 11, red. L. D yczew sk i, Niepokalanów 1988, s. 25.
14 Aby zw ięk szy ć zasięg przekazu informacji o życiu K ościoła, Stolica A postolska wydaje coraz to n ow e wersje ję z y k o w e „L ’Osservatore R om ano” (ukazuje się od r. 1861), rozbudowuje stację Radia W atykańskiego (nadaje audycje w 34 językach obejmując sw ym zasięgiem ok. 170 krajów św iata), zakłada now ą radiostację w Azji (Filipiny), pow ołuje do życia W atykańskie Centrum T elew izyjn e (23 X 1983), korzysta z przekazów satelitarnych; por. E. B o r d f e l d , Johannes P aul II. P a p st fiir
M edien. M edien für P apst, Csoc 1983, nr 16, s. I 10.
20 „In one o f her” , w; „Insegnamenti di G iovanni Paolo II” 1990, nr I, t. XIII, dz. cyt., s. 159. 21 Ś w iad om ość „kom unii” winna stawać się udziałem w szystkich w K ościele. Pojęcie to, o zn acze niu etycznym , słu ży formowaniu chrześcijańskiej m oralności społecznej; por. K. W o j t y ł a , Ś w ia d o
m o ść K o ścio ła w ed le Vaticanum II, w: W nurcie zagadn ień p o so b o ro w yc h , red. B. B ejze, t. V, W arszawa
1972, s. 278.
22 Por. „Vi esprim o”, w: „Insegnamenti di G iovanni Paolo II” 1983, nr I, t. VI, dz. cyt., s. 778. 2ł Por. A. R o d z i ń s k i , Komunionistycz.na w izja kultury, art. cyt., s. 26.
W najlepszy natomiast sposób przedstawią mass media obraz wspólnoty chrześcijańskiej, gdy ukażą autentyczne życie chrześcijan, których pierwszym praw em jest m iłość24. „Jest gorącym pragnieniem Kościoła, aby za pośrednictw em
środków przekazu m ożna było um acniać je d n o ś ć i szerzyć m iło ść w naszym w ciąż je szc ze podzielonym św iecie"25. Tylko świadectwo wspólnoty żyjącej w miłości
wzajemnej na wzór Trójcy Świętej, może być najbardziej przekonywujące dla świata (por. J 17,21). W e współczesnym świecie, dążącym do jedności, chociaż jeszcze podzielonym, Kościół spełni wówczas swą rolę znaku powszechnej je d n o
ści ja k o wspólnota — komunia z Bogiem i wśród ludzi, ukazując możliwość istnienia wspólnoty prawdziwie ludzkiej26.
Coraz częściej w swych wypowiedziach przywiązuje Kościół wagę do potrzeby kom unikow ania się wewnątrz wspólnoty religijnej za pośrednictwem mediów. Nic dziw nego, skoro zauw aża on, że sprzyja to przemianie życia, jednoczeniu się, oczyszczeniu i pogłębieniu wiary27. Dostrzega również nowe modele lokalnych wspólnot chrześcijańskich oraz nowe formy pracy duszpasterskiej. Chrześcijanie zostają ,,w ciągnięci" w humanistyczny i socjalny rozwój społeczeństwa. Następuje też zwrot ku językowi symbolicznemu w przekazie wiary, co da się zaobserwować w obrzędach i w sztuce religijnej, w poezji i prozie, w produkcji filmowej i telewizyjnej2*. Towarzyszy temu zjawisko otwartego wyrażania uczuć, niedyrek- tywny styl religijnego przywództwa, bardziej jeszcze aktywne uczestnictw o w litur gii i celebracjach paraliturgicznych. Um acnia się poczucie sensu jedności: dochodzi do pogłębiania rozumienia doświadczanej obecności Chrystusa i działalności D ucha Świętego. Wraz z wynalezieniem i zastosowaniem technicznych środków społecznego przekazu powstaje też now a kultura, którą należałoby teologicznie określić jak o ,,przejście od com m unicatio do communio'''24.
