„SZLAK ZABYTKÓW TECHNIKI WOJ. LSKIEGO”
JAKO PRZYKAD INNOWACYJNOCI I TRAFNOCI
WYBORU TWORZENIA SIECIOWEGO PRODUKTU
TURYSTYCZNEGO REGIONU
Jacek M. Ruszkowski
Wysza Szkoa Zarzdzania Marketingowego i Jzyków Obcych w Katowicach
Wodzimierz Banasik
Akademia Wychowania Fizycznego im. Józefa Pisudskiego w Warszawie Streszczenie. Koczca si pierwsza dekada XXI wieku to okres wielu trudnoci i
zawi-rowa na wiatowym rynku turystycznym. Wywoay je: dalszy wzrost globalizacji gospo-darki i konkurencji na rynkach krajowych i midzynarodowych, wiatowy kryzys nanso-wy, a take zamachy terrorystyczne, kataklizmy i klski ywioowe. Trudnoci odczua te turystyka polska, która w 2009 roku zanotowaa spadek aktywnoci turystów krajowych o 11% oraz przyjazdów zagranicznych o 12%. Sposobem na przezwycienie trudnoci w brany turystycznej i utrzymanie pozycji na silnie konkurencyjnym krajowym i mi-dzynarodowym rynku jest m.in. innowacyjno w tworzeniu nowatorskich, atrakcyjnych produktów turystycznych oraz dbanie o ich wysok jako , która pozwoli na budowanie ich marki tak, aby stay si one symbolem regionu przycigajcym turystów krajowych i zagranicznych. Tej problematyce jest powicone ponisze opracowanie. Budowanie marki turystycznej regionu to skuteczna droga do jego promocji, a take do wzrostu akty-wizacji ekonomicznej spoecznoci lokalnych. Wzorcowym przykadem takiego podejcia jest „Szlak Zabytków Techniki woj. lskiego”. Jako innowacyjne rozwizanie w zakresie tworzenia sieciowego markowego produktu turystycznego sta si on nowym wizerunkiem regionu, postrzeganym w kraju i poza jego granicami.
Sowa kluczowe: innowacyjno , innowacyjno w turystyce, produkt turystyczny, marka
i jako w turystyce, „Szlak Zabytków Techniki woj. lskiego”
… Innowacja to specy czne
narzdzie przedsibiorczoci… dziaanie, które daje naszym zasobom nowe pole do zdobywania pienidzy…
Peter Drucker Adres do korespondencji – Corresponding author: Jacek M. Ruszkowski, Wysza Szkoa Zarzdza-nia Marketingowego i Jzyków Obcych w Katowicach, Katedra Marketingu, ul. Gallusa 12, 40-594 Katowice, e-mail: jacek.ruszkowski@gallus.edu.pl; Wodzimierz Banasik, Akademia Wychowania Fizycznego im. Józefa Pisudskiego w Warszawie, Zakad Obsugi Ruchu Turystycznego, ul. Ma-rymoncka 34, 00-968 Warszawa, e-mail: wlbanasik@wp.pl
WSTP
Kto stoi w miejscu ten si cofa. Suszno tego starego powiedzenia dostrzegamy dzi wyranie w wielu dziedzinach gospodarki, w tym take w turystyce. Od pocztku lat 60. XX wieku obserwuje si rosnce zainteresowanie spoeczestw zachodnich re-liktami cywilizacji przemysowej. Ta dziedzina przeszoci, dotychczas niezauwaana, powoli staje si czci dziedzictwa kulturowego. Problematyka dziedzictwa przemy-sowego w Polsce staje si coraz bardziej popularna – od pewnego czasu na rynku usug turystycznych w naszym kraju pojawia si innowacyjna oferta: turystyki poprzemyso-wej (industrialnej), rozwijajca si w szybkim tempie i zdobywajca wielu zwolenników. Aby te cele zrealizowa , konieczna jest wspópraca wszystkich podmiotów i gestorów w regionie wspóodpowiedzialnych za ksztatowanie polityki turystycznej oraz tworzenie markowych produktów turystycznych, std jednym z bardziej efektywnych rozwiza w tej dziedzinie jest podejcie sieciowe i partnerstwo publiczno-prywatne w kreowania in-nowacji, czyli w tym przypadku nowych (czsto markowych) produktów turystycznych.
