Streszczenie
Artykuá prezentuje wyniki badaĔ, które miaáy na celu okreĞlenie kierunków wyko-rzystania Internetu w celach zdrowotnych przez wybraną grupĊ respondentów, którą stanowili studenci. Uzyskane wyniki udowadniają przyjĊtą hipotezĊ gáoszącą, Īe gáów-nym przejawem korzystania z moĪliwoĞci, jakie w ochronie zdrowia daje Internet, jest wyszukiwanie informacji zdrowotnych.
Przedmiot badaĔ stanowiáy miĊdzy innymi rodzaje informacji poszukiwanych przez pacjentów, rodzaje Ĩródeá internetowych, z których korzystają, powody szukania informacji zdrowotnych w Internecie oraz bariery, na które napotykają uĪytkownicy Internetu.
Sáowa kluczowe: informacja zdrowotna, Internet, Ĩródáa internetowe, wyszukiwanie informacji, pozyskiwanie informacji zdrowotnej, e-zdrowie, m-zdrowie
1. Wprowadzenie
Rozwój technologii komputerowych i Internetu ksztaátuje obecnie rozwój prawie wszystkich obszarów aktywnoĞci czáowieka. Technologie informacyjne i komunikacyjne (ICT) z powodzeniem mogą byü stosowane w systemach opieki zdrowotnej oraz caáej sferze Ğwiadczenia usáug medycz-nych. UmoĪliwiają one Ğwiadczenie usáug nowej generacji. Ich wykorzystaniem zajmuje siĊ obszar e-zdrowia, a obecnie coraz czĊĞciej m-zdrowia. E-zdrowie stanowi zbiorcze okreĞlenie na szerokie zastosowania technologii teleinformatycznych w zapobieganiu chorobom, diagnostyce, leczeniu, kontroli oraz prowadzeniu zdrowego trybu Īycia [9], [11],[13]. Natomiast m-zdrowie to termin, któ-rym okreĞla siĊ Ğwiadczenie usáugi medycznej lub usáugi w zakresie zdrowia publicznego za poĞrednictwem urządzeĔ mobilnych [7] takich jak smartfony czy tablety. Z punktu widzenia rozwoju gospodarczego usáugi e-zdrowia i m-zdrowia zwiĊkszają potencjaá wzrostu gospodarczego oraz sta-nowią istotny czynnik wzrostu wydajnoĞci i konkurencyjnoĞci w systemach opieki zdrowotnej.
Dynamiczny rozwój technologii komputerowych i Internetu stworzyá nowe moĪliwoĞci dla per-sonelu medycznego, menedĪerów sáuĪby zdrowia, ale takĪe pacjentów. Zastosowanie konkretnych narzĊdzi e-zdrowia moĪe wystĊpowaü:
x na linii lekarz – pacjent (w postaci e-konsultacji medycznych, elektronicznych recept, kontroli stanu zdrowia pacjenta),
x w usáugach skierowanych wprost do pacjentów (elektroniczne konta zdrowotne, medyczne portale informacyjne i edukacyjne, apteki internetowe),
x w usáugach skierowanych bezpoĞrednio do personelu medycznego (portale wiedzy i narzĊdzia szkoleniowe dla lekarzy). [5]
Jednym z najczĊĞciej spotykanych przejawów wykorzystania Internetu dla celów zdrowotnych jest poszukiwanie informacji medycznych w róĪnym celu – aby postawiü diagnozĊ, znaleĨü sku-teczną metodĊ leczenia, poznaü opiniĊ na temat konkretnego specjalisty, zapisaü siĊ na wizytĊ lekarską, odebraü wyniki przeprowadzonych badaĔ itd.
Internet staá siĊ jednym z istotnych Ĩródeá informacji medycznej i zdrowotnej.[4],[15] Coraz wiĊksza grupa uĪytkowników Internetu poszukuje on-line informacji medycznych dotyczących zdrowego stylu Īycia, odĪywiania siĊ, chorób i ich leczenia.[3],[14]
Wachlarz ofert, jakie oferuje w tym zakresie Internet jest bardzo szeroki: obejmuje bogate in-formacje o symptomach chorób i ich leczeniu, moĪliwoĞci uzyskania porady specjalisty lub wymiany doĞwiadczeĔ z innymi pacjentami, wyszukiwanie lokalizacji placówek medycznych, sprawdzanie opinii pacjentów na temat konkretnego lekarza czy placówki, moĪliwoĞci zakupów leków itp. bez koniecznoĞci wychodzenia z domu.