II. S Ł U Ż B A D ZIEŁU N O W EJ E W A N G E L IZ A C JI
Kościół wypełniając misję ewangelizacyjną, spełnia j ą na wiele sposobów, posługując się w ciągu wieków różnymi środkami przekazu30. Bierze on zawsze wzór ze swojego Założyciela — Chrystusa, który „w sw oim ziem skim życiu ukazał w sobie najdoskonalszy w zór P rzekaziciela" (CP 126). W swoim nauczaniu Chrystus posługuje się przykładami zaczerpniętymi ze świata Go otaczającego. Bierze porównanie z lilii polnych i ptaków niebieskich (Mt 6 ,26-30), z życia pasterzy (Mt 18,12-14), z uprawy roli (Łk 13,6-9). Podobnie Apostołowie ,,używ ali
środków przekazu będących wówczas do ich dyspozycji" (CP 126). Pierwsze
24 Por. T. R e r o ń . M edia na usługach m oraln ości ch rześcijańskiej, W rocław 2 0 02, s. 16 9 -1 7 0 . 2:1 „II is a greal”, w: „Insegnamenti di Giovanni Paolo II” 1985, nr I, t. VIII, dz. cyt., s. 605. 26 Por. M. S с h e 1 1 i n g s, E klezjologia a p ro c e s sp o łeczn eg o przekazu , art. cyt., s. 24. 27 Por. K. W o j t y ł a , Ś w ia d o m o ść K ościo ła w edle Vaticanum It, art. cyt., s. 277.
2X Por. J. C h r a p e k , W spółczesne techniki kom unikowania nowym w yzw an iem dla K o ścio ła , w:
K o śc ió ł a śro d k i sp o łe czn eg o przekazu , red. J. Chrapek, W arszawa 1990, s. 17.
29 Por. H. В o v e n t e r , Journalism us, W ahrheit und K irche, C soc 1981, nr 14, s. 5.
,() Por. T. Z a s ę p a, N ow a ew a n g e liza cja ja k o zadan ie sto ją ce p rz e d p o lsk im i m ass m ediam i, w:
N ow a ew angeliz.acja o d p o w ie d z ią na w yzw an ia o b ecn ego cz.asu, red. K. G óźdź, Lublin 1993,
pokolenie chrześcijan przekłada, pod działaniem Ducha Świętego, żywe słow a na teksty pisane. Jest to przejście, które zweryfikowało się ju ż w ST. Również bardzo wcześnie przekłada się słowo pisane na obrazy. Pierwsze m alowidła chrześcijańs kie w katakum bach pochodzą z II wieku. W ciągu wieków Pismo Święte pobudza wielu artystów do twórczego przekładu relacji słownych na obrazy. W wiekach średnich i później obok kaznodziejstw a do przekazu Dobrej Nowiny używ a Kościół m isteriów Bożonarodzeniow ych i paschalnych. Z chwilą pojawienia się now oczes nych w ynalazków służących do przekazu słowa i obrazu, Kościół w przęga je od razu w dzieło ewangelizacji, widząc w nich dar B oży31.
Patrząc na szeroko rozumiany proces ewangelizacji w całym jeg o kontekście, m o ż n a go podzielić na trzy etapy: preewangelizację, ewangelizację i postewan- g eiizację32. W każdym z tych etapów środki społecznego przekazu odgryw ają inną rolę33. U w y p u k la to Paweł VI: „W naszych czasach, które charakteryzują się
u żyw a n iem środków społecznego przekazu, zw anych m ass media, p rzy pierw szym za p o zn a n iu z. wiarą, w nauczaniu katechetycznym czy w dalszym p o głębianiu w iary nie m o że b ra kn ą ć ich p o m o cy” (EN 45).
Y. Congar w swym teologicznym uzasadnieniu soborowego dekretu misyjnego określa preewangelizację jako „św iadectw o poprzedzające głoszenie n a u k i”*4. Nie chodzi tu więc jeszcze o formalne głoszenie wiary, lecz o świadectwo, które ma p row adzić do wiary. Chodzi o przygotowanie gruntu pod coś, co być może nastąpi w drugim etapie. Należy tworzyć atmosferę, w której chrześcijańska wiara może żyć, a chrześcijańskie życie wzrastać. W tej dziedzinie preewangelizacji media z ajm ują szczególne miejsce tworząc lub podtrzymując ogólną atmosferę. N a tym etapie chodzi szczególnie o to, by poprzez odpowiednie informacje, form owanie opinii publicznej i rozrywkę przyczynić się do rozpowszechnienia chrześcijańskich zasad i poglądów oraz ich zrozumienia wśród szerszego ogółu35. Istotne zadanie w dziedzinie kom unikow ania polega na tym, by przejść od „kolonializm u m ed ia l
n e g o ” do altruistycznej służby ludziom36. Należy więc przyjąć na etapie preew an
gelizacji istniejące w kulturze ju ż od stuleci formy i środki komunikacji, by uczynić j e ow ocnym i dla współczesnego społeczeństwa. Narzucanie współczesnych m e diów komunikacji tym ludziom i społeczeństwom może prowadzić w konsekwencji do tego, że stracą oni swoją tożsam ość37.
