A C T A U N IV E R S IT A T IS L O D Z IE N S IS
FOLIA BOTANICA 15 115-130 2000
(Acta Univ. Lodz., Folia bot.)
A g n ie s z k a A d a m c z e w s k a , A n n a B o m a n o w s k a , J o a n n a J a n o w s k a
F L O R A S Y N A N T R O P IJ N A O G R O D U B O T A N IC Z N E G O W Ł O D Z I S Y N A N T H R O P IC F L O R A O F T H E B O T A N IC A L G A R D E N IN L Ó D Ź
ABSTRACT: The paper presents the results of investigations on synanthropic flora, carried out in 1996 and 1997; it contains a floristic list o f 268 plant species found growing in the Municipal Botanical Garden in Łódź. The synanthropic flora o f this area is rich and highly diverse mainly due to the variability o f ecosystems.
T r e ś ć
1. Wstęp
2. Charakterystyka terenu badań 3. Uwagi metodyczne
4. Wyniki badań 4.1. Wykaz gatunków
4.2. Analiza flory synantropijnej Łódzkiego Ogrodu Botanicznego 4.2.1. Bogactwo gatunkowe
4.2.2. Zróżnicowanie ekologiczne 4.2.3. Struktura geograficzno-historyczna
4.2.4. Udział gatunków zagrożonych i możliwości ich ochrony 5. Podsumowanie
6. Piśmiennictwo 7. Summary
1. WSTĘP
F lo ra sy n an tro p ijn a O grodu B otanicznego w Ł odzi nie m a d otychczas całościowego opracow ania, jakkolw iek inform acje o w ystępow aniu poszczegól nych g atu n k ó w zostały p o d an e przez następujących au to ró w . K u r z ą c
(1996), M o w s z o w i c z (1960, 1978), S o w a (1965, 1974), W i t o s ł a w s k i (1993). N iniejsza p ra ca kończy dw uletni cykl b a d a ń i m a uzupełnić tę lukę. G łów nym celem b a d a ń było sporządzenie pełnego in w en tarza g atu n k ó w flory syn antro pijnej M iejskiego O grodu B otanicznego o ra z przedstaw ienie ich właściw ości i sto p n ia zagrożenia.
2. CHARAKTERYSTYKA TERENU BADAŃ
O gród B otaniczny w Ł odzi pow stał w 1964 r. z inicjatyw y prof. d ra Ja n a M uszyńskiego i prof. d ra Ja k u b a M ow szow icza. P oczątko w o był to niewielki O gród R oślin Leczniczych o pow ierzchni 6 ha; d o p iero w 1967 r. ro zp oczęto budow ę o g ro d u w obecnych granicach ( K r z e m i ń s k a - F r e d a 1987).
Ł ódzki O gród B otaniczny znajduje się w zachodniej części m ia sta , n a terenie dzielnicy Polesie. Jego pow ierzchnia wynosi 64,1 h a ( K r z e m i ń s k a - F r e d a 1995). T eren jest płaski, lekko nachylony w k ieru n k u do lin y rzeki Ł ódki. Z biorniki i cieki w o dne są sztuczne i pow stały w w y ro biskach po glinie. W ażną rolę odgryw ają alp in aria - sztuczne w ypiętrzenia terenu, w zbogacając w znacznym stopniu stosu n k o w o m ałą ró ż n o ro d n o ść siedlisk. Specyficzny m ik ro k lim a t o g ro d u w y n ik a z u k sz ta łto w a n ia po w ierzch ni zw iązanej z położeniem m iasta n a styku dw óch m ezoregionów - W ysoczyzny Łaskiej i W zniesień Ł ódzkich - należących d o dw óch o d ręb n y ch m a k ro regionów o ra z z w pływ u o śro d k a m iejskiego.
3. UWAGI METODYCZNE
B adania terenow e przeprow adzono w ciągu dw óch sezonów wegetacyjnych w la ta c h 1996-1997. Z g o d n ie z celem b a d a ń d ą ż o n o d o o p ra c o w a n ia pełnego in w en tarza g atu n k ó w flory sy n antropijn ej O g ro du .
