Certyfikaty w zarządzaniu wiedzą

(1)

118

ZDZISŁAW SZYJEWSKI Streszczenie

Zarządzanie wiedzą ukrytą posiadaną przez pracowników jest duĪym wyzwaniem w procesach biznesowych. Tworzone ramy kwalifikacji powinny stworzyü system po-równywalnych miar wiedzy, co uproĞci procesy zarządzania zasobami ludzkimi. Stosowany obecnie system certyfikowania kwalifikacji i umiejĊtnoĞci stanowi dobry wzorzec do zastosowania w procesie tworzenia ram kwalifikacji. W pracy opisano sys-tem certyfikowania umiejĊtnoĞci informatycznych i w odniesieniu do tworzonych Polskich Ram Kwalifikacji.

Sáowa kluczowe: certyfikaty, zarządzanie wiedzą Wprowadzenie

Nowe technologie teleinformatyczne i rozwój Internetu, bĊdącego Ğrodkiem komunikacji biz-nesowej oraz miejscem gromadzenia i przekazywania wiedzy, spowodowaáy wiele zmian w sposobie prowadzenia dziaáalnoĞci gospodarczej i metodach prowadzenia biznesu. SpoáeczeĔstwo informacyjne, nie jest juĪ tylko hasáem, noĞnym propagandowo, ale faktem gospodarczym, który zmusza do innego spojrzenia na prowadzenie dziaáalnoĞci gospodarczej[7]. Globalizacja gospo-darki, nowe szybsze metody komunikacji biznesowej, zgromadzone duĪe masywy danych (Big Data), gospodarowanie wiedzą, inne potrzeby klientów i dostawców, to nowe uwarunkowania biz-nesowe, stawiające nowe wyzwania przed uczestnikami rynku[12]. Informacja staje siĊ towarem, poszukiwanym przez klienta i dostarczanym przez dostawców. Operowanie informacją, bĊdącą obiektem handlu, stanowi nową jakoĞü w gospodarowaniu. Istotą przewagi konkurencyjnej na rynku staje siĊ wiedza, którą naleĪy zarządzaü, w celu skonsumowania przewagi dającej lepsze efekty ekonomiczne.

Posiadanie wiedzy jest warunkiem koniecznym nowej strategii gospodarowania, ale równie waĪnym elementem jest odpowiednia infrastruktura dla wykorzystania tej wiedzy w procesach go-spodarczych. Traktowanie wiedzy, jako zasób jest związane z umiejĊtnoĞcią skonsumowania indywidualnej wiedzy personelu oraz poáączenie jej z wiedzą korporacyjną, która stanowi wartoĞü firmy. Stanowi to nową jakoĞü w gospodarowaniu i metodach zarządzania. Powstaje problem iden-tyfikacji i walidacji wiedzy posiadanej przez pracowników i umiejĊtnego zarządzania tym zasobem. Dotychczasowe metody mają ograniczone zastosowanie w związku z globalnym rynkiem i nowymi oczekiwaniami klientów[8]. Efektywne wykorzystanie teleinformatyki w komunikacji biznesowej, to z jednej strony koniecznoĞü odpowiedniego usprzĊtowienia stanowisk pracy, ale równieĪ nowe metody komunikacji wewnątrz firmy oraz z zewnĊtrznymi udziaáowcami aktywnoĞci gospodar-czych. Szczególnie waĪne staje siĊ poprawne identyfikowanie i wartoĞciowanie wiedzy poszczególnych pracowników, którzy realizują konkretne aktywnoĞci biznesowe. Wymiarowanie oraz identyfikowanie posiadanej przez pracownika wiedzy staje siĊ moĪliwe dziĊki systemowi certyfikowania kwalifikacji [15].

(2)

Nr 73, 2015

119 1. Wykorzystanie wiedzy w gospodarowaniu

Informacja stanowiąca podstawĊ aktywnoĞci gospodarczej, musi byü gromadzona, przetwa-rzana, udostĊpniana oraz przechowywana. Tradycyjne technologie operowania danymi mają coraz bardziej ograniczone zastosowanie[6]. Konieczne stają siĊ nowe metody gromadzenia danych, zwane hurtowniami danych. Hurtownia danych to nie tylko skáadnica danych ale równieĪ wiedzy zgromadzonej w tych danych. Eksploracja wiedzy z danych zapisanych w hurtowni to nowa umie-jĊtnoĞü, dająca przewagĊ konkurencyjną na rynku. Hurtownie danych czĊsto posiadają strukturĊ rozproszoną, co dodatkowo komplikuje procesy operowania na danych i udostĊpnianie ich w okre-Ğlonym miejscu i czasie. Nauka dostarcza metod podnoszących efektywnoĞü operowania na wirtualnych hurtowniach danych i eksploracji wiedzy z danych zapisanych w tych hurtowniach. Mimo silnych narzĊdzi wspomagania komputerowego istotna jest precyzyjna wiedza na temat po-siadanych umiejĊtnoĞci i zakresu wiedzy poszczególnych pracowników, którzy stanowią podstawową wartoĞü kaĪdej organizacji. Dobra informacja o posiadanych kwalifikacjach wáasnych pracowników, pozwala na podejmowanie ambitnych zadaĔ oraz prawidáowym gospodarowaniem posiadanymi zasobami ludzkimi i ich kwalifikacjami.