N a etapie ewangelizacji chodzi natomiast o przekazywanie wiary katechum e nom. Nie m a tu już m owy o kontakcie poprzez prasę, radio, telewizję czy film, lecz
31 Por. A. D e s k u r , P apieska K om isja d o S p ra w Środków S połecznego Przekaz.il i re a liza cja
so b o r o w e g o dekretu „In ter m irifica" , w: W nurcie zagadn ień p o so b o ro w yc h , red. B. B ejze, t. VI,
W arszaw a 1972, s. 357.
32 Zob. F.J. E i 1 e r s, K om m unikation und E vangelisation: ein D isku ssion sbeitrag, C soc 1975, nr 8, s. 206.
11 Zob. F.J. E i 1 e r s, Zur pu blizistisch en A ufgabe m issio n a risch er G em einschaften, C soc 1977, nr 10, s. 177.
14 Cyt. za: F.J. E i l e r s , Kom m unikation und E vangelisation, art. cyt., s. 206.
ъ K ościół przygotow uje do przyjęcia Ew angelii prowadząc różnego dialogi: z chrześcijanam i innych w yznań, niechrześcijanam i i niew ierzącym i (przypis autora).
3|S Por. G. D e u s s e n , M assenm edien im D ienst d e r E vangelization: K ritisch e Bem erkungen z.u
einem röm isch en D okum ent, C soc 1974, nr 7, s. 32.
0 komunikację interpersonalną. Oczywiście nie wyklucza się współudziału środ ków społecznego przekazu. Spełniają one jednak sw ą rolę tylko wówczas, gdy wspierają i podbudow ują to, co dokonuje się w komunikacji interpersonalnej38.
Znaczenie mass mediów na etapie postewangelizacji polega z kolei na p o d trzymywaniu przyjętej wiary, a przede wszystkim na jej pogłębianiu i ciągłym ożywianiu. Wskazuje na to Jan Paweł II w orędziu na XIX Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu, gdy mówi, że: „Środki przekaz.it m ogą sta ć się
p o tężn ym i kanałam i przekazyw ania E w angelii (...) na p oziom ie dalszego p o głębiania w iary” 39. Naturalnie pom ocna jest też atmosfera w ytwarzana przez nie,
tak ja k w procesie preewangelizacji40. Widać zatem, że środki kom unikow ania odgryw ają tu znów ważną rolę.
Głoszenie Ewangelii „na św iecie” i „na d a chach” (por. Mt 10,27; Łk 12,3) w inno dokonywać się zawsze z poszanowaniem przekonań odbiorców (por. kan. 771 § 2). N a ten fakt zwraca uwagę Jan Paweł II stwierdzając, że: „G łoszenie
D obrej N ow iny p ow inno b yć nacechow ane dw ojakim szacunkiem , którego potrzebę K ościół stale podkreśla; szacunkiem dla wszystkich bez. w yjątku istot ludzkich w ich p oszukiw aniu odpow iedzi na najgłębsze pytania życia i szacunkiem dla działania D ucha, z.awsz.e tajem niczo obecnego u’ sercu każdego człow ieka (por. RM 29). C hrystus nikom u sw ojej nauki nie narzucał. G łosił j ą w szystkim bez. wyjątku, ale p o zo sta w ia ł każdem u sw obodę odpow iedzi na sw e zaproszenie. Ten w zór w inniśm y naśla d o w a ć"41.
Dla uzyskania pełniejszego efektu dzieła ewangelizacji Kościół pragnie, aby wierni w tym dziele także współpracowali ze swymi pasterzami. Kongregacja Nauki Wiary poucza: „W ierni m ają p raw o i obow iązek w spółpracy z. Kościołem , by
używ anie środków społecznego przekazu dokonyw ało się w duchu hum anistycznym 1 chrześcijańskim (por. kan. 822), «tak żeby K ościół m ógł także poprzez te środki skutecznie w ypełniać sw oją m isję» (por. kan. 822 § 3)42. Winni oni okazywać
w swoich wypowiedziach przekazywanych przez mass media szacunek należny Magisterium Kościoła, ciesząc się przy tym należną wolnością poszukiw ań i roz tropnym wyrażaniem swojego zdania w dziedzinach, które leżą w ich kompetencji (por. kan. 218). Z kolei ci, którzy angażują się bardziej w dziedzinie wydawnictw poprzez rozpowszechnianie i sprzedaż pism, są szczególnie odpowiedzialni za szerzenie zdrowej nauki i dobrych obyczajów43. K onsekwentnie nie tylko winni unikać rozpowszechniania dzieł przeciwnych wierze i moralności, ale również przykładać się do rozpowszechniania pism, które przyczyniają się do dobra
™ K ościół przypisuje także reklamie ważną rolę ew angelizacyjną: „O becność w sferze środków przekazu, w tym także w reklamie, jest dla K ościoła dziś niezbędnym elem entem ogólnej strategii duszpasterskiej”, Papieska Komisja do Spraw Środków S p ołeczn ego Przekazu, „Etyka w reklam ie” (22 II 1997), w: O s Rom 1997, nr 5, s. 42.
w „La C hiesa”, w: „Insegnamenti di G iovanni Paolo II” 1985, nr 1, t. VIII, dz. cyt., s. 1121. 40 Por. K. W o j t у ł a, E w an gelizacja u· św iecie w spółczesn ym , w: W kręgu D o b rej N ow iny, dz. cyt., s. 79.
