80. rocznica urodzin Profesora dr. in¿. Krzysztofa Birkenmajera
— wybitnego geologa, badacza regionów polarnych
Odkrycia pozosta³oœci kopalnych roœlin i zwierz¹t w ró¿nego rodzaju utworach skalnych s¹ czêsto wynikiem szczêœliwego trafu, ale los sprzyja zw³aszcza tym poszu-kuj¹cym, którzy wiedz¹, gdzie, w jakich osadach i jakim rejonie mo¿na je znaleŸæ. Nic zatem dziwnego, ¿e odkryw-cami znalezisk paleontologicznych czêsto bywaj¹ geolo-dzy. To oni penetruj¹ teren i maj¹ najlepsze jego rozpoznanie, badaj¹ ska³y, interesuj¹ siê ich zawartoœci¹ pod k¹tem ewen-tualnych skamienia³oœci przewodnich, zarówno roœlinnych, jak i zwierzêcych, które umo¿liwiaj¹ datowanie utworów skalnych. Zdarza siê, ¿e jedynej informacji w tym zakresie mog¹ dostarczyæ tylko szcz¹tki zwierz¹t b¹dŸ roœlin, zarówno makro-, jak i mikroskopowe. Trzeba umieæ je zobaczyæ, gdy¿ czêsto s¹ s³abo zachowane i ledwo dostrze-galne. W procesie poznawczym dziejów Ziemi wspó³praca geologa i paleobotanika jest nieodzowna. Dziêki niej s¹ mo¿liwe ustalenia dotycz¹ce nie tylko ewolucji œwiata roœlinnego, ale tak¿e stratygrafii osadów geologicznych, rekonstrukcji paleogeograficznych, paleoklimatycznych czy zagadnieñ geologicznych wa¿nych ze wzglêdów gospodarczych.
Profesor Krzysztof Birkenmajer jest jednym z tych polskich geologów, którzy doskonale rozumieli wagê badañ paleobotanicznych, czego rezultatem by³a owocna wspó³praca z polskimi paleobotanikami, trwaj¹ca od ponad pó³ wieku.
Krzysztof Ludwik Birkenmajer urodzi³ siê dnia 6 paŸ-dziernika 1929 roku w Warszawie, w rodzinie profesor-skiej. Matka, Maria Alicja, z domu Jêtkiewicz, ojciec, Józef Antoni, przed II wojn¹ œwiatow¹ jako profesor wyk³ada³ na Uniwersytecie w Wisconsin (USA) literaturê polsk¹, a tu¿ przed wybuchem wojny zosta³ zatrudniony na Katolickim Uniwersytecie w Lublinie. Do szko³y powszechnej K. Bir-kenmajer uczêszcza³ w Warszawie. Po wybuchu II wojny œwiatowej naukê w wy¿szych klasach szko³y powszechnej i gimnazjum kontynuowa³ na tajnych kompletach, najpierw w Warszawie a potem w Krakowie, gdzie zamieszka³ po upadku Powstania Warszawskiego i wysiedleniu ca³ej ro-dziny z Warszawy. Po zakoñczeniu wojny K. Birkenmajer kontynuowa³ naukê w gimnazjum i liceum im. Henryka Sienkiewicza w Krakowie. Egzamin maturalny z³o¿y³ w roku 1947. W tym samym roku rozpocz¹³ studia na Wydzia-le Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Jagielloñ-skiego i po trzech latach, w 1950 roku, uzyska³ stopieñ magistra w zakresie geologii i paleontologii na podstawie pracy Neogen na Podhalu, wykonanej pod kierunkiem prof. Mariana Ksi¹¿kiewicza. Nie by³ to jednak koniec nauki, studia kontynuowa³ na Wydziale Geologicz-no-Poszukiwawczym Akademii Górniczo-Hutniczej w Kra-kowie, uzyskuj¹c w 1954 roku dyplom in¿yniera geologa. W 1957 roku obroni³ na Wydziale Geologii Uniwersytetu Warszawskiego rozprawê doktorsk¹ Stratygrafia i paleo-geografia serii czorsztyñskiej pieniñskiego pasa ska³kowe-go Polski. Promotorem by³ tak¿e prof. dr Marian Ksi¹¿kie-wicz. K. Birkenmajer otrzyma³ wtedy stopieñ kandydata nauk geologicznych, którym na wzór radziecki zast¹piono na kilka lat tytu³ doktora na polskich uczelniach. Dwa lata póŸniej, w 1959 roku, zosta³ mianowany docentem przez Centraln¹ Komisjê ds. Stopni i Tytu³ów Naukowych w Warszawie (habilitacje w tym czasie by³y zniesione).