Z asad n iczą część pracy stanow i w ykaz gatun kó w . U k ład system atyczny g atu n k ó w przyjęto za S z a f e r e m , K u l c z y ń s k i m i P a w ł o w s k i m (1986). N azew nictw o g atu n k ó w sk o relow ano z p ra c ą Vascular p la n ts o f Poland a checklist ( M i r e k i in. 1995).
P rzy każdym g atu n k u p o d an o :
1. T rw ałość ( S z a f e r , K u l c z y ń s k i , P a w ł o w s k i 1986): J - ro ślin a je d n o ro c z n a , J-D - ro ślin a je d n o ro c z n a lub d w u letn ia, J-B - ro ślin a je d n o ro c zn a, rzadziej bylina, D - roślin a dw uletnia, D -B - ro ślin a dw u letn ia lub bylina, B - bylina, K rz - krzew, D rz - drzew o.
2. F o rm ę życiow ą ( Z a r z y c k i 1984, J a c k o w i a k 1993): M F - m ega- fanerofit, N F - nan o fan ero fit, C h - cham efit, H - h em ikrypto fit, T - terofit,
G - geofit, G -H - g e o fit-h e m ik ry p to fit, H -T - h e m ik ry p to fit-te ro fit, Iły - hydrofit.
3. G ru p ę g eo g raficzn o -h isto ry czn ą ro ślin sy n a n tro p ijn y c h ( C h m i e l 1993, J a c k o w i a k 1993, W i t o s ł a w s k i 1993, Ż u k o w s k i 1993): Sp - sp o n tan eo fit niesynantropijny, A p - apofit, A r - arch eofit, K n - kenofit, E p - epekofit, H e - hem iagriofit, E r - ergazjofigofit.
4. Inform acje dotyczące zagrożenia g atunków roślin naczyniow ych (W a r - c h o l i ń s k a 1986-1987). 4. WYNIKI BADAŃ W ykaz gatu n k ó w 1 2 3 Equisetaceae E quisetum arvense L. B G A p Betulaceae Betula pendula R o th D rz M F A p Fagaceae Quercus rubra L. D rz M F H e Salicaceae Populus alba L. D rz M F A p P. trémula L. D rz M F A p Urticaceae Urtica urens L. J T A r U. dioica L. B H A p Ulmaceae
Ulmus laevis Pall. D rz M F A p
U. glabra H uds. D rz M F A p
Polygonaceae
R u m e x obtusifolius L. B H A p
R . crispus L. B H A p
R . acetosa L. B H A p
R . ace tose lia L. B G -H A p
Polygonum persicaria L. J T A p
P. lapathifolium L. subsp. pallidum (W ith.) F r. J T A p
P. lapathifolium L. subsp. lapathifolium J T A p
P. aviculare L. J-D T A p
Chenopodiaceae Chenopodiwn album L. J T A p A triplex patula L. J T A r Caryophyllaceae D ianthus deltoides L. B C h A p Gypsophila muralis L. J T A p Saponaria officinalis L. B H A p L ychnis flos-cuculi L. B H Sp
M elandrium album (M ill.) G arcke J-D T A p
Silene vulgaris (M oench) G arck e B H A p
Arenaria serpyllifolia L. J-D T A p
Stellaria media (L.) Vill. J-D T A p
S. gramínea L. B H A p
C erastium arvense L. B C h A p
C. holosteoides F r. em. Hyl. J-B T A p
C. semidecandrum L. J-D T -H A p
Sagina nodosa (L.) Fenzl B H Sp
Scleranthus annuus L. J-D T A r
Spergula arvensis L. J T A r
Spergularia rubra (L.) J. Presl & C. Presl J-D T -H A p Euphorbiaceae Euphorbia peplus L. J T A r E. helioscopio L. J T A r Ranunculaceae Ranunculus sceleratus L. J T A p R . repens L. B H A p R . acris L. B H A p
Ficaria vem a H uds. B G A p
Papaveraceae
Papaver argemone L. J-D T A r
Chelidonium m ajus L. B H A p
Fumaria officinalis L. J T A r
Brassicaceae
Rorippa palustris (L.) Besser J-D T -H A p
