Scripta Neophilologica Posnaniensia, Tom VIII, strony: 275–281 Wydziaá Neofilologii, UAM PoznaĔ, 2006
FIēSKI EPOS NARODOWY KALEWALA. GENEZA – STRUKTURA – MOTYWY.
ZNACZENIE DLA FIēSKIEGO JĉZYKA, LITERATURY I SZTUKI
BOLESàAW MROZEWICZ
W 1544 r. w przedmowie do swojego modlitewnika Rucous Bibiliasta biskup M. Agricola (1510-57) postawiá retoryczne pytanie: Czy Bóg rozumie po fiĔsku? OdpowiedĨ byáa oczywiĞcie twierdząca; Tak, On sáyszy dĨwiĊk mowy fiĔskiej i rozumie
serca i myĞli wszystkich. Postawione pytanie wiąĪe siĊ z dwoma zagadnieniami
dyskutowanymi począwszy od okresu Reformacji, poprzez czasy polihistora Gabriela Porthana w XVIII aĪ po wiek XIX – wiek Kalevali, poety Runeberga i filozofa Snellmana.
– Pierwsze zagadnienie to problem, czy jĊzyk fiĔski moĪe funkcjonowaü jako jĊzyk religii, jako jĊzyk kultury?
– A drugie, czy moĪna w ogóle pisaü w jĊzyku fiĔskim?
FiĔski epos narodowy Kalevala potwierdza w caáej rozciągáoĞci tezĊ bp Agricoli, Īe jĊzyk fiĔski stojący w opozycji do jĊzyka szwedzkiego nadaje siĊ do tego, by byü jĊzykiem narodowym; ‘ĞwiĊta ksiĊga Finów’, która w ĞwiadomoĞci wyksztaáconych warstw fiĔskich uĪywających w przewaĪającej czĊĞci jĊzyka szwedzkiego zaistniaáa w znanej nam postaci w poáowie XIX wieku, ma w zasadzie dwóch twórców: lud fiĔski, wĞród którego od wielu wieków Īywa byáa tradycja ustnego przekazu pieĞni ludowych oraz Eliasa Lönnrota (1802-84), fiĔskiego lekarza pochodzącego z ludu, który w czasie swoich studiów na uniwersytecie w Turku (od 1822), a nastĊpnie w Helsinkach zainspirowany zostaá do badaĔ nad fiĔską poezją ludową oraz do jej zbierania w czasie swoich licznych pieszych wĊdrówek we wschodnich oraz póánocno-wschodnich regionach Finlandii, w ‘mitycznej krainie Karelów" (w latach 30-tych i 40-tych XIX wieku).
Bolesáaw Mrozewicz 276
Lönnrot przebrany w strój cháopski przemierzaá daleko na póánocy KareliĊ i Páw. Kola, kraj LapoĔczyków, docierając do Jez. Inari oraz Pieczynga. Usiáowaá nawiązywaü kontakt z ‘laulajami’, ludowymi pieĞniarzami fiĔskimi, by móc usáyszeü od nich stare pieĞni opowiadające o legendarnych bohaterach z zamierzcháych czasów, o
Väinämöinenie, pieĞniarzu i czarnoksiĊĪniku, o Ilmarinenie, pomysáowym kowalu oraz o ich przyjacielu, silnym i piĊknym Lemminkäinenie. Máodemu czáowiekowi nieáatwo byáo pozyskaü zaufanie wiejskich bardów, którzy strzegli ‘swoich run’ – lirycznych i epicznych pieĞni, zaklĊü i formuá czarnoksiĊskich jak ‘ĞwiĊtej sztuki’, jak tajemnego dziedzictwa swoich praojców. Przyswajali je sobie latami przysáuchując siĊ pieĞniom Ğpiewanym przez przodków; wĞród Ğpiewanych przez nich pieĞni nie ma ani jednej, która by juĪ w przeszáoĞci nie zabrzmiaáa i która nie Īyáaby nastĊpnie samodzielnym Īyciem. GdyĪ kaĪdy laulaja Ğpiewaá pieĞĔ ogóáu, ale równoczeĞnie Ğpiewaá on i swoją wáasną pieĞĔ. PieĞĔ w jego ustach zmienia na przestrzeni czasu wielokrotnie swoją postaü i jest Ğpiewana inaczej. Dla laulaja werset i melodia są ĞwiĊtym prawidáem, a przestrzenią w której siĊ porusza jest sáowo – ono poddane jest jego wáadzy, jego powoáaniem jest je przemieniaü, nadawaü mu ostrzejsze lub áagodniejsze brzmienie, wznosiü jego ton wyĪej, bardziej je podkreĞlaü. Sáowo w ustach laulajów ma wrĊcz magiczną moc – nie mieli wiĊc zamiaru sprzedawaü sztuki sáowa tylko dlatego, by sprawiü tym przyjemnoĞü jakiemuĞ wáóczĊdze.