Jeszcze podczas studiów, w latach 1949–1954, rozpocz¹³ pracê w Katedrze Geologii Uniwersytetu Jagielloñskiego (przeniesionej nastêpnie do Akademii Górniczo-Hutniczej),
pocz¹tkowo jako asystent, póŸniej jako starszy asystent i wyk³adowca. Wyk³ada³ tak¿e w AGH i Pañstwowej Wy¿szej Szkole Pedagogicznej w Krakowie.
Od 1954 roku by³ zatrudniony w Oœrodku Badawczym w Krakowie Zak³adu Nauk Geologicznych Polskiej Aka-demii Nauk (obecnie Instytut Nauk Geologicznych) — kolejno jako adiunkt, docent (1959), profesor nadzwyczaj-ny (1967) i profesor zwyczajnadzwyczaj-ny (1973), a¿ do przejœcia na emeryturê w 1999 roku. W latach 2000–2002 by³ tak¿e zatrudniony na czêœci etatu w Zak³adzie Biologii Antarkty-ki PAN w Warszawie. W trakcie swojej dzia³alnoœci naukowej d³u¿szy czas przebywa³ za granic¹ jako stypen-dysta rz¹du norweskiego (1969–1971, 1989–1990) w Nor-weskim Instytucie Polarnym w Oslo oraz jako visiting professor na Uniwersytecie w Kopenhadze (1975–1976). Wielokrotnie by³ zapraszany do wyg³aszania wyk³adów na uniwersytetach, m.in. w Norwegii, Danii, Wielkiej Bryta-nii, USA, Szwecji, Szwajcarii, Francji, w Niemczech, Austrii, W³oszech i Brazylii. Bra³ udzia³ jako kierownik lub uczestnik w 23 naukowych wyprawach polarnych, pol-skich i zagranicznych — na Spitsbergen (w latach 1956–2002), do Grenlandii Wschodniej (w latach 1971, 1976) i Antark-tyki Zachodniej (w latach 1977– 2001).
Profesor K. Birkenmajer jest autorem lub wspó³auto-rem ponad 600 oryginalnych publikacji naukowych, dotycz¹cych m.in. geologii Karpat i Alp Wschodnich, Dol-nego Œl¹ska, Spitsbergenu, Grenlandii i Antarktyki, w tym kilkunastu map geologicznych, ok. 250 artyku³ów, tak¿e popularno-naukowych, 5 skryptów i podrêczników dla szkó³ wy¿szych oraz 3 ksi¹¿ek popularno-naukowych o tematy-ce polarnej. Jest cz³onkiem Polskiej Akademii Nauk, Pol-skiej Akademii Umiejêtnoœci, RumuñPol-skiej Akademii Nauk oraz wielu krajowych i zagranicznych towarzystw nauko-wych, cz³onkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Geological Society of America i Öster-reichische Geologische Gesellschaft, kilku polskich komi-tetów naukowych, w tym Komitetu Badañ Polarnych przy Prezydium PAN (któremu przewodniczy³ w latach
Ryc. 1. Zdjêcie portretowe Profesora Krzysztofa Birkenmajera z autografem
1984–1999) i cz³onkiem za³o¿ycielem Klubu Polarnego Polskiego Towarzystwa Geograficznego. Ponadto sprawu-je liczne funkcsprawu-je w zagranicznych organizacjach nauko-wych, zwi¹zanych zw³aszcza z badaniami polarnymi. Cz³onek komitetów redakcyjnych wielu czasopism geolo-gicznych, w tym krajowych i zagranicznych, naczelny redaktor powo³anych przez siebie serii wydawniczych Stu-dia Geologica Polonica. Wielokrotnie nagradzany i odzna-czany, w tym Krzy¿em Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski za osi¹gniêcia naukowe (2002) i Krzy¿em Party-zanckim Armii Krajowej (1994).