Korzystanie z zasobów sieci daje szybki i áatwy dostĊp do informacji medycznych i zdrowot-nych. JednakĪe ich jakoĞü, rzetelnoĞü i wiarygodnoĞü moĪe budziü wiele wątpliwoĞci [1]. Korzystając z takich informacji naleĪy krytycznie i z pewną dozą ostroĪnoĞci podchodziü do treĞci tam prezentowanych.
Powstanie sieci internetowej wprowadziáo nas w dobĊ „spoáeczeĔstwa informacyjnego”. Lawi-nowo rosnąca liczba informacji docierających do przeciĊtnego odbiorcy za poĞrednictwem róĪnych mediów (w tym Internetu) stanowi „szum informacyjny”. W nawale informacji odbiorca bardzo czĊsto nie jest w stanie wyodrĊbniü informacji prawdziwych i istotnych. Stąd niezwykle waĪną umiejĊtnoĞcią jest obecnie ocena, selekcja i Ğwiadomy wybór wartoĞciowych, wiarygodnych i rze-telnych informacji.[10]
PoniewaĪ Internet coraz czĊĞciej staje siĊ powaĪnym, a czĊsto pierwszym Ĩródáem informacji na temat chorób i zdrowia, problem stanowi rzetelnoĞü informacji, które znajduje siĊ w sieci. [16]. JakoĞü informacji jest tym bardziej waĪna, Īe bardzo czĊstym zjawiskiem staje siĊ praktyka zastĊ-powania realnej wizyty u lekarza informacjami uzyskanymi on-line.
Fakt, Īe dla internautów Internet czĊsto stanowi Ĩródáo informacji na temat zdrowia, potwier-dzają badania, zarówno te o wąskim lokalnym zakresie, jak i miĊdzynarodowe. Przykáadem tych ostatnich są: Global Health Survey 2011 oraz Health & Society Barometer 2013. Badanie Global Health Survey 2011 zostaáo przeprowadzone w 28 krajach na caáym Ğwiecie przez instytuty badaw-cze zrzeszone w sieci Iris (International Research Institutions). Badanie zostaáo przeprowadzone na populacji ponad 22 tys. osób dorosáych miĊdzy sierpniem a paĨdziernikiem 2011 roku za pomocą róĪnych metod badawczych: ankiety online, CATI (wywiadów telefonicznych) oraz wywiadów bez-poĞrednich. W badaniu wziĊáy udziaá nastĊpujące kraje: Irlandia, WĊgry, Sáowenia, Wielka Brytania, Finlandia, Polska, Holandia, Litwa, Grecja, Francja, Rumunia, Niemcy, Turcja, Rosja, Wáochy, Ukraina, USA, Chile, Kanada, Kolumbia, Tajlandia, Indonezja, Pakistan, Malezja, Chiny, Indie, Egipt, Australia. W Polsce badanie zostaáo zrealizowane przez ARC Rynek i Opinia na grupie 812 respondentów.[8]
Natomiast w ramach badania Health & Society Barometer od 2006 roku badane są opinie miesz-kaĔców na temat systemu opieki zdrowotnej. Badanie przeprowadzane jest w wybranych krajach europejskich oraz na terenie USA (próba badawcza obejmuje 500 peánoletnich mieszkaĔców kaĪ-dego kraju europejskiego oraz 1000 dorosáych mieszkaĔców USA) przy wykorzystaniu metody CATI. Jednym z badanych obszarów jest wpáyw nowych technologii na usáugi medyczne i zacho-wania pacjentów. Wyniki badaĔ Ğwiadczą o tym, Īe pacjenci coraz czĊĞciej poszukują diagnozy lub
rozwiązaĔ swoich problemów zdrowotnych w Internecie. NajczĊĞciej swój stan zdrowia w ten spo-sób konsultują Szwedzi (83%) oraz Amerykanie (75%). Polacy takĪe czĊsto korzystają z internetowej diagnozy (63%).
Technologie telekomunikacyjne rozwijają siĊ bardzo szybko. Szacunki Ğwiatowe przewidują wzrost liczby abonentów z szerokopasmowym dostĊpem do Internetu z 1 mld w 2012 r. do okoáo 4 mld w 2014 r. WiĊkszoĞü z nich bĊdzie miaáa dostĊp mobilny. TakĪe liczba wirtualnych pacjentów roĞnie z roku na rok. NajwiĊkszy przyrost zanotowano w Szwecji (z 46% w 2006 roku do 82% w 2013 roku). W Polsce wzrost ten jest na umiarkowanym poziomie (w 2013 roku liczba wirtual-nych pacjentów wzrosáa o jedynie 10% w stosunku do 2009 roku).