R. sylvestris (L.) Besser B G -H A p
R. x armoracioides (T ausch) F uss B G A p
Cardaminopsis arenosa (L.) H ayek J-B T A p
H esperis m atronalis L. D-B H E r
Sisym brium officinale (L.) Scop. J-D T A r
S. altissim um L. J-D T -H K n
Flora synantropijna Ogrodu Botanicznego w Łodzi
Descurainia sophia (L.) W ebb ex P ran tl J-D T A r
Alliaria petiolata (M . Bieb.) C av ara & G ra n d e D H A p
E rysim um cheiratithoides L. D T A r Brassica napus L. J-D T K n Sinapis arvensis L. J T A r D iplotaxis muralis (L.) D C . J-D T Ep Berteroa incana (L.) D C . J-D H -T A r Lunaria annua L. J-D T E r
Erophila verna (L.) C hevall. J T A p
Armoracia rusticana P. G aertn ., B. Mey. & Scherb B G A r
Thlaspi arvense L. J-D T A r
Lepidium ruderale L. J T -H A r
L . densißorum Schrad. J-D T K n
Capselia bursa-pastoris (L.) M edik. J-D T A r
Raphanus raphanistrum L. J T A r Violaceae Viola odorata L. B H A p V. tricolor L. s. s. J-D T A r V. arvensis M u rra y J-D T A r G uttiferae B H A p H ypericum perforatum L. Crassulaceae Sedum acre L. B C h A p Saxifragaceae Ribes alpinum L. K rz N F K N Rosaceae R osa rugosa T h u n b . K rz N F K n Rubus caesius L. K rz N F A p Potentilla argentea L. s. s. B H A p P. reptans L. B H A p P. anserina L. B H A p Prunus spinosa L. K rz N F A p Geum urbanum L . B H A p
Crataegus m onogyna Jacq. K rz N F A p
Pyrus com m unis L. D rz M F A p
M alus dom estica B orbás D rz M F K e
Sorbus aucuparia L. Em . H edl. D rz M F A p
Prunus dom estica L. D rz M F A r
Padus avium Mill. K rz N F A p
P. serótina (E hrh.) B orkh. D rz M F A r
Lupinus polyphyllus Lindl. B H H e
O nonis arvensis L. B H Sp
M edicago fa lc a ta L. B H A p
M . sativa L. B H H e
M . lupulina L. J-D T -H A p
M elilotus alba M edik. D T A p
M . officinalis (L.) Pall. J-D T A p
Trifolium arvense L. J-D T A p
T. dubium Sibth. J-D T A p
T. cam pestre Schreb. J-D T A p
T. repens L. B C h A p T. pratense L. B H A p T. m edium L. B H A p L o tu s corniculatus L. B H A p Robinia pseudacacia L. D rz M F H e A stragalus glycyphyllos L. B H A p Coronilla varia L. B H A p
O rnithopus sativus B rot. J T E r
Vicia hirsuta (L.) S. F . G ray J T A r
V. tetrasperma (L.) Schreb. J T A r V. cassubica L. B H A p V. cracca L. B H A p V. villosa R o th J-D T A r V. sepium L. B H A p V. angustifolia L. J T A r L athyrus sylvestris L. B H A p L . pratensis L. B H A p Oenotheraceae Epilobium hirsutum L. B H A p
Chamaenerion angustifolium (L.) Scop. B H A p
Oenothera biennis L. s. s. D H A p
M alvaceae
M alva neglecta W allr. D -B H -T A r
O xalidaceae O xalis stricta L. B G E p Geraniaceae Geranium pratense L. B H A p G. pusillum B urm . F . Ex L. J-D T A r G. robertianum L. J-D T -H A p E rodium cicutarium (L.) L ’H ér. J-D T -H A r
Aceraceae A cer pseudoplatanus L. A . platanoides L. A . negundo L. Hippocastanaceae Aesculus hippocastanum L. Cornaceae Cornus sanguínea L. C. sericea L. Apiaceae Aegopodium podagraria L. Selinum carvifolia (L.) L. H eracleum sibiricum L. H . sphondylium L. Pastinaca sativa L. Daucus carota L.