Koczca si pierwsza dekada XXI wieku to okres wielu trudnoci i zawirowa w turystyce wiatowej. Wywoane przez splot wielu czynników, takich jak m.in.: dalszy wzrost globalizacji gospodarki i konkurencji na rynkach krajowych i midzynarodowych, wiatowy kryzys nansowy oraz zamachy terrorystyczne, kataklizmy i klski ywioo-we, dotkny wiele regionów na caym wiecie zarówno po stronie popytowej, jak i po-daowej brany turystycznej. Mimo tego turystyka w dalszym cigu jest znaczc si gospodarcz w skali wiatowej, wpywajc na aktywizacj ekonomiczn wielu obsza-rów. W dalszym cigu jest ona jednym z wiodcych sektorów wzrostu gospodarczego na wiecie, postrzeganego zarówno w kategoriach rozmiarów, jak i tworzenia miejsc pracy. Wedug szacunków UNWTO, wiatowe dochody z turystyki i podróy wynosz niemal 4 biliony dolarów, co stanowi prawie 11% produktu wiatowego brutto. W sektorze tury-stycznym pracuje okoo 260 mln osób, czyli co dziewite miejsce pracy istnieje dziki tu-rystyce i podróy. Ponad 10% podatków pochodzi z tego sektora. Wedug danych z 2000, roku na inwestycje turystyczne wydano ponad 800 mld dolarów, co stanowio ponad 10% wszystkich wydatków na inwestycje w wiecie. W krajach o wysokich dochodach tury-styka uwaana jest za czwarty – po pracy, mieszkaniu i samochodzie – miernik jakoci ycia.
Negatywne konsekwencje globalnego kryzysu nansowego odczua te turystyka polska, która w 2009 roku zanotowaa spadek aktywnoci turystów krajowych o 11% oraz przyjazdów zagranicznych o 12%. Jednym ze sposobów przezwycienia trudnoci w brany turystycznej jest m.in. innowacyjno w tworzeniu nowatorskich, atrakcyjnych produktów turystycznych oraz dbanie o ich wysok jako , która pozwoli na budowa-nie ich marki tak, aby stay si symbolem regionu przycigajcym turystów krajowych i zagranicznych. Przykadem takiego podejcia moe by „Szlak Zabytków Techniki woj. lskiego” (SZT), który zgodnie z zaoeniami jego twórców sta si regionalnym markowym produktem turystycznym, pokazujcym dziedzictwo kulturowe regionu oraz jego walory krajobrazowe, identy kowanym ze lskiem w caej Europie. Tego typu inicjatywy wymagaj koordynacji i wspódziaania wielu podmiotów i organizacji stricte turystycznych, jak i wadz samorzdowych w regionie. To uzasadnia celowo podej-cia sieciowego do tego typu zamierze w zakresie kreowania nowych produktów
tury-stycznych Po osigniciu wyrónienia „Zoty certy kat POT” (w 2009 r.) i wpisaniu do rejestru ERIH 1(2010 r.) sta si on markowym produktem turystycznym regionu woj. lskiego, postrzeganym i rozpoznawalnym w kraju i poza jego granicami. Tym samym produkt ten i jego kreowanie pobudza innowacyjno i aktywizacj gospodarcz regio-nu, co porednio moe wpyn na popraw sytuacji ekonomicznej jego mieszkaców. Dziki innowacyjnoci produktowej i wspópracy jednostek samorzdowych wszystkich szczebli oraz waciwemu podejciu i wykorzystaniu partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP) powsta (o czym wspomniano powyej) na Górnym lsku nowatorski, unikalny nie tylko na skal regionaln, ale take europejsk, markowy, o wysokiej jakoci produkt turystyczny zmieniajcy dotychczasowy wizerunek regionu. SZT sta si najlepszym przykadem potwierdzajcym suszno tezy, e rodkiem na kryzys w brany turystycz-nej jest innowacyjno i atrakcyjno produktowa, a take wysoka jako i szeroko poj-ta wspópraca brany z instytucjami i jednostkami samorzdowymi wszystkich szczebli oraz realizowanie podejcia sieciowego do budowy nowych, markowych produktów tu-rystycznych bdcych wizytówk i atrakcj agow regionów.