Nowa technologia oraz infrastruktura powstaáa na jej potrzeby otwiera nowe szanse, które na-leĪy twórczo wykorzystaü dla zwiĊkszenia efektywnoĞci gospodarowania. Te nowe uwarunkowania gospodarowania czĊsto nazywane są „nową ekonomią”1_{. NowoĞü polega na zrozumieniu nowej}

technologii i jej moĪliwoĞci wykorzystanych twórczo w prowadzeniu biznesu. Zrozumienie oraz opanowanie umiejĊtnoĞci wykorzystania nowych technologii jest zasobem, którego poziom opano-wania i walidacja staje siĊ dodatkowym problemem w gospodarowaniu. Dobór ludzi do realizacji okreĞlonych zadaĔ dokonywany jest na podstawie posiadanych umiejĊtnoĞci wykonania okreĞlonej pracy. W zaleĪnoĞci od stopnia posiadanych umiejĊtnoĞci realizującego ją pracownika, praca wyko-nana jest sprawnie i poprawnie jakoĞciowo lub wykowyko-nana jest Ĩle i stanowi problem dla kierownictwa. Zarządzanie ludĨmi a w szczególnoĞci posiadaną przez nich wiedzą i przydziaá zadaĔ do realizacji, stanowi powaĪny problem w sytuacji, gdy okreĞlenie poziomu posiadanych umiejĊt-noĞci zawodowych jest trudne lub jedynie intuicyjne. Dla sprawnego zarządzania wiedzą i umiejĊtnoĞciami pracowników konieczne jest poprawne mierzenie wiedzy i umiejĊtnoĞci[15].

W literaturze doĞü czĊsto nową gospodarkĊ okreĞla siĊ mianem gospodarki opartej na wiedzy knowledge-based economy. Systematycznie roĞnie popyt na wykwalifikowaną siáĊ roboczą [13]. Przy czym pojecie „wykwalifikowana” jest sáabo zdefiniowane i trudno mierzalne, co stanowi po-waĪny problem w zarządzaniu. TrudnoĞci te wynikają gáównie z tego, Īe mamy tutaj do czynienia z wiedzą ukrytą i wyraĪającą siĊ w indywidualnych umiejĊtnoĞciach pracowników. Wiedza ukryta posiadana przez pracowników ma wiele Ĩródeá, z których najwaĪniejsze to:

x Ksztaácenie i róĪnorodne szkolenia,

x DoĞwiadczenie zawodowe zdobyte w trakcie pracy.

Uczenie siĊ jest procesem, którego istota polega na nabywaniu kompetencji i umiejĊtnoĞci, pozwalających pracownikowi odnosiü sukcesy w osiąganiu celów osobistych lub organizacji, do której naleĪy. Uczenie jest takĪe związane ze zmianą kontekstu juĪ posiadanej przez pracownika wiedzy. W przypadku nowych technologii specjalnego znaczenia nabiera uczenie siĊ przez caáe Īycie (uczenie siĊ ustawiczne), gdyĪ wiedza w tym zakresie bardzo szybko ulega 1_{Porównaj prace J. Kisielnicki, Z. Szyjewski [9]}

(3)

Certyfikaty w zarządzaniu wiedzą

120

dezauktualizacji. Ten rodzaj uczenia siĊ jest najbardziej istotny dla sukcesu ekonomicznego. RóĪni siĊ on od niektórych standardowych definicji w teorii ekonomii, gdzie uczenie siĊ jest utoĪsamiane z „pozyskiwaniem informacji” lub traktowane w kategoriach czarnej skrzynki, co moĪe wpáywaü na wzrost produktywnoĞci. Szczególnego znaczenia nabiera e-learning [20] Obecnie problematyka ta zaczyna byü normowana przez Ramy Kwalifikacji.