Anthriscus sylvestris (L.) H offm . Torilis japónica (H o u tt.) D C . Primulaceae
Anagallis arvensis L. L ysim achia nummularia L. Convolvulaceae Convolvulus arvensis L. Calystegia sepium (L.) R. Br. Boraginaceae Anchusa officinalis L. A . arvensis (L.) M . Bieb. S ym p h ytu m officinale L. Echium vulgare L. Lithosperm um arvense L.
M yo so tis sylvatica E h rh . ex H offm . M . st riet a L ink ex R oem . & Schult. M . arvensis (L.) Hill
Solanaceae
Solanum dulcamara L. Scrophulariaceae
Linaria vulgaris M ill.
Chaenorhinum minus (L.) Lange Veronica beccabunga L. V. cham aedrys L. V. officinalis L. V. arvensis L. D rz M F A p D rz M F A p D rz M F He D rz M F E r K rz N F Sp K rz N F E r B H A p B H Sp D -B H A p D -B H A p D H A p D H A p K rz H A p J-D T -H A p J T A r B C h A p B G -H A r B G -H A p D-B H A p J-D T -H A r B H -G A p D H A p J-D T A r B H A p J T A p J-D T -H A r B C h A p B G A p J T A p B C h A p B C h A p B C h Sp J T A r
V. hederifolia L.
Rhinanthus serotinus (S chönh.) O borny Lam iaceae Glechoma hederacea L. Prunella vulgaris L. Galeopsis tetrahit L. L am ium album L. L . m aculatum L. L . purpureum L. L . am plexicaule L. S ta ch ys palustris L. Leonurus cardiaca L. Ballota nigra L. L ycopus europaeus L. M entha longifolia (L.) L. M . arvensis L. Plantaginaceae Plantago m ajor L. P. m edia L. P. lanceolata L. Oleaceae Syringa vulgaris L. L igustrum vulgare L. Rubiaceae Galium mollugo L. G. aparine L. Caprifoliaceae
Sam bucus nigra L. Lonicera xylosteum L.
Sym phoricarpos albus (L.) S. F . Blake Dipsacaceae
K nautia arvensis (L.) J. M . C oult. Campanulaceae
Campanula glom erata L. C. rapunculoides L. Asteraceae Solidago virgaurea L. S. canadensis L. S . gigantea A ito n Beilis perennis L. A ster novi-belgii L. T A r T A p B G -H A p B H A p J T A p B H A r B H A p J-D T -H A r J T A r B G A p B H A r B C h A r B H y A p B G A p B G -H A p B H A p B H A p B H A p K rz N F E r K rz N F H e B H A p J T A p K rz N F A p K rz N F Sp K rz N F E r B H A p B H Sp B H A p B H Sp B H -G H e B H H e B H A p B H E r
C onyza canadensis (L.) C ro n o q u ist J-D T -H E p
Erigeron annuus (L.) Pers. D -B T -H E p
E. ramosus (W alters) B ritto n , Sterns & Poggenb. D -B H E p
Gnaphalium sylvaticum L. B H A p
Inula britannica L. B H A p
Galinsoga parviflora Cav. J T Ep
G. ciliata (R af.) S. F . Blake J T E p
A nthém is arvensis L. J T A r
A . ruthenica M . Bieb. J T A p
Achillea m illefolium L. B H A p
Chamomilla recutita (L.) R auschert J T A r
Ch. suaveolens (P ursh) R ydb. J T E p
M atricaria m aritim a L. subsp. inodora (L.) D o sta ł J-D T A r
Leucanthem um vulgare Lam . B H A p
Tanacetum vulgare L. B H A p