Pocz¹tki zwi¹zków Krzysztofa Birkenmajera z paleon-tologi¹ siêgaj¹ lat szkolnych, kiedy wszystkie organizmy, zarówno ¿ywe, jak i skamienia³e, nie tylko budzi³y jego ¿ywe zainteresowanie, ale by³y te¿ obiektami pierwszych kolekcji. Ta pasja zbierania wa¿nych znalezisk i mate-ria³ów towarzyszy³a Profesorowi przez wszystkie lata jego intensywnych prac badawczych, ale czyni³ to równie¿ dla innych.
Podczas studiów uniwersyteckich K. Birkenmajer uczestniczy³ m.in. w wyk³adach z paleobotaniki, które pro-wadzone przez prof. W³adys³awa Szafera, wybitnego pol-skiego uczonego, by³y znakomit¹ lekcj¹ o œwiecie roœlin kopalnych. Nie pozosta³o to bez wp³ywu na dalsz¹ dzia³alnoœæ m³odego naukowca. Przeœwiadczenie K. Bir-kenmajera o donios³ym znaczeniu badañ paleobotanicz-nych, które towarzyszy³o mu przez wszystkie lata prac badawczych, wtedy musia³o zostaæ ugruntowane.
Profesor W. Szafer w swoich wyk³adach uniwersytec-kich uwzglêdnia³ wyniki najnowszych badañ, w tym tak¿e wa¿nych odkryæ w zakresie paleobotaniki trzeciorzêdu. Dotyczy³y one przede wszystkim rejonu Pienin, gdzie w miejscowoœci Kroœcienko nad Dunajcem odkryto wspania-le zachowan¹, bogat¹ florê owocowo-nasienn¹ wieku
plio-ceñskiego. Flora ta, w owym czasie unikatowa w Europie, by³a obiektem wnikliwych badañ prof. W. Szafera. Odkry-cie takiej rangi musia³o odbiæ siê szerokim echem w krê-gach uniwersyteckich i byæ mo¿e to by³o powodem powierzenia przez prof. M. Ksi¹¿kiewicza studentowi geo-logii, K. Birkenmajerowi, na pracê magistersk¹ tematu o s³odkowodnych, floronoœnych osadach neogenu na Podhalu. Tym bardziej, ¿e m³ody adept nauk geologicznych, z ini-cjatywy dr. (póŸniej prof.) Stanis³awa Soko³owskiego, pracowa³ ju¿ w tym czasie w Pieninach — profilowa³ szur-fy i materia³ z wierceñ w rejonie projektowanej zapory na Dunajcu oraz wykonywa³ mapê geologiczn¹ Pienin Spi-skich i CzorsztyñSpi-skich dla Instytutu Geologicznego. Kon-takty m³odego studenta geologii z prof. W. Szaferem nie ogranicza³y siê tylko do s³uchania wyk³adów uniwersytec-kich z paleobotaniki. K. Birkenmajer bra³ czynny udzia³ tak¿e w pracach terenowych i zbieraniu materia³u do badañ paleobotanicznych w Mizernej, kolejnym wa¿nym stano-wisku badanym przez prof. W. Szafera, o czym znajduje-my informacjê we wstêpie do monografii tej flory. Wyniki badañ geologicznych tego stanowiska ukaza³y siê w osob-nej publikacji K. Birkenmajera.
Pieniñski pas ska³kowy, na którego obszarze s¹ po³o¿one dwa najs³awniejsze stanowiska flor kopalnych neogenu — Kroœcienko i Mizerna — by³, i pozostaje do dziœ, g³ównym obszarem badawczym prof. K. Birkenmaje-ra na obszarze Polski. Kolejne badane paleobotanicznie stanowiska z tego rejonu, których geologia zosta³a rozpo-znana przez K. Birkenmajera, to Maniowy i Brzeziny k. Czorsztyna, z flor¹ wistuliañsk¹ opisan¹ we wspólnej pra-cy z prof. A. Œrodoniem (Birkenmajer & Œrodoñ, 1960), oraz plejstoceñski profil z Szaflar, palinologicznie opraco-wany przez prof. L. Stuchlika (Birkenmajer & Stuchlik, 1975). Badany by³ nanoplankton (Birkenmajer & Dudziak,
1988, 1991a) oraz ostatnio tak¿e dinocysty (Birkenmajer & Gedl, 2004, 2007) z rejonu pieniñskiego pasa ska³kowego, z materia³ów zebranych przez Profesora. Ostatnio konty-nuowane s¹ badania palinologiczne interglacjalnej flory Huby (z prof. L. Stuchlikiem i dr A. Hrynowieck¹-Czmie-lewsk¹ z Instytutu Botaniki im. W. Szafera PAN w Krakowie) oraz analiza palinologiczna profilu wiercenia z 1979 r. na stanowisku w Mizernej (z dr E. Worobiec z IB PAN).
