Suleja, Włodzimierz
Letni obóz badawczy Studenkich Kół
Naukowych Historyków
Uniwersytetu Wrocławskiego i
Wyższej Szkoły Pedagogicznej w
Olsztynie poświęcony badaniom
świadomości historycznej
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 1, 125-127
K
R
O
N
I
K
A
N
A
U
K
O
W
A
Wło dzim ierz Suleja
L E T N I OBÓZ BA D AW CZY
S TU D EN C K IC H K Ó Ł NAUKOW YCH
H ISTO RYKÓ W U N IW ER S Y TETU W R O CŁA W SKIEG O
I W Y Ż S Z EJ S Z K O Ł Y P ED A G O G IC Z N EJ W O L S Z T Y N IE
PO ŚW IĘCO N Y BADANIOM
Ś
w i a d o m o ś c i h i s t o r y c z n e jTrzeci z kolei obóz S tu denckich Kół N aukow ych H istoryków U n iw e rsy te tu W rocław skiego i Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie, zorganizo w a n y — podobnie ja k poprzednie — przez O środek B ad ań N aukow ych im. W ojciecha K ętrzyńskiego w Olsztynie z in ic ja ty w y prof. dr. W ojciecha W rze sińskiego, a pośw ięcony konty n u o w an iu b ad ań n ad system em potocznej św ia domości historycznej m ieszkańców W arm ii i M azur, odbył się w dniach od 23 lipca do 7 sierpnia 1978 roku 4 W obozie wzięli u d ział studenci I, I I i III ro k u obu u c z e ln i2. W b ad an iach uczestniczyli rów nież — co jest fa k te m szczególnie godnym podkreślenia — tegoroczni absolw enci olsztyńskiej W S P 3. Zdecydow ana większość uczestników p rzeb y w a ła w ro k u 1977 n a obozie w R e szlu, dzięki czem u była doskonale zorientow ana zarów no w tem atyce, jak i technice sam ych badań. K iero w n ik iem nau k o w y m b ad ań b y ł prof, d r W oj ciech W rzesiński, zaś n ad ich przebiegiem czuwali: m g r B ohdan Ł ukaszew icz (Ośrodek B adań N aukowych), m g r Zbigniew F ra s (Wyższa Szkoła Pedagogicz na) oraz m g r K rzysztof K aw alec i d r W łodzim ierz Su leja (U n iw ersy tet W roc ławski).
Obóz, zgodnie z p rzy jęty m h a rm o n o g ram em p r a c 3, zlokalizow any został tym razem w ponad dw udziestotysięcznym mieście m azurskim , Szczytnie. B a dania prow adzono na podstaw ie identycznego kw estionariusza p y ta ń (ogółem 41), jaki stosow ano ro k w cześniej w R e s z lu 5. Poszczególne g ru p y p y ta ń — p rzypom nijm y — dotyczyły: u c h w y tn y ch dla re sp o n d en ta różnic pom iędzy
1 Z o b . W . S u l e j a , S p r a w o z d a n i e z o b o z u b a d a w c z e g o S t u d e n c k i c h K ó ł N a u k o w y c h H i s t o r y k ó w U n i w e r s y t e t u W r o c ł a w s k i e g o i W y ż s z e j S z k o ł y P e d a g o g i c z n e j w O l s z t y n i e , K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e ( d a l e j K M W ) , 1975, n r 4, s s . 546—550; t e n ż e , S p r a w o z d a n i e z o b o z u S t u d e n c k i c h K ó ł N a u k o w y c h H i s t o r y k ó w U n i w e r s y t e t u W r o c ł a w s k i e g o i W y ż s z e j S z k o ł y P e d a g o g i c z n e j w O l s z t y n i e p o ś w i ę c o n e g o b a d a n i o m ś w i a d o m o ś c i h i s t o r y c z n e j , i b i d e m , 1978, n r 1, s s . 135— 137. 2 B y l i t o G r a ż y n a B o g d a n , J e r z y D ą b r o w s k i , D a n u t a G a p s k a , M a r e k G ó r n y , E l ż b i e t a J a n k o w s k a , M a r i a J a r o ń , K r z y s z t o f K a w a l e c , E l ż b i e t a K o w a l s k a , J o l a n t a M i c h a l i k , E l ż b i e t a M i c h a l s k a , P a w e ł M i g a c z , E w a M i l e w s k a , G r a ż y n a M u s z t y f a g a , K a r o l S a n o j c a , B o ż e n a S t e l m a s z e k , A n d r z e j S y r o k a , A n d r z e j S c i ę g o s z , K r z y s z t o f U ś c i ń s k i i K r z y s z t o f W e ł n i c k i . 