INNOWACJA – PRZEGLD DEFINICJI I INTERPRETACJI
Wedug Kopaliskiego – innowacja to wprowadzenie czego nowego; rzecz nowo wprowadzona; nowo ; reforma. – pón. ac. innovatio ‘odnowienie’ od ac. innovare ‘odnawia ’; novare ‘odwiea ; ‘zmienia ’ z novum [Kopaliski 2003]. Innowacje maj wiele de nicji. Drucker [2008] okreli innowacj jako „... szczególne narzdzie przed-sibiorców, za pomoc, którego zmiany czyni okazj do podjcia nowej dziaalnoci gospodarczej lub do wiadczenie nowych usug”. Jest ona wg niego raczej pojciem eko-nomicznym ni spoecznym czy technicznym.
Innowacje s specy cznymi narzdziami przedsibiorczoci, dziaaniami, które na-daj zasobom nowe moliwoci ekonomiczne. W tym sensie innowacje tworz nowe zasoby, gdy zasób nie istnieje, dopóki czowiek nie znajdzie zastosowania dla czego, co wystpuje w przyrodzie, i nie nada mu w ten sposób wartoci ekonomicznej [Mizgajska 2002].
Rozwój innowacyjnoci jest wynikiem oddziaywania wielu czynników, A jej efek-tem ma by nowy produkt, proces czy organizacja. Do czynników zewntrznych zaliczy mona: postp technologiczny, zmieniajce si wymagania nabywców, skracanie cyklu ycia produktu, wzrastajc konkurencj oraz postpujc globalizacj [Krawiec 2000].
Istotnym problemem, przed którym staj badacze zajmujcy si problematyk inno-wacyjnoci, jest sposób jej pomiaru. Najczciej uywanymi wskanikami innowacyj-noci s: liczba wdroonych technologii, produktów, zmian organizacyjnych, wydatki na badania i rozwój, liczba pracowników zatrudnionych w komórkach zajmujcych si innowacyjnoci.
Na przeomie lat 80. i 90. XX wieku zostay opracowane przez ekspertów OECD wytyczne metodologiczne dotyczce bada statystycznych innowacji technologicznych (dziaalnoci innowacyjnej) tzw. metod podmiotow w sektorze przedsibiorstw w prze-1European Route of Industrial Heritage.
myle oraz w tzw. sektorze usug rynkowych (system ten okrelany jest mianem „meto-dologii Oslo” tzw. Oslo Manual. Wród innowacji technologicznych wyróniono de ni-cje poj z zakresu statystyki nauki i techniki:
1. Innowacje produktowe:
produkty (wyroby lub usugi) technologicznie nowe,
produkty technicznie ulepszone (zmodernizowany wyrób lub ulepszona usuga), innowacje technologiczne procesów.
2. Innowacje procesowe:
innowacje procesu dostawy,
mody kacje (zrónicowanie wyrobów). 3. Innowacje organizacyjne:
innowacje organizacyjno-techniczne. 4. Prace wdroeniowe.
W odniesieniu do powyszych kategorii wyrónia si trzy zakresy innowacji: maksymalne (nowo na skal wiatow),
porednie (na skal kraju/regionu),
minimalne (nowo na skal przedsibiorstwa, obiektu).
Innowacyjno w sferze usug, podobnie jak w przypadku dziaalnoci wytwórczej, jest jednym ze róde przewagi konkurencyjnej. Innowacyjno w sferze usug odno-si si moe zarówno do produktów, jak i procesu wiadczenia usug, organizacji i za-rzdzania. Naley podkreli , e innowacyjno w usugach jest trudna do oszacowana w o cjalnych statystykach, stwierdzi naley, e jest ona faktycznie o wiele nisza ni w przedsibiorstwach wytwórczych [Hollenstein 2003]. Jest to problem, który dotyczy wielu rodzajów dziaalnoci usugowej, w tym take turystyki.