Z obszaru Pienin pochodzi du¿y okaz skamienia³ego drewna, znaleziony przez prof. Birkenmajera w 1963 r. na stanowisku Krempachy, nad potokiem Krêtym, eksponowa-ny w Zak³adzie Paleobotaniki Instytutu Botaniki PAN w Krakowie. Wiek znaleziska Profesor okreœli³ na kredê górn¹ (cenoman), a na etykiecie okazu o jego pochodzeniu napisa³ tak: Pieñ drzewa dosta³ siê do pó³nocnego odga³êzienia oceanu Tetydy (basen magurski Karpat zewnêtrznych) z dale-kiego l¹du lub wyspy. Dryfuj¹c z pr¹dami morskimi, po nasi¹kniêciu wod¹ opad³ na dno s³abo przewietrzanego (redukcyjnego), g³êbokiego rowu oceanicznego, gdzie zosta³ pogrzebany w osadach ilastych (obecnie ³upki czarne i zie-lone). Tutaj uleg³ powolnemu skrzemionkowaniu.
W miarê kontynuowania prac badawczych zakres zain-teresowañ prof. Birkenmajera obj¹³ nie tylko geologiê regionaln¹, sedymentologiê i stratygrafiê, ale tak¿e wulkano-logiê, paleomagnetyzm, magnetostratygrafiê, paleoglacja-logiê trzeciorzêdu i czwartorzêdu, tektonikê i ewolucjê ³añcuchów orogenicznych na obszarze Europy (Karpaty, Alpy) i w rejonach biegunów pó³nocnego (Spitsbergen, Grenlandia) i po³udniowego (Antarktyka)1.
G³ównym obszarem wieloletnich, intensywnych prac badawczych Profesora s¹ jednak przede wszystkim regio-ny polarne, zw³aszcza Spitsbergen (ryc. 2), Grenlandia (na pó³kuli pó³nocnej) i Szetlandy Po³udniowe (na pó³kuli po³udniowej). Ze wszystkich swoich licznych wypraw naukowych prof. K. Birkenmajer przywozi³ cenne mate-ria³y do dalszych szczegó³owych prac badawczych, w tym tak¿e badañ paleobotanicznych. Ze Spitsbergenu by³a to np. kolekcja górnokredowych drewien oraz paleogeñska flora liœciowa z Bellsundu (Birkenmajer & Zastawniak, 2005).
W latach 70. XX wieku K. Birkenmajer swoimi badaniami obj¹³ obszary polarne pó³kuli po³udniowej w rejonie Antarktydy Zachodniej, uczestnicz¹c w oœmiu ekspedycjach (ryc. 3), organizowanych g³ównie przez Polsk¹ Akademiê Nauk (w latach 1977–1994). G³ównym i zrealizo-wanym celem badañ antarktycznych prof. K. Bir-kenmajera by³o odtworzenie historii geologicznej i ewolucji obszaru Szetlandów Po³udniowych i pó³nocnej czêœci Pó³wyspu Antarktycznego od kredy górnej (ok. 80 mln lat temu) po czasy obec-ne i opracowanie szczegó³owych map geolo-gicznych. Podczas prowadzonych badañ geo-logicznych i kartowania terenu prof. K. Birken-majer pobiera³ liczne próby do badañ paleontolo-gicznych. Materia³y te, zbierane nierzadko z wiel-kim nak³adem si³ i dziêki posiadanej wysokogór-skiej sprawnoœci, by³y zawsze przekazywane do szczegó³owego opracowania przez specjalistów z ró¿nych dziedzin. Mia³y one przede wszystkim dostarczyæ informacji pomocnych do datowania serii utworów skalnych. By³y to miêdzy innymi próby do badañ nanoplanktonu (Birkenmajer i in., 1988; Birkenmajer & Dudziak, 1990, 1991b), ale tak¿e szcz¹tki liœ-ci, pêdów oraz skrzemienia³ych drewien.