DoĞwiadczenie zawodowe i zdobyta w jego trakcie wiedza indywidualna jest jeszcze trudniej-sze do weryfikacji i wymiarowania. Proste systemy wymiarowania wiedzy ukrytej zdobytej w trakcie realizacji okreĞlonych zadaĔ wyraĪane najczĊĞciej w iloĞci czasu realizacji okreĞlonych prac zaczynają byü zastĊpowane przez systemy certyfikatów potwierdzających okreĞlone kwalifi-kacje zawodowe przez stowarzyszenia branĪowe lub specjalne instytucje powoáane do oceny kwalifikacji i wydawania certyfikatów. Organizacje te stosują záoĪone systemy walidacji wiedzy i umiejĊtnoĞci, które klasyfikują i potwierdzają wiedze indywidualną w záoĪonym i trudnym proce-sie walidacji przed niezaleĪną instytucją branĪową.

Powstaje zatem problem adekwatnej walidacji wiedzy posiadanej przez poszczególnych pra-cowników tak, aby zarządzając pracownikami efektywnie wykorzystaü ich wiedze i posiadane umiejĊtnoĞci. Stosowanym coraz powszechniej sposobem walidacji wiedzy i umiejĊtnoĞci pracow-niczych w danym obszarze są systemy certyfikacji. Specyficznym i powszechnie stosowanym certyfikatem potwierdzającym posiadanie okreĞlonej wiedzy jest Ğwiadectwo ukoĔczenia okreĞlonej szkoáy, uczelni lub szkolenia. System ten jest jednak mocno niedoskonaáy i wprowadza liczne nie-dogodnoĞci w praktyce zastosowania go do okreĞlenia posiadanej wiedzy i zdobytych umiejĊtnoĞci. Wynika to nie tylko z róĪnorodnoĞci programów nauczania stosowanych w róĪnych placówkach oĞwiatowych ale równieĪ z silnie zróĪnicowanego stopnia jakoĞci ksztaácenia w poszczególnych szkoáach[11]. W związku z tym podejmowana jest próba wdroĪenia jednorodnego systemu oceny efektów ksztaácenia i zdobywania umiejĊtnoĞci poĞwiadczonych Ğwiadectwami, jako system Euro-pejskie Ramy Kwalifikacji z krajowymi implementacjami tego systemu pod nazwą Krajowe Ramy Kwalifikacji.

2. Polskie Ramy Kwalifikacji

Krajowy system kwalifikacji to ogóá róĪnorodnych dziaáaĔ paĔstwa związanych z potwierdza-niem efektów uczenia siĊ i zdobytych umiejĊtnoĞci dla potrzeb rynku pracy, spoáeczeĔstwa obywatelskiego oraz indywidualnego rozwoju obywateli, wykorzystujący krajową ramĊ kwalifika-cji. Obejmuje on w szczególnoĞci nadawanie i uznawanie kwalifikacji, a takĪe zapewnianie wysokiej jakoĞci kwalifikacji. System ten ma sáuĪyü zwiĊkszeniu moĪliwoĞci uwzglĊdniania i for-malnego dokumentowania nowych kompetencji nabywanych w bardzo róĪny sposób w ciągu caáego Īycia. Obejmuje zarówno formalny jak i nieformalny sposób uzyskania kwalifikacji zawodowych. Kluczowym elementem tego systemu jest Polska Rama Kwalifikacji, która bĊdzie stanowiü wspólny ukáad odniesienia dla wszystkich kwalifikacji, zgodny z Europejską Ramą kwalifikacji.

W Polskiej Ramie Kwalifikacji wyróĪniono osiem poziomów kwalifikacji[1]. Na kaĪdym po-ziomie opisane są efekty uczenia siĊ, jakie trzeba osiągnąü aby uzyskaü odpowiedni poziom. Opisy te, czyli deskryptory, są analogiczne jak w innych krajach europejskich, ale wymaga to ustalenia odpowiedniej terminologii. Musi byü ona wolna od wieloznacznoĞci, ale powinna niewiele odbiegaü od potocznego sposobu opisywania kwalifikacji, czy od tradycyjnego nazewnictwa w jĊzyku pol-skim.

(4)

Nr 73, 2015

121

Kluczowym elementem systemu kwalifikacji staje siĊ Polska Rama Kwalifikacji, która opisuje wzajemne relacje miĊdzy kwalifikacjami oraz integruje róĪne systemy, tak aby opisywaáa peáne spektrum efektów uczenia siĊ: bez wzglĊdu na to, czy uzyskanych w szkole/uczelni, czy na dalszych etapach (po zakoĔczeniu edukacji w szkole/uczelni, np. w toku pracy zawodowej)[14]. Rama Kwa-lifikacji uwzglĊdnia bowiem efekty uczenia siĊ osiągane w systemie edukacji formalnej, pozaformalnej oraz w wyniku nieformalnego uczenia siĊ.