INNOWACYJNO W BRANY TURYSTYCZNEJ
Problemy innowacyjnoci rm sektora turystycznego s podobne w wielu krajach. In-nowacje s tam albo rzadkie, albo (czciej) nieobecne. Tymczasem brana turystyczna, jak kada inna, potrzebuje innowacji, zwaszcza w okresie nasilajcej si konkurencji, zwizanej porednio z procesami globalizacji gospodarki. Przyczyn niskiego poziomu innowacyjnoci w turystyce jest wiele. Do tych, które s podzielane przez inne brane usugowe naley doda take pewne specy czne tylko dla turystyki. Wiele z nich zwiza-nych jest ze sfer zasobów ludzkich: niski poziom wyksztacenia kadr, znaczna uktuacja zatrudnienia (wynikajca z zatrudniania pracowników sezonowych – czsto nisko kwali- kowanych lub studentów) [Marciniak 2010].
Inwestycje turystyczne w Polsce od samego pocztku czonkostwa s waciwie do-strzegane przez Uni Europejsk, która ju w okresie przedakcesyjnym i w pierwszych latach czonkostwa wspara nansowo wiele projektów z zakresu gospodarki turystycz-nej, z których do 2007 roku zrealizowano 150. Na inwestycje turystyczne w latach 2007– –2013 Polska uzyska z Unii Europejskiej prawie 1mld euro [www.tur-info 06.2010]. Pie-nidze maj zosta spoytkowane na unowoczenienie szlaków turystycznych, wyci-gów narciarskich oraz regionów, w których niegdy dominowa przemys. Mog one
zo-–
–
–
–
–
–
–
–
–
sta powicone take na odtworzenie starych zawodów, tj. np. piekarza, pszczelarza czy kowala. Program strukturalny Innowacyjna Gospodarka zakada udzielenie nansowego wsparcia rmom turystycznym. Podstawowe hasa dziaa w ramach tego programu na rzecz rozwoju turystyki to „Inwestycje w produkty turystyczne o znaczeniu regionalnym” oraz „Promocja turystycznych walorów”. Uruchamianych jest wiele projektów unijnych, jak np. „Turystyka Wspólna Sprawa”. W programie tych warsztatów prowadzone byy szkolenia w zakresie: m.in., czym jest innowacyjno w turystyce, jak efektywnie ubie-ga si o rodki unijne na projekty turystyczne i waciwie je wykorzystywa .
INNOWACJE PRODUKTOWE W TURYSTYCE
W dobie stale rosncej konkurencji, zmieniajcych si rynków, oczekiwa i wymo-gów turystów i technologii przedsibiorstwa, miejscowoci i regiony turystyczne, któ-re chc przetrwa , zwaszcza w sytuacji zagroe, i w konsekwencji odnie sukces na rynku krajowym i midzynarodowym powinny wprowadza innowacje produktowe. Rozwój innowacji produktowych stanowi jeden z elementów strategii turystycznej da-jcych realn szans umacniania przez te podmioty i obszary swojej pozycji na rynku oraz zdobywania nowych rynków zbytu i budowania przewagi konkurencyjnej, m.in. na rynku turystyki uzdrowiskowej. W praktyce synonimem innowacji produktowych moe by stosowane zamiennie pojcie nowy produkt [Dryglas 2009]. Przykadem innowacyj-noci w turystyce mog by udane próby wykorzystania krajobrazu przemysowego do tworzenia produktów turystycznych w woj. lskim [Ruszkowski 2010]. Terminem nowy produkt najczciej okrela si:
cakowicie nowy produkt, dotychczas nieistniejcy na rynku (cakowita nowo ), nowy produkt bdcy mody kacj istniejcego ju produktu (mody kacja), produkt nowy na danym rynku, istniejcy wczeniej na innych rynkach.