Artem isia absinthium L. B C h A r
A . vulgaris L. B C h A p
A . cam pestris L. B C h A p
Senecio vulgaris L. J-D T A r
A rctium tom entosum M ill. D H A p
A . lappa L. D H A p
A . m inus (Hill) B ernh. D H A p
Carduus crispus L. D H A p
C. acanthoides L. D H A r
Cirsium vulgare (Savi) Ten. D H A p
C. oleraceum (L.) Scop. B H A p
C. arvense (L.) Scop. B G A p
Centaurea cyanus L. J-D T A r
C. ja cea L. B H A p
Cichorium intybus L. B H A r
Lapsana com munis L. S. s. J T A p
H ypochoeris radicata L. B H A p
Tragopogon pratensis L. s. s. D H A p
L eontodon autum nalis L. B H A p
Taraxacum officinale F . H . Wigg. B H A p
Sonchus oleraceus L. J T A r S. asper (L.) Hill J T A r S. arvensis L. B G A p L actuca serriola L. D H A r Crepis tectorum L. J-D T-H A p H ieracium pilosella L. B H A p
Juncaceae
Juncus compressus Jacq. B G A p
L uzula pilosa (L.) W illd. B H Sp
Cyperaceae
Car ex lepidocarpa L. B A p
C. hirta L. B G A p
Gramineae
D igitaria ischaemum (Schreb.) H .L . M ühl. J T A p
Setaria viridis (L.) P. Beauv. J T A r
Phalaris arundinacea L. B G -H A p
A n thoxa nth um odoratum L. B H A p
Phleum pratense L. B H A p
Alopecurus pratensis L. B H A p
A. geniculatus L. J-B H A p
A pera spica-venti (L .) P. Beauv. J T A r
A grostis gigantea R o th B H A p
A . capillaris L. B H A p
Calam agrostis epigejos (L.) R o th B G A p
H olcus m ollis L. B G -H A p
H . lanatus L. B H A p
Deschampsia caespitosa (L .) P. Beauv. B H A p
A rrhenatherum elatius (L.) P. Beauv.
ex J. Presl & C. Presl. B H A p
C ynosurus cristatus L. B H Sp
D actylis glom erata L. B H A p
Poa annua L. J-D T -H A p
P. compressa L. B H A p
P. pratensis L. B H A p
Puccinellia distans (Jacq.) P arí. B H A p
B rom us inermis Leyss. B H A p
B. sterilis L. D T A r B. tectorum L. D T A r B. secalinus L. D T A r B. hordeaceus L. D H A p Festuca ovina L. B H A p F. rubra L. s. s. B H A p L olium perenne L. B H A p
A gropyron repens (L.) P. Beauv. B G A p
H ordeum m urinum L. D T A r
Typhaceae
4.2 Analiza flory synantropijnej Łódzkiego Ogrodu Botanicznego
4.2.1. S tru k tu ra system atyczna
F lo ra sy n an tro p ijn a Łódzkiego O grodu B otanicznego liczy 268 gatunków . N ależą one d o 44 rodzin i 180 rodzajów . T a k u bogi skład rodzinow y i rodzajow y om aw ianej flory spow odow any jest niew ielką ró ż n o ro d n o ścią siedlisk bad an eg o terenu o ra z ich pow ierzchni. Sześć najliczniejszych rodzin obejm uje 59,1% w szystkich gatu n k ó w i 59,0% w szystkich ro d z ajó w (tab. I, II). N ajbogatszym i w g atunki są rodziny: Com positae (46 gat.), Gramineae (31 gat.), Papilionaceae (27 gat.). N ajbogatszym i w gatu n k i są rodzaje: Vicia (7 gat.), Trifolium (6 gat.) i Veronica (6 gat.).
