Praca oryginalna Original paper
Klasycznie zidentyfikowano cztery rodzaje neurogle-ju: oligodendrocyty, astrocyty, mikroglej i ependymo-cyty w orodkowym uk³adzie nerwowym (oun) u ssa-ków (22). Glej liczebnie przewy¿sza neurony i stanowi u cz³owieka ok. 90%, a u gryzoni ok. 65% wszystkich komórek mózgowia. Obliczono, ¿e w korze mózgowej 26-letniego cz³owieka wystêpuje ok. 39 bilionów ko-mórek neuroglejowych (17). Oligodendrocyty zwane oligodendroglejem lub sk¹poglejem stanowi¹ ok. 35% ca³kowitej populacji neurogleju w korze wzrokowej u m³odych ma³p. Zlokalizowane s¹ w bia³ej i szarej substancji mózgowia oraz rdzenia krêgowego (21). Ko-mórki te wystêpuj¹ w pobli¿u neuronów, naczyñ krwio-nonych i uk³adaj¹ siê przy w³óknach nerwowych. Mor-fologiê oligodendrogleju najlepiej poznano w dobrze zmielinizowanych obszarach mózgowia u m³odych osobników. W ultracienkich skrawkach przedstawiono szerokie spektrum gêstoci elektronowej cytoplazmy i scharakteryzowano trzy typy oligodendrocytów: o jas-nej, redniej i ciemnej cytoplazmie. Elektronowa gês-toæ wi¹¿e siê z wiekiem oraz aktywnoci¹ metabolicz-n¹ tych komórek, która jest cile skorelowana z
in-tensywn¹ mielinizacj¹ w³ókien nerwowych. Najwiêcej jasnych oligodendrocytów obserwowano u m³odych zwierz¹t. Wspólnymi cechami trzech typów oligoden-drogleju s¹ nieliczne, krótkie wypustki odchodz¹ce od cia³a komórkowego, w którym centralnie po³o¿one jest okr¹g³e lub owalne j¹dro komórkowe. W cytoplazmie zawarte s¹ typowe organella komórkowe (14, 15, 32). G³ówn¹ funkcj¹ m³odych oligodendrocytów jest mieli-nizacja w³óknach nerwowych. Glej ten stanowi ruszto-wanie dla neuronów, kontroluje homeostazê wodno--elektrolitow¹ w mózgowiu, gromadzi ¿elazo oraz za-wiera ferrytynê i transferynê (3, 32).
W badaniach morfologicznych ma³o uwagi powiê-cono oligodendrocytom po zakoñczonej mielinizacji, szczególnie w oun doros³ych i starzej¹cych siê osobni-ków. W j¹drach podstawnych (nuclei basales) i pniu mózgowia 20-letnich psów nie wykazano zmian zwy-rodnieniowych w oligodendrogleju i mikrogleju. Przed-stawiono jedynie astroglejozê przejawiaj¹c¹ siê nagro-madzeniem glejowego w³ókienkowego kwanego bia³-ka (glial fibrillary acidic protein-GFAP) (4). W j¹drze nadwzrokowym u starzej¹cych siê szczurów opisano
Ultrastrukturalne zmiany w oligodendrocytach
istoty szarej rodkowej u starych szczurów
AGATA WAWRZYNIAK-GACEK, JADWIGA JAWORSKA-ADAMU
Zak³ad Histologii i Embriologii Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UP, ul. Akademicka 12, 20-033 Lublin
Wawrzyniak-Gacek A., Jaworska-Adamu J.
Ultrastructural changes in the oligodendrocytes in the central gray matter of the old rats
Summary
The structure and functions of the oligodendrocytes in different areas of the brain in the normal process of aging in mammals is poorly known. The purpose of this study was to investigate three types of oligodendro-cytes, their ultrastructure as well as morphology of myelin sheaths of nerve fibers in the central gray matter (substantia grisea centralis-SGC). The study was conducted on adult rats, 25-week-old and140-week-old rats. The animals were perfused with fixative through the left ventricle and the midbrain containing SGC were collected. Ultrathin sections were observed and photographed in an electron microscope. In both tested age groups oligodendrocytes were usually arranged in pairs. In adult rats, the SGC survey revealed a clear advantage and medium oligodenrocytów, and, rarely, dark cells with normal ultrastructure. In old rats, oligodendrocytes were dominated by medium and dark cytoplasm and less commonly with clear cells. The cytoplasm of the few bright and medium oligodendrocytes expressed the morphological changes manifested by the presence of varying electron densities and size of inclusions and the insulation of nerve fibers were also changed. The presence of the few bright oligodendrocytes in the SGC in old rats suggests that a few of their young forms of progenitor cells may arise, as in other areas of the brain normally aging in mammals. These new cells may participate in remielinization nerve fibers affecting the proper connections SGC with other brain areas.