WiĊkszoĞü respondentów badania Health & Society Barometer opowiedziaáo siĊ za rozwojem medycyny zdalnej i mobilnej. Takimi rozwiązaniami najbardziej zainteresowani byli Szwedzi (80% za), w Polsce wynik ten byá na poziomie 69%, najniĪszy odsetek zanotowano w Niemczech – 60%. Wideokonsultacje są najbardziej poĪądaną usáugą w Szwecji (62%), Hiszpanii (52%) i Polsce (50%).
We wszystkich badanych krajach, mimo tego, Īe portale spoáecznoĞciowe cieszą siĊ duĪą po-pularnoĞcią, respondenci nie dzielą siĊ na nich informacjami o swoim stanie zdrowia. Takiej odpowiedzi udzieliáo 93% respondentów z Wielkiej Brytanii, 92% z Hiszpanii, po 90% z Wáoch i Francji, 86% z Polski,84% z Austrii, 79% z USA, po 74% ze Szwecji i Niemiec.[12]
Informacje na temat zdrowia są wĞród internautów coraz bardziej popularne – są czĊĞciej po-szukiwane niĪ informacje dotyczące kultury i rozrywki. Spektrum poszukiwaĔ jest bardzo szerokie (informacje o chorobach, ich objawach i leczeniu, opinie na temat lekarzy i placówek medycznych, oferta placówek, porady specjalistów i innych internautów, zdrowy tryb Īycia, dieta itd.). Internauci bardzo czĊsto stosują w praktyce pozyskaną wiedzĊ.
Poszukiwanie przez pacjentów informacji na temat zdrowia poza gabinetem lekarskim nie jest nowym zjawiskiem. Zmianie ulegáy jedynie alternatywne Ĩródáa informacji. KiedyĞ byáy nimi ro-dzina, znajomi, sąsiedzi. Obecnie w dobie rozwoju technologii ICT oraz spoáeczeĔstwa informacyjnego takim Ĩródáem jest Internet. Jego charakter jest bardziej anonimowy. W sieci moĪna znaleĨü odpowiedĨ natychmiast i na kaĪde pytanie. Niewątpliwą zaletą dla pacjentów jest fakt, Īe dziĊki Internetowi mogą spotkaü siĊ z innymi pacjentami, którzy mają podobne dolegliwoĞci i do-Ğwiadczenia. Bardzo czĊsto doĞwiadczają zrozumienia i bardziej ludzkiego podejĞcia do swoich problemów niĪ w realnym gabinecie lekarskim. CzĊĞü pacjentów uzyskaną w ten sposób wiedzĊ weryfikuje podczas wizyty w gabinecie lekarskim. Niestety zdarzają siĊ teĪ tacy, którzy zastĊpują kontakt z lekarzem informacjami uzyskanymi w sieci i samodzielnie próbują przeprowadziü proces leczenia. O ile w przypadku drobnych schorzeĔ nie stanowi to wiĊkszego problemu, to w przypadku powaĪniejszych problemów zdrowotnych jest bardzo niepokojącym i zasáugującym na negatywną ocenĊ zjawiskiem. WaĪna jest tutaj takĪe jakoĞü uzyskanych informacji. Pozytywnie naleĪy oceniü funkcjonowanie portali i for specjalistycznych, dedykowanych konkretnym schorzeniom[2], które skupiają nie tylko pacjentów, lecz równieĪ wysokiej klasy lekarzy specjalistów. Stanowią one Ĩródáo rzetelnych, uĪyteczne oraz praktycznych informacji.
Wedáug danych Eurostatu w 2013 r. Internet byá wykorzystywany do poszukiwania informacji związanych ze zdrowiem przez 27% Polaków w wieku 16–74 lat (tabela 1). Udziaá ten systematycz-nie roĞnie w ciągu ostatnich lat (wyjątkiem byá jedynie rok 2011, kiedy odnotowano spadek tego wskaĨnika z 25% w roku 2010 do 23% w 2011 r.), ale nadal jest znacznie niĪszy niĪ Ğrednia dla UE28, która w 2013 roku wyniosáa 44%. Szczegóáowe dane dotyczące wykorzystania Internetu do
poszukiwania informacji związanych ze zdrowiem w wybranych krajach Unii Europejskiej w latach 2007–2013 przedstawia tabela 1.