W Polskiej Ramie Kwalifikacji efekty uczenia siĊ, podobnie jak w Europejskiej Ramie Kwali-fikacji, podzielono na trzy nastĊpujące grupy:

Wiedza – zbiór uzasadnionych sądów (opisów faktów, teorii oraz zasad postĊpowania) bĊ-dących wynikiem poznawczej dziaáalnoĞci czáowieka. W kontekĞcie Europejskiej Ramy Kwalifikacji wiedzĊ opisuje siĊ, jako teoretyczną lub faktograficzną;

UmiejĊtnoĞci – zdolnoĞü do stosowania wiedzy i korzystania z niej w celu wykonywania zadaĔ i rozwiązywania konkretnych problemów. UmiejĊtnoĞci okreĞla siĊ, jako umysáowe (kogni-tywne – obejmujące myĞlenie logiczne, intuicyjne i krea(kogni-tywne) oraz praktyczne (związane ze sprawnoĞcią i korzystaniem z metod, materiaáów, narzĊdzi i instrumentów);

Kompetencje spoáeczne – udowodniona (w pracy, nauce oraz w rozwoju osobistym) zdol-noĞü stosowania posiadanej wiedzy i umiejĊtnoĞci z uwzglĊdnieniem zinternalizowanego (uwewnĊtrznionego) systemu wartoĞci. Kompetencje okreĞla siĊ bazując na kategoriach odpowie-dzialnoĞci i autonomii.

KaĪdy z kolejnych oĞmiu poziomów jest oddzielnie zdefiniowany w ramach kwalifikacji i okre-Ğla iloĞü oraz gáĊbiĊ wiedzy, stopnia záoĪonoĞci/skomplikowania wymaganych umiejĊtnoĞci oraz poziomu samodzielnoĞci i zdolnoĞci do podjĊcia odpowiedzialnoĞci za pracĊ, wykonywaną w ra-mach definiowanych kwalifikacji. Zgodnie z przyjĊtą koncepcją ram kwalifikacji, deskryptory poziomów w Polskiej Ramie Kwalifikacji są sformuáowane ogólnie, a przez to odnoszą siĊ do róĪ-nych dziedzin.

Definicja i wdroĪenie Krajowych Ram Kwalifikacji dotyczy gáównie etapu zdobywania wiedzy w procesach uczenia siĊ w systemie formalnym lub nieformalnym i w zasadzie dotyczy systemu szkolnictwa na wszystkich poziomach ksztaácenia z ksztaáceniem kursowym wáącznie. WdroĪenie tego systemu i powszechne zastosowanie uporządkuje i ujednolici, nie tylko system szkolenia w kraju ale pozwoli na transparentnoĞü uzyskiwanych dyplomów w krajach europejskich, które przyjmą ten system walidacji kwalifikacji zdobywanych w systemie szkolenia.

Definiowanie Ram Kwalifikacji to proces jednorazowy, który oczywiĞcie ma istotny wpáyw na walidacje wiedzy pracowników i system mierzenia wiedzy ukrytej pracownika. Jest to jednak wy-cinek problematyki zarządzania wiedzą ukrytą pracownika, dotyczy najczĊĞciej osób rozpoczynających karierĊ zawodową. Trudniejszym problemem jest walidacja wiedzy ukrytej zdo-bywanej w trakcie pracy i wynikającej z doĞwiadczenia zawodowego. Systemy te powinny byü spójne i wskazane jest stworzenie jednego systemu walidacji wiedzy indywidualnej pracownika, który dawaáby jednorodna miarĊ wiedzy i umiejĊtnoĞci pracownika niezaleĪnie od jego staĪu zawo-dowego. Taki system pozwoli na efektywne zarządzanie wiedza ukryta w jednostkach i efektywnie wykorzystywaü posiadane zasoby wiedzy korporacyjnej i jednostkowej.

W procesach walidacji wiedzy jednostkowej obok bardzo istotnego Krajowego Rejestru Kwa-lifikacji, który definiuje i wprowadza mierzalne normatywy na okreĞlone stopnie wiedzy, wystĊpują:

x Instytucje certyfikujące, x Instytucje walidujące,

(5)

122 x Instytucje szkolące i ksztaácące.

Krajowy Rejestr Kwalifikacji musi byü oczywiĞcie cyklicznie modyfikowany i aktualizowany zgodnie ze zmieniającym siĊ otoczeniem biznesowym i zmianami w technologiach. Szczególnie w zakresie technologii teleinformatycznych procesy modyfikacji musza byü czĊste. Ponadto bardzo waĪnym elementem caáego systemu musi byü niezaleĪny system zapewnienia jakoĞci wszystkich prac i funkcjonowania instytucji w tym systemie.