Okazy ze szcz¹tkami makroskopowymi po powrocie Profesora do kraju by³y przekazywane do opracowania w Zak³adzie Paleobotaniki Instytutu Botaniki im. W. Szafera PAN w Krakowie. Wzbogaci³y one kolekcje muzealne Muzeum Paleobotanicznego tego¿ instytutu. Materia³y te przedstawiaj¹ ogromn¹ wartoœæ naukow¹. Wiedza o kopal-nych roœlinach w tym rejonie Antarktyki by³a do lat 70. XX wieku zaledwie fragmentaryczna, zawarta w dwóch publi-kacjach z pocz¹tków XX wieku i kilku krótkich doniesie-niach z lat 60. XX wieku. Pozyskanie nowych materia³ów umo¿liwi³o dopisanie nowych rozdzia³ów z historii œwiata roœlinnego tego rejonu Ziemi, aktualnie prawie ca³kowicie pozbawionego roœlin wy¿szych. Materia³y zebrane przez prof. Birkenmajera, a tak¿e przez innych uczestników pol-skich wypraw antarktycznych (m.in. prof. A. GaŸdzickie-go, doc. R. Wronê, dr. J. B³aszyka, prof. A.K. Tokarskiego i doc. J. Jersaka), pozwoli³y na okreœlenie faktycznej bio-ró¿norodnoœci lasów liœciastych i mieszanych, porasta-j¹cych Antarktydê w przesz³ych epokach geologicznych.
Fragmenty ska³ antarktycznych okaza³y siê materia³em trudnym do badañ palinologicznych, wymagaj¹cym spe-cjalnych metod izolowania sporomorf, tote¿ z materia³ów zebranych przez K. Birkenmajera zbadano palinologicznie dotychczas jedynie paleogeñskie osady Petrified Forest Member (Stuchlik, 1981) oraz subfosylny, œrodkowoholo-ceñski torf ze stanowiska w Zatoce Admiralicji, w pobli¿u Polskiej Stacji Antarktycznej im. Henryka Arctowskiego (Birkenmajer i in., 1985).
Wdziêczniejszym obiektem okaza³y siê szcz¹tki liœci, chocia¿ ich czêsto nienajlepszy stan zachowania, ze s³abo widocznymi cechami morfologicznymi, sprawia³ du¿e trud-noœci w trakcie badañ. Co wiêcej, odciski zachowane w ska³ach wulkanicznych s¹ pozbawione tkanki roœlinnej, w zwi¹zku z czym ich oznaczenia nie mog¹ byæ weryfiko-wane za pomoc¹ analizy kutykularnej, a zatem nie mog¹ byæ ca³kowicie jednoznaczne. Pomimo to kolekcje szcz¹tków liœci ze stanowisk antarktycznych okaza³y siê ogromnie cennym materia³em badawczym, sukcesywnie opracowy-wanym, poczynaj¹c od najstarszej, górnokredowej flory z
Ryc. 3. Grupa geologów Polskiej Wyprawy Antarktycznej na Wyspie Króla Jerzego, Antarktyka Zachodnia; 1978. Od lewej: W. Parzygnat (szef mecha-ników), K. Rolnicki, K. Birkenmajer (kierownik wyprawy) i A.K. Tokarski. Arch. K. Birkenmajera
1
Wiêcej informacji o ¿yciu i dzia³alnoœci naukowej Profesora zawiera artyku³ K.L. Birkenmajera i A.M. Kobosa Antarktyda jest jak inna planeta, wydany w ksi¹¿ce Po drogach uczonych, t. 1, PAU, Kraków, 2007.