behawioralnych, pe³ni¹c wiele funkcji np.: w procesach zapamiêtywania, reakcjach emocjonalnych i obronnych, w hamowaniu odczuwania bólu oraz w zachowaniu p³ciowym. Obszar ten jest po³¹czony drogami wstêpu-j¹cymi i zstêpuwstêpu-j¹cymi, utworzonymi przez zmielini-zowane w³ókna nerwowe, z wieloma orodkami móz-gowia, tj.: z kor¹ mózgu, ze wzgórzem, podwzgórzem, z obszarami przodomózgowia, z j¹drami pnia mózgu i rdzeniem krêgowym. W ten sposób wp³ywa ona na prawid³owe funkcjonowanie tych orodków nerwo-wych. W SGC lokalizuj¹ siê nie tylko neurony, ale tak¿e komórki glejowe oligodendrocyty, astrocyty i mi-kroglej oraz liczne w³ókna nerwowe (5, 30). W SGC dotychczas nie przeledzono morfologicznych zmian oligodendrocytów zwi¹zanych z procesami starzenia siê zwierz¹t, ponadto nie badano typów oligodendrocytów wystêpuj¹cych u starzej¹cych siê osobników, dlatego za cel niniejszej pracy wyznaczono przeledzenie obec-noci trzech typów oligodendrocytów, ich zmian ultra-strukturalnych, morfologii w³ókien nerwowych w SGC u starych osobników i porównanie z doros³ymi samca-mi szczurów. Uzyskane wyniki badañ w³asnych prze-dyskutowano z podobnymi pochodz¹cymi od innych gatunków ssaków.
Materia³ i metody
Badania przeprowadzono na 10 samcach szczurów Wistar w dwóch grupach wiekowych. Grupê pierwsz¹ stanowi³o 5 zwierz¹t 25-tygodniowych, a drug¹ 140-tygodniowe szczury. Badania na zwierzêtach zosta³y przeprowadzone na podstawie uzyskanej zgody II Lokalnej Komisji Etycz-nej do Spraw Dowiadczeñ na Zwierzêtach w Lublinie uchwa³a nr 6/2011 z dnia 15 lutego 2011 r.
Zwierzêta w g³êbokiej narkozie przy u¿yciu 10% keta-miny (100 mg/kg m.c.) perfundowano przez lew¹ komorê serca najpierw 50 ml 0,9% roztworu NaCl w temperaturze 37°C. Perfuzjê kontynuowano 250 ml 1% aldehydu gluta-rowego i 1% paraformaldehydu w 0,1 M buforze fosfora-nowym o pH 7,4, a¿ do ustania funkcji ¿yciowych. Nastêp-nie otwierano mózgowioczaszki, wyjmowano mózgowia, wycinano fragmenty ródmózgowia zawieraj¹ce istotê szar¹ rodkow¹ (substantia grisea centralis SGC). Materia³ utrwalano w 2,5% roztworze aldehydu glutarowego w 0,1 M buforze fosforanowym o pH 7,4 i dotrwalano w 2%
roz-mi lub w grupach oligodendrocyty. Komórki te lokali-zowa³y siê w pobli¿u naczyñ krwiononych, w³ókien nerwowych, neuronów i astrocytów. W obu grupach wiekowych wykazano jasne, rednie i ciemne oligoden-drocyty.
