Włodzimiera Ziemlińska-Odojowa
"Sprawozdanie z badań kurhanu
odkrytego w Lidzbarku
Warmińskim", Jan Dąbrowski, Łucja
Okuliczowa, "Rocznik Olsztyński" T.
II, 1959 : [recenzja]
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3, 432-433
R E C E N Z JE I OM ÓW IENIA
JA N D Ą B R O W SK I, Ł U C JA OK ULICZO W A , S p r a w o z d a n i e z ba d a ń k u r
hanu o d k r y t e g o w L i d z b a r k u W a r m i ń s k i m , R oczn ik O lsztyń sk i, t. II. O lsztyn
1959, s. 82 — 117. W tek ście 3 ry cin y oraz 6 tab lic. S treszczen ia w językach rosyjsk im i an g ielsk im .
W m a teria ło w ej części d ru giego tom u „R ocznika O lszty ń sk ieg o ” ukazało się sp raw ozd an ie z badań arch eologiczn ych , p rzeprow adzonych na k u rh an ie w L idzbarku W arm iń sk im w r. 1957. P raca składa się z części m a teria ło w ej i a n a lity czn ej oraz w n io sk ó w o ch arak terze sy n tety czn y m .
W e w stę p ie autorzy in form u ją o lo k a liza cji bad an ego stan ow isk a oraz h i sto r ii i m etod zie badań.
W rozdziale z a ty tu ło w a n y m U k ła d p r z e s t r z e n n y k u rhanu p od an y jest opis zew n ętrzn ego w y g lą d u k u rh an u przed rozp oczęciem badań oraz układ w a rstw w przekroju oznaczonych k olejn o od góry cy fra m i rzym sk im i od I — III. R ó w n o cześn ie au torzy ch arak teryzu ją ogóln ie w y stęp u ją cy w w a rstw a ch m a teria ł. Z m a so w eg o p och ów k u w n ie zn iszczon ej c zęści k urhanu w yróżn ion o zesp oły, k tórych stra ty g ra fia w a r stw p o zw o liła p o d zielić na starsze i m łodsze. W k oń cow ej części om aw ian ego rozdziału podano próbę rek on stru k cji budow y kurh an u oraz jego p ierw o tn eg o w y g lą d u .
W dalszej części pracy n a stęp u je szczegółow y O p is z e s p o łó w g ro b o w y c h . W p o szczególn ych p och ów k ach podano ich lo k a liza cję na bruku oraz stan ich in w en tarza ze szczeg ó ło w y m opisem , nu m eru jąc cy fra m i arab sk im i p oszczególne pozycje. Opis ceram ik i, która sta n o w i g łó w n ie m a teria ł z k u rhanu, podana jest w ed łu g u sta lo n eg o sch em atu , n a jp ierw ch arak terystyk a form y lub fr a g m entu, opis zd ob ien ia, c h a ra k tery sty k a p ow ierzch n i, barw y, dom ieszki, w y m ia ry oraz p ojem ność. Po o p isie p o szczególn ych p ozycji in w en tarza podane są od n ośn ik i do ta b lic ilu stra cy jn y ch . R ozdział ten kończy opis m ateriału lu źn eg o p och od zącego ze zn iszczon ej części kurhanu.
W części a n a lity czn ej pracy poddano a n a lizie n ie lic z n e fragm en ty przed m io tó w m eta lo w y ch , których fu n k cję u sta lo n o na p o d sta w ie a n a lo g ii d o p rzed m iotów z n a jb liższeg o regionu. C eram ikę an a lizo w a n o w ed łu g typów , n ajp ierw n aczynia b aniaste, m isy, czarki, p o k ry w y i k u bki. W obrębie poszczególn ych typów n aczyń a n a lizo w a n o ich zróżn icow an e form y, fu n k cje oraz tech n ik ę w yk on an ia.
O sobny rozd ział p o św ięco n o O r n a m e n t y c e naczyń . P odano w nim ch a ra k te ry sty k ę p oszczególn ych tech n ik i m o ty w ó w zdob n iczych w yróżn iając ornam ent k resk o w y ryty, o rn am en t w y k o n a n y k ó łk iem zębatym , orn am en t o d ciśn ięty stem p lem w ie lo z ę b n y m oraz o rn am en t p la sty czn y i pazn ok ciow y.
W n astęp n ym rozdziale, za ty tu ło w a n y m Chronolo gia, autorzy przeprow adzają a n a lizę chron ologiczn ą m a te r ia łu z L idzbarka W arm ińskiego. N a p od staw ie a n a lo g ii do n a jb liższeg o teren u u sta lo n o ch ron ologię d la p oszczególn ych form z a b y tk ó w m eta lo w y ch i ceram iczn ych , su geru jąc ró w n ocześn ie ich lok aln ą przy n a leżn o ść k u ltu ro w ą oraz odm iany, zapożyczenia, a sy m ila cję i p rzeżytk i z form k u ltu r y p o m o rsk iej i łu ży ck iej. Z arów no rozpatrzenie stra ty g ra fii w a rstw , jak i typ u k u rh an u n ie d ało p od staw do u ściślen ia chronologii, do
której w ie le odnośników m a charakter hip otetyczn y. C ałość zespołów z L id z barka W arm ińskiego d atow ana jest na tzw . okres w czesn ożelazn y, tj. w czesn y i środkow y okres la teń sk i (400— p.n.e.) bez u w zględ n ien ia ch ron ologii ab so lu tn ej dla p oszczególn ych pochów ków .