41 „The plenary assem bly”, w: „Insegnamenti di G iovanni Paolo И” 1992, nr 1, t. X V , s. 670.
42 Por. Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja „O pew nych aspektach używ ania społecznych
środków przekazu dla szerzenia nauki o w ierze” (30 111 1992), w: PO 1992, nr 24, s. 2. Por. М. В o u 11 e t, Le clioc d es m edias, Paris 1985, s. 35.
ogólnoludzkiego i chrześcijańskiego czytelników (por. kan. 822 § 2 - 3 ) 44. Pasterze Kościoła winni natomiast „czuwać, by wiara i obyczaje wiernych nie doznały
uszczerbku prz.ez. słow o p isa n e lub użycie środków społecznego p rzekazu ’ (kan. 823
§ 1). Posiadają oni „prawo dom agania się, aby przedkładano im w cześniej do oceny
to, co m a b y ć w ydane przez wiernych na piśm ie, a dotyczy w iary i obyczajów ” (kan.
823 § 1 ), a także „odrzucania pism przynoszących szkodę p ra w d ziw ej w ierze lub
dobrym o byczajom ” (kan. 823 § 1). Wszystkie te środki moralne i prawne, które
przedstaw ia Kościół, są przewidziane dla zachowania przekazywanej przez mass m edia wiary i obyczajów. M ają one być „gwarancją w olności dla w szystkich: dla
wiernych, którzy m ają praw o otrzym ać przesłanie ew angeliczne w sw ojej czystości i nienaruszalności, dla odpow iedzialnych za pasterzow anie, dla teologów i w szyst kich p ublicystów katolickich, którzy m ają prawo, by d zielić się sw oim i poglądam i, za ch o w u ją c n ienaruszalność wiary i obyczajów "45.
W całym wołaniu Nauczycielskiego Urzędu Kościoła o stosowanie środków społecznego komunikow ania w służbie ewangelizacji przebija troska o dotarcie do każdego człowieka z posłannictwem Zm artwychwstałego oraz o przeniknięcie całej współczesnej kultury konsumpcyjnej zaczynem ewangelicznym. Byłoby zbytnim uproszczeniem problemu twierdzić, że język komunikowania m asow ego stanowi rem edium na wszystkie bolączki współczesnego Kościoła, ale także błędne jest mniem anie, iż dzisiejszego człowieka razem z wytw orzoną przez niego kulturą m o żn a skutecznie ewangelizować za pom ocą tradycyjnych metod duszpasterskich. W praw dzie moc Ewangelii i towarzysząca jej łaska Chrystusa zawsze pozostaną istotnym źródłem przemieniającym serce człowieka, ale jej nosicielem winno stać się takie narzędzie komunikowania, które najszybciej dosięga wnętrza człowieka. N arzędziem tym w aktualnej rzeczywistości jest język komunikow ania społecz nego, zrodzony przez cywilizację techniczną.
II. U Ś W IĘ C E N IE ŚW IA T A
Udział w dziele uświęcania świata jest bardzo istotnym obowiązkiem wszyst kich ludzi, którzy otrzymali łaskę wiary i przez chrzest włączeni zostali w m is terium paschalne Jezusa Chrystusa46. Znaczną jednak część odpowiedzialności za to zadanie Kościół powierza świeckim pozostającym w komunii ze wszystkimi innymi członkami Ludu Bożego47.
Pełną tego świadomość mieli Ojcowie Soboru W atykańskiego II: „ P asterze
d u ch o w n i bow iem zdają sobie dobrze spraw ę z tego, ja k bardzo się p rzyczyn ia ją ludzie św ieccy do dobra całego Kościoła. W iedzą m ianow icie pasterze, iż nie po to
44 Por. Kongregacja Nauki W iary, Instrukcja „O pew nych aspektach używania społecznych środków przekazu...”, dz. cyt., s. 5.