Tabela 1. Odsetek osób w wieku od 16 do 74 lat korzystających z Internetu w poszukiwaniu informacji związanych ze zdrowiem w latach 2007–2013
Kraj 2007 2008 2009 2010 2011 2013 UE28 24 28 33 34 38 44 Islandia 44 39 37 42 61 65 Finlandia 47 51 56 57 58 60 Niemcy 41 41 48 48 54 58 Holandia 45 46 50 50 53 57 Szwecja 25 32 36 40 47 56 Norwegia 37 41 40 47 52 54 WĊgry 23 29 36 41 48 49 Czechy 11 14 20 21 31 41 Litwa 19 21 29 31 37 41 àotwa 11 24 29 32 38 37 Polska 13 19 22 25 23 27 Buágaria 5 7 10 13 24 27 Rumunia 6 11 16 19 29 27 ħródáo: Eurostat [6].
2. Metodologia badaĔ empirycznych
Przeprowadzone badania miaáy na celu okreĞlenie kierunków wykorzystania Internetu w celach zdrowotnych przez wybraną grupĊ respondentów, którą stanowili studenci. W artykule postawiono hipotezĊ badawczą gáoszącą, Īe gáównym przejawem korzystania z moĪliwoĞci, jakie w ochronie zdrowia daje Internet jest wyszukiwanie informacji zdrowotnych.
Udowodnieniu przyjĊtej hipotezy badawczej sáuĪyáo zbadanie postaw i opinii respondentów na temat wykorzystania Internetu w obszarze zdrowia oraz okreĞlenie potencjalnych korzyĞci z takich dziaáaĔ. Badano takĪe, jakiego rodzaju informacji poszukują pacjenci, z jakich Ĩródeá internetowych korzystają, co jest dla nich powodem korzystania z Internetu dla celów zdrowotnych oraz jakie bariery napotykają na swojej drodze.
Zaprezentowane wyniki stanowią fragment wiĊkszych badaĔ dotyczących ĞwiadomoĞci spo-áecznej, poziomu wiedzy oraz percepcji e-zdrowia.
GrupĊ respondentów stanowili studenci studiów niestacjonarnych kierunku zarządzanie Politechniki Lubelskiej.
Badanie zostaáo przeprowadzone w 2013 r. w grupie 47 osób. NarzĊdzie badawcze stanowiá ustrukturyzowany kwestionariusz ankiety zawierający pytania zamkniĊte i otwarte (41 pytaĔ gáów-nego kwestionariusza i 6 pytaĔ metryczki).
3. Charakterystyka respondentów
Cechy spoáeczno-demograficzne respondentów prezentuje tabela 2. Dominującą grupĊ w bada-niu stanowiáy kobiety (70,2%). Ponad jedna trzecia ankietowanych byáa czáonkiem czteroosobowego gospodarstwa domowego (35,1%). 70,2% respondentów pracowaáo jednoczeĞnie studiując. W badanej grupie nieznacznie przewaĪali mieszkaĔcy miast (51%), pozostali studenci (49%) wywodzili siĊ z terenów wiejskich.
Tabela 2. Cechy spoáeczno-demograficzne respondentów
Wyszczególnienie % Wiek 18–25 89,4 26–40 10,6 Páeü Kobieta 70,2 MĊĪczyzna 29,8 LiczebnoĞü gospodar-stwa domowego 1 osoba 10,6 2 osoby 0 3 osoby 40,4 4 osoby 38,4 5 osób 0 6 osób i wiĊcej 10,6
Status zawodowy Student 100
Student pracujący 70,2
Miejsce zamieszkania WieĞ 49
Miasto do 20 tys. mieszk. 19,2 Miasto 20–50 tys. mieszk. 10,6 Miasto 50–100 tys. mieszk. 10,6
Miasto 100–200 tys. mieszk. 0
Miasto 200–500 tys. mieszk. 10,6 Miasto powyĪej 500 tys. mieszk. 0
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie przeprowadzonych badaĔ. 4. Wyniki badaĔ empirycznych
W badanej grupie studentów analizie poddano miejsce i intensywnoĞü korzystania z sieci inter-netowej oraz cele, w jakich z niej korzystają w kontekĞcie zaspokajania potrzeb zdrowotnych. IntensywnoĞü okreĞlona zostaáa poprzez czĊstotliwoĞü oraz staĪ uĪywania sieci internetowej.