Ale gdy Lönnrot sam graá na flecie melodie ludowe i recytowaá runa zasáyszane w innych okolicach, to podraĪniaá tym samym ambicjĊ laulajów, którzy zaczynali prezentowaü wáasne wersje starych legend. ĝpiewali oni w tradycyjny sposób w duecie lub solo na zmianĊ o ludziach i demonach, czynach cudownych, haniebnych i bohaterskich, o miáoĞci, Ğmierci i czarach dawnych czasów. ĝpiewali teĪ o kosmogonii, o tym, jak kiedyĞ Ğwiat powstaá ze skorup rozbitego jaja kaczki wodnej. JeĞli pod rĊką byá muzyk, który mógá graü na kantele – piĊciostrunowym instrumencie przypominającym harfĊ – to jej dĨwiĊki towarzyszyáy prezentowanym pieĞniom.
Elias Lönnrot nie byá pierwszym badaczem i zbieraczem pieĞni ludowych w Finlandii. JuĪ w okresie Reformacji fiĔski biskup Mikael Agricola, który w 1543 r. wydaá elementarz fiĔski ABC-kirja i przetáumaczyá Nowy Testament (1548), w swoim elementarzu zawará pieĞĔ o Väinämöinenie, którego zaliczaá do prastarych bóstw fiĔskich. W XVIII w. poezją ludową w sposób naukowy (komparatystyczny – porównywanie kilku wersji tego samego motywu) zajmowaá siĊ Gabriel Porthan, który w latach 1766-1778 opublikowaá zbiór pt. De poesi fennica. Pod wpáywem Herdera, romantyzmu niemieckiego i szwedzkiego zaczĊto w Skandynawii doceniaü, badaü i z entuzjazmem zbieraü poezjĊ ludową (m. in. Rainhold von Becker zbieraá od 1811 r. pieĞni, materiaá lingwistyczny i etnograficzny o Väinämöinenie – opublikowany w formie artykuáu w Turun Wiikko-Sanomat; to on zainspirowaá póĨniej Lönnrota do badaĔ naukowych i zbierania poezji. Owocem tego byáa literacka praca doktorska Eliasa Lönnrota pt. Dysputa o Väinämöinenie, bogu prastarych Finów (1827) oraz dysertacja w dziedzinie medycyny z 1832 r. pt. O magicznej sztuce medycznej Finów). Do krĊgu zbieraczy przed Lönnrotem naleĪeli z krĊgu romantyków z Turku Carl Axel Gottlund (zbiory 1818, 1821), od którego pochodzi podjĊta przez Lönnrota teza, Īe liczne wersje
FiĔski epos narodowy Kalewala ... 277
tego samego motywu mogą wskazywaü na to, iĪ kiedyĞ stanowiáy jedną caáoĞü i w zamierzcháej przeszáoĞci ulegáy rozpadowi na pojedyncze pieĞni, Niemiec Heinz R. von Schröter (1819 – Finnische Runen) czy Zachariasz Topelius Starszy (zbiór zeszytów z
Runami z okolic Archangielska). Zainteresowanie i badanie poezji ludowej nie miaáo u nich tak systematycznego charakteru jak u Lönnrota. W archiwum FiĔskiego Towarzystwa Literackiego (1831 – Linsén) znajdują siĊ setki tysiĊcy pieĞni, zagadek i przysáów w najróĪniejszych odmianach – zebrane zostaáy przez samego Lönnrota, a póĨniej przez krąg jego wspóápracowników.