45 T am że, s. 2.
4(1 Por. B. P y 1 a k, P ow ołan ie człow ieka do ży cia w św iecie, A K 1968, nr 68, s. 285; J. M i c h a 1 i k,
W sp ó łp ra ca kapłana z wiernym i w re a liza cji za d a ń K o ścio ła w św iecie, A K 1980, nr 72, s. 360.
47 Por. F. M a c h a r s k i , C ele a p o sto lsk iej d zia ła ln o ści katolików św ieckich, A K 1968, nr 68, s. 291; I. M r o c z k o w s k i , O d p o w ie d zia ln o ść św ieckich z.a odn ow ę K o ścio ła w P o lsce, RTK
zo sta li ustanow ieni przez Chrystusa, aby całe zbaw cze posłannictw o K ościoła
w stosunku do św iata w ziąć na siebie samych, lecz te ich zaszczytnym zadaniem je s t
tak sp ra w o w a ć opiekę pasterską na d w iernym i i tak u znaw ać ich p o słu g i oraz charyzm aty, żeby w szyscy oni pra co w a li zgodnie, każdy na sw ó j sposób, dla w spólnego d zieła " (KK 30).
W tym odpowiedzialnym zadaniu niebagatelna rolę przypisuje Kościół środkom społecznego przekazu, które powinny uświadamiać chrześcijan żyjących i pracują cych w sferze tego, co „św ieckie” , że nie mają dokonywać „ sa kra liza cji', ale uświęcania tej sfery rzeczywistości i zbawienia jej przy zachowaniu jej „charakteru
św ieckieg o ”4X. Kościół wyraźnie uznaje wartości ziem skie49. Dostrzega on i przyj
muje okoliczność, że miejscem właściw ym dla chrześcijaństw a jest właśnie świat50. Środki kom unikow ania społecznego mają pouczać, że chrześcijanin uświęcając świat, realizuje swe powołanie eklezjalne. Więcej nawet, że człowiek świecki jest Kościołem w świecie. On to przedłuża i realizuje w swoim życiu miłość Chrystusa do świata, miłość, która chroni, zbawia i przebóstw ia wszystkie je g o wartości, i to od wewnątrz jeg o struktur51.
Odbiorcy środków masowego przekazu powinni być świadomi, że Kościół d om aga się od swoich wiernych aktywnej obecności w świecie, że akcentuje on konieczność ich chrześcijańskiego świadectw a i apostolskiej działalności, aby w ten sposób stali się „drożdżam i" dobra i prawdy, aby byli zaczynem ewangelicznym, ożyw iającym całą społeczność ludzką (por. KK 31)52. Jan Paweł II mocno podkreśla, aby techniczne narzędzia społecznego przekazu były ośrodkami formacji chrześcijańskiej, które poprow adzą do odważnego zaangażow ania w świecie, poprzez świadomy wysiłek na rzecz pokoju i sprawiedliwości, poprzez walkę z wszelką przem o cą53. Środki społecznego przekazu powinny równocześnie przy pominać, że chrześcijanie żyjąc w świecie i historii, dzieląc zwyczajność życia prywatnego, rodzinnego i społecznego, za które są w pełni odpowiedzialni, muszą jednocześnie „szukać K rólestw a B ożego" (KK 31) i podporządkować sprawy doczesne według j e g o zasad54. Przetwarzając i uświęcając świat, współpracują oni tym samym w zbawczym dziele Kościoła albo mówiąc dokładniej realizują je (por. KK 33). Tajem nica O dkupienia nie jest niczym innym jak właśnie wyniesieniem każdego człowieka do uczestnictw a w królewskiej godności samego Chrystusa (por. RH 16).
Pierwszą płaszczyzną społecznego zaangażowania chrześcijan stanowi m ałżeń stwo i rodzina55. Są one zagrożone w świecie obecnym przez egoizm, politykę totalitarną, ja k również przez nędzę i ubóstw o materialne, kulturalne i moralne,
4S Por. M .D. C h e n u , „Consecratio mundi”, Z 1965, nr 6, s. 753. 49 T am że, s. 760.
5(1 Por. F. M a c h a r s k i , C ele a p o sto lsk iej d zia ła ln o ści katolików św ieckich , art. cyt., s. 296. 51 Por. „La Federation Internationale”, w: „Insegnamenti di G iovanni Paolo П” 1978, t. I, s. 71. 52 Por. J. D y d u c h , Kim j e s t w ie m y św iecki?, A K 1990, nr 82, s. 374.
” „La C hiesa”, dz. cyt., s. 11 2 2 -1 1 2 3 .
vł Por. M . Z u k o w s k i , U praw nienia i o b o w ią zk i laikatu, w: W kierunku czło w iek a , red. B. Bejze, W arszawa 1971, s. 239.