Tabela 3 przedstawia podstawowe informacje dotyczące korzystanie przez respondentów z komputerów i Internetu. Wszyscy respondenci posiadają komputer. Są aktywnymi uĪytkownikami Internetu. WiĊkszoĞü z nich korzysta z niego codziennie (70,2%). Prawie co piąty respondent po-siada ponad 10-letni staĪ korzystania z Internetu. WĞród miejsc korzystania z Internetu pojawiają siĊ przede wszystkim dom (80,9%), praca (40,4%) oraz korzystanie w dowolnym miejscu z wyko-rzystaniem dostĊpu bezprzewodowego (21,3%). 51,1% ankietowanych swoje umiejĊtnoĞci korzystania z komputera i Internetu oceniáo jako bardzo dobre, natomiast 48,9% jako dobre. ĩaden z respondentów nie oceniá swoich umiejĊtnoĞci jako wystarczających lub sáabych.
Tabela 3. Podstawowe informacje na temat uĪytkowania komputerów i Internetu
Wyszczególnienie %
Posiadanie komputera Tak 100
Nie 0
CzĊstotliwoĞü korzystania z Internetu
Codziennie 70,2
Kilka razy w tygodniu 29,8
StaĪ internetowy 2–5 lat 21,3
5–10 lat 59,6
PowyĪej 10 lat 19,1
Miejsce korzystania z Inter-netu
Dom 80,8
Praca 40,4
Rodzina/znajomi 27,6
Szkoáa/uczelnia 10,6
WszĊdzie (dostĊp bezprzewodowy) 21,3 Punkty dostĊpowe typu hot-spot 10,6
Kawiarenka internetowa 0
Ocena wáasnych umiejĊtno-Ğci korzystania z komputera i Internetu
Bardzo dobrze 51,1
Dobrze 48,9
Wystarczająco 0
Sáabo 0
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie przeprowadzonych badaĔ.
Internet sáuĪy respondentów gáównie do wyszukiwania informacji o zdrowiu, jednostkach cho-robowych i metodach leczenia. Korzysta z niego w tym celu 80,9% badanych studentów. Szczegóáowe cele uĪycia Internetu przedstawia tabela 4. Tak wiĊc praktyczne uĪycie Internetu w ob-szarze usáug medycznych sprowadza siĊ gáównie do wyszukiwania informacji. Niepokojącym zjawiskiem jest wysoki odsetek odpowiedzi Ğwiadczących o korzystaniu z porad innych pacjentów (prawie 60% ankietowanych). Tej odpowiedzi udzieliáo najwiĊcej osób. Natomiast jedynie co 10-ty ankietowany przyznaá siĊ do korzystania z porad udzielanych przez ekspertów dostĊpnych w Inter-necie. Zakres uĪycia Internetu przez studentów nie jest szeroki – nie uĪywają oni Internetu do takich form aktywnoĞci jak: sprawdzanie dawkowania oraz dziaáaĔ niepoĪądanych leków przepisanych przez lekarza, zadawanie pytaĔ dotyczących okreĞlonego problemu medycznego na forum dysku-syjnym, udzielanie porad innym pacjentom, zamówienie recepty czy zamówienie wizyty lekarza w domu.
Tabela 4. Cel uĪycia Internetu
OdpowiedĨ % wskazaĔ
Korzystanie z porad innych pacjentów Wyszukanie adresów placówek medycznych
Sprawdzanie opinii o konkretnych placówkach medycznych i leka-rzach
Odebranie wyników badaĔ
Szukanie informacji o dziaáaniu konkretnego leku Sprawdzanie opinii o konkretnym lekarzu Umówienie wizyty w placówce medycznej
Poszukiwanie informacji o metodzie leczniczej lub diagnostycznej zleconej przez lekarza
DostĊp do swojej dokumentacji medycznej online Zakup leków i urządzeĔ medycznych
Zadawanie pytaĔ dotyczących zdrowia ekspertom dostĊpnym w Inter-necie
Sprawdzenie miejsca w kolejce do sanatorium, na zabieg operacyjny Sprawdzanie dziaáaĔ niepoĪądanych leków przepisanych przez lekarza Sprawdzanie dawkowania leku przepisanego przez lekarza
Zadawanie pytaĔ dotyczących okreĞlonego problemu medycznego na forum dyskusyjnym
Udzielanie porad innym pacjentom Zamówienie recepty
Zamówienie wizyty lekarza w domu
59,6 57,4 48,9 38,3 29,8 27,7 27,7 19,1 19,1 12,8 10,6 8,5 0 0 0 0 0
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie przeprowadzonych badaĔ.
