Świat Idei i Polityki ISSN 1643-8442 DOI: 10.15804/siip201926 2019, tom 18
Christopher Colwill1 (rec.): Wojciech Lewandowski, Od faszystowskiej dysto-pii do anarchistycznej utodysto-pii. Idee poli-tyczne w powieści graficznej V jak Ven-detta Alana Moore’a i Davida Lloyda, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2019, ss. 323.
Od czasów powstania tekstu pisanego, poprzez okres rozwoju sztuki i kultury popularnej, człowiek codziennie jest od-biorcą przekazów . Zarówno pismo, jak i obraz mogą służyć jako narzędzie do wyrażania myśli, odczuć czy też wyobra-żeń o otaczającym nas świecie . Komik-sy oraz powieści graficzne są tego bardzo dobrym przykładem . Alan Moore i Da-vid Lloyd stworzyli powieść różniącą się w znacznym stopniu od popularnych na świecie komiksów, dokonali oni w swoim dziele zestawienia dwóch przeciwstaw-nych ideologii: anarchizmu i faszyzmu . Monografia Wojciecha Lewandowskie-go, doktora nauk humanistycznych w za-kresie nauk o polityce, jest nie tylko do-głębną analizą powieści Moore’a i Lloy-da, lecz także próbą rozpowszechnienia badań nad powieściami graficznymi pod kątem przekazu politycznego .
Praca W . Lewandowskiego podzielona jest na siedem rozdziałów, każdy z nich wyjaśnia inne kwestie . Rozdział pierw-szy można potraktować jako wprowadze-1 Mgr Christopher Colwill, doktorant, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Byd-goszczy, e-mail: ch .colwill@hotmail .com, OR-CID: 0000-0002-3146-3513 .
nie do świata idei, utopii i dystopii . Po-ruszone zostaje także zagadnienie róż-nic pomiędzy powieścią graficzną a ko-miksem . Autor kieruje uwagę czytelni-ka na powiązania pomiędzy kulturą po-pularną i polityką .
W kolejnym rozdziale W . Lewandow-ski dokonuje analizy historycznej ko-miksu brytyjskiego, przybliża kwestię zależności między komiksem i polity-ką oraz przedstawia nowe pole badaw-cze dla nauk politycznych . Powieści gra-ficzne są dość młodym medium, dlate-go też ilość politologicznych prac badaw-czych na polskim rynku wydawniczym, skupiających się na tego rodzaju dzie-łach, jest znikoma . Większość z nich po-chodzi z krajów anglosaskich, gdzie ko-miksy cieszą się największą popularno-ścią . Świadczyć może o tym bogata bi-bliografia anglojęzyczna wykorzystana przez autora .
W rozdziale trzecim zostaje zapre-zentowana treść powieści V jak
Ven-detta . Autor przedstawia nam
sylwet-ki twórców i głównego bohatera, zagłę-bia się w opis powieści, a także wskazu-je na różnice pomiędzy dziełem Moore-’a i Lloyda a ekranizacją filmową . Roz-bieżności tutaj są znaczące: w adapta-cji filmowej wydarzenia rozgrywają się w czasach współczesnych, w dobie wal-ki z terroryzmem . Główny bohater sta-wia sobie za cel walkę z inwigilacją i to-talitaryzmem oraz obronę demokracji . W powieści graficznej przedstawia się to zupełnie inaczej . Fabuła osadzona jest w dystopijnej przyszłości, gdzie dochodzi
Recenzje
467
do starcia pomiędzy ideamipolityczny-mi: anarchizm zwalcza faszyzm . Dla ostatnich czterech rozdziałów po-zwolę sobie dokonać streszczenia łączne-go . Na przedstawienie dwóch omawia-nych ideologii W . Lewandowski poświę-cił dwa osobne rozdziały . Przytacza on w nich zasadnicze założenia, wspomina o głównych myślicielach obu idei oraz w sposób zrozumiały tłumaczy czytelni-kowi, jak zostały one ujęte w powieści . W kolejnych dwóch rozdziałach czytelnik dowie się czym jest bunt, sprzeciw, ter-ror polityczny, dominacja, oraz przeczyta krótką rozprawę autora na temat moral-nych aspektów tyranobójstwa i pozna hi-storię maski, którą przyodziewa główny bohater V jak Vendetta. Omówiona zo-staje także wizja Nowego Wyzwolonego Człowieka . Niech potencjalny czytelnik sam odkryje znaczenie tejże .