WiĊkszoĞü fiĔskich run mówi o Väinämöinenie, Lemminkäinenie i Ilmarinenie oraz o przygodach, jakie przeĪywali ci bohaterowie osobno lub razem. Ten fakt zdawaá siĊ utwierdzaü Lönnrota w przekonaniu, Īe miaá do czynienia z czĊĞciami wielkiego eposu, którego jednolitoĞü rozpadáa siĊ z upáywem setek lat trwającej tradycji przekazu ustnego. Dlatego Elias Lönnrot marzyá o tym, by pieĞni ludowe – twór ludu – scaliü w jedno dzieáo, w jedną caáoĞü. Podczas swoich zbieraczych wĊdrówek (począwszy od 1828 r.) po wschodnich i póánocnych rubieĪach kraju sáyszy kaĪdą pieĞĔ w róĪnych wersjach. Gromadzi i notuje postaci wystĊpujące w tych pieĞniach, wybiera spoĞród porównywalnych wersetów ten najpiĊkniejszy, spoĞród opisywanych wydarzeĔ to najbardziej kompletne, áączy ze sobą róĪnorodnoĞü i tworzy w ten sposób najpierw jedną pieĞĔ (runo), nastĊpnie drugą – a z wielu pieĞni tworzy epos bĊdący wáasnoĞcią wszystkich, caáego narodu fiĔskiego.
Historycy i jĊzykoznawcy udowodnili w miĊdzyczasie, Īe Lönnrot siĊ myliá. JednakĪe naród fiĔski zawdziĊcza mu w powaĪnym stopniu rozbudzenie ĞwiadomoĞci o swej etnicznej i kulturalnej odrĊbnoĞci. Przyczyniáo siĊ to w II poá. 19 w. do oĪywionej dziaáalnoĞci w dziedzinie fiĔskiej literatury, muzyki i sztuki.
W latach 1829-31 opublikowaá KANTELE, pierwszą, czteroczĊĞciową wersjĊ zgromadzonych pieĞni ludowych. W latach 1840-41 wydaje nową wersjĊ pt. Kanteletar z obszernym wstĊpem i sáownikiem wyraĪeĔ z regionu Karelii.
Lata 1841-42 to czas jego ciągáych wĊdrówek, spisywania pieĞni oraz wykonywania swojego zawodu lekarskiego, czas leczenia ludu. Zaczyna teĪ przybywaü pomocników, którzy jego wzorem przemierzają kraj zbierając pieĞni Ğpiewane przez lud i dostarczając bogate Īniwo swemu mistrzowi (m.in. Europeus). Jesienią 1833 r. E.Lönnrot ukoĔczyá rĊkopis zbioru pieĞni o Väinämöinenie i Lemminkäinenie tzn.
Proto-Kalevala z ok. 5000; w 1835 opublikowana zostaáa Kalevala z 12 000 (wydano 500 egzemplarzy sprzedanych do koĔca dopiero 12 lat póĨniej), a w 1849 r. natomiast w obecnej postaci z prawie 24 000 wersetami (50 run). Dopiero tutaj poprzez wáączenie nowego materiaáu o charakterze lirycznym i magicznym powstają w pewnym sensie trzy gáosy funkcjonujące w pieĞni ludowej: wiersz epicki, pieĞĔ liryczna oraz zaklĊcia czarownika-szamana, które w eposie tworzą razem harmonijną caáoĞü. Lönnrot bardzo pieczoáowicie opracowywaá zebrany materiaá. Poza wstĊpem i koĔcowym pasaĪem oraz tu i ówdzie zdaniem áączącym poszczególne wersety nie dodaá do eposu nic wáasnego. Jako poeta nie chciaá wspóázawodniczyü z laulajami – bardami z przeszáoĞci.
