XV Konferencja z cyklu Stratygrafia Plejstocenu Polski
pod has³em
Plejstocen Tatr i Podhala — zlodowacenia tatrzañskie
Zakopane, 1–5.09.2008
W dniach 1–5 wrzeœnia br. w Zakopanem odby³a siêXV Konferencja z cyklu Stratygrafia Plejstocenu Polski pod has³em Plejstocen Tatr i Podhala — zlodowacenia tatrzañskie. Jak co roku, jej celem by³ przegl¹d aktualnie prowadzonych badañ z zakresu osadów plejstoceñskich Polski i krajów Europy Œrodkowej. Celem szczególnym by³a prezentacja materia³ów zebranych w ramach realizacji nowej edycji Mapy geologicznej Tatr w skali 1 : 10 000.
Konferencja odbywa³a siê w siedzibie Tatrzañskiego Parku Narodowego w Zakopanem, zawsze goœcinnie przyjmuj¹cego badaczy geologii Tatr. Jej organizatorami byli: Pañstwowy Instytut Geologiczny, Wydzia³ Geologii Uniwersytetu Warszawskiego, Tatrzañski Park Narodowy, Instytut Nauk Geologicznych PAN oraz Wydzia³ Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego. Finansowo konferencjê wspar³y równie¿: Komitet Badañ Czwartorzêdu PAN oraz Polskie Koleje Linowe, z us³ug których uczestnicy korzystali wje¿d¿aj¹c kolejk¹ linow¹ na Kasprowy Wierch.
Do Komitetu Naukowego XV Konferencji Plejstocen Tatr i Podhala — zlodowacenia tatrzañskie zostali zapro-szeni wybitni badacze czwartorzêdu i geologii tatrzañskiej: prof. prof. Krzysztof Birkenmajer, Adam Kotarba, Leszek Lindner, Leszek Marks, Krystyna Piotrowska, Leon Stu-chlik oraz doc. doc. Jerzy Nawrocki, Andrzej Ber i Antoni Wójcik. Komitetowi przewodniczyli autorzy artyku³u. W spo-tkaniu wziê³o udzia³ 100 osób, w tym goœcie z zagranicy: prof. dr Petro Go¿ik z Ukrainy, dr Andreas Börner z
Nie-miec, dr Eva Brizova z Czech, dr Nickolay Makhnach z Bia³orusi. Goœcie zagraniczni zaprezentowali referaty i postery.
Referaty wprowadzaj¹ce w tematykê tatrzañsk¹ przed-stawili w pierwszym dniu obrad: dyrektor TPN dr in¿. Pawe³ Skawiñski, prof. dr hab. Leszek Lindner i prof. dr hab. Krystyna Piotrowska.
W drugim dniu w sesjach referatowych przedstawiono 22 referaty naukowe (38 autorów i wspó³autorów) i zapre-zentowano 20 posterów (42 autorów i wspó³autorów). Streszczenia wszystkich wyst¹pieñ wraz z przewodnikiem sesji terenowych zosta³y umieszczone w materia³ach kon-ferencji wydanych przez Pañstwowy Instytut Geologiczny. W dniach 3–5 wrzeœnia odby³o siê szeœæ tematycznych sesji terenowych, poœwiêconych odrêbnym zagadnieniom plejstocenu Tatr i ich przedpola:
na Podhale (ze stanowiskami w Szaflarach, Nowym Targu, Ob³azowej i Jurgowie);
do Doliny Piêciu Stawów Polskich (z Kasprowego Wierchu przez Œwinicê i Zawrat);
Dolin¹ Suchej Wody na Halê G¹sienicow¹ (przez Toporowy Staw Ni¿ni i Kotlinowy Wierch); do Morskiego Oka z Palenicy Bia³czañskiej; przez Kalatówki do Doliny Bia³ego;
na Guba³ówkê i torfowiska w Czarnym Dunajcu. W czasie wycieczek zaprezentowano 38 stanowisk obejmuj¹cych ró¿norodne formy rzeŸby polodowcowej oraz osadów glacjalnych i fluwioglacjalnych w
ods³oniê-1036
Przegl¹d Geologiczny, vol. 56, nr 12, 2008
ciach naturalnych i sztucznych. Do omawiania problematy-ki budowy wewnêtrznej i uzyskanych rezultatów przygoto-wano liczne postery. Wycieczki prowadzi³o 18 osób.