Proces innowacji produktowych, aby móg liczy na sukces, powinien odbywa si w cisej wspópracy wszystkich podmiotów odpowiedzialnych za polityk turystyczn w regionie, w tym przypadku uczestniczcych w ksztatowaniu innowacji produktowych turystyki. Takim klasycznym przykadem waciwego podejcia do tworzenia innowacyj-nego projektu produktu turystyczinnowacyj-nego na skal nie tylko regionalna jest SZT. Sta si on nie tylko markowym produktem turystycznym, ale take, a moe przede wszystkim, kla-sycznym przykadem waciwej wspópracy i orientacji marketingowej samorzdów lo-kalnych wszystkich szczebli oraz gospodarczych podmiotów i organizacji turystycznych. Zaangaowanie i wspópraca podmiotów uczestniczcych we wszystkich etapach (pro-jektowania, tworzenia i wdraania) tego innowacyjnego, nie tylko na skal regionaln, produktu turystyki kulturowej (przemysowej) zakoczyy si sukcesem, potwierdzajc suszno podejcia sieciowego i wspópracy w ramach PPP do tworzenia innowacyjnych markowych produktów turystycznych [Ruszkowski, Bo win 2009]. Projekty innowacyj-nych produktów turystyczinnowacyj-nych mog liczy na wsparcie z funduszy Unii Europejskiej w ramach dotacji inwestycyjnych w zakresie zwikszania atrakcyjnoci turystycznej re-gionu „Przedsibiorstwa i innowacyjno ”.
–
–
–
INNOWACYJNO W BRANY TURYSTYCZNEJ – DZIAANIA OPARTE NA WIEDZY
Najnowszym czynnikiem rozwoju spoeczno-gospodarczego i poprawy konkurencyj-noci staje si przebudowa gospodarki oparta na wiedzy, poniewa u podstaw jej budowy ley zaoenie o bezporedniej zalenoci midzy wiedz, innowacyjnoci, produktyw-noci i wzrostem gospodarczym. Wiedza staje si podstawowym zasobem w sensie jej decydowania o sposobie racjonalnego wykorzystania pozostaych czynników produkcji brany turystycznej.
Jak ju stwierdzono wczeniej cytujc Druckera [1992], moemy powiedzie , i w obecnych warunkach gospodarowania zadaniem i umiejtnociorganizacji jest prze-ksztacanie wiedzy w innowacje, co warunkuje wdroenie koncepcji zarzdzania wiedz. W nowym modelu funkcjonowania gospodarki turystycznej klienci (turyci) staj si in-tegraln czci nie tylko rynku, ale take podmiotów turystycznych. Organizacja rozwi-ja si, tworzc innowacje produktowe na podstawie wiedzy powstajcej wewntrz rmy turystycznej, wiedzy uksztatowanej przez bezporednie relacje z klientami i wiedzy uzy-skanej od klientów. W tej sytuacji klient staje si nie tylko czci oferty turystycznej, ale te wspótwórc wartoci oferowanej na rynku. Uczestniczy sugerujc, tworzc i konsu-mujc produkty turystyczne.
Ju dzi mona stwierdzi , e waciwie rozumiany i realizowany proces zarzdzania wiedz wywiera znaczcy wpyw na ksztatowanie innowacji w gospodarce turystycznej, w tym w szczególnoci przy tworzeniu unikalnych, nowatorskich markowych produk-tów turystycznych o wysokich walorach konkurencyjnych w stosunku do innych dzia-a i projektów. Klasycznym przykadem waciwego wykorzystania gospodarki opartej na wiedzy do budowy innowacyjnego projektu sieciowego produktu turystycznego jest wspomniany ju wczeniej SZT, którego idea projektu, jego zaoenia organizacyjne, ksztat oraz realizacja byy cile zwizane z bogat wiedz teoretyczn i praktyczn, jak reprezentowali (przedstawiciele nauki i praktyki) uczestnicy kolejnych „konferencji zabrzaskich”, na których tworzono zaoenia tego unikalnego i, jak si okazao w prak-tyce, trafnego projektu.