3 W o b o z i e w z i ę l i u d z i a ł m g r m g r M a ł g o r z a t a B r a m b o r ś k a , K T y s t y n a D y m a r é k , G r a ż y n a J ó ź w i a k , R y s z a r d K r ę p u ł a , B a r b a r a M i e r z e j e w s k a , B o ż e n a O b i d z i ń s k a , E u g e n i u s z T o m a s z e w i c z i W i e s ł a w a T o p o l n i c k a . 4 W . S u l e j a , S p r a w o z d a n i e , K M W , 1978, n r 1, s. 137. 5 I b i d e m , s. 136. K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e , 1979, n r 1 (143)
1 26 Kronika naukowa
W arm ią a M azuram i w przeszłości i dn iu dzisiejszym, znanych i szczególnie bliskich postaci i w y d arzeń historycznych, związków pom iędzy h isto rią regio n a ln ą a ogólnonarodow ą, źródeł w iedzy o h istorii lokalnej, potrzeby znajo mości i k o n tak tu z tą historią, w reszcie przesłanek, k tó re zadecydow ały o po wrocie ty ch ziem do p a ń stw a polskiego.
Czas trw a n ia obozu — dw a tygodnie — w ykluczał ty m razem możliwość objęcia b adaniam i w szystkich dorosłych m ieszkańców Szczytna. W efekcie ograniczono się do przeprow adzenia a nkietow ania w czterech rejonach m ia sta u z y sk u jąc ogółem 1276 a n k ie t (1127 w ro k u ubiegłym ) p rz y 271 odm owach udzielenia w y w iad u (332 odm ow y w ro k u ubiegłym). Na m arginesie w arto zaznaczyć, iż w ciągu trzech sezonów badaw czych zebrano niem al 3500 ankiet. J e s t to, jak sądzę, dostatecznie re p re z e n taty w n a próbka, na podstaw ie k tó rej będzie można określić sta n potocznej św iadomości m ieszkańców W arm ii i M a zur. D ane z Reszla i Szczytna um ożliw ią, jak się w ydaje, pełną w eryfikację hipotez sform ułow anych n a podstaw ie b a d ań przeprow adzonych w 1975 roku w Olsztynie. M ateriały tegoroczne zn ajd u ją się, co p raw da, dopiero w opraco w aniu, jednakow oż w zorem la t ubiegłych w ypada przedstaw ić w stępne, z r o boczej analizy w yprow adzone hipotezy.
N iestety, ogólna ocena stan u potocznej św iadomości historycznej m iesz kańców W arm ii i M azur sform ułow ana w oparciu o b adania z ro k u 1975, nie u leg ła i ty m razem zm ianie n a k o rz y ś ć 6. Co więcej, w y d aje się, że obraz w y ła n iając y się z zeb ran y ch w Szczytnie a n k ie t jes t jeszcze m n iej o p ty m i styczny, aniżeli skłonni byliśm y zakładać z uw agi n a p o tencjalne możliwości popularyzacji w iedzy o regionie w te j znacznie przecież w iększej od Reszla miejscowości. A zatem po raz trzeci należy zdecydow anie podkreślić, iż p ro pagow anie w iedzy o dziejach W arm ii i M azur jest wysoce nieskuteczne.
B adania przeprow adzone w Szczytnie p o tw ierd zają rów nież w cześniejszą hipotezę, iż nie m a p rak ty czn ie dostrzegalnych różnic zarów no pom iędzy s ta nem w iedzy, jak i em ocjonalnym stosunkiem do histo rii regionu pośród po szczególnych gru p respondentów (przy podziale w edług w ykonyw anego za wodu i stopnia w ykształcenia). N adal nic pochlebnego nie m ożna powiedzieć 0 z ain teresow aniu lokalną h isto rią ze stro n y młodzieży, co oczywiście w ró w nym, a może n a w et w iększym stopniu, dotyczy i jej znajomości. N a m a rg i nesie w a rto dodać, iż — w przeciw ieństw ie do b ad ań z la t ubiegłych — obecnie w iększym zasobem w iadomości nie w yróżniła się żadna spośród gru p w iekowych.