Rysunek 1 obrazuje związki pomiĊdzy instytucjami uczestniczącymi w procesach definiowania i walidacji kwalifikacji. WaĪnym rozwiązaniem, które z zaáoĪenia gwarantuje wiĊkszą jakoĞü i nie-zaleĪnoĞü opinii, jest rozdzielenie instytucji zapewniających odpowiednią jakoĞü procesu od jednostki certyfikującej, walidującej i przede wszystkim szkolącej. System szkolnictwa posiada wáa-sne mechanizmy zapewnienia jakoĞci ksztaácenia i nie naleĪy tego mieszaü z systemem certyfikowania kwalifikacji, który koncentruje siĊ nie na jakoĞci ksztaácenia ale na utrzymaniu od-powiedniego poziomu kwalifikacji zdefiniowanych jako kompetencje z zakresu wiedzy, umiejĊtnoĞci i kompetencji spoáecznych. Instytucja zapewnienia jakoĞci procesu certyfikacji po-winna oczywiĞcie sprawdzaü funkcjonowanie Krajowego Rejestru Kwalifikacji oraz instytucji certyfikujących.

Instytucja certyfikująca powinna byü sprawna organizacyjnie i umoĪliwiaü wygodnie i spraw-nie przeprowadzaü proces obsáugi zgáoszenia potrzeby walidacji i potwierdzenia okreĞlonej kwalifikacji zapisanej w spójnym i jednorodnym rejestrze kwalifikacji zawodowych. Najlepszym rozwiązaniem jest informatyczny system wspomagania procedur zgáoszenia, walidacji i potwierdza-nia kwalifikacji realizowany w duĪej czĊĞci elektronicznie w trybie zdalnego dostĊpu. Procedura certyfikacji powinna byü jawna i dokáadnie opisana ze wszystkimi szczegóáami postĊpowania. Uáa-twienia i sprawnoĞü realizacji procesu certyfikacji powinna byü osiągniĊta poprzez rozproszenie terytorialne punktów umoĪliwiających certyfikacje lub komputerowe wspomaganie i zdalny dostĊp w przypadkach, gdy jest to technicznie moĪliwe do wykonania. Wsparcie informatyczne i elektro-niczny obieg dokumentacji pozwala na przyspieszenie i usprawnienie procedur certyfikacji, ale równoczeĞnie jest elementem obniĪającym koszty, podnoszącym sprawnoĞü dziaáania i pozwalają-cym na automatyczne dokumentowanie kolejnych kroków procesy certyfikacji.

(6)

Nr 73, 2015

123

Rys. 1. Instytucje uczestniczące w procesach walidacji wiedzy i relacje miedzy nimi ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie [1].

Instytucja certyfikująca realizując procedury certyfikacji staje siĊ równoczeĞnie miejscem gro-madzenia i przechowywania bazy wiedzy na temat potwierdzonych kwalifikacji zapisanych w Krajowym Rejestrze Kwalifikacji. Utrzymanie i udostĊpnianie bazy wiedzy o umiejĊtnoĞciach i kwalifikacjach to powaĪny atut i niezwykle waĪna rola w zarządzaniu wiedzą. Wydaje siĊ, Īe gromadzony rejestr certyfikowanych kwalifikacji moĪe staü siĊ znaczącym czynnikiem rozwoju spoáecznego i licznych badaĔ i analiz. Zgromadzona w rejestrze wiedza o kwalifikacjach ma nie-zwykle istotne znaczenie w zarządzaniu zasobami ludzkimi w gospodarce zarówno w zakresie lokalnym jak i globalnym.

Instytucja certyfikująca peáni role administracyjną obsáugi procedur certyfikacji i gromadzenia wiedzy ale istotna jest jej wspóápraca z instytucją walidującą okreĞlone w rejestrze kwalifikacje. Podobnie jak caáa procedura certyfikacji jest jawna, równieĪ warunki i zasady walidacji powinny byü jawne i konsekwentnie stosowane w caáym procesie walidacji(por.[10]). Wymagania walidacji powinny byü okresowo modyfikowane wraz z postĊpem technologicznym i rozwojem danej kwali-fikacji. W przypadku kompetencji teleinformatycznych jest to szczególnie waĪne [2].

Procedury walidacji są specyficzne dla okreĞlonej kwalifikacji i wymagają odpowiedniej wie-dzy i umiejĊtnoĞci. CzynnoĞci walidacji realizowane przez instytucje walidacji nie mogą byü zatem realizowane przez przypadkowe osoby, których wiedza nie jest związana z walidowana kwalifika-cją. Wydaje siĊ, Īe do realizacji procedur walidacji najlepiej przygotowane są pozarządowe stowarzyszenia branĪowe, skupiające osoby posiadające okreĞlone kwalifikacje oraz róĪnorodne doĞwiadczenia zawodowe. NajczĊĞciej stowarzyszenia branĪowe skupiają teoretyków i praktyków

(7)

124

danej kwalifikacji, w ramach dziaáalnoĞci statutowej prowadza wáasny system doskonalenia zawo-dowego i na bieĪąco podnoszą kwalifikacje swoich czáonków. NiezaleĪnoĞü od wszelkich struktur formalnych gwarantuje niezaleĪnoĞü i wysoką jakoĞü procesu walidacji, gdyĪ leĪy to w Īywotnym interesie Ğrodowiska, które dane stowarzyszenie reprezentuje.