Bolesáaw Mrozewicz 278
SpoĞród licznych wersji kaĪdego epizodu wybieraá zawsze tĊ najobszerniejszą i staraá siĊ zachowaü styl tych laulajów, którzy sami czĊĞü swoich pieĞni áączyli w wiĊksze cykle.
Swej epicznej kompilacji Lönnrot nadaá nie bardzo zrozumiaáy etymologicznie tytuá "Kalevala" – nazwy kraju, w którym Īyją potomkowie nie znanego bliĪej Kalevy. Od tego zmyĞlonego przodka pochodzą trzej bohaterowie, o których opowiada epos.
W 1835 r. Snellman krytycznie odniósá siĊ do Kalevali, gdyĪ jego zdaniem niezbyt dokáadnie oddawaáa ducha koncepcji Hegla dotyczącej rozwoju narodu – powtórzyá ją w latach 1845/6, gdy Robert Tengström, máody filozof (1823-47) – zagorzaáy heglista – skrytykowaá KalevalĊ Lönnrota za to, Īe nie daje wystarczająco
dokáadnego opisu Īycia prastarych bohaterów w okresie ich pierwotnego, swobodnego Īycia w pojedynkĊ. Lönnrot niezbyt wyraĨnie ukazaá rozwój Finów przez róĪne etapy, począwszy od rodziny i spoáeczeĔstwa w kierunku jednoĞci narodowej, a i w ostatniej czĊĞci eposu nie ukazaá dokáadnie istoty ducha narodowego, który winien ksztaátowaü podstawy nowej narodowej toĪsamoĞci (Kaukonen, Lönnrot ja Kalveala, 87-112;
Karkama).
W nowej wersji Kalevali Lönnrot uwzglĊdniá krytyczny gáos Roberta Tengströma. Wpáyw Hegla widoczny jest w strukturze eposu – 5 pierwszych run (wczesne losy ludu Kaleva) zachowuje charakter kroniki, natomiast 6 dalszych epizodów ma charakter bardziej dramatyczny i zawiera pytania dotyczące dobra i záa, np. historia Kullervo. Obraz Īycia pierwotnego, prastarego ludu Kalevali porównaü moĪna do záotego wieku – idealizacja spoáeczeĔstwa (rola kobiety jako Īony, matki, córki itd.) dokonywana jest przez Lönnrota w swobodny sposób. W odniesieniu do mĊĪczyzn ukazuje wiele dziaáaĔ podejmowanych razem dla dobra ogóáu – wspólne prace domowe, w gospodarstwie, w polu, polowanie, leczenie rytualne. Wszystkie te elementy miaáy na celu stworzenie wizerunku przeznaczonego na potrzeby nowych czasów: staroĪytne spoáeczeĔstwo Ğwiadome swej toĪsamoĞci i Īyjące w uporządkowany sposób zgodnie z logicznie powiązanym i dystyngowanym systemem przekonaĔ (wierzeĔ).
W ostatecznej wersji Kalevala skáada siĊ z 50 run, tzn. pieĞni, o objĊtoĞci 24 000 wersetów. NajwaĪniejszymi poetyckimi elementami eposu są paralelizm, aliteracja oraz metrum.
Paralelizm w eposie to paralelizmem wersetów; wyraĨna jest zgodnoĞü dwóch lub wiĊcej wersetów pod wzglĊdem treĞciowym i formalnym. Jest to najwaĪniejszy i najbardziej charakterystyczny Ğrodek stylistyczny fiĔsko-karelskiej poezji ludowej i Kalevali. Widoczny juĪ w pierwszych wersetach eposu: BądĨ gnany ochotą / pchany twoim zmysáem.
Werset ten nadaje opisowi kolorytu i bogactwa, które wraz z licznymi synonimami i zbliĪonymi do nich sáowami i wyraĪeniami wywodzącymi siĊ z ludowego jĊzyka fiĔskiego nie zawsze mogą byü w peáni oddane w táumaczeniach na jĊzyki obce.