U 25-tygodniowych doros³ych osobników przewa-¿a³y oligodendrocyty jasne i rednie, rzadko spotykano komórki o ciemnej cytoplazmie. Najczêciej przylega-³y do siebie jasne i rednie oligodendrocyty, a rzadziej dwie komórki o redniej cytoplazmie. Jasne i rednie oligodendrocyty otoczone by³y przez zmielinizowane w³ókna nerwowe. Pierwsze z nich czêsto przylega³y do naczyñ krwiononych w³osowatych. W komórkach owalnego kszta³tu obserwowano jasne, owalne lub okr¹-g³e j¹dro komórkowe po³o¿one w rodkowej czêci cytoplazmy. Chromatyna j¹drowa najczêciej tworzy³a skupiska przy otoczce j¹drowej, zw³aszcza w oligoden-drocytach o redniej gêstoci cytoplazmy. Oba typy komórek zawiera³y dobrze rozwiniêt¹ siateczkê rod-plazmatyczn¹ szorstk¹ rozmieszczon¹ wokó³ j¹dra komórkowego, a tak¿e liczne i du¿e mitochondria. W³ókna nerwowe otacza³a os³onka mielinowa o prawi-d³owej morfologii (ryc. 1, 2, 3).
Ryc. 1. Elektronogram dwóch przylegaj¹cych do siebie oligodendrocytów o jasnej (Ol) i redniej (Om) cytoplazmie w pobli¿u licznych w³ókien nerwowych (wl) z istoty szarej rodkowej 25-tygodniowego szczura. Du¿e, owalne jadra komórkowe (j), du¿e mitochondria (m) oraz siateczka ród-plazmatyczna szorstka (er). Pow. ok. 10 000 ×
U starych, 140-tygodniowych samców szczurów w istocie szarej rodkowej dominowa³y oligodendro-cyty o redniej i ciemniej cytoplazmie, natomiast mniej liczne by³y komórki jasne. Najczêciej przylega³y do siebie po dwie komórki o jasnej i ciemnej oraz o red-niej i ciemnej cytoplazmie. Najwiêksze ultrastruktural-ne zmiany wykazywa³y oligodendrocyty jasultrastruktural-ne i red-nie. G³ównie oligodendrocyty o redniej gêstoci cyto-plazmy przylega³y do ciany naczyñ krwiononych w³o-sowatych. Jedynie oligodenrocyty jasne cechowa³y siê obrzmieniem cytoplazmy, zmniejszon¹ iloci¹ niewy-ranych cystern siateczki ródplazmatycznej szorstkiej oraz obecnoci¹ ró¿nej wielkoci wakuol. Prawid³ow¹
morfologi¹ cechowa³y siê mitochondria. W cytoplazmie niektórych oligodendrocytów jasnych i rednich obec-ne by³y ró¿obec-nej gêstoci elektronowej i wielkoci inklu-zje lokalizuj¹ce siê w pobli¿u j¹dra. Obserwowano niewyrane cytoplazmatyczne organelle komórkowe. Ciemne oligodendrocyty bardzo rzadko zawiera³y ma³e inkluzje i ze wzglêdu na ciemn¹ cytoplazmê organelle komórkowe by³y s³abo widoczne. W wiêkszoci komó-rek glejowych du¿e i owalne j¹dra lokalizowa³y siê w rodku, a chromatyna gromadzi³a siê w pobli¿u otocz-ki j¹drowej. Os³onotocz-ki mielinowe przylegaj¹ce do trzech typów oligodendrocytów wykazywa³y niewyran¹, a czasami nieci¹g³¹ budowê (ryc. 4, 5, 6, 7).