Przykáadem takiego dziaáania jest system certyfikacji zawodowej realizowanej przez Polskie Towarzystwo Informatyczne na licencji europejskiej dla umiejĊtnoĞci informatycznych. Szczególne znaczenie ma tutaj aktywnoĞü certyfikacyjna Fundacji ECDL (European Computer Driving Li-cence)[17] powstaáej i dziaáającej pod egidą CEPIS (Council of European Professional Informatics Societies – Stowarzyszenie Europejskich Towarzystw Informatycznych)[16]. Europejski Certyfikat UmiejĊtnoĞci Komputerowych poĞwiadcza umiejĊtnoĞci na róĪnych poziomach zaawansowania dla uĪytkownika narzĊdzi informatyki w róĪnych obszarach aktywnoĞci, od wspomagania dziaáalnoĞci biurowej po znajomoĞü narzĊdzi wspomagających projektowanie z wykorzystaniem oprogramowa-nia CAD[19].

Fundacja ECDL wraz z CEPIS wprowadza na terenie Europy dwa rodzaje certyfikatów uniwer-salnych:

x Certyfikat dla uĪytkownika informatyki – ECDL, x Certyfikat zawodu informatyka – EUCIP.

Coraz powszechniejsze wykorzystanie technologii teleinformatycznych w róĪnych obszarach aktywnoĞci zawodowej, zmusza do wymiarowania posiadanych umiejĊtnoĞci korzystania z tej tech-nologii na okreĞlonych stanowiskach pracy. Posiadane kwalifikacje zawodowe powinny byü uzupeánione o niezbĊdną wiedzĊ i umiejĊtnoĞci w zakresie stosowania nowoczesnych technologii teleinformatycznych aby skutecznie realizowaü zadania na stanowiskach wspomaganych informa-tycznie. Zakres i stopieĔ wymaganej wiedzy i umiejĊtnoĞci informatycznych, związany jest oczywiĞcie z konkretnym stanowiskiem pracy i dedykowany jest dla róĪnych poziomów zaawanso-wania. Peána paleta moĪliwoĞci stanowi ofertĊ certyfikacyjną ECDL i jest sukcesywnie modyfikowana i rozszerzana na nowe obszary w miarĊ rozwoju zastosowaĔ i wykorzystania tech-nologii informatycznych w róĪnych obszarach aktywnoĞci zawodowej.

Przygotowany zostaá i wdroĪony produkt certyfikacyjny, którego celem jest standaryzacja umiejĊtnoĞci informatycznych w ramach profesjonalizacji zawodu informatyka. Certyfikat zawodu informatyka EUCIP jest programem certyfikowania z zakresu informatyki, zawierającym wiele róĪ-nych, wyspecjalizowanych moduáów kompetencyjnych[18]. System certyfikacji EUCIP dzieli siĊ na dwie podstawowe czĊĞci dotyczące ocenianej wiedzy. Pierwsza czĊĞü to poziom bazowy certy-fikacji tzw. „CORE”, który dotyczy gáównie fundamentalnej wiedzy teoretycznej z wiĊkszoĞci specjalizacji informatycznych. Drugą czĊĞü stanowi poziom „PROFESSIONAL”, który dotyczy za-awansowanej wiedzy w poszczególnych specjalizacjach informatycznych. Poza dwoma wyĪej wymienionymi poziomami stanowiącymi spójny system, istnieje jeszcze program „IT Administra-tor” stanowiący osobny system certyfikacji praktycznej i teoretycznej wiedzy techników komputerowych. Dotyczy on certyfikacji pokrywającej szeroki wachlarz wiedzy z dziedzin o sprzĊ-cie, oprogramowaniu oraz sieciach komputerowych i adresowany jest gáównie do administratorów sieci komputerowych. Graficznie system certyfikacji EUCIP przedstawiony jest na rysunku 2.

(8)

Nr 73, 2015

125

Rys. 2. Schemat systemu certyfikacji EUCIP ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie [17].