T a b e l a I
Udział gatunków z sześciu najliczniejszych rodzin we florze synantropijnej Łódzkiego Ogrodu Botanicznego
The participation o f the species from the six richest families in the synanthropic flora o f the Botanical Garden o f Łódź
Lp. No Rodzina Family Liczba gatunków N o o f species % 1 Compositae 46 17,2 2 Gramineae 31 11,6 3 Papilionaceae 27 10,1 4 Cruciferae 23 8,6 5 Caryophyllaceae 16 6,0 6 Rosaceae 15 5,0 Razem Total 158 59,1
T a b e l a II
Udział rodzajów z sześciu najbogatszych rodzin we florze synantropijnej Łódzkiego Ogrodu Botanicznego
The participation o f the genera from the six richest families in the synanthropic flora o f the Botanical Garden o f Łódź
Lp. No Rodzina Family Liczba gatunków N o o f species % 1 Compositae 30 16,7 2 Gramineae 21 11,7 3 Cruciferae 18 10,0 4 Caryophyllaceae 13 7,2 5 Papilionaceae 12 6,7 6 Rosaceae 12 6,7 Razem Total 106 59,0
4.2.2. Z różnicow anie ekologiczne
A n a liza trw ałości g a tu n k ó w flory sy n an tro p ijn ej Ł ó d zk ie g o O g ro d u B otanicznego w ykazuje dom inację bylin n ad p ozostałym i g ru p am i roślin (rys. 1). S tanow ią one 46 ,3% badanej flory. D o ść liczną g ru pę tw orzą rośliny jed n o ro c zn e (15,7% ) i jednoro czn o -d w u letn ie (15,3% ).
R ys.l. Udział gatunków w poszczególnych grupach trwałości Fig. 1. The participation o f species in particular groups o f persistence
1 - byliny (perennial) - 46,3%, 2 - jednoroczne (annual) - 15,7%, 3 - jednoroczno-dwuletnie (annual or biennial) - 15,3%, 4 - dwuletnie (biennial) - 7,8, 5 - drzewa (trees) - 6,3%, 6 - krzewy (shrubbery/bushes) - 4,9 %, 7 - dwuletnie lub byliny (biennial or perennial)
P raw ie 4 0% składu gatunkow ego flory synantro pijn ej b ad an eg o teren u stan ow ią hem ik ryptofity (rys. 2). W iąże się to z najlepszym przystosow aniem tej grupy roślin do klim atu lokalnego. W grupie fanerofitów zaznacza się przew ag a fo rm d rzew iastych n ad k rzew iastym i, zaś w śró d k ry p to fitó w - geofitów nad hydrofitam i.
120
1 2 3 4 5 6 7 8 9
G ru p y form ży ciow y ch - (forms o f living)
Rys. 2. Udział form życiowych we florze badanego terenu Fig. 2. The participation o f life forms in the flora o f the studied area
1 - hemikryptofity (hemicryptophytes) - 104 gat. (sp.), 2 - terofity (terophytes) - 75 gat. (sp.), 3 - hemikryptofity-terofity (hemicryptophytes-therophytes) - 19 gat. (sp.), 4 - megafanerofity (megaphanerophytes) - 17 gat. (sp.), 5 - geofity (geophytes) - 14 gat. (sp.), 6 - nanofanerofity (nanofanerophytes) - 13 gat. (sp.), 7 - chamefity (chamephytes) - 13 gat. (sp.), 8 - geofity- hemikryptofity (geophytes-hemicryptophytes) - 10 gat. (sp.), 9 - hydrofity (hydrophytes)
- 2 gat. (sp.)
4.2.3. S tru k tu ra geograficzno-historyczna
W skład flory roślin synantropijn ych Ł ódzkiego O g ro d u B otanicznego w chodzi 66,6% g atu n k ó w rodzim ych o raz 33,3% g atu n k ó w obcego p o chodzenia (tab. III). W grupie zadom ow ionych an tro p o fitó w u trzy m u je się przew ag a liczbow a przybyszów starszy ch — arch eo fitó w (59 g at.) nad m łodszym i — kenofitam i (19 gat.). G ru p ę diafitów tw o rzą g atun ki dziczejące z m iejsc upraw y - ergazjoflgofity (11 gat.).