55 Por. J. Z a b ł o c k i , K o ś c ió ł i św ia t w spółczesny. W prow adzenie d o so b o ro w e j kon stytu cji
a także przez mentalność hedonistyczną i konsumpcyjną. Toteż mass media pow inny wołać o to, by rodzina była św iadom a własnej tożsamości, to znaczy tego, że stanowi pierwszą i podstaw ow ą komórkę społeczną, oraz że pow inna bronić swej oryginalnej roli w społeczeństwie, a także żeby sama stawała się wciąż bardziej aktyw nym i odpowiedzialnym promotorem swojego rozwoju i uczestnict w a w życiu społecznym (por. ChL 40).
Podkreślając zaś istotną rolę rodziny w wychowaniu człowieka, Kościół dostrzega jednak, że obecnie obok niej now ym autorytetem w ychow aw czym stają się środki społecznego przekazu56: „Środki społecznego przekazu — na rów ni z.e
szk o łą i środow iskiem — w pływ ają często, i to w zna czn ej mierze, na fo rm a c ję d zie c i" (FC 76). W związku z tym rodzi się uzasadniona obaw a zbytniego zaufania
autorytetowi publikatorów na niekorzyść zaufania autorytetowi rodziny57. N iebez pieczeństw o to jest tym bardziej realne, że ja k zauważa Sobór Watykański I I , je d n ą
z. cech n aszych czasów je s t upadek autorytetu rodziny" (K D K 8).
Dla Kościoła nauczającego istnieje więc konieczność dojrzałego przyjm ow ania treści podsuw anych przez mass media, dostrzeganie bogactw ukazywanej prawdy i dobra, now ego ujęcia i rozwiązywania starych problem ów św iatopoglądowych, etycznych czy społecznych oraz problem ów dnia dzisiejszego i przyszłości5*.
Dążąc do odnow y i ożywienia duchem chrześcijańskim porządku doczesnego, chrześcijanie stają także z konieczności wobec problemu udziału w polityce, którą Jan Paw eł II definiuje ja k o ,,różnego rodzaju dzia ła ln o ść gospodarczą, społeczną
i p raw odaw czą, która w sposób organiczny służy w zrastaniu w spólnego dobra"
(C h L 42). O d środków społecznego przekazu oczekuje się tutaj rzetelnego inform ow ania odbiorców, iż „Kościół uznaje za godną p ochw ały i szacunku pracę
tych, któ rzy dla p o słu g i ludziom pośw ięcają sw oje siły dobru pań stw a i p o d ejm u ją się tego trudnego obow iązku" (KDK 77). Albowiem jak podkreśla Paweł VI, „ polityka je s t sposobem trudnym — zresz.tą nie je d yn ym — w ykonania ch rześcija ń skieg o obow iązku służby innym " (OA 46).
Do zasadniczych spraw, angażujących chrześcijan w służbę na rzecz społeczeń stwa, należą w edług Kościoła sprawy gospodarczo-społeczne59 oraz tworzenie i p rzekazyw anie dóbr kultury (por. ChL 44). Aby przyczynić się do odnowy porządku doczesnego, chrześcijanie muszą wykonywać swoją pracę z zaw odow ą kom petencją, uczciw ie oraz w duchu chrześcijańskim, traktując j ą ja k o drogę do osobistego uśw ięcenia (por. ChL 43). Powinni też, biorąc pod uwagę przemiany zach o d zące w obecnym świecie, angażować się w rozwiązywanie ważnych prob lem ów spo łeczn y ch 60. Jan Paweł II naucza, że skoro „środki społecznego przekazu
są śro d k a m i fo rm a c ji i kultury, winny p rzyczyn ić się do odnow ienia
społeczeńst-™ Por. S. van С а 1 s t e r, Ś rodki m asow ego przekazu: w ychow anie a ltern a tyw n e? , С 1992, nr 3,
s. 104; M. B r a u n-G а 1 к o w s к a. W ykorzystanie śro d k ó w m a so w eg o p rzekazu vr p ro c e sie w ych ow an ia
ro d zin n eg o , ChS 1976, nr 4 - 5 , s. 182.
1,7 Por. M. G o g а с z, P roblem śro d k ó w m a so w eg o prz.ekaz.u w re lig ijn ej kulturze rodz.inv, C T 1972, f. 3, s. 101.
>s Por. F. G r e n i u k . W olność woli. D ecyzja , w: K atolicyzm A - Z , red. Z. Pawlak, Poznań 1989, s. 3 94.