Ogromne, w większości nie do pokonania, kłopoty w iązały się z g ru p ą py tań , k tó re w ym agały od resp ondenta popraw nego ko jarzen ia w y d a rze ń historycznych. Zm ienił się natom iast, zresztą zgodnie z oczekiw aniam i, katalog w y b itn y ch postaci zw iązanych z dziejam i W arm ii i M azur. Obok K a jk i 1 w nieco m niejszym stopniu Pieniężnego dom inow ały nazw iska osób d ziała jących przede w szystkim n a M azurach, choć nie sposób ukryć, że inform acje o n ich b y ły n a d e r pow ierzchow ne. N adal spore kłopoty sp raw iała resp o n d en to m konieczność dostrzeżenia różnic pom iędzy obydw om a regionam i i podob n ie ja k w latach ubiegłych nieliczni ty lk o byli w stanie wskazać zw iązki po m iędzy dziejam i regionu a h isto rią ogólnopolską.
F atalnie, być może n a w et nieco gorzej aniżeli w la ta c h ubiegłych, ry su je się obraz czytelnictw a prac p o p u laryzujących dzieje W arm ii i M azur. W jesz
6 P o r . W . S u l e j a , W . W r z e s i ń s k i , S t o i a d o m o i ć h i s t o r y c z n a m i e s z k a ń c ó w W a r m i i i M a z u r , m a s z y n o p i s , Z b i o r y s p e c j a l n e O ś r o d k a B a d a ń N a u k o w y c h i m . W . K ę t r z y ń s k i e g o w O l s z t y n i e .
Kronika naukow a 127
cze w iększym stopniu dotyczy to czasopism fachow ych. P otw ierdziło się p o n adto spostrzeżenie, iż u znacznej większości an k ieto w an y ch osób m ożna było zaobserw ow ać potrzebę —• i to nie ty lk o dek laro w a n ą — bliższej znajomości historii ziem, n a k tó ry ch zam ieszkują. W skazyw ano p rz y tym , że możliwości tak ic h n ie stw arza ani szkoła, ani a k tu a ln ie stosow ane sposoby upow szech n ian ia te j historii.
Nie sposób i ty m razem nie odnotować, że — n iejak o trad y c y jn ie — b ad an ia sp o tk ały się z życzliw ym przyjęciem ze stro n y m iejscow ego społe czeństwa. Szczególnie serdeczne podziękow ania skierow ać w ypada pod a d re sem m iejscow ej placów ki M ilicji O b yw atelskiej i ppor. Bogdana Ekonomo- wicza za pomoc i życzliwe rozw iązyw anie kłopotów i trudności aprow izacyj- nych. D ziękujem y rów nież personelow i i d y re k cji Zespołu Szkół Zaw odow ych im. S tan isła w a Staszica, gdzie znajdow ała się baza obozu.
T radycyjnie też n a obozie gościli przedstaw iciele olsztyńskiego środo w iska naukow ego. D y re k to r O środka B adań N aukow ych, d r J e rz y Sikorski, w in te res u jąc y m ilu stro w an y m m ate ria ła m i a rch iw aln y m i odczycie p rz ed staw ił m.in. d ram aty czn e dzieje jed n ej ze szkół polskich n a W arm ii w okresie m iędzyw ojennym . N atom iast d r Tadeusz Filipkow ski p rzed staw ił koncepcje i początki ośw iaty n a W arm ii i M azurach po 1945 roku. P o nadto w zw iązku z 30 rocznicą zjednoczenia ru c h u m łodzieżowego studenci spotkali się z J a n e m Poznyszem i G e rard e m Skokiem — b y ły m i działaczam i Z w iązku W alki M łodych i Z w iązku M łodzieży Polskiej. W arto dodać, iż k o rzystając z u p rz e j mości kierow nictw a Wyższej Szkoły O ficerskiej MO im. Fran ciszk a Jó źw iaka- -W itolda je j pracow nicy: płk M arian Paw łow ski, p p łk J a n T ark a, por. lek. med. M arek Pankow ski, ppor. m g r W łodzim ierz K ędzierski zapoznali uczest n ików obozu zarów no z dziejam i te j uczelni, ja k też ze specyfiką kształcenia jej adeptów .
C ykl b a d ań n a d problem em stan u potocznej św iadom ości historycznej m ieszkańców W arm ii i M azur w y p ad a uznać za zakończony. Sądzę jednak, iż k o n tak ty pom iędzy kołam i n au k o w y m i o bydw u uczelni — W SP i U n iw ersy te tu W rocław skiego — b ęd ą n a d a l rów nie żyw e i rów nie owocne.