T a b e l a III
Udział grup geograficzno-historycznych we florze synantropijnej Łódzkiego Ogrodu Botanicznego The participation o f geographical-historical groups in the flora o f the Botanical Garden o f Łódź
Nazwa grupy Liczba gatunków
% Name o f group N o o f species
Gatunki rodzimego pochodzenia (Indigenous sp.) 178 66,6
Niesynantropijne (Sp) 11 4,1
Apofity - Apophytes (Ap) 167 62,5
Gatunki obcego pochodzenia (Sp. o f foreing origin) 89 33,3
Archeofity - Archeophytes (Ar) 59 22,1
Kenofity - Kenophytes (Kn) 19 7,1
Epekofity - Epecophytes (Ep) 11 4,1
Hemiagriofity - Hemiagriophytes (He) 8 3,0
Ergazjofigofity - Ergazyofigophytes (Er) 11 4,1
4.2.4. U dział gatu n k ó w zagrożonych i m ożliw ości ich o ch ro n y
W b adanej florze Ł ódzkiego O gro du B otanicznego stw ierd zo no w y stępow anie trzech g atu n k ó w zagrożonych w skali k ra ju ( W a r c h o l i ń s k a 1994). Są to: Brom us secalinus (V), Chaenorhinum m inus (R ), Fumaria officinalis (V). Jed n ą z m ożliw ości och ro n y tych g atu n k ó w jest w zbogacenie działu roślin chronionych i zagrożonych o wyżej w ym ienione gatu nk i.
5. PODSUMOW ANIE
F lo ra sy n a n tro p ijn a b ad a n eg o tere n u je st b o g a ta . S tw ie rd zo n o w y stępow anie 268 gatu n k ó w , należących do 44 rod zin i 180 ro dzajów . N a j bogatszym i w gatu n k i są rodziny: Compositae (46), Gramineae (31), Papi- lionaceae (27) o raz Cruciferae (23). W śród rodzajów , najliczniej rep rezen tow anym i przez g atunki są: Vicia, Trifolium, Veronica. C h ara k te ry sty czn ą cechą ekologiczną flory o g ro d u jest d o m in acja roślin trw ałych (154 gat.), głów nie bylin (Aegopodium podagraria, Połentilla reptans, Ranunculus repens, Solanum dulcamara). Z naczny jest także udział roślin jedn oro czn y ch (42 gat.). N ajw ięcej jest h em ikryptofitów (104 gat.) i terofitów (75 gat.). Z n ik om y udział m a ją hydrofity (2 gat.).
W e florze synantropijnej badanego terenu zdecydow aną większość stanow ią sp o n tan eo fity (178 gat.). D o m in u ją w śród nich apo fity (167 gat.). W śród gatunków obcego pochodzenia - antrop ofitów - dom inują archeoflty (59 gat.). N a liście roślin zagrożonych znalazły się: Brom us secalinus, Chaenorhinum minus, Fumaria officinalis.
O gró d B otaniczny w Ł odzi m oże odgryw ać d o n io słą rolę ed uk acyjną, zaznajam iając stu d en tó w i uczniów z tak w ażną g ru p ą roślin ja k ą są rośliny synantro p ijn e. Z ale tą ogrodu m oże się okazać jego d o stęp n o ść, przy ró w n o czesnej m ożliw ości p row adzenia stałych i system atycznych obserw acji.
N ależy tak że p am iętać, że teren O g ro d u B o tan iczn eg o , ja k k o lw ie k p o d d an y b ard zo silnej i zróżnicow anej presji człow ieka, zaw iera frag m en ty stosunkow o m ało przekształcone. Z ach o w an y jest w nim b ard zo wysoki udział g atu n k ó w rodzim ych.
P ragniem y serdecznie podziękow ać P ani prof. A. U. W archolińskiej o raz drow i P. W itosław skiem u za cenne uwagi i w skazów ki podczas p isania pracy.
6. PIŚMIENNICTWO
C h m i e l J. 1993. Flora roślin naczyniowych wschodniej części Pojezierza Gnieźnieńskiego i je j antropogeniczne przeobrażenia w wieku X IX i XX. 2. P. Zakł. Iaksonomii Roślin UAM , Wyd. Sorus, Poznań: 1-212.
J a c k o w i a k B. 1993. Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Poznaniu. Pr. Zakł. Taksonomii Roślin UAM , 2: 38-404.
K r z e m i ń s k a - F r e d a J. 1987. O gród Botaniczny w Łodzi. [W:] A. Łukasiewicz (red.). Ogrody botaniczne i arboreta w Polsce. PWRiL, Warszawa.