Podstawowy poziom badania wiedzy informatycznej CORE podzielony jest na trzy moduáy egzaminacyjne sprawdzające wiedzĊ z zakresu :

x Planowania [3], x Wytwarzania [4], x Eksploatacji [5],

czyli podstawowych etapów cyklu Īycia projektu informatycznego. Uzyskanie potwierdzenia posiadania wiedzy podstawowej, pozwala na dalsze kreowanie ĞcieĪki zawodowej w wybranych obszarach wiedzy profesjonalnej lub technicznej w zakresie administrowania. Zdanie trzech egza-minów sprawdzających posiadanie wiedzy z zakresu poziomu Core stanowi podstawĊ do wydania certyfikatu, który jest przepustką do zawodu informatyk.

Zakres tematyczny tego poziomu jest zróĪnicowany i obejmuje swoim zakresem doĞü szerokie spectrum ogólnej wiedzy informatycznej. Szczegóáowy zakres tematyczny poszczególnych modu-áów obrazuje rysunek 3.

(9)

126

Rys. 3. Zakres tematyczny poziomu CORE ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie [18].

Analiza tematyki poszczegolnych moduáów tematycznych wskazuje na szeroki zakres podstawowych umiejĊtnoĞci wymaganych od kandydata na certyfikat poĞwiadczający umiejĊtnoĞci informatyczne. Informatyka jest dynamicznie rozwijającą siĊ dziedziną Īycia zawodowego i koniecznoĞü posiadania podstawowej wiedzy o tak szerokim spectrum wydaje siĊ koniecznoĞcia dobrego przygotowania do trudnego zawodu informatyka. Analiza zakresu tematycznego poziomu CORE wskazuje na interdyscyplinarnoĞü kwalifikacji wymaganych od profesjonalisty informatyka. PoĞwiadczenie posiadania podstawowych umiejetnoĞci wyspecyfikowanych w ramach poziomu CORE pozwala na dalsze specjalizowanie siĊ w wybranej dziedzinie szczegóáowej, gdzie kandydat powinien wykazaü siĊ praktyka zawodową i umiejĊtnoĞciami potwierdzonymi w ramach innych systemów weryfikacji umiejetnoĞci informatycznych, takich jak studia i szkolenia specjalizowane, zdobyte certyfikaty specjalistyczne czy udziaá w konkretnych projektach i pracach w zakresie wybranej specjalnoĞci. W zaleznoĞci od iloĞci punktów przydzielonych przez Komisje Ceryfikacyjną, kandydat moĪe otrzymaü jeden z czterech poziomów umiejĊtnoĞci profesjonalnych potwierdzonych certyfikatem. W miarĊ zdobywania dodatkowej wiedzy i doĞwiadczenia zawodowego, istnieje mozliwoĞü podwyĪszania poziomu zaawansowania w okreĞlonej profesji lub rozszerzanie certyfikacji na inne profesje szczegóáowe. Aktualnie w EUCIP zdefiniowane zostaáy wymagania dla 21 specjalnoĞci na 4 poziomach zaawansowania. Ukáadem odniesienia są deskryp-tory w Europejskiej Ramie Kwalifikacji. W miarĊ rozwoju technologii planowane jest modyfikowanie oraz rozszerzanie zdefiniowanych specjalnoĞci teleinformatycznych.

(10)

Nr 73, 2015

127

W ramach certyfikacji realizowanej przez Polskie Towarzystwo Informatyczne zdobywane jest doĞwiadczenie i wiedza związana z systemem kwalifikacji zawodowych. Wydaje siĊ to dobrym wzorcem i polem doĞwiadczalnym do wprowadzanego systemu Polskich Ram Kwalifikacji. Peána zgodnoĞü merytoryczna rozwiązaĔ, przyjĊte procedury zapewnienia jakoĞci systemu, silne powią-zanie z rozwiązaniami europejskimi, to podstawowe cechy systemu certyfikacji PTI, które mogą mieü bezpoĞrednie zastosowanie w Polskich Ramach Kwalifikacji. System certyfikacji zawodu in-formatyka jest otwarty i ma charakter uniwersalnego certyfikatu pozwalającego na budowanie ĞcieĪki rozwoju zawodowego pracownika. Wraz z rozwojem i przyrostem wiedzy pracownika ist-nieje moĪliwoĞü podnoszenia kwalifikacji i dokumentowania tego faktu odpowiednimi wyĪszymi certyfikatami w ramach prezentowanego systemu EUCIP. ZaáoĪeniem systemu jest równieĪ nieza-leĪnoĞü od sposobu zdobywania kwalifikacji, co pozwala zastosowaü ten system certyfikacji do formalnego i nieformalnego sposobu uzyskania kwalifikacji zawodowych.