Moreny B³aszyka — Zamek Hill (Zastawniak, 1994), paleogeñskich flor Dufayel Island (ryc. 4; Birkenmajer &
Zastawniak, 1986) i Cytadeli (Birkenmajer & Zastawniak, 1989a, b) po najm³odsze, oligoceñskie flory lodowca
Smo-Ryc. 4. Stanowisko flory trzeciorzêdowej na Wyspie Dufayel, fiord Ezcurra Inlet, Wyspa Króla Jerzego, Antarktyka Zachodnia
ka (Zastawniak, 1981) i góry Wawel (ryc. 5; Zastawniak i in., 1985). Dziêki tym materia³om mo¿liwe by³o odtworze-nie pe³nej historii szaty roœlinnej na tym obszarze od póŸnej kredy po oligocen (Zastawniak, 1993; Stuchlik & Zastaw-niak, 1994), kiedy to bezpowrotnie zanik³a bogata flora leœna. Niezwykle wa¿ne dla historii geologicznej Antarktyki Zachodniej by³o odkrycie przez Profesora K. Birkenmajera i udowodnienie istnienia na tym obszarze czterech zlodo-waceñ trzeciorzêdowych. Badania tych utworów lodowco-wych i glacjalno-morskich zaowocowa³y odkryciem i scharakteryzowaniem trzeciorzêdowych flor interglacjal-nych (Zastawniak, 1998).
Oprócz flor górnokredowych i trzeciorzêdowych K. Bir-kenmajer zebra³ obfit¹ kolekcjê szcz¹tków roœlin z juraj-skich osadów w Hope Bay na Pó³wyspie Antarktycznym (zobacz serwis fotograficzny na str. 1115–1116), któr¹ równie¿ przekaza³ Muzeum Paleobotanicznemu Instytutu Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk w Krako-wie. Flora ta zosta³a opracowana w ramach studiów dokto-ranckich Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagielloñskiego (Ociepa, 2007; Birkenmajer & Ociepa, 2008).
Czêœæ materia³ów przywiezionych przez prof. K. Bir-kenmajera nie zosta³a jeszcze do koñca zbadana i opisana. S¹ to m.in. górnokredowe szcz¹tki drewien ze Spitsberge-nu oraz z Antarktydy, odciski pêdów z Admiralen Peak, flora liœciowa Potter Cove, szcz¹tki drewien z Petrified Forest Creek oraz ogromny okaz górnokredowego, skamie-nia³ego pnia drzewa z Paradise Cove (Green Creek Member), znaleziony podczas III Wprawy Antarktycznej w 1979 r.
Na czeœæ Profesora nazwano kilka nowych dla nauki kopalnych gatunków roœlin i zwierz¹t, w tym kopalny gatu-nek Magnoliidaephyllum birkenmajeri Zast. (Zastawniak, 1994), roœliny spokrewnionej z magnoliami, zachowanej w osadach kredowych Moreny B³aszyka oraz w¹trobowca Schizolepidella birkenmajeri Ociepa z dolnej jury Hope Bay na Wyspie Króla Jerzego — Antarktyka Zachodnia (Ociepa, 2007).
Wdziêcznoœæ za wiele lat efektywnej wspó³pracy Czci-godnego Jubilata z uczniami prof. W. Szafera z Krakow-skiej Szko³y Paleobotanicznej oraz wzbogacenie zbiorów Muzeum Paleobotanicznego Instytutu Botaniki im. W. Sza-fera PAN cennymi kolekcjami kopalnych roœlin trudno jest oddaæ s³owami, niech bêdzie ona zapisana na zawsze w historii polskiej paleobotaniki.
Dziêkuj¹c Profesorowi za cenne obiekty badawcze sk³adamy najlepsze ¿yczenia d³ugich lat czynnego ¿ycia i dalszej realizacji naukowych planów i zamierzeñ.
Ewa Zastawniak
Wybrane publikacje wyników badañ paleobotanicznych uzyskanych na podstawie materia³ów
zebranych przez prof. K. Birkenmajera
BIRKENMAJER K., DERKACZ M., LIDNER L. & STUCHLIK L. 2008 — Sesje terenowe. Stanowisko 1: Szaflary wapiennik — ¯wiry wodnolo-dowcowe zlodowacenia Mindel i starsze osady organiczne. [W:] XV Konfe-rencja Stratygrafia plejstocenu Polski: Plejstocen Tatr i Podhala — zlodowa-cenia tatrzañskie (Zakopane 1–5 IX 2008). Pañstw. Inst. Geol.: 149–154. BIRKENMAJER K. & DUDZIAK J. 1988 — Nannoplankton dating of terminal flysch deposits (Oligocene) in the Magura Basin, Outer Carpa-thians. Bull. Pol. Acad. Sc. Earth Sc., 34: 1–13.