Praca W . Lewandowskiego jest nie tylko innowacyjnym ujęciem w bada-niach nad przekazem politycznym, ale także ułatwia nowemu czytelnikowi po-wieści graficznej zrozumienie motywacji autorów dla stworzenia nowatorskiego dzieła . W . Lewandowski w pełni przed-stawia kontekst polityczny, opisuje wy-darzenia, które miały miejsce w Wiel-kiej Brytanii w latach 80 . XX w . Warto w tym miejscu podkreślić, że V jak
Ven-detta powstała w okresie, w którym na
Wyspach Brytyjskich doszło do wielkich przemian gospodarczo-społecznych . Pre-mierem została Margaret Thatcher; nie tylko w Anglii, ale także na świecie, do-minującą rolę zaczęła odgrywać doktry-na neoliberalizmu, zdoktry-nacznie pogorszyła się sytuacja klasy pracującej, co stano-wi bodziec dla licznych strajków i pro-testów społecznych2 . W . Lewandowski,
2 Należy także wspomnieć, że oprócz wy-mienionych kryzysów, w tym samym czasie na sąsiadującej wyspie toczył się konflikt
jako współzałożyciel i sekretarz Grupy Badawczej Brytyjskich Studiów Społecz-no-Politycznych Britannia, wielokrotnie nawiązuje do tych tematów w swojej pra-cy, dowodząc tym samym, że jest nie tyl-ko specjalistą w dziedzinie ideologii po-litycznych, ale także znawcą kultury i współczesnej historii Wielkiej Brytanii .
W publikacji nie brakuje także od-niesień do wydarzeń z przeszłości, które miały miejsce w Europie XX w ., gdy do głosu zaczęły dochodzić poglądy o cha-rakterze totalitarnym i autorytarnym . W . Lewandowski niejednokrotnie stwier-dza, że wypadki te miały bardzo duży wpływ na powstanie przeróżnych komik-sów, zwłaszcza amerykańskich, w któ-rych dobro zawsze zwalcza zło . Jednak tylko Moore i Lloyd stworzyli powieść, która w znacznym stopniu różni się od innych, powołali do życia nowy gatunek superbohatera – odzianego w maskę, kierującego się ideologią polityczną, po-dejmującego różne działania, by wyzwo-lić obywateli Anglii spod faszystowskiej dominacji .
Jedną z niewątpliwych zalet publi-kacji jest sposób, w jaki autor wyjaśnia czytelnikowi ukrytą symbolikę i jej zna-czenia, gdyż symboli w powieści jest wiele . Jednym z głównych jest oczywi-ście maska głównego bohatera o pseu-donimie V, stanowiąca artystyczny szkic twarzy Guy’a Fawkes’a . Znak graficzny V jest z kolei odwróconą literą A, będącą rozpoznawalną sygnaturą anarchistów . Sama nazwa partii faszystowskiej (Nor-sefire) także ma swoje znaczenie i odno-si i odno-się do mitycznych wierzeń nazistów .
Publikacje o ideologiach zawsze wy-magają od autora zachowania pewnego zbrojny o charakterze narodowościowo-reli-gijnym i narodowo-wyzwoleńczym . Mowa tu o trzydziestoletnim konflikcie w Irlandii Pół-nocnej .
Recenzje
468
dystansu, by móc odpowiednio je wyja-śnić . Nie można pozwolić sobie na wy-różnianie czy też okazywanie jedno-kierunkowej sympatii, gdyż nie była-by to wtedy rozprawa o ideach politycz-nych, a jednostronny traktat ideologicz-ny . Chociaż dzieło A . Moore’a uznawa-ne jest za swoisty rodzaj protestu poli-tycznego, W . Lewandowski potrafił za-chować odpowiednią równowagę w swo-im opisie oraz w wyjaśnianiu, zwłasz-cza w dwóch rozdziałach poświęconych anarchizmowi i faszyzmowi . Czytelnik nie znajdzie w monografii ideologiczne-go uwielbienia, a spotka się z naukową analizą i interpretacją dzieła graficz-nego . Dlatego też uważam, że książka ta będzie idealną pozycją dla osób zafa-scynowanych ideologiami politycznymi . Jest ona godna polecenia zarówno dla studentów nauk o polityce, jak i filozofii, socjologii, kulturoznawstwa i wszelkich innych nauk humanistycznych .
W . Lewandowski podsuwa także in-teresujący kierunek w obszarze badań nad polityką . Zaprasza on nie tylko do odkrywania przekazu ukrytego
w powie-ści graficznej V jak Vendetta, ale także do głębszej analizy innych dzieł kultury popularnej pod kątem treści ideologicz-nych . Sama monografia jest bardzo do-brą podstawą do dalszych dyskusji i roz-ważań nad światem ideologii politycz-nych, debat nad utopią i dystopią, roz-ważań nad terroryzmem i terrorem po-litycznym, nad buntem politycznym czy też nad wolnością, równością oraz soli-darnością .
Myślę, że czytelnik sięgający po tę po-zycję znajdzie w niej coś, co niewątpliwie uzna za interesujące i przydatne . W tym miejscu chciałbym także polecić osobom zainteresowanym inne publikacje W . Le-wandowskiego, które mogą posłużyć jako dobre źródło poszerzania wiedzy, a są to:
Wolność i samotność. Myśl społeczno-po-lityczna amerykańskiego transcendenta-lizmu oraz Kto ma się bać? Władza po-lityczna i sprzeciw wobec niej w filmie „V jak Vendetta” .