Dziedzictwo przemysowe i jego elementy stay si elementami innowacyjnoci pro-duktowej i procesowej oraz organizacyjnej tworzenia nowatorskiego projektu produktu turystycznego. Wedug Kronemberga [2007], dziedzictwo przemysowe to cz dzie-dzictwa kulturowego, skadajce si z pozostaoci kultury przemysowej, posiadajcych wartoci historyczne, technologiczne, spoeczne, architektoniczne, urbanistyczne i na-ukowe. Na te pozostaoci skadaj si przede wszystkim obiekty poprodukcyjne, ale take (w przypadku wikszych kompleksów poprzemysowych) obiekty i tereny penice funkcje towarzyszce dla przemysu, w tym równie spoeczne. Dziedzictwo we, niezalenie od sposobu jego interpretacji, wraz z elementami krajobrazu przemyso-wego jest czynnikiem destynacji szeroko rozumianej turystyki przemysowej (industrial-nej), która w ostatnich latach rozwija si dynamicznie w wielu krajach europejskich jako jeden ze szczególnych typów turystyki kulturowej. Na pierwszej konferencji zabrzaskiej ustalono, e SZT ma by w zaoeniu produktem sucym integracji i aktywizacji re-gionu, powinien sprzyja aktywizacji spoecznej mieszkaców, wzmacnia ich poczucie tosamoci i zwizku z regionem oraz sprzyja kultywowaniu tradycji i folkloru.
„SZLAK ZABYTKÓW TECHNIKI WOJ. LSKIEGO” JAKO PRZYKAD INNOWACYJNOCI W TWORZENIU MARKOWEGO PRODUKTU TURYSTYCZNEGO W REGIONIE
Teren województwa lskiego to bez wtpienia jeden z najbardziej uprzemysowio-nych regionów Europy. Górnolski Okrg Przemysowy (GOP), stanowicy rodkow cz województwa, to obszar o wielowiekowej, bogatej tradycji przemysowej, sigaj-cej redniowiecza, gównie zwizanej z górnictwem, hutnictwem i przemysem twórczym, a take energetyk. Powstanie i rozwój przemysu na wiecie mona prze-ledzi na przykadzie dziejów tego regionu, który przez ponad dwa stulecia przodowa pod wzgldem technicznym i ekonomicznym w Europie, co powinno stanowi powód do dumy i szacunku dla przeszoci. Pozostaociami po tym okresie s liczne i róno-rodne zabytki kultury przemysowej i techniki, w czci unikalne na skal nie tylko europejsk.
Dziaania w zakresie rewitalizacji obiektów przemysowych mog nie tylko zwik-szy atrakcyjno turystyczn regionu, ale take wpyn na jego aktywizacj gospodar-cz i sta si ródem dochodu spoecznoci lokalnych. Województwo lskie jest naj-wikszym skupiskiem zabytkowych obiektów przemysowych w Polsce. Zabytki techniki z terenu województwa stanowi integraln cz jego dziedzictwa kulturowego. Nic wic dziwnego, e z inicjatywy i staraniem lskiej Organizacji Turystycznej, pracowników ówczesnego Wydziau Promocji Regionu, Turystyki i Sportu Urzdu Marszakowskiego Województwa lskiego oraz lskiego Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowi-cach i urzdów miejskich, szczególnie Zabrza, a take przy wyranym wsparciu Zarzdu województwa lskiego i samorzdów terytorialnych wszystkich szczebli powstaa kon-cepcja utworzenia Szlaku Zabytków Techniki. Jej realizacja podzielona na kilka etapów rozpocza si w lipcu 2004 roku cyklem wizyt lokalnych i audytów obiektów potencjal-nie branych po uwag przy tworzeniu szlaku.
Rozsiane po caym województwie zabytki techniki stanowi niezwykle cenne, a cza-sem wrcz unikatowe wiadectwo bogatej przeszoci Górnego lska. Obecnie w okre-sie globalizacji gospodarki, gwatownej modernizacji przemysu, wdraania nowych technologii oraz zmian wasnociowych powstaje zagroenie nieodwracalnego zniszcze-nia zabytkowych obiektów przemysowych. Sama ich ochrona nie jest ju wystarczaj-cym rodkiem dziaania. Dla zachowania przed zapomnieniem i zniszczeniem tego, co pozostao, konieczne jest powzicie skutecznej promocji tego, z czego synie region, co wie si z koniecznoci waciwego wyeksponowania obiektów oraz udostpnienia ich szerokiej publicznoci [Praanowski 2008].