Aliteracja odgrywa duĪą rolĊ w fiĔsko-karelskiej poezji ludowej i w Kalevali. Zazwyczaj dwa lub niekiedy trzy sáowa w jednym wersecie rozpoczynają siĊ na taką samą literĊ (spóá- lub samogáoskĊ). Nierzadko samogáoski nastĊpujące po spóágáoskach
FiĔski epos narodowy Kalewala ... 279
są takie same: np. Virsiä virittämiä; Jouhakaisen jousen tiestä; Tylko nieliczne wersety nie posiadają aliteracji. Aliteracja jest bardzo czĊsto waĪna ze wzglĊdu na dobór sáów, szczególnie przymiotników; ale takĪe i czasowników.
Metrum W jĊzyku fiĔskim kaĪde sáowo akcentowane jest na pierwszej sylabie, np. Hélsinki. FiĔsko-karelskie runa prezentowane są jako Ğpiew, i to wáaĞnie w trakcie Ğpiewu najwyraĨniej uwidacznia siĊ metrum fiĔskiej pieĞni ludowej czy Kalevali. Metrum eposu to trocheiczny oĞmiosylabowiec (x’ x x’ x x’ x x’ x) – trochej o czterech stopach, np. Siitä vanha Väinämöinen (Na to stary Väinämöinen). W táumaczeniu (np. niemieckim) regularne wystĊpowanie sylaby akcentowanej i nieakcentowanej moĪe sprawiü wraĪenie prostoty, na dáuĪszą metĊ monotonii. FiĔskie metrum Kalevali nie jest jednakĪe monotonne, poniewaĪ wytwarza ono napiĊcie pomiĊdzy wersem normalnym i akcentowanym: pierwsza krótka (a wiĊc w normalnym jĊzyku akcentowana) sylaba musi w wersecie znajdowaü siĊ w pozycji nieakcentowanej. Lyökämme käsi kätehen.
(Uderzajmy dáonią w dáoĔ) ... Iski tulta ilman ukko (SpuĞciá ogieĔ bóg przestworzy).
Budowa eposu jest symetryczna. Z grubsza moĪna wyróĪniü w nim 7 rozdziaáów oraz epilog. Jest w nim kilka luĨnych fragmentów: są to runa o Lemminkäinenie oraz o
Kullervo umieszczone wĞród innych run. Temat Sampo powtarza siĊ dwukrotnie, podobnie budowa kantele i gry na tym instrumencie.
Kalevala moĪe byü podzielona na 12 epizodów:
1. Prolog. Narodziny bohatera Väinämöinena, stworzenie kosmosu i póĨniej ziemi (1835 1 runo, 1849, 1-2)
2. Zabiegi Väinämöinena w celu zdobycia Īony – tu: córki wáadczyni Pohjola i koniecznoĞü jako okupu za ĪonĊ zbudowania Sampo przynoszącego dobrobyt; kowal Ilmarinen buduje sampo, lud Pohjoli zatrzymuje go, ale nie chce wydaü narzeczonej Väinämöinenowi; (1849, 3-10);
3. Lemminkäinen, chociaĪ Īonaty, ubiega siĊ o rĊkĊ córki Pohjola, odrzucony (1849, 11-15);
4, Väinämöinen i Ilmarinen wspóázawodniczą o rĊkĊ córki Pohjola dokonując róĪnych magicznych czynów. Wybrany zostaje w koĔcu Ilmarinen (1849, 16-19); 5. Wesele Ilmarinena z córką Pohjoli (1849, 20-25);
6. Ceremonia weselna przerwana powrotem Lemminkäinena, który prowokuje pojedynek z gospodarzem (1849, 26-30);
7. Historia Kullervo – o nadludzkiej sile, syn ze znacznej rodziny Kalervo, skáóconej z rodem Untamo (wszyscy Kalervo rzekomo giną) – jako sierota sáuĪy u Ilmarina, powoduje z zemsty Ğmierü záoĞliwej gospodyni – córki Pohjoli (kamieĔ w chlebie); uwodzi wáasną siostrĊ (nieĞwiadomie) i w koĔcu popeánia samobójstwo (1849, 31-36);
