Streszczenie
DziałalnoĞü audytu jest skoncentrowana na obszarach, w których wystĊpują najbardziej istotne ryzyka. Ryzyko to procesy, zjawiska i działania, których nie-usprawiedliwiony przebieg moĪe zagraĪaü osiągniĊciu przez jednostkĊ zamierzonych celów, dlatego wyodrĊbniono w niniejszej pracy czynniki wpływające bezpoĞrednio na ryzyko. Identyfikacja ryzk dla organizacji ma za zadanie ocenĊ efektywnoĞci pro-cesów zarządzania ryzykiem. Jest to szczególnie istotne dla działalnoĞci gospodarczej organizacji Ryzyko jest związane z kaĪdą działalnoĞcią takĪe z działal-noĞcią zakładów opieki zdrowotnej.
Słowa kluczowe: ryzyko, analiza ryzyka, obszary ryzyka 1. Wprowadzenie
Cigłe zmiany, rozwój organizacyjny i technologiczny to czynniki, które spowodowały ko-nieczno nieco innego spojrzenia nie tylko na zarzdzanie, ale take na audyt. Dotychczasowy model uznawał prymat systemów kontroli wewntrznej jako podstawowego obszaru badania dokonywanego przez audyt wewntrzny. To siła oraz słabo tych systemów decydowały w pierwszym rzdzie o zakresie badania. 1
Proces audytu zaczł by postrzegany w kontekcie nowego spojrzenia na ryzyka – planowanie roczne audytu zostało cile powizane z ryzykami zagraajcymi osiganie celów strategicznych organizacji, a planowanie poszczególnych audytów, zostało cile powizane z ryzykami dla celów operacyjnych.
2. Pojcie ryzyka
Najpopularniejszym podejciem wród audytorów jest analiza ryzyka w oparciu o czynniki ryzyka. Analiza ryzyka to proces:
− identyfikacji ryzyka, − pomiaru ryzyka, − hierarchii ryzyka.
Analiza ryzyka, czyli analiza czego, co jest bliej nieznane, czego co ze swej istoty jest nie-dookrelone, najczciej rozumiane kontekstowo. Przyjmuje si, e zawsze istnieje okrelone prawdopodobiestwo pojawienia si zdarze majcych niekorzystny wpływ na realizacj załoo-nych celów. Dajce si wyliczy prawdopodobiestwo tego zdarzenia to nic innego jak ryzyka.
Analiza ryzyka polega, wic na okreleniu prawdopodobiestwa jego wystpienia i jego wpływu na realizacj celu bd celów.
Ryzyko jest zwizane z kad działalnoci take z działalnoci jednostek opieki zdrowotnej. Okrelone zdarzenia mog wystpowa zarówno w rodowisku wewntrznym jak i zewntrznym kadej organizacji. Mog one oddziaływa zarówno na zasoby jak i na sam proces zarzdzania. Niedostrzeone w por ryzyko deformuje działanie, a ostatecznie jego skutki kumuluj si w rezultatach. Okrelenie prawdopodobiestwa ich wystpienia i podjcie, w odpowiednim czasie odpowiednich rodków naley do umiejtnoci okrelanej jako szacowanie ryzyka. 2
3. Kategorie ryzyka
Obecnie ryzyko jest jednym z najbardziej popularnych poj pojawiajcych si w organizacji w zarzdzaniu, finansach, rachunkowoci, kontroli, audycie oraz w wielu innych obszarach. Trudno jest jednoznacznie zdefiniowa ryzyko. Jest ono pojmowane jako prawdopodobiestwo wystpienia szkody w majtku lub wizerunku jednostki, które utrudni osignicie wyznaczonych celów. Najczciej ryzyko kojarzone jest z aspektem negatywnym. Ryzyko moe mie równie aspekt pozytywny. Jest szans na osignicie celu.
Natur ryzyka interpretuj nastpujce tezy:
1. Ryzyko nie jest czym niejednorodnym a zatem nie jest moliwe podanie jednej uniwersal-nej jednoznaczuniwersal-nej definicji tego pojcia.