Ryc. 2. Elektronogram dwóch przylegaj¹cych do siebie oligodendrocytów o redniej cytoplazmie (Om) z istoty szarej rodkowej 25-tygodniowego szczura. Du¿e owalne i okr¹g³e j¹dra (j) ze skupiskami chromatyny (ch) przy otoczce j¹dro-wej, mitochondria (m) i siateczka ródplazmatyczna szorst-ka (er). Pow. ok. 10 000 ×
Ryc. 3. Elektronogram jasnego oligodendrocytu (Ol) przy naczyniu krwiononym (n) z istoty szarej rodkowej 25-ty-godniowego szczura. W cytoplazmie du¿e mitochondria (m) i dobrze rozwiniêta siateczka ródplazmatyczna szorstka (er). Pow. ok. 10 000 ×
Ryc. 4. Elektronogram oligodendrocytu o redniej cytoplaz-mie (Om) przylegaj¹cy do ciany naczynia krwiononego (n) i w³ókien nerwowych (wl) z istoty szarej rodkowej 140-ty-godniowego szczura. W owalnym j¹drze (j) skupiska chro-matyny (ch) przy otoczce j¹drowej. W pobli¿u j¹dra liczne, o ró¿nej wielkoci i gêstoci elektronowej inkluzje (i). W cy-toplazmie s³abo widoczne organele komórkowe. Os³onka mielinowa (¯) w³ókien nerwowych (wl) o zatartej budowie. Pow. ok. 10 000 ×
Ryc. 5. Elektronogram oligodendrocytu o jasnej cytoplazmie (Ol) z istoty szarej rodkowej 140-tygodniowego szczura. W owalnym j¹drze (j) nagromadzona chromatyna j¹drowa (ch) w pobli¿u otoczki j¹drowej. W obrzmia³ej cytoplazmie (c) zmniejszona iloæ cystern siateczki ródplazmatycznej szorstkiej (er), inkluzje o ró¿nej elektronowo gêstej zawar-toci (i), mitochondria (m), liczne wakuole (v). W³ókna ner-wowe (wl) o zatartej i czasami nieci¹g³ej os³once mielinowej (¯). Pow. ok. 10 000 ×
Wiele badañ powiêcono oligodendrocytom i w³ók-nom nerwowym pochodz¹cym z kory mózgowej nor-malnie starzej¹cych siê ma³p rezus i nieliczne obser-wacje prowadzono u ludzi, gryzoni i psów. Na tej pod-stawie stwierdzono, ¿e szczególnie u ma³p spadaj¹ zdolnoci poznawcze (2, 4, 8, 10, 19-25). U ma³p w rednim wieku, tj. 12-letnich i u starych, 25-35-let-nich, oligodendrocyty uk³adaj¹ siê parami, w grupy lub rzêdy, podobnie jak wykaza³y badania w³asne w SGC u 25-tygodniowych i 140-tygodniowych szczurów. Na-tomiast oligodendrocyty w korze mózgowej m³odszych, 4-10-letnich ma³p rezus rozrzucone by³y pojedynczo. Wskazuje to na pewn¹ korelacjê miêdzy u³o¿eniem ko-mórek, a wiekiem zwierz¹t (19, 24). Badania w mikro-skopie elektronowym w korze mózgowej starych szczu-rów i ma³p ujawni³y, ¿e niektóre cia³a i wypustki oligo-dendrocytów s¹ obrzmia³e i zawieraj¹ nieregularnych kszta³tów inkluzje o ró¿nej elektronowej gêstoci i wiel-koci. Materia³ inkluzji nie mo¿e pochodziæ z fago-cytozy, poniewa¿ oligodendrocyty nie wyra¿aj¹ tych zdolnoci. Sugeruje siê, ¿e ten glej syntetyzuje sk³adni-ki os³onek mielinowych, które s¹ odnawiane w czasie normalnego starzenia siê oun (24). Niektórzy autorzy przypuszczaj¹, ¿e obecnoæ inkluzji w oligodnedrocy-tach wskazuje na proces apoptozy prowadz¹cy do mier-ci tych komórek (7). Zmiany te s¹ podobne do tych wy-kazanych w badaniach w³asnych w SGC u starych szczurów (19, 21, 25, 29).