Pierwsza ca³odniowa sesja terenowa obejmowa³a pre-zentacjê plejstoceñskich osadów na Podhalu, poczynaj¹c od najstarszych warstw, zwi¹zanych ze zlodowaceniem mindel oraz interglacjalnych osadów poprzedzaj¹cych to zlodowacenie (wystêpuj¹cych w Wapienniku w Szafla-rach), odkrytych i opisanych ju¿ w pocz¹tkach ubieg³ego wieku oraz przebadanych przez K. Birkenmajera i L. Stu-chlika. Szczegó³ow¹ budowê geologiczn¹ osadów zacho-wanych w Szaflarach omówili K. Birkenmajer i L. Lind-ner pokazuj¹c wyniki starszych i wspó³czeœnie prowadzo-nych badañ w tym ods³oniêciu. M³odsze — bo wûrmskie ¿wiry wodnolodowcowe sto¿ka fluwioglacjalnego w Nowym Targu omówi³ L. Lindner. Wyniki badañ paleobo-tanicznych w pokrywaj¹cych sto¿ek torfowiskach wyso-kich przedstawi³ W. Granoszewski. Wyniki badañ
archeologicznych w jaskini Ob³azowej, w prze³omie Bia³ki przez pieniñski pas ska³kowy przedstawili T. Madeyska i P. Valde-Nowak. W trakcie wycieczki zaprezentowano te¿ ostatnio odkryte œlady zlodowaceñ œrodkowoplejstoceñskich w wid³ach potoków Bia³ki i Jaworowego (L. Lindner, K. Plisz-czyñska i J. Dzier¿ek).
W trakcie jednoczeœnie odbywaj¹cej siê najtrudniejszej wycieczki z Kasprowego Wierchu przez Œwinicê do Doli-ny Piêciu Stawów Polskich i DoliDoli-ny Bia³ej Wody, któr¹ prowadzili J. Dzier¿ek i W. R¹czkowski, zaprezentowano rzeŸbê glacjaln¹ i peryglacjaln¹ oraz osady najm³odszego wûrmskiego okresu lodowcowego w Tatrach Wysokich, a tak¿e warunki i sposób deglacjacji lodowców. W wyciecz-ce uczestniczy³o ponad 40 osób, w tym goœcie z zagranicy.
Ze wzglêdu na wiej¹cy silny wiatr halny i brak mo¿li-woœci wjechania kolejk¹ na Kasprowy Wierch, w drugim dniu wycieczek trasa jednej z nich musia³a zostaæ odwró-cona. Uczestnicy przeszli od drogi Oswalda Balzera w okolicy Potoku Ch³abowskiego przez starsz¹ powierzchniê glacjaln¹ na Toporowej Cyrhli, morenê koñcow¹ z ostat-niego zlodowacenia, Toporowy Staw Ni¿ni, pó³nocn¹ czêœæ Doliny Suchej Wody na Kotlinowy Wierch i dalej starszym grzbietem morenowym Herbik dotarli na Halê G¹sieni-cow¹ i nad Litworowy Staw w Dolinie Stawów G¹sienico-wych. Problematyka przedstawiana na wycieczce dotyczy³a genezy, wieku i wykszta³cenia osadów i form czwartorzêdowych w Dolinie Suchej Wody i na Toporowej Cyrhli. Na Hali G¹sienicowej zosta³a równie¿ omówiona problematyka denudacji chemicznej oraz wspó³czesnych procesów morfogenetycznych obszaru. Goœciliœmy rów-nie¿ w Stacji Obserwacyjnej im. Marii i Mieczys³awa K³apów Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospoda-rowania PAN na Hali G¹sienicowej. Wycieczkê poprowa-dzili: Z. R¹czkowska, M. Kot, A. Wójcik, W. Granoszewski, B. Woronko i M. Derkacz.
W odbywaj¹cej siê w tym samym czasie pieszej wycieczce do Doliny Bia³ej Wody i Morskiego Oka, któr¹ poprowadzili W. R¹czkowski, J. Dzier¿ek, P. Nescieruk, P. Zientara i M. W³odek, zosta³a omówiona deglacjacja LGM (Last Glacial Maximum) lodowca Bia³ej Wody — Rybiego Potoku oraz roz-mieszczenie plejstoceñskich pokryw lodow-cowych w miejscu wylotu Doliny Bia³ej Wody z Tatr. Wyniki w³asnych interpretacji profilowañ geofizycznych (sejsmicznych i elektrooporowych), przeprowadzonych w latach 2006–2007 w dnie Doliny Bia³ej Wody, przedstawi³ P. Zientara. W trakcie badañ na arkuszu £ysa Polana (prowadz¹cy A. Wójcik) zosta³o wyznaczonych 8 ró¿nowiekowych pokryw zwi¹zanych z zimnymi okresami od najstarszego do najm³odszego plejstocenu. Swoje pogl¹dy na ten temat przedstawi³ M. W³o-dek. Omówione te¿ zosta³y wyniki badañ oraz sposoby stabilizacji osuwisk niszcz¹cych dro-gê jezdn¹ do Morskiego Oka (P. Nescieruk i W. R¹czkowski). Uczestnicy mieli sposob-noœæ zapoznania siê z wykonywanymi zabez-pieczeniami ich obszarów.