2. Ryzyko wystpuje w co najmniej dwóch aspektach: − obiektywnym
− subiektywnym
3. Ryzyko moe by badane w rónych kontekstach np.: − niebezpieczestwo
− hazard − niepewno
− prawdopodobiestwo
4. Ryzyko jest czym zmiennym i stadialnym, czyli jest raczej procesem, ni stanem otocze-nia.
W procesie identyfikacji ryzyka brane s pod uwag zmienne z otoczenia zewntrznego i we-wntrznego.3
Z otoczenia zewntrznego rozwaane s czynniki zwizane z: − infrastruktur − warunkami ekonomicznymi − zmianami politycznymi − rodowiskiem prawnym − rodowiskiem naturalnym − zdarzeniami losowymi − umowami z kontrahentami
2 Bolesław Rafał Kuc „Kontrola, Kontrolin, audyt – podobieĔstwa i róĪnice” PTM, Warszawa 2008 s. 328. 3 Kazimiera Winiarska „Audyt wewnĊtrzny”, Difin, Warszawa 2008, s. 154.
− konkurencj itp.
Z otoczenia wewntrznego naley rozway czynniki zwizane z: − specyfik działalnoci danej jednostki
− przepływem informacji
− stabilnoci działalnoci jednostki − technologi wytwarzania
− jakoci zespołu zarzdzajcego − organizacj jednostki
− zarzdzaniem zasobami ludzkimi
− wielkoci rodków finansowych jednostki itp.
Kade zdefiniowane ryzyko poddane powinno by analizie w trakcie, której nastpuje:4 − okrelenie przyczyn i skutków ryzyka – umoliwia okrelenie przyszłej metody zarzdzania
ryzykiem.
− sprawdzenie ryzyka krzyowego – niektóre zidentyfikowane rodzaje ryzyka mog powtó-rzy si ppowtó-rzy wykonywaniu wielu rónych czynnoci w innych jednostkach organizacyjnych. Tylko podjcie kompleksowych działa przeciwdziałajcych ryzyku, identycznych we wszystkich jednostkach organizacyjnych pozwoli na jego ograniczenie lub eliminacj.
− oddzielenie niewielkiego ryzyka do istotnego ryzyka – podstaw podziału jest siła jego od-działywania, prawdopodobiestwo wystpienia i skuteczno mechanizmów kontrolnych. − ocena rodzaju i kategorii ryzyka – mona wyróni ryzyko operacyjne i strategiczne. Do
kadego z nich stosuje si róne metody polityki zarzdzania ryzykiem − powizanie ryzyka z celami organizacji – wskazuje moliwo powstania ryzyka.
Analiza ryzyka powinna zosta przeprowadzona przed podjciem decyzji o przeprowadzeniu audytu. Gwarantuje to efektywne wykorzystanie zasobów audytu wewntrznego. Bdzie wtedy mona odpowiedzie na pytanie, które zadanie audytowe jest waniejsze z punktu widzenia interesów organizacji.