K r z e m i ń s k a - F r e d a J. 1995. Ogród Botaniczny w Łodzi. Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej m. Łodzi, Łódź: 3-24.
K u r z ą c T. (red.) 1996. Przyroda Ogrodu Botanicznego w Łodzi. Oficyna Wydawniczo- -Reklamowa „Sagalara”, Łódź: 5-97.
M i r e k Z., P i ę k o ś - M i r e k H„ Z a j ą c A., Z a j ą c M. 1995. Vascular plants o f Poland; a checklist. Polish Botanical Studies, Guidebook Series, Polish Academy o f Sciences, W. Szafer Institute o f Botany, 15: 7-267.
M o w s z o w i c z J. 1960. Conspectus jlorae Lodzensis. Cz. 1. Rośliny naczyniowe. Pr. Wydz. Mat.-Przyr. Łódz. TN, 69: 1-375.
M o w s z o w i c z J. 1978. Conspectus florae Poloniae Medianae. Plantae vasculares. Wyd. UŁ, Łódź: 9-395.
S o w a R. 1965. Niektóre nowe i rzadkie rośliny synantropijne na terenie Łodzi. II. Zesz. Nauk. UŁ, ser. II, 18: 95-111.
S o w a R. 1974. Wykaz gatunków flory synantropijnej Łodzi oraz zarys ich analizy geograficzno- -historycznej. Zesz. Nauk. UŁ, ser. II, 54: 11-26.
S z a T e r W , K u l c z y ń s k i S., P a w ł o w s k i B. 1986. Rośliny polskie. PWN, Warszawa: 1-1020. W a r c h o l i ń s k a A. U. 1986-1987. Lista zagrożonych gatunków roślin segetalnych środkowej
Polski. Fragm. Flor. Geobot., 31-32: 225-368.
W i t o s ł a w s k i P. 1993. Wpływ urbanizacji na ekologiczne zróżnicowanie flory roślin naczyniowych Łodzi. Maszynopis, Kat. Botaniki UŁ, Łódź: 1-349.
Z a r z y c k i K. 1984. Ekologiczne liczby wskaźnikowe roślin naczyniowych Polski. PAN, Inst. Bot, Kraków: 10-45.
Ż u k o w s k i W. i in. 1995. Rośliny naczyniowe Wielkopolskiego Parku Narodowego. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań: 11-229.
7. SUMMARY
The synanthropic flora o f the investigated area is rich. 268 species have been found growing here, belonging to 44 families and 180 genera. M ost species-rich families are: Compositae (46), Gramineae (31), Papilionaceae (27) and Cruciferae (23). The genera containing most species were: Vicia, Trifolium, Veronica.
A characteristic ecological trait o f the Garden’s flora is a domination o f perennials (154 species). There is also a high proportion of annual plants (42 species). In Raunkiaer's life form classification, hemicryptophytes (104 species) and therophytes (75 species) are most numerous. The fraction o f hydrophytes is negligible (2 species).
Spontaneophytes constitute a clear majority o f the synanthropic flora o f the investigated area (178 species). Among them, apophytes are the most numerous group (167 species). Archeophytes (59 species) dominate among foreign species (anthropophytes).
The following species included in the red list o f threatened plants were found in the course o f present investigations: Bromus secalinus, Chaenorrhinum minus, Fumaria officinalis.
The Botanical Garden in Łódź may play a significant educational role, enabling students to get to know a very important group o f plants - the synanthropic flora. Accessibility o f the Garden may prove its major advantage and so may the possibility o f constant and systematic scientific observation.
One should keep in mind that the Municipal Botanical Garden area, though subject to very strong and diverse anthropopressure, contains fragments o f relatively weakly disturbed biocoenoses. A high proportion o f native plants has survived in these sections o f the Garden.
Mgr A. Adamczewska Wpłynęło do Redakcji
Mgr A. Bomanowska Folia botanica
Mgr J. Janowska 11.03.1998
Katedra Botaniki
Zakład Ekologii i Fitosocjologii Roślin Uniwersytet Łódzki
ul. Banacha 12/16 90-237 Łódź