W rozd ziale Z a g a d n ie n ie p r z y n a le ż n o ś c i k u l t u r o w e j autorzy poruszają in teresu ją cy problem w sp ó łw y stęp o w a n ia form k u ltu ry b ałtyck iej i p o m orskiej, ich w zajem n ej zależności i n atężen ia w y stęp o w a n ia jako ku ltu r odrębnych lub ich k onglom eratu. Z jaw isk o to stw ierdzono rów n ież w badanych osadach w Jeziorku, pow . G iżycko, i Łęczach, pow . Elbląg. Jest ono typ ow e dla W arm ii i M azur oraz obszarów pogranicznych. Fakt ten , jak w y d a je się autorom , tłum aczy rów n ocześn ie różnorodność form p och ów k ów om aw ian ego okresu rep rezen tow an ego przez różne grupy lu d zk ie m ające odrębne zw yczaje pogrzebow e.
Pracę kończy rozdział za ty tu ło w a n y Z agadn ien ie społeczn e. Ze w zględ u na brak p ew n ości, czy badany kurhan był częścią cm entarzyska, czy grobow cem rodzinnym lu b rodow ym oraz ze w zględ u na brak an alogii do om aw ian ego zagad n ien ia oraz u ściślo n ej p recy zy jn ej ch ron ologii om aw ian ego m ateriału, problem ten autorzy p ozostaw iają na razie otw arty.
O m aw iana w y żej praca ma charak ter p u b lik acji źródłow ej. Z arów no przyj- rzy sty , jak i bardzo n o w a to rsk i sposób p u b lik ow an ia źródeł oraz w n ik liw a ich in terp retacja czyn i z n iew ielk ieg o opracow ania m a teriałow ego p ierw szą polską p ozycję sy gn alizu jącą p roblem atykę cm entarzysk tzw . okresu w czesn o - żelaznego. B ardzo cenne w yd ają się w n io sk i o charakterze syn tetyczn ym odnośnie zagad n ien ia p rzyn ależn ości k u ltu row ej oraz zagad n ień społecznych. W artość p racy polega m iędzy in n ym i na ciek aw ych sp ostrzeżeniach n ie roz w iązan ych przez polską arch eologię problem ów w sp ółżycia i a sy m ila cji od rębnych grup etn iczn ych w okresie w czesn ożelazn ym na W ai'm ii i M azurach, które, być m oże, m ają p ow iązan ia ze zjaw isk am i w cześn iejszy m i w sp ó ln o ty b a łto sło w ia ń sk iej.
W ł o d z im ie r a Z i e m l i ń s k a - O d o j o w a
M IR O SŁA W A G A JEW SK A i JERZY K R U PPE. B adan ia archeo logiczn e
w 1958 r. na w z g ó r z u k a t e d r a l n y m we. Fro m borku, R ocznik O lsztyński, t. III
I960. O lsztyn 1961, s. 81 — 104. W tek ście 8 rycin oraz 5 tab lic. Streszczen ia w językach rosyjsk im i an gielsk im .
O bronny kom pleks arch itek ton iczn y w e From borku oraz zw iązan e z nim m iasteczk o sw oim i w a lo ra m i h istoryczn ym i w zb u d zały od daw na za in tereso w a n ie n ie ty lk o w n aszym regionie. W zw iązk u z p rojektem odbudow y zn iszczon ego w czasie o statn iej w o jn y zab ytk ow ego „w zgórza” podjęto a rch i tek ton iczn e i arch eologiczn e zesp ołow e prace badaw cze. W 1957 r. badania arch eologiczn e m ia ły charakter rozpoznaw czy. K on tyn u ację system atyczn ych badań arch eologiczn ych podjęto z in icja ty w y i fu n d u szów W ojew ódzkiego K onserw atora Z abytków przy w sp ó łu d zia le p racow n ik ów In stytu tu H istorii K u ltu ry M aterialnej P o lsk iej A k ad em ii N auk w 1958 roku. W III t. „R ocznika O lszty ń sk ieg o ” zam ieszczono niżej om aw ian e op racow anie m ateriałow e autorów M irosław y G a jew sk iej i Jerzego K ruppego z p ierw szego sezonu tych badań.
W e w stę p ie na p o d sta w ie znanych źródeł autorzy w prow adzają w rys h i storyczn y p ow stan ia i rozw oju p rzestrzennego „w zgórza” oraz jego zw iązku z dziejam i b isk u p stw a w arm iń sk iego. G enezę p ow stan ia kom pleksu a rch itek to n icznego na w zgórzu tłum aczą jego n aturalne w alory obronne. C elem badań arch eologiczn ych jest ro zstrzygn ięcie p ierw otn ego założenia przestrzen n ego