Tabela 5 przedstawia Ĩródáa internetowe, z których korzystają respondenci. Jak widaü pierwsze wĞród nich miejsce zajmują wyszukiwarki internetowe – przede wszystkim popularny „doktor goo-gle”.
Tabela 5. ħródáa internetowe wykorzystywane przez respondentów
OdpowiedĨ % wskazaĔ
Wyszukiwarki internetowe (np. google)
DostĊpne dla wszystkich uĪytkowników Internetu portale zdrowotne
Ogólne fora dyskusyjne
Strony tematyczne o zdrowiu przygotowane przez duĪe por-tale (np. wp.pl, onet.pl, interia.pl)
Strony placówek medycznych i lekarzy Apteki i sklepy medyczne internetowe Specjalistyczne fora dyskusyjne Portale internetowe dla pacjentów Strony Narodowego Funduszu Zdrowia Serwisy spoáecznoĞciowe (np. NK, Facebook) Strony towarzystw naukowych
Strony producentów leków Strona Ministerstwa Zdrowia
59,6 51,1 40,4 40,4 40,4 38,3 19,1 10,6 8,5 0 0 0 0
AĪ 80,9% badanych kiedykolwiek poszukiwaáo w Internecie informacji o tematyce zdrowotnej. 61,7% ankietowanych studentów poszukuje takich informacji zawsze, gdy jest taka potrzeba, nato-miast 21,3% badanych czyni tak sporadycznie. 8,5% respondentów przyznaje, Īe czĊsto przeszukuje sieü w tym celu.
WĞród najczĊĞciej wyszukiwanych informacji na temat zdrowia znajdują siĊ informacje o cho-robach i ich objawach (91,5%), dotyczące dziaáania i skáadu leków (61,7%) oraz lokalizacji i oferty placówek medycznych (59,6%). Pozostaáe obszary informacji zdrowotnych wyszukiwanych w In-ternecie prezentuje tabela 6.
Tabela 6. Obszary tematyczne wyszukiwanych w Internecie informacji
Tematyka % wskazaĔ
Choroby i ich objawy Dziaáanie i skáad leków
Lokalizacja i oferta placówek medycznych Interpretacja wyników badaĔ
AktywnoĞü fizyczna – fitness, sport
Zdrowy styl Īycia, dieta, odchudzanie, witaminy suple-menty diety
ĩycie seksualne Opinie na temat lekarzy
Stres, zdrowie psychiczne, depresja Zabiegi medyczne
Alternatywne metody leczenia Ubezpieczenia zdrowotne Chirurgia plastyczna Alergia
UĪywki, naáogi
Medycyna niekonwencjonalna, zioáa, homeopatia, akupunk-tura Zdrowie dziecka 91,5 61,7 59,6 51,1 48,9 40,4 40,4 27,7 21,3 19,1 10,6 10,6 10,6 10,6 0 0 0
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie przeprowadzonych badaĔ.
Dla znakomitej wiĊkszoĞci respondentów (91,5%) gáównym powodem podawania Internetu jako najpopularniejszego Ĩródáa informacji jest fakt, Īe gwarantuje on szybki i áatwy dostĊp do in-formacji. Dla ponad poáowy badanych (59,6%) istotne jest takĪe poszerzenie wiedzy na temat zdrowia, jakie umoĪliwia to medium. 38,3% ankietowanych szuka takich informacji kierując siĊ po prostu ciekawoĞcią. Respondenci cenią sobie równieĪ: oszczĊdnoĞü czasu (10,6%) oraz szybkoĞü diagnozy (10,6%). Nie jest natomiast dla nich istotna moĪliwoĞü zachowania anonimowoĞci, jaką daje sieü internetowa.