3. Podsumowanie

Kodyfikowanie wiedzy oraz zarządzanie nią stanowi powaĪny problem rozwoju wielu dziedzin aktywnosci gospodarczej. Wykorzystywane systemy certyfikacji kompetencji najczĊĞciej mają charakter indywidualny, ukierunkowany na konkretny produkt lub certyfikat związany z konkretnym producentem, co czĊsto wykorzystywane jest do monopolizacji rynku. Nieliczne systemy certyfikacji uniwersalnej, wspomagajacej rozwój zawodowy pracownika, stanowią narzĊdzie wykorzystywane w praktycznym zarządzaniu wiedzą posiadaną przez pracowników. NaleĪy mieü nadziejĊ, Īe wprowadzane Polskie Ramy Kwalifikacji bĊdą stanowiáy kompleksowy system uniwersalnego zarządzania kwalifikacjami pracowniczymi, w którym istniejące systemy certyfikacji zostaną wykorzystane.

Bibliografia

[1] Autonomia programowania uczelni. Ramy kwalifikacji dla szkolnictwa wyĪszego, Minister-stwo Nauki i Szkolnictwa WyĪszego, Warszawa, 2010.

[2] Bohdziewicz P., Kariery zawodowe w gospodarce opartej na wiedzy (na przykáadzie grupy zawodowej informatyków), Wydawnictwo Uniwersytetu àódzkiego, 2008.

[3] Europejski Certyfikat Zawodu Informatyka, poziom bazowy, Materiaáy dydaktyczne wersja 3.0, moduá A: Planowanie, red. Szyjewski Z., Polskie Towarzystwo Informatyczne, War-szawa, 2010.

[4] Europejski Certyfikat Zawodu Informatyka, poziom bazowy, Materiaáy dydaktyczne wersja 3.0, moduá B: Wytwarzanie, red. Szyjewski Z., Polskie Towarzystwo Informatyczne, War-szawa, 2010.

[5] Europejski Certyfikat Zawodu Informatyka, poziom bazowy, Materiaáy dydaktyczne wersja 3.0, moduá C: Eksploatacja, red. Szyjewski Z., Polskie Towarzystwo Informatyczne, War-szawa, 2010.

[6] Grudzewski W. M., Hejduk I. K., Zarządzanie wiedzą w przedsiĊbiorstwach, Difin, War-szawa, 2004.

[7] InĪynieria systemów informatycznych w e-gospodarce, red. Kolbusz E., Olejniczak W., Szy-jewski Z., Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, 2005.

(11)

128

[8] Kisielnicki J., Zarządzanie i informatyka, Placet, Warszawa, 2014.

[9] Kisielnicki J., Szyjewski Z., Nowa ekonomia – fakt czy fikcja (czĊĞü 1), Tele.net.forum 10/2001, 2001.

[10] Kolman R., Zdobywanie wiedzy, Oficyna wydawnicza Branta, Bydgoszcz-GdaĔsk, 2004 [11] àukasik-Makowska B., Korczak J., Nowe podejĞcie do doskonalenia programów ksztaácenia

w Wiedza w kreowaniu przedsiĊbiorczoĞci red. Perechuda K., Chomiak-Orsa I., Politechnika CzĊstochowska, CzĊstochowa, 2014.

[12] Methological Aspects and Case Studies of Business Intelligence Applications Tools in Knowledge Management, ed. L. Drelichowski, Studies&Proceedings of Polish Association For Knowledge Management nr 59, Bydgoszcz, 2012.

[13] OECD The New Economy, Beyond the Hype – Final Report on the OECD growth pro ject, Paris, 2001.

[14] Sáownik podstawowych terminów dotyczących krajowego systemu kwalifikacji, Instytut BadaĔ Edukacyjnych, Warszawa, 2014.

[15] Szyjewski Z., Zarządzanie zasobami ludzkimi w informatyce w Systemy informatyczne w zarządzaniu, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocáawiu, Wrocáaw, 2010.

[16] www.cepis.org. [17] www.ecdl.com. [18] www.eucip.pl. [19] www.pti.org.pl.

[20] ĩoáĊdziewski à., Zarządzanie wiedzą i organizacją w oparciu o systemy E-learning Suite w Informatyka 4 przyszáoĞci. Miejsce i rola serwisów internetowych w rozwoju spoáeczeĔ-stwa informacyjnego, red. Chmielarz W., Kisielnicki J., Szumski O., Wydawnictwo Naukowe Wydziaáu Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 2011.

CERTIFICATES IN KNOWLEDGE MANAGEMENT Summary

Management of tacit knowledge held by employees is a major challenge in busi-ness processes. Created EQF should create a system comparable measurements of knowledge, which will simplify the process of human resource management. Currently used system of certification of qualifications and skills is a good model for use in the development of qualifications frameworks. This paper describes the system of certifi-cation of ICT skills, and for the Polish Qualificertifi-cations Framework created.

Keywords: certificates, knowledge management Zdzisáaw Szyjewski

Uniwersytet SzczeciĔski e-mail: zszyjew@wneiz.pl