Przeprowadzajc analiz ryzyka w jednostkach ochrony zdrowia naley wyróni jego obsza-ry. Obszary ryzyka mog zawiera si w podstawowych obszarach działalnoci danej jednostki. Do podstawowych obszarów działalnoci zakładów opieki zdrowotnej mona zaliczy:
1. podstawowa działalno medyczna 2. działalno dydaktyczna
3. działalno naukowa
4. pomocnicza działalno medyczna 5. działalno techniczno-eksploatacyjna 6. zarzdzanie finansami
7. zarzdzanie zasobami ludzkimi 8. systemy informatyczne
9. organizacja i zarzdzanie szpitalem
W kadym z wymienionych powyej przykładowych obszarów ryzyka moemy definiowa
zadania audytowe. O to kilka przykładów zada audytowych w w/w obszarach: Podstawowa działalno medyczna
a) badania analityczne b)diagnostyka c) wiadczenia ambulatoryjne d)hospitalizacja e) rehabilitacja lecznicza Działalno dydaktyczna a) stae podyplomowe b)specjalizacje, prezydentura c) działalno profilaktyczna Pomocnicza działalno medyczna a) gospodarka lekami
b)statystyka i dokumentacja medyczna c) gospodarowanie sprztem medycznym d)zakaenia szpitalne e) ywienie pacjentów f) sterylizacja i dezynfekcja g)patomorfologia h)programy terapeutyczne i) bank krwi
j) zarzdzanie organami i tkankami Zarzdzanie finansami
a) Przychody ze wiadcze medycznych a) przychody z działalnoci gospodarczej b)rodki z funduszy unii europejskiej c) rodki z kontraktów wojewódzkich d)dotacje
e) rachunek kosztów
f) prowadzenie ksig rachunkowych g)sprawozdawczo zewntrzna h)planowanie finansowe i) rachunkowo zarzdcza j) zamówienia publiczne
4. Podsumowanie
Kadra kierownicza zakładów opieki zdrowotnej jest odpowiedzialna za podejmowanie decyzji w sprawach zakładu. Decyzje, te maj zapewni przetrwanie i trwały rozwój zakładu w coraz bardziej konkurencyjnym otoczeniu. Kada podejmowana przez kierownictwo decyzja powinna by rozpatrywana z trzech punktów widzenia. Z punktu widzenia korzyci, jakie ta decyzja przy-niesie, z punktu widzenia ryzyka, jakie moe by z t decyzj zwizane oraz czasu jej trwania (obowizywania). Ryzyko jest, wic nierozerwalnie zwizane z działalnoci jednostki.
Działalno ta jest naraona na wiele rodzajów ryzyka. Wiele z nich wie si ze sob co oznacza, e jeden rodzaj ryzyka moe by szczególnym przypadkiem innego. Poznanie ródeł i przyczyn ryzyka warunkuje jego ograniczenie, a tym samym wpływanie na osigane rezultaty. Zadaniem audytu wewntrznego jest identyfikacji i analiza ryzyka, wystpujcego w funkcjono-waniu jednostki w celu oceny, czy istnieje odpowiedni system zarzdzania ryzykiem. Wyznaczajc obszary ryzyka audytor musi mie zapewniony dostp do wanych ródeł informacji o danej jednostce. Konieczna jest take cisła współpraca oraz porozumienie pomidzy kadr kierownicz a osobami przeprowadzajcymi audyt. Przeprowadzona przez audytora wewntrznego analiza ryzyka powinna wpływa za popraw efektywnoci zarzdzania ryzykiem poprzez kie-rownictwo danej jednostki.
%LEOLRJUDILD
1. Konrad Knedler, Mirosław Stasia „Audyt wewntrzny w praktyce”, Polska Akademia Ra-chunkowoci, Łód 2007.
2. Bolesław Rafał Kuc „Kontrola, Kontrolin, audyt – podobiestwa i rónice” PTM, Warszawa 2008.
3. Kazimiera Winiarska „Audyt wewntrzny”, Difin, Warszawa 2008.
THE NATURE OF RISK AND ITS TYPES IN INTERNAL AUDIT AT HEALTH CARE CENTRES
Summary
Management of the health care centres is responsible for the making decisions considering these institutions. These decisions are to ensure a constant development in increasingly competitive market. Each decision should be made based on three different points of view. It should be based on the profits made from the decision, risk that it carries as well as its duration. The risk is closely connected to the activity of the unit.
This activity is exposed to many types of risk. They are linked to each other which means that one of them may be a special case of another. Knowledge of the risk sources and causes is a condition for limiting the risk and at the same time it al-lows to influence the gained results.
The task of the external audit is to identify and analyze the risk occurring in the functioning of the unit in order to assess if a proper risk management system exists. While indicating the risk areas, the auditor needs to have the access to the important sources of information about the unit. A close cooperation between the management and the auditors is also necessary. The risk analysis done by the external auditor should influence the improvement of the effectiveness of the risk management of a given unit.
Keywords: risk, risk analysis, risk areas
Sylwia Serwatka UMK Toru
Collegium Medicum
ul. Jagielloska 13-15, Bydgoszcz e-mail: serwetka@wp.pl