8. Ilmarinen wykuwa nową ĪonĊ ze záota, jest niezadowolony, nie moĪe jej oĪywiü, ubiega siĊ o siostrĊ Īony w Pohjola – odrzucony (1849, 37-8);
9. Bohaterowie ludu Kaleva Īeglują na Póánoc, by ukraĞü sampo. Ze szczĊki záowionego szczupaka Väinämöinen robi Kantele. Nikt inny nie potrafi na nim graü, a V. swoją grą zaczarowuje caáą naturĊ – usypia teĪ mieszkaĔców Pohjoli,
Bolesáaw Mrozewicz 280
zabierają sampo i uciekają. PogoĔ i walka – sampo rozpada siĊ wówczas na kawaáki i wpada do morza. Zniszczeniu ulega teĪ kantele. CzĊĞü spoczywa na dnie, czĊĞü wyrzucona na brzeg, by przynosiü Finom bogactwo. (1849, 39-43); 10 Väinämöinen buduje nowe kantele z brzozy i znów zaczarowuje swoją grą
przyrodĊ. (1849, 44);
11. Louhi – pani Pohjola – w zemĞcie zsyáa choroby na lud Kalevali, ale V. leczy je.
Louhi kradnie sáoĔce i ksiĊĪyc oraz ogieĔ. Ukko, najwyĪszy bóg, krzesze iskrĊ by stworzyü nowe sáoĔce i ksiĊĪyc, ryba poáyka iskrĊ. Väinämöinen i Ilmarinen áowią rybĊ i ogieĔ znów sáuĪy ludziom (1849, 45-49);
12. Dziewica Marjatta zachodzi w ciąĪĊ za sprawą borówki. Rodzi w lesie cháopca.
Väinämöinen skazuje cháopca na Ğmierü, lecz niemowlĊ przemawia w swojej obronie. Chrzest cháopca, który ogáoszony zostaje królem Karelii, Väinämöinen opuszcza lud Kalevali zostawiając mu kantele i pieĞni, obiecuje powrót, jeĞli lud bĊdzie go znowu potrzebowaá. Epilog (1849, 50).
Centralnym tematem Kalevali jest walka miĊdzy Kalevalą i Pohjolą: jest to walka miĊdzy Ğwiatáem i ciemnoĞcią, miĊdzy dobrymi i záymi mocami. ZwyciĊĪa w niej ostatecznie lud Kalevali. Podobnie jak fiĔska poezja ludowa Kalevala zawiera wspaniaáe opisy pracy, ĞwiĊtowania i radoĞci, cierpieĔ i obaw, opisy sposobu myĞlenia cháopów fiĔskich, którzy w odlegáych zakątkach leĞnych i wĞród licznych jezior byli równoczeĞnie rybakami, myĞliwymi, budowniczymi áodzi i kowalami. Epos pomimo czarów, zaklĊü i bogów osadzony jest mocno w realiach Īycia fiĔskiego. W centrum eposu znajduje siĊ nie walka, lecz znojne Īycie czáowieka i PRACA, która odgrywa w nim pierwszoplanową rolĊ – w 2 runo mamy np. wspaniaáy opis siewu jĊczmienia (karczowania lasu, przygotowywania roli pod zasiew itp.), w 9 pozyskiwania z bagna i wykuwania Īelaza, w 20 warzenie piwa, wypĊdzania wiosną bydáa na leĞną polanĊ, w 46 polowania na niedĨwiedzia. Akcja eposu rozgrywa siĊ w Ğrodowisku rybaków-myĞliwych-cháopów – nie wĞród feudalnych panów. Praca w Ğwiecie cháopów powiązana byáa ĞciĞle z magią – wypowiadano czarodziejskie sáowa, formuáy, by zapewniü sobie i zwierzĊtom ochronĊ i pomyĞlnoĞü. Ubicie niedĨwiedzia koĔczy siĊ stypą – rytualnym ĞwiĊtem (poáączenie realizmu z magią).