54 Por. J. Z a b ł o c k i , Ś w iecc y w odn ow ie porzą d k u do czesn eg o , A K 1990, nr 82, s. 403.
w a ,el. M ają więc one przemieniać mentalność współczesnego człowieka, uczyć go
nowego sposobu myślenia i działania (por. CP 184)62. Ich zadaniem jest rozwijać to, co prowadzi do powstania „now ych ludzi”™.
Środki m asow ego przekazu powinny także informować odbiorców, że zaan gażowanie człowieka świeckiego w budowanie Królestw a Bożego nie jest zada niem pomocniczym, uzupełniającym pracę duchowieństwa, które patronowałoby temu dziełu64. Jest to również z natury zadanie ludzi świeckich, mieszczące się w ramach ewangelicznego porządku odpowiedzialności, gdzie posłuszeństwo doktrynalne i dyscyplinarne nie um niejsza wartości i prawdy zaangażow ania65. Właśnie zaangażowanie się w działalność organizacji i stowarzyszeń świeckich określa zasadniczą funkcję uświęcania świeckiego chrześcijanina w Kościele. Takie p.ełne zaangażowanie świeckich w uświęcanie świata prowadzi w konsekwencji do powstania cywilizacji miłości, którą Kościół głosi jak o skrót gigantycznego program u odnowy współczesnego świata.
Jan Paweł II apeluje bowiem do przywódców, do organizacji międzynarodo wych, do wszystkich ludzi dobrej woli, a zwłaszcza do katolików, aby włączyli się w budowanie cywilizacji miłości. Papieskie wołanie: ,,,pom óżcie m i g ru n to w a ć
i b u d o w a ć pow szech n ą cyw ilizację m iłości (...) aby życie ludzkie staw ało się bardziej ludzkim ” dzięki mass mediom może dotrzeć do wszystkich66. „Ufam
— mówi Jan Paweł II do dziennikarzy — że ta cyw ilizacja m iłości zw ycięży
rów nież dzięki w kładow i dziennikarstw a, rzecznika pokoju i zgody, opartych na odw iecznych w artościach ducha"™ . N asuw a się stąd wniosek, że ogromne moż
liwości środków społecznego przekazu w zjednoczeniu świata nie są ostatnim etapem zainteresowania Kościoła. Dąży on bowiem do tego, by prowadziły one człow ieka do zjednoczenia z Bogiem w Chrystusie. Cel ten leży w samej naturze Kościoła i stanowi przedmiot jego pracy duszpasterskiej. Całe bowiem życie Kościoła jest procesem komunikacji i w tym znaczeniu Kościół nazywa się komunią, czyli zjednoczeniem.
Wypełniając nakaz misyjny zm artw ychwstałego Chrystusa, Kościół podejmuje też ciągle na nowo trud przepowiadania Ewangelii, wykorzystując do tego nowe możliwości techniczne. Środki te wprzągnięte w służbę Ewangelii mają poszerzać zakres słuchania słowa Bożego i zanosić orędzie zbawienia do milionów ludzi. Kościół byłby winny przed swoim Panem, gdyby nie używał tych potężnych pomocy, które umysł ludzki coraz bardziej usprawnia i doskonali. Wyrazem ejdezjalnej idei dotyczącej środków społecznego przekazu jest „uświęcanie św ia
ta". Ich rolą jest przepajanie tego świata zasadami chrześcijańskimi. Nie chodzi tu
jed n ak o nowy stopień uświęcenia, ale o harmonizowanie wartości doczesnych z rozwojem Królestw a Bożego. W yraża się to w niesieniu porządku harmonizujące go z wartościami naturalnymi, które są właściwe światu „ profanum ", np. wartości
fil „La C hiesa”, dz. cyt., s. 1118.
f’2 Por. „Au debut”, w: „Insegnamenti di Giovanni Paolo II” 1978, t. I, dz. cyt., s. 85. Por. J. Z a b ł o c k i , Św ieccy w odn ow ie porządku d o czesn eg o , art. cyt., s. 405. ы Por. M .D. C h e n u , C on secratio mundi, art. cyt., s. 760.
<0 Por. M .D. C h e n u , Lud Hoży и’ św iecie, Kraków 1968, s. 62.
66 Por. „Sono assai lieto”, w: „Insegnamenti di G iovanni Paolo II” 1982, nr 3, t. V, dz. cyt., s. 336. f’7 „Sono veramente lieto”, w: „Insegnamenti di G iovanni Paolo II” 1983, nr 1, t. VI, dz. cyt., s. 425.
kulturalne, zawodowe, techniczne; w niesieniu światu uczciwości, prawości oraz rozwijaniu i realizowaniu tych wartości, ja k tego dom aga się ich natura. Chodzi 0 ukazywanie perspektywy cywilizacji chrześcijańskiej, personalistycznej, ale również perspektywy globalnej, o program w prowadzenia ducha Ewangelii w życie 1 działalność wszystkich ludów i narodów całej ziemi, o postulat popierania ich rozwoju i budowy cywilizacji miłości, która by więzami solidarności połączyła w Chrystusie całą ludzkość.