BIRKENMAJER K. & DUDZIAK J. 1988 — Age of Palaeogene flysch in the Pieniny Klippen Belt, Carpathians, Poland, based on calcareous nannoplankton. Bull. Pol. Acad. Sc. Earth Sc., 34: 15–24.
BIRKENMAJER K. & DUDZIAK J. 1990 — Calcareous nannoplankton spectra from Early Tertiary continental and marine tillites of King George Island (South Shetland Islands, Antarctica). Bull. Pol. Acad. Sc. Earth Sc., 38: 1–15.
BIRKENMAJER K. & DUDZIAK J. 1991a — Middle to Late Paleoce-ne nannoplankton zoPaleoce-nes in the Jarmuta Formation, Pieniny Klippen Belt, Carpathians. Bull. Pol. Acad. Sc. Earth Sc., 39: 47–54.
BIRKENMAJER K. & DUDZIAK J. 1991b — Nannoplankton eviden-ce for Tertiary sedimentary basement of the Deeviden-ception Island volcano, West Antarctica. Bull. Pol. Acad. Sc. Earth Sc., 39: 93–100.
BIRKENMAJER K., DUDZIAK J. & TOKARSKI A.K. 1988 — Palaeo-gene calcareous nannoplankton from a neptunian dyke in the Low Head Member: its bearing on the age of the Polonez Glaciation in West Antarctica. Stud. Geol. Pol., 95: 7–22.
BIRKENMAJER K. & GEDL P. 2004 — Dinocyst ages of some Juras-sic strata, Grajcarek Unit at Sztolnia Creek, Pieniny Klippen Belt (Poland). Stud. Geol. Pol., 123: 245–277.
BIRKENMAJER K. & GEDL P. 2007 — Age of some deep-water marine Jurassic strata at Mt Hulina, Ma³e Pieniny Range (Grajcarek Unit, Pieniny Klippen Belt, West Carpathians, Poland), as based on dinocyst. Stud. Geol. Pol., 127: 51–70.
BIRKENMAJER K., GEDL P. & WOROBIEC E. w druku — Dinofla-gellate cyst and spore-pollen spectra from Lower Oligocene Krabbeda-len Formation at Kap Brewster, East Greenland. Pol. Polar Res. BIRKENMAJER K., OCHYRA R., OLSSON I.U. & STUCHLIK L. 1985 — Mid-Holocene radiocarbon-dated peat at Admiralty Bay, King George Island (South Shetland Island, West Antarctica). Bull. Pol. Acad. Sc. Earth Sc., 33: 7–13.
BIRKENMAJER K. & OCIEPA A.M. 2008 — Plant-bearing Jurassic strata at Hope Bay, Antarctic Peninsula (West Antarctica): geology and fossil-plant description. Stud. Geol. Pol., 128: 96.
BIRKENMAJER K. & STUCHLIK L. 1975 — Early Pleistocene pol-len-bearing sediments at Szaflary, West Carpathians, Poland. Acta Palaeobot., 16: 113–146.
BIRKENMAJER K. & ŒRODOÑ A. 1960 — Interstadia³ oryniacki w Karpatach. Biul. Inst. Geol., 150: 9–70.
BIRKENMAJER K. & ZASTAWNIAK E. 1986 — Plant remains of the Dufayel Island Group (Early Tertiary?), King George Island, South Shetland Islands (West Antarctica ). Acta Palaeobot., 26: 33–54. BIRKENMAJER K. & ZASTAWNIAK E. 1989a — Late Cretaceous –Early Tertiary floras of King George Island, West Antarctica: their strati-graphic distribution and palaeoclimatic significance. [W:] J.A. Crame (ed.), Origins and Evolution of Antarctic Biota. Geol. Soc., London, Sp. Publ., 47: 227–240.
BIRKENMAJER K. & ZASTAWNIAK E. 1989b — Late Cretace-ous–Early Neogene vegetation history of the Antarctic Peninsula sector, Gondwana break-up and Tertiary glaciations. Bull. Pol. Acad. Sc. Earth Sc., 37: 63–88.