W korze mózgowej 35-letnich ma³p odnotowano ok. 50% wzrost liczby oligodendrocytów w porówna-niu z m³odymi osobnikami i stwierdzono, ¿e proces ten rozpoczyna siê ju¿ w rednim wieku. Wzrost liczby tych
komórek we wszystkich warstwach kory mózgowej wskazuje na remielinizacjê w³ókien nerwowych. W ba-daniach tych nie wykazano jednak zwiêkszenia liczby astrocytów lub komórek mikrogleju (24). Uwa¿a siê, ¿e nowe oligodendrocyty w starym mózgowiu s¹ nie-zbêdne do procesu remielinizacji w³ókien nerwowych (23). Ujawnione w badaniach w³asnych w SGC, nie-liczne jasne komórki s¹ najprawdopodobniej nowo pow-sta³ymi, m³odymi formami oligodendrocytów. S¹dzi siê, ¿e te nowe oligodendrocyty wytwarzane s¹ z oligoden-droglejowych komórek prekursorowych zwanych ko-mórkami NG2, które zawieraj¹ proteoglikan siarczan chondroityny (31). Wykazano, ¿e ok. 5% wszystkich komórek neuroglejowych stanowi¹ wyra¿aj¹ce ekspre-sjê NG2 komórki prekursorowe w ca³ym mózgowiu (11). Opisano tak¿e, ¿e w czasie normalnego starzenia siê wzrasta liczba oligodendrocytów i mikrogleju, ale nie astrocytów w nerwie wzrokowym u gryzoni i na-czelnych (6, 8, 10, 13, 27). W innych badaniach nie wykazano wzrostu ca³kowitej liczby wszystkich rodza-jów neurogleju w spoidle przednim u starzej¹cych siê ma³p (26). Liczba oligodendrocytów pochodz¹cych z kory ciemieniowej od 32-36-miesiêcznych szczurów Wistar nie ulega³a zmianom w porównaniu z 3-4-mie-siêcznymi zwierzêtami, ale w cytoplazmie niektórych komórek obecne by³y inkluzje, jednak¿e wykazano zwiêkszenie iloci astrocytów (18).
Zmianom morfologicznym w oligodendrocytach to-warzysz¹ zmiany zwyrodnieniowe w os³onkach mieli-nowych, a nawet we w³óknach nerwowych wraz z wie-kiem, co przedstawiono w skrawkach kory wzroko-wej i kojarzeniowzroko-wej cz³owieka (12, 17). Podobnie jak
Ryc. 7. Elektronogram dwóch przylegaj¹cych do siebie oligo-dendrocytów o jasnej (Ol) i ciemnej (Od) cytoplazmie w po-bli¿u w³ókien nerwowych (wl) z istoty szarej rodkowej 140-tygodniowego szczura. Owalne j¹dra komórkowe (j) ze skupiskami chromatyny przy otoczce j¹drowej (ch). W oli-godendrocycie jasnym ma³e wakuole i du¿a wakuola (v), mitochondria (m). Inkluzje w pobli¿u j¹dra ciemnego oligo-dendroctytu (i). Pow. ok. 10 000 ×
Ryc. 6. Elektronogram dwóch przylegaj¹cych do siebie oligo-dendrocytów o redniej (Om) i ciemnej (Od) cytoplazmie w pobli¿u w³ókien nerwowych (wl) z istoty szarej rodkowej 140-tygodniowego szczura. Du¿e, owalne j¹dra komórkowe (j) ze skupiskami chromatyny (ch) przy otoczce j¹drowej. W cytoplazmie niewyrane organele komórkowe. W oligo-dendrocycie ciemnym cysterny aparatu Golgiego o pra-wid³owej strukturze (G). Przylegaj¹ce do oligodendrocytu ciemnego w³ókna nerwowe (wl) o zatartej budowie i czasami nieci¹g³ej os³once mielinowej (¯). Pow. ok. 10 000 ×
w badaniach w³asnych obserwowano czêciow¹ utratê niektórych os³onek mielinowych, co t³umaczone jest ograniczon¹, niew³aciw¹ dostêpnoci¹ utrwalacza w czasie perfuzji zwierz¹t lub te¿ zmianami wiekowy-mi (9).
Zaobserwowane zmiany w oligodendrocytach i os³on-kach mielinowych w SGC wskazuj¹ na mo¿liwoæ za-burzeñ przewodnictwa dochodz¹cych i wychodz¹cych impulsów nerwowych.