Z A K O Ń C Z E N IE
N ow oczesne społeczeństw a nie są w stanie dziś funkcjonować bez komunikacji za pośrednictwem mediów. „Nie m a d ziś takiego m iejsca, w którym nie daje się
o d czu ć w pływ u środków przekazu na postaw y religijne i m oralne, na system y p o lityczn e i społeczne, czy na w ychow anie” (AN 1). Stosunek Kościoła do mediów
został jasno wyrażony w pracach Soboru W atykańskiego II. Kościół dostrzegł, że postęp techniczny ,,zm ienia oblicze ziem i” (KDK 5), a Ojcowie Soboru widzieli miejsce Kościoła w samym sercu ludzkiego postępu J a k o uczestnika dośw iadczeń
całej ludzkości, starającego się zro zu m ieć j e i interpretow ać vu św ietle w iary”
(AN 3). „K ościół w idzi w środkach społecznego p rzekazu d a r Boży, p oniew aż
Zgodnie z opatrznościow ym i zam iaram i B oga doprow adzają one do b raterskiej przy ja źn i m iędzy ludźmi, którzy w ten sposób łatw iej odpow iadają je g o zbaw czej woli" (CP 2). Powinnością więc Ludu Bożego jest twórcze wykorzystanie nowych
darów dla dobra ludzkości i realizacji Bożego planu wobec świata.
Papież Jan Paweł II twierdzi, iż szukanie płaszczyzny współpracy między mediami a Kościołem może pomóc samemu Kościołowi w „głoszeniu Ew angelii, Z całą j e j nieprzem ijającą św ieżość ici w kontekście codziennej rzeczyw istości ludzkiego życia ”, a także lepiej zrozumieć J a k p o ro zu m iew a ć się z ludźm i w sposób przekonyw ujący, a naw et p o ryw a ją cy”™. Papież uważa też, że zasadnicze pytanie
o to, jaki wkład m ogą wnieść środki przekazu w rozpowszechnianie Dobrej Now iny o zbawieniu w Jezusie Chrystusie, stwarza okazję dla zawodowych pracow ników mass mediów do zastanowienia się J a k i sposób tem aty i w artości religijne, w tym
także chrześcijańskie, m ogą w zbogacić treści przekazyw ane przez m edia oraz życie tych, którzy z nich korzystają”™. Odpow iedź wydaje się być tylko jedna. Stanie się
to, jeśli tematy i wartości religijne będą przekazywane w klimacie osobistego św iadectw a wiary, w myśl zasady żywa wiara wzrasta, kiedy się nią dzielim y70.
J a n P a w e ł II, Ś rodki p rzekazu cenną p o m o c ą dla tych, którzy szukają O jca, w: OsRoni 1999, nr 3, s. 10.
w J a n P a w e ł II, G lo sie C hrystusa — Drogę,, P raw dę i Ż ycie, w: O sRom 1997, nr 3, s. 8. 70 T am że.
MULTIMEDIA VOR DEM HINTERGRUND SEELSORGERISCHER AUFGABEN UND DES BEDARFS DER KIRCHE
Z U S A M M E N F A SSU N G
D er Papst, Johannes Paul II. behauptet, dass die Suche nach einer gem ein sam en Ebene der Z usam m enarbeit zwischen den Med ien und der Kirche allein ihr bei der „ V e rkündung des Evangelium s mit seiner unvergänglichen Frische im Kontext der täglichen Wirklich keit des men schlich en L ebens” helfen kann. Es wird auch besser verständlich, „wie m an sich mit M en s ch en a u f überz eugende Art und W eise und sogar m itreiß end” besser vers tä ndig en kann. D er Papst meint auch, dass die wesentliche Frage, was die Med ien in die V erb re itu ng der Fro hen Botschaft von der Erlösung in Jesus Christus einbringen können, eine gute G ele genheit für die Angestellten der M edien sei, einmal nachzudenken, „wie religiöse T h e m e n und Werte, darunter auch christliche, die durch die M edien vermittelten Inhalten und das Leben derer bereichern könnte, die die Medien in A nspruch n e h m e n ” Es bleibt w ahrschei nlich nur eine A ntw ort übrig: Dies wird geschehen, wenn religiöse T h e m e n und W erte im K lim a eines persönlichen Glaubensz eugnisses vermittelt werden, im Sinne der Regel: „der lebendige G la ube steigt, sobald wir ihn teilen” .