Kolejnym przykadem innowacyjnoci projektowej w gospodarce turystycznej woj. lskiego bdzie Europejski Orodek Kultury Technicznej i Turystyki Przemysowej, który dziki funduszom europejskim powstanie za kilka lat w Zabrzu [Innowacyjni 3/2009]. Zabrzaski rejestr zabytków obejmuje 35 obiektów i obszarów i jest jednym z najbogatszych w Europie. Niektóre z nich, jeszcze do niedawna zwizane z przemy-sem cikim i uciliwe dla otoczenia, zaczynaj nowe ycie i jako atrakcje turystyczne zostan wczone do SZT. Wród nich na szczególn uwag zasuguje unikalna na skal europejsk Gówna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna, która jest przykadem rozwizania technicznego zwizanego z udostpnieniem pokadów wgla kamiennego i jego
trans-portem do odbiorców. W celu udostpnienia sztolni na potrzeby turystyki przemysowej powstao stowarzyszenie „Pro Futuro”. Dla powodzenia caego przedsiwzicia celowe jest wczenie Gównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej, po jej udronieniu i adaptacji, do trasy turystycznej w ramach Skansenu Górniczego „Królowa Luiza” w Zabrzu. Dziki takiemu rozwizaniu uzyska si atrakcyjn tras turystyczno-edukacyjn, która stanie si unikatowym w skali wiatowej obiektem zabytkowym [Chamiga 2010].
PODSUMOWANIE
Liczcy aktualnie 31 obiektów SZT, który w pierwszym roku funkcjonowania odwie-dzio okoo 500 tys. turystów, jest najlepszym przykadem trafnoci wyboru innowacyjnego podejcia sieciowego [Porter 2001] do kreowania nowego produktu turystycznego, który po blisko 2 latach funkcjonowania sta si markowym produktem turystycznym regionu woj. lskiego, postrzeganym i rozpoznawalnym w kraju i poza jego granicami. Tym samym produkt ten i jego kreowanie pobudzi innowacyjno i aktywizacj gospodarcz regionu, co porednio moe wpyn na popraw sytuacji ekonomicznej jego mieszkaców. Omawiany markowy regionalny produkt turystyczny, jakim jest SZT, jest przykadem innowacyjno-ci rozwiza na wszystkich etapach jego powstawania: od projektowania przez tworzenie zaoe techniczno-organizacyjnych, zarzdzanie, monitoring, strategi marketingow a po dalsze plany jego rozszerzania o nowe obiekty, czyli elementy krajobrazu kulturowego o cechach zabytków przemysu i techniki [Ruszkowski 2010].
Tego typu inicjatywy innowacyjnoci w tworzenia nowatorskiego markowego pro-duktu turystycznego wymagay koordynacji i wspódziaania wielu podmiotów i orga-nizacji turystycznych, jak i wadz samorzdowych wszystkich szczebli w regionie; to uzasadnia celowo podejcia sieciowego do tego typu zamierze w zakresie kreowania nowych produktów turystycznych Z zagranicznych dowiadcze wynika, e partner-stwo publiczno-prywatne jest najlepsz i najbardziej efektywn metod realizacji zada z zakresu turystyki [Brzozowska 2008]. Zaprezentowany przykad jest potwierdzeniem susznoci tezy, e innowacyjno produktowa i organizacyjna w turystyce jest nie tylko drog do popodnoszenia jakoci produktów i usug i budowania marki, ale przy równo-czesnym podejciu sieciowym i waciwym wykorzystaniu PPP jednym z gwarantów przezwycienia trudnoci na rynku usug turystycznych w skali globalnej oraz regio-nalnej [Brzozowska 2008]. Powodzenie tego typu rozwiza zaley take od kreowania waciwej strategii rozwoju i polityki turystycznej na wszystkich szczeblach jednostek administracyjnych i samorzdowych oraz od wiedzy i dowiadczenia kadry w turysty-ce. Rozwój innowacyjnoci jako istotnego czynnika rozwoju spoeczno-gospodarczego i poprawy konkurencyjnoci w turystyce wymaga istotnych zmian w strategii i metodach zarzdzania, a wic przebudowy gospodarki (w tym przypadku turystycznej) na podsta-wie podsta-wiedzy [Januszewska, Nawrocka 2009].
PIMIENNICTWO
Adamkiewicz-Drwio H., 2002. Uwarunkowania konkurencyjnoci przedsibiorstwa. Wyd. Na-ukowe PWN, Warszawa.