Respondenci poszukują informacji medycznych w Internecie, ale ponad 70% z nich nigdy nie umówiáo siĊ na wizytĊ lekarską przy uĪyciu Internetu lub poczty elektronicznej. Nie mają oni prze-konania do takiej formy kontaktu z placówką medyczną, wolą tradycyjne metody (55,9%), nie korzystają z placówek oferujących takie moĪliwoĞci (44,1%), czy teĪ nie sprawdzali, czy moĪe z tej formy zapisów skorzystaü (44,1%). Co piąty z nich twierdzi, Īe szybciej i wygodniej jest umówiü siĊ na wizytĊ lekarską przez telefon. Znamiennym jest, Īe w badanej grupie powodu nie umówienia siĊ na wizytĊ lekarską przy uĪyciu Internetu lub poczty elektronicznej nie stanowi nieznajomoĞü
obsáugi komputera, czy teĪ utrudniony dostĊp do Internetu.
Respondenci identyfikują takĪe bariery w korzystaniu z nowoczesnych technologii (Internetu, telefonii, komputerów). Wymieniają przede wszystkim trzy bariery: obawy o bezpieczeĔstwo da-nych osobowych, wątpliwoĞci co do bezpieczeĔstwa transakcji internetowych oraz zagroĪenia związane z wirusami, hakerami lub niechcianą pocztą. Szczegóáowe wyniki badaĔ w tym zakresie przedstawia wykres 1. 78,7% 59,6% 21,3% 10,6% 10,6% 0% 20% 40% 60% 80% obawy o bezpieczeĔstwo danych osobowych w Internecie obawy co do bezpieczeĔstwa transakcji internetowych zagroĪenia związane z wirusami, hakerami, niechcianą pocztą sáaba wiedza w zakresie
Internetu i komputerów czasocháonnoĞü korzystania z
Internetu
Rysunek 1. Bariery w korzystaniu z Internetu ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie przeprowadzonych badaĔ 5. Podsumowanie
Przeprowadzone badania wykazaáy, Īe wĞród kierunków wykorzystania Internetu dla celów zdrowotnych dominuje wyszukiwanie informacji. Dla potencjalnych pacjentów Internet stanowi po-waĪne Ĩródáo informacji medycznych i zdrowotnych. Rzadziej korzystają oni z takich moĪliwoĞci jak zapisanie siĊ na wizytĊ lekarską, odebranie wyników badaĔ czy zakup artykuáów medycznych. MoĪna siĊ zastanawiaü, czy jest to skutkiem sáabej oferty tego typu usáug, czy nieĞwiadomoĞci respondentów z moĪliwoĞci z ich skorzystania, a moĪe trudno im zmieniü swoje dotychczasowe nawyki. Te zagadnienia mogą stanowiü interesujący przedmiot dalszych badaĔ.
Bardzo niepokojącym zjawiskiem jest dominacja korzystania z porad innych pacjentów w wy-mienianych przez respondentów celach uĪycia Internetu. 6-ciokrotnie mniejsza grupa korzysta w tym zakresie z informacji udzielanych przez ekspertów. Respondenci mają bardzo duĪe zaufanie do rzetelnoĞci informacji udzielanych przez innych uĪytkowników Internetu. Cenią sobie porady tych, którzy doĞwiadczają podobnych sytuacji. ChĊtnie korzystają z wirtualnych porad i mają do nich bardzo duĪo zaufania. Internet zapewnia im natychmiastową odpowiedĨ na kaĪde nieomal pytanie. Porady udzielane przez innych pacjentów moĪe nie są profesjonalne, ale dziĊki nim pacjent doĞwiadcza empatii i zrozumienia, czego niestety czĊsto nie oferuje mu tradycyjna medycyna. Jest
to niewątpliwa zaleta, ale naleĪy pamiĊtaü, Īe ze wzglĊdu na swoją istotĊ jakoĞü informacji medycz-nych jest bardzo waĪna, poniewaĪ ma wpáyw na zdrowie, a czĊsto Īycie osób, które z nich korzystają. Dlatego naleĪy dąĪyü do weryfikacji internetowych Ĩródeá informacji zdrowotnych pod kątem ich prawdziwoĞci i rzetelnoĞci. Równolegle naleĪy uzmysáawiaü pacjentom korzystającym z tego typu informacji jak waĪna jest ich jakoĞü.
Zagadnienie jakoĞci internetowych Ĩródeá informacji medycznych moĪe stanowiü ciekawy przedmiot badaĔ empirycznych, bĊdących kontynuacją i rozwiniĊciem podjĊtego tematu.
Bibliografia
[1] Akerkar S.M., Bichile L.S., Health information on the Internet: patient epowerment or pa-tient deceit?, Indian J Med. Sci, Vol. 58 No. 8, 2004, pp.321–326.