BIRKENMAJER K. & ZASTAWNIAK E. 2005 — A new late Palaeogene macroflora from Bellsund, Spitsbergen. Acta Palaeobot., 45: 145–163. OCIEPA A.M. 2007 — Jurassic liverworts from Mount Flora, Hope Bay, Antarctic Peninsula. Pol. Polar Res., 28: 31–36.
STUCHLIK L. 1981 — Tertiary pollen spectra from the Ezcurra Inlet Group of the Admiralty Bay, King George Island (South Shetland Islands, Antarctica). Stud. Geol. Pol., 72: 109–132.
STUCHLIK L. & ZASTAWNIAK E. 1994 — Fossil plant assemblages in the Upper Cretaceous and Tertiary of King George Island, South Shetland Islands, West Antarctica. [W:] 4thEuropean Palaeobotanical and Palynological Conference Heerlen/Kerkrade, The Netherlands, 19–23 September 1994. Abstracts.
TOKARSKI A.K., DANOWSKI W. & ZASTAWNIAK E. 1987 — On the age of fossil flora from Barton Peninsula, King George Island, West Antarctica. Pol. Polar Res., 8: 293–302.
ZASTAWNIAK E. 1981 — Tertiary leaf flora from the Point Hennequ-in Group of KHennequ-ing George Island (South Shetland Islands, Antarctica). Preliminary report. Stud. Geol. Pol., 72: 97–108.
ZASTAWNIAK E. 1993 — Makroskopowe szcz¹tki górnej kredy i trzeciorzêdu na Wyspie Króla Jerzego (Po³udniowe Szetlandy, Zachod-nia Antarktyda). [W:] Faliñski J.B. & Mirek Z. (red.), Polskie badaZachod-nia geobotaniczne poza granicami kraju. Wiad. Bot., 37: 217–219. ZASTAWNIAK E. 1994 — Upper Cretaceous leaf flora from the B³aszyk Moraine (Zamek Formation), King George Island, South Shet-land IsShet-lands, West Antarctica. Acta Palaeobot., 34: 119–164.
ZASTAWNIAK E. 1998. Szata roœlinna póŸnej kredy i trzeciorzêdu Antarktyki Zachodniej. [W:] A. GaŸdzicki & K. Ja¿dzewski (red.), Ekosystemy polarne. Kosmos, 47: 409–416.
ZASTAWNIAK E., WRONA R., GADZICKI A. & BIRKENMAJER K. 1985 — Plant remains from the top part of the Point Hennequin Group (Upper Oligocene), King George Island (South Shetland Islands, Antarctica). Stud. Geol. Pol., 81: 143–164.
Ryc. 6. Hope Bay, Mount Flora i Argentyñska Stacja Esperanza. Pó³wysep Antarktyczny, Antarktyda Zachodnia. Ods³aniaj¹ siê tutaj m.in. utwory formacji Mount Flora, zawieraj¹ce bogat¹ florê jurajsk¹, odkryt¹ przez Szwedzk¹ Wyprawê Antarktyczn¹ Otto Nordenskjölda 1901–1903 (zob. Ociepa, 2007; Birkenmajer & Ociepa, 2008)
— wybitnego geologa, badacza regionów polarnych
(patrz str. 1032)
Ryc. 7. King George Bay i Lions Rump. Wyspa Króla Jerzego, Antarktyka Zachodnia. Z widocznego na pierwszym planie ods³oniêcia Lions Rump (formacja Lions Cove) zebrano uwêglone drewna wieku eoceñskiego. Obie fot. A. GaŸdzicki
— wybitnego geologa, badacza regionów polarnych (patrz str. 1032)
Ryc. 9. Zatoka Admiralicji, Wyspa Króla Jerzego, Antarktyka Zachodnia. Rejon szczegó³owych badañ geologicznych Profesora
K. Birkenmajera. Obie fot. A. GaŸdzicki
Ryc. 8. Fiord Ezcurra Inlet, poœrodku Wyspa Dufayel, Wyspa Króla Jerzego, Antarktyka Zachodnia. Na Wyspie Dufayel w utworach