Brzozowska K., 2008. Partnerstwo publiczno-prywatne. Przesanki, moliwoci, bariery. Wyd. CeDe-Wu, Warszawa.
De nicje poj z zakresu statystyki nauki i techniki. Zeszyty Metodyczne i Klasy kacje. GUS, Departament Produkcji i Usug, Warszawa 1999, 56–63.
Drucker P.E., 1992. Innowacja i przedsibiorczo . Praktyka i zasady. PWE, Warszawa. Drucker P.F., 2008. Myli przewodnie. The essential Drucker. Wyd. MT, Warszawa. Dryglas D., 2009. Innowacje produktowe turystyki uzdrowiskowej. Wyd. AGH, Kraków. Hollenstein H., 2003. Innovation modes in the Swiss service sector: a cluster analysis based on
rm-level data. Research Policy 32, 845–863. Innowacyjno 3/2009. Nowa jako w turystyce.
Kopaliski W., 2003. Sownik wyrazów obcych i zwrotów obcojzycznych, Wyd. Muza S.A., War-szawa.
Krawiec F., 2000. Zarzdzanie projektem innowacyjnym produktu i usugi. Di n, Warszawa. Kronemberg M., 2007. Turystyka dziedzictwa przemysowego-próba sprecyzowania terminologii.
Materiay pokonferencyjne – Dziedzictwo przemysowe jako strategia rozwoju innowa-cyjnej gospodarki. IV Midzynarodowa Konferencja Naukowo-Praktyczna, Zabrze. Marciniak S., 2010. Innowacyjno i konkurencyjno gospodarki. C.H. Beck, Warszawa. Mizgajska H., 2002. Aktywno innowacyjna polskich maych i rednich przedsibiorstw w
proce-sie integracji z Uni Europejsk. Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Pozna. Porter M.E., 2001. Grona a konkurencja. PWE, Warszawa.
Praanowski J., 2008. Szlak zabytków techniki jako przykad produktu turystycznego zbudowane-go w oparciu o dziedzictwo kultury przemysowej. SGGW. MKNT, Warszawa.
Repetowski R., 2008. Rola innowacji w funkcjonowaniu przedsibiorstw przemysowych. Prace Komitetu Geogra i Przemysu nr10, Warszawa-Kraków.
Ruszkowski J., Ko win P., 2009. Podejcie sieciowe w kreowaniu markowego regionalnego pro-duktu turystycznego na przykadzie SZT woj. lskiego Wyd. Uniwersytetu Szczeci-skiego i TONIK, Szczecin, 5.
Ruszkowski J., 2010. Elementy krajobrazu przemysowego województwa lskiego czynnikiem destynacji turystycznej regionu. Studium na przykadzie „Szlaku Zabytków Techniki woj. lskiego ” Wyd. Uniwersytetu lskiego, Katowice.
“INDUSTRIAL MONUMENTS ROUTE OF THE SILESIAN VOIVODESHIP” AS AN EXAMPLE OF INNOVATION AND CHOICE APPROPRIATENESS OF CREATING A CHAIN TOURIST PRODUCT OF A REGION
Abstract. Te rst decade of 21st century is a period of many dif culties and turbulences in
the global tourism market. They were caused by further growth of economic globalization and competition on domestic and international markets, global nancial crisis and terrorist attacks as well as natural disasters. Tourism also suffered dif culties in Poland, which in 2009 recorded a decrease in activity of domestic tourists and 11% of foreign arrivals by 12%. The way to overcome dif culties in the tourism industry and maintain its position in the highly competitive domestic and international market is innovation in creating innovati-ve and attractiinnovati-ve tourism products, ensuring their high quality, which will build their brands so that they could become a symbol of a region, attracting domestic and foreign issues. Development of regional tourism brand-building is an effective way to its promotion and to increase economic mobilization of local communities. The paradigmatic example of this approach is “The Industrial Monuments Route of the Silesian Voivodeship” as an innovati-ve solution for the creation of a chain tourist product that has become the new image of the region in the country and abroad.
Key words: innovation, innovation in tourism, tourist product, brand and quality in
tour-ism, “Industrial Monuments Route of the Silesian Voivodeship”