[2] BiĔczycka A., Najlepsze portale medyczne dla pacjentów, Rynek Informacji, [Online]. Do-stĊpne: http://rynekinformacji.pl/najlepsze-portale-medyczne-pacjentow/ (22.03.2014). [3] Cline R.J.W., Haynes K.M., Consumer health information seeking on the Internet: the state
of the art, Health Education Research, Vol. 16, Issue 6, 2001, pp. 671–692.
[4] CzerwiĔska M., Internet as the source for acquiring the medical information, w: FedCSIS 2013- Federated Conference on Computer Science and Information Systems, 8–11 september 2013, Kraków, Poland – 2013, pp. 1275–1282.
[5] CzerwiĔska M., The possibilities of using e-health tools in family doctor's practice, w: “The role and tasks of family doctors in alleviating disparities in health and access to healthcare in Eastern Poland” (red. H. Bojar), TNOiK, ToruĔ 2012, pp. 53–73.
[6] Eurostat, 2014. [Online]. DostĊpne: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do? tab=table&init=1&language=en&pcode=tin00101&plugin.
[7] Glinkowski W., Mzdrowie – wdroĪenia, obszary zainteresowania i aktualne trendy, „InĪy-nier i fizyk medyczny” 4/2012, vol.1, s. 191–192.
[8] Goryszewski à., Lekarze w badaniach opinii spoáecznej w 2011 roku, OĞrodek Studiów, Analiz i Informacji Naczelnej Izby Lekarskiej, [Online]. DostĊpne: http://www.nil.org.pl/__data/assets/pdf_file/0005/41729/Lekarze-w-badaniach-opinii-spo-lecznej-w-2011-roku.pdf (31.01.2012).
[9] Korczak K., Uwarunkowania rozwoju cybermedycyny w Polsce. Problemy i perspektywy ba-daĔ, Studia i Materialy Polskiego Stowarzyszenia Zarzadzania Wiedza/Studies & Proceedings Polish Association for Knowledge Management 53/2011, s. 82–92.
[10] LaudaĔska-KrzemiĔska I., Kaiser A., The internet as a source of information on health in the opinion of university students, Annales Universitatis Mariae Curie-Skáodowska. Sectio D. 60 (3 Suppl.16), Medicina 2005, pp.242–247.
[11] Ozga D., Binkowska-Bury M., Telenursing – nowy trend w spoáeczeĔstwie informatycznym XXI wieku, „Przegląd medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego”, Rzeszów 3/2008, s. 253– 257.
[12] Polacy krytycznie o sáuĪbie zdrowia. Wyniki Badania Health&Society Barometer 2013 Europ Assistance, [Online]. DostĊpne: http://www.rzecznikprasowy.pl/ zdrowie/polacy-krytycz-
nie-o-sluzbie-zdrowia-wyniki-badania-health-society-barometer-2013-europ-assistance,tekst,14363.htm (15.10.2013).
[14] Ulatowska-Báaszyk K. i in., Badania nad Internetem jako Ĩródáem informacji o chorobie, Problemy Higieny i Epidemiologii, T. 90 nr 2/2009, s. 246–253.
[15] van den Haak M., van Hooijdonk C., Evaluating consumer health information websites: The importance of collecting observational, user-driven data, IEEE International Professional Communication Conference (IPCC), 2010, pp. 333–338.
[16] Weitzel L., Quaresma P., de Oliveira J.P.M., Evaluating Quality of Health Information Sources, IEEE 26th International Conference on Advanced Information Networking and Ap-plications (AINA), 2012, pp. 655–662.
DIRECTIONS OF USING THE INTERNET TO HEALTH PURPOSES ON THE BASE OF EMPIRICAL RESEARCH
Summary
The purpose of the present paper is to discuss the results of research in order to determine the directions of using the Internet to health purposes in a group of students. Obtained results confirm the assumed working hypothesis about the health infor-mation retrieval is the principal sign of seize the opportunities in health protection given by the use of Internet.
It has been examined what kind of information is searched by the patients, what Internet sources are used, what is the reason of the searching for health information in Internet, what are the barriers encountered by the patients. Details are included in this paper.
Keywords: health information, Internet, Internet sources, information retrieval, health information acquisition, e-health, m-health
Magdalena CzerwiĔska
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką Wydziaá Zarządzania
Politechnika Lubelska
Ul. Nadbystrzycka 38D, 20-618 Lublin e-mail: m.czerwinska@pollub.pl