Nieliczne oligodendrocyty w SGC w dwóch bada-nych grupach wiekowych szczurów wyra¿aj¹ podobne zmiany morfologiczne jak w normalnej korze móz-gowej ma³p w rednim wieku i starych. Wyniki badañ innych autorów (9, 19-21, 24) wskazuj¹, ¿e zarówno os³onki mielinowe w³ókien nerwowych, jak i oligoden-drocyty nie wykazuj¹ g³êbokich zmian. Zwyrodnienie mieliny mo¿e wp³ywaæ na szybkoæ przewodzenia im-pulsów nerwowych i przekazywanie informacji z SGC do innych obszarów oun. Pojawianie siê nowych, m³o-dych jasnych oligodendrocytów w starym mózgowiu przypuszczalnie s³u¿y do remielinizacji w³ókien, wp³y-waj¹c na polepszenie przekanictwa neuronalnego (19, 20, 23, 24, 27). SGC integruje, kontroluje i moduluje ró¿ne biologiczne funkcje wielu obszarów oun. Do jej podstawowych funkcji nale¿¹: zachowanie obronne ce-chuj¹ce siê niepokojem, agresj¹, atakiem i znierucho-mieniem zwierzêcia oraz odbieranie wra¿eñ bólowych. Badany obszar otrzymuje dojcia z wy¿szych oraz ni¿-szych struktur nerwowych, a wypustki neuronów SGC tworz¹ drogi nerwowe unerwiaj¹ce wiele obszarów oun. Sugeruje siê, ¿e SGC zwi¹zana jest z emocjami, dziêki czemu konsoliduje pamiêæ i uczenie siê. Po³¹czona jest w³óknami nerwowymi z podwzgórzem, j¹drami mig-da³owatymi, wzgórzem, kor¹ wzrokow¹ i s³uchow¹ oraz z j¹drami szwu, pnia mózgu i rdzeniem krêgowym (16, 30).
Dalsze badania zmian morfologicznych oligodendro-cytów i os³onek mielinowych w³ókien nerwowych po-winny byæ prowadzone, poniewa¿ s¹ one s³abo pozna-ne w ró¿nych obszarach oun u starzej¹cych siê ssaków.
Pimiennictwo
1.Andres M. A., Calle E., Lafarga M.: Age-induced hypertrophy of astrocytes in rat supraoptic nucleus: a cytological, morphometric, immunocytochemi-cal study. Anat. Rec. 1995, 243, 129-144.
2.Bachevalier J., Landis L. S., Walker L. C., Brickso M., Mishkin M., Price D. L.: Aged monkeys exhibit behavioral deficits indicative of widespread cerebral dysfunction. Neurobiol. Aging 1991, 12, 99-111.
3.Bencovic S. A., Connor J. R.: Ferritin, transferin and iron in selected regions of the adult and aged rat brain. J. Comp. Neurol. 1993, 338, 97-113. 4.Borras D., Ferres I., Pumarola M.: Age-related changes in the brain of the
dog. Vet. Pathol. 1999, 36, 202-211.
5.Buma P., Veening J., Hafmans T., Joosten H., Nieuwenhuys R.: Ultrastruc-ture of periaqueductal grey matter of the rat; an electron microscopical and horeseradish peroxydase study. J. Comp. Neurol. 1992, 319, 519-535. 6.Cavallotti D., Cavallotti C., Pescosolido N., Iannetti G. D., Pacella E.:
A morphometric study of age changes in the rat optic nerve. Ophthalmologica 2001, 215, 366-371.
7.Cerghet M., Skiff R. P., Beisert D., Hang Z., Mullis C., Ghandour M. S.: Proliferation and heath of oligodendrocytes and myelin proteins are
diffe-rentially regulated in male and female rodents. J. Neurosci. 2006, 26, 1439--1447.
8.Diamond M. C., Johnson R. E., Gold M. W.: Changes in neuron number and size and glial number in the young, adult and aging rat medial occipital cortex. Behav. Biol. 1977, 20, 409-418.
9.Feldman M. L., Peters A.: Ballooning of myelin sheaths in normally aged macaques. J. Neurocytol. 1998, 27, 605-614.
10.Hansen L. A., Armstrong D. M., Terry R. D.: An immunohistochemical quantification of fibrous astrocytes in the aging human cerebral cortex. Neurobiol. Aging 1987, 8, 1-6.
11.Levine J. M., Reynolds R., Fawcett J. W.: The oligodendrocyte precursor cell in heath and disease. Trends Neurosci. 2001, 24, 39-47.
12.Lintl P., Braak H.: Loss of intracortical myelinated fibers: a distinctive age-related alteration in the human striate area. Acta Neuropathol. 1983, 61, 178-182.