W trzecim dniu odby³y siê sesje terenowe na terenie Rowu Podtatrzañskiego i Podhala (prowadz¹cy Z. Zimnal) oraz wycieczka pie-sza na trasie KuŸnice–Kalatówki– Prze³êcz na 1037
Przegl¹d Geologiczny, vol. 56, nr 12, 2008
Ryc. 3. Od lewej: prof. Leszek Lindner i dr Wojciech Granoszewski prezentuj¹cy
poster w stanowisku Nowy Targ-Bór na Czerwonem. Obok nich od lewej: Ziemowit Zimnal (z ty³u), prof. Leszek Marks, prof. Dariusz Krzyszkowski. Fot. R. Wasiluk
Ryc. 2. Prof. Krzysztof Birkenmajer (w niebieskiej koszulce) i
prof. Leszek Lindner (w czerwonej koszuli) prezentuj¹cy ods³oniêcie Szaflary-Wapiennik. Fot. R. Wasiluk
Patykach (Bia³ego)–Dolina Bia³ego (prowadz¹cy M. Kot i W. R¹czkowski).
W trakcie pierwszej wycieczki zosta³y zaprezentowane najm³odsze pokrywy sto¿ków fluwioglacjalnych wype³nia-j¹cych Kotlinê Zakopanego oraz wykszta³cenie osuwisk na obszarze Pogórza Guba³owskiego i zwi¹zane z nimi zagro¿enia dla gospodarki. Pokazano te¿ wykszta³cenie wysokich torfowisk w zachodniej czêœci Podhala — Kotli-nie Orawskiej.
Podczas drugiej wycieczki przedstawiono rzeŸbê i wykszta³cenie osadów czwartorzêdowych w niezlodowa-conej w plejstocenie — reglowej czêœci polskich Tatr. W Doli-nie Bia³ego prowadz¹cy M. Kot, A. Iwanow i W. R¹czkow-ski zapoznali uczestników z wynikami prowadzonych w latach 50-tych XX w. prac poszukiwawczych za uranem.
Konferencja przebieg³a bez zak³óceñ, wszystkie sesje odby³y siê bez znacz¹cych zmian w planach, a wyciecz-kom dopisa³a piêkna jesienna „tatrzañska” pogoda.
Naj-wiêkszym zainteresowaniem cieszy³a siê wycieczka najtrudniejsza — do Doliny Piêciu Stawów Polskich.
Serdecznie dziêkujemy wszystkim organizatorom za wspania³¹ wspó³pracê, a tak¿e uczestnikom za liczne przy-bycie i zainteresowanie.
Mamy nadziejê, ¿e przedstawiona na konferencji naj-nowsza wiedza na temat plejstocenu Tatr i ich przedpola zaciekawi³a uczestników i ¿e poznanie czwartorzêdu Tatr by³o mi³¹, bo górsk¹, odmian¹ w corocznej tradycji spo-tkañ Stratygrafia plejstocenu Polski.
Nastêpna XVI Konferencja z cyklu Stratygrafia Plej-stocenu Polski odbêdzie siê jak zwykle w pierwszych dniach wrzeœnia przysz³ego roku (31.08–4.09) i obejmo-waæ bêdzie problematykê stref marginalnych zlodowa-cenia warty i plejstoceñskich pojezierzy na Po³udniowym Podlasiu. Serdecznie zapraszamy w imieniu organi-zatorów.
Wojciech R¹czkowski & Magda Derkacz 1038
Przegl¹d Geologiczny, vol. 56, nr 12, 2008
Ryc. 4. Zejœcie uczestników z Zawratu do Doliny Piêciu Stawów Polskich. Fot. W. Danel Ryc. 5. Prof. Pawe³ Valde-Nowak pokazuje bumerang z Jaskini Ob³azowej. Fot. M. Derkacz