Niewielką rolĊ w tym Ğwiecie odgrywają wyprawy wojenne i odgáosy walki – w eposie tylko Lemminkäinen ma ochotĊ na takie przygody. Jest to postrzegane jako coĞ negatywnego (runo 11 – upomnienie narzeczonej i 26 – matki).
Wydanie Kalevali stworzyáo podwaliny pod rozwój nowoczesnego jĊzyka i nowoczesnej kultury fiĔskiej. Znaczenie eposu jest w tej dziedzinie olbrzymie i nie da siĊ zamknąü w kilku zdaniach czy nawet wiĊkszych pracach naukowych. FiĔskie krĊgi narodowe – inteligencja oraz powoli rozwijające siĊ mieszczaĔstwo – otrzymaáy dziĊki niemu historyczną ĞwiadomoĞü potrzebną do tworzenia narodu, ĞwiadomoĞü wáasnej, samoistnej kultury, swoją wáasną fiĔską narodową toĪsamoĞü.
Po ukazaniu siĊ Kalevali powstawaü zaczĊáa w nastĊpnych dziesiĊcioleciach fiĔska literatura, malarstwo, rzeĨba, architektura (Saarinen, Gesellius, Lindgren –
Hvitträsk) oraz nauka. Aleksis Kivi napisaá w 1859 r. jako pierwszy dramat Kullervo. W
FiĔski epos narodowy Kalewala ... 281
liryce fiĔskiej epos swą tematyką i Ğrodkami poetyckimi bardzo mocno oddziaáywaá na twórczoĞü Eino Leino. Motywy Kalevali obecne są w twórczoĞci fiĔskich pisarzy w XX wieku (np. J.Lehtonen, J.Linnakoski, P.Haavikko, V.Meri). Podobnie w twórczoĞci kompozytora J.Sibeliusa (symfonia ‘Kullervo’, suita Lemminkäinen), malarza Akseli Gallen-Kallela (wielkie obrazy ‘Matka Lemminkäinena’, ‘PrzekleĔstwo Kullervo’, w
1922 r. ilustracje do Kalevali).
Kalevala obecna jest takĪe w sztuce wspóáczesnej. W latach 90-tych wystawiana byáa wielokrotnie w FiĔskim Teatrze Narodowym, w operze (w 1992 r. prapremiera opery Kullervo Aulisa Sallinena – Los Angeles). Wspóáczesny kompozytor fiĔski Einojuhani Rautavaara napisaá utwór ‘Porwanie Sampo’ – baĞniową wersjĊ wydarzeĔ w eposie. Kalevala to nieskoĔczona iloĞü interpretacji – stąd i dzisiaj jej wielka ĪywotnoĞü.
W nauce fiĔskiej badania nad Kalevalą prowadzone od ponad 100 lat doprowadziáy do powstania sáynnej ‘fiĔskiej szkoáy folklorystycznej’. Po roku 1985 (150 rocznica wydania) wzrosáo ponownie zainteresowanie Ğwiata nauki – punkt ciĊĪkoĞci skierowany zostaá na relacjĊ miĊdzy Kalevalą a Kanteletar oraz poezją pisaną w metrum Kalevali. OĪywiáo siĊ zainteresowanie zagadnieniami przyrody oraz ĞwiadomoĞci narodowej we wspóáczesnym Ğwiecie. O ile studia nad Kalevalą wiodáy dawniej do poszerzenia wiedzy i rozumienia tradycji ustnej, to obecnie niektórzy badacze zaczynają stawiaü pytania dotyczące "procesu (powstawania) Kalevali", który moĪe nam pomóc zrozumieü lepiej funkcje mitu i epiki we wspóáczesnej toĪsamoĞci kulturowej.
