Oczekiwania studentów i pracodawców w zakresie kształcenia na kierunkach ekonomia i zarządzanie

(1)

Folia Pomer. Univ. Technol. Stetin. 2012, Oeconomica 294 (67), 79–88

Marta Iwanek, Magda Krzekotowska, Iwona Majchrzak

1

, Karolina Metynowska,

Marzena Rydzewska-Włodarczyk

1

OCZEKIWANIA STUDENTÓW I PRACODAWCÓW W ZAKRESIE

KSZTAŁCENIA NA KIERUNKACH EKONOMIA I ZARZĄDZANIE

THE EXPECTATION OF STUDENTS AND EMPLOYERS IN THE SCOPE

OF EDUCATION ON THE ECONOMICS AND MANAGEMENT

Studenckie Koło Naukowe Rachunkowości „FIFO”, 1Katedra Rachunkowości, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

ul. Żołnierska 47, 71-210 Szczecin, e-mail: imajchrzak@zut.edu.pl

Summary. In front of unreliable situation on labour market and still high unemployment rate

especially in a group of university graduate, young people constantly ask yourself what and where they should study to get satisfying and rewarding job. What influence has choice of uni-versity and course on prospects of being employed? Do employers pay attention to reputation of University, which graduate future employee? Nowadays, it is very likely that for employers more important is practical knowledge and ability to manage in difficult and stressful situation than received master degree, even from the best university. In our research we have decided to analyze the view of both students and employers concerning quality education on West Pomeranian University of Technology in Szczecin on Faculty of Economics, its perception of both this group and requirements which are and should be set to students, who are believed to become future employees. We would like to know also the opinion about perfect economics graduates and their opportunities on a labour market. In our research we have tried to get to know what are the most shortages and gaps in young graduate skills.

Słowa kluczowe: absolwent, jakość kształcenia, kompetencje, możliwość zatrudnienia,

pra-codawca, student, umiejętności, wymagania.

Key words: competence, employer, graduate, opportunities to being employed, quality

educa-tion, requirements, skills, student.

WSTĘP

W ostatnich latach wyraźnie nasilają się trzy główne tendencje, które towarzyszą wejściu absolwentów szkół wyższych na rynek pracy. Pierwszą z nich jest globalizacja, która ma różny zasięg i stopień nasilenia. Dotyczy głównie finansów i własności kapitału oraz stylów życia i konsumpcji. Kolejnym czynnikiem jest strategia lizbońska. Zgodnie z jej założeniami wzrasta rola wykształcenia i działań związanych z doskonaleniem kompetencji zawodowych. Istotnym aspektem jest również zmienność procesów zachodzących na rynku pracy (GUS 2005).

W związku z rosnącymi wymaganiami rynku pracy poszukiwane są kierunki studiów, które zapewnią właściwe przygotowanie merytoryczne i praktyczne, pozwalające na wyko-nywanie interesującej, a zarazem