13.Long J. M., Kalehua A. N., Muth N. J., Calhoun M. E., Jucker M., Henge-mihle J. M., Ingram D. K., Mouton P. R.: Stereological analysis of astrocyte and microglia in aging mouse hippocampus. Neurobiol. Aging 1998, 19, 497-503.
14.Mori S.: Light and electron microscopic features and frequencies of the glial cell present in the cerebral cortex of the rat brain. Arch. Histol. Jpn 1972, 34, 231-244.
15.Mori S. I., Leblond C. P.: Electron microscopic identification of three classes of oligodendrocytes and a preliminary study of their proliferative activity in the corpus callosum of young rats. J. Comp. Neurol. 1970, 139, 1-30. 16.Muton L. J., Klop E.-M., Broman J., Zhang M., Holstege G.: Lateral cervical
neucleus projections to periaqueductal gray matter of cat. J. Comp. Neurol. 2004, 471, 434-445.
17.Pakkenberg B., Pelvig D., Marner L., Bundgaard M. J., Gundersen H. J. G., Nyengaard J. R., Regeur L.: Aging and the human neocortex. Exp. Gerontol. 2003, 38, 95-99.
18.Peinado M. A., Quesada A., Pedrosa J., Torres M. I., Martinem M., Esteban F. J., Del Moral M., Hernandez R., Rodrigo J.: Quantitative and ultrastruc-tural changes in glia and pericytes in the parietal cortex of the aging rat. Microscopy Res. Tech. 1998, 43, 34-42.
19.Peters A.: Age-related changes in oligodendrocytes in monkey cerebral cortex. J. Comp. Neurol. 1996, 371, 153-163.
20.Peters A.: The effect of normal aging on myelinated nerve fibres in monkey central nervous system. Frontier Neuroanat. 2009, 3, 1-10.
21.Peters A., Josephson K., Vincent S. L.: Effects of aging on the neuroglial cells and pericytes within area 17 of the rhesus monkey cerebral cortex. Anat. Rec. 1991, 229, 384-398.
22.Peters A., Sethares C.: A fourth type of neuroglial cell in the adult central nervous system. J. Neurocytol. 2004, 33, 345-357.
23.Peters A., Sethares C.: Is there remyelination during aging of the primate central nervous system? J. Comp. Neurol. 2003, 460, 238-254.
24.Peters A., Sethares C.: Oligodendrocytes, their progenitors and other neuro-glial cells in the aging primate cerebral cortex. Cerebrebral Cortex 2004, 14, 995-1007.
25.Rees S.: A quantitative electron microscope study of the ageing human cere-bral cortex. Acta Neuropathol. 1976, 36, 347-362.
26.Sandell J. H., Peters A.: Disrupted myelin and axon loss in the anterior commissure of the aged rhesus monkey. J. Comp. Neurol. 2003, 466, 14-30. 27.Sandell J. H., Peters A.: Effects of age on nerve fibers in the rhesus monkey
optic nerve. J. Comp. Neurol. 2001, 429, 541-553.
28.Sato T.: A modified method for lead staining of thin sections. Electron Microsc. 1968, 17, 158-159.
29.Vaughan D. W., Peters A.: Neuroglial cells in the cerebral cortex of rats from young aldulthood to old age: an electron microscope study. J. Neurocytol. 1974, 3, 404-433.
30.Vianna D. M. I., Brandão M. I.: Anatomical connections of the periaqueduc-tal gray: specific neural substratem for different kinds of fear. Braz. J. Med. Biol. Res. 2003, 36, 557-566.
31.Watanabe M., Toyama Y., Nishiyama A.: Differentiation of proliferating NG2-positive glial progenitor cells in a remyelinating lesion. J. Neurosci. Res. 2002, 69, 826-836.
32.Wawrzyniak-Gacek A.: Distribution o various types of oligodendrocytes and cellular localisation of iron in the frontal cortex of the adult rat. Folia Morphol. 2002, 61, 115-121.
Adres autora: dr Agata Wawrzyniak-Gacek, ul. Akademicka 12, 20-033 Lublin; e-mail: agata.wawrzyniak@up.lublin.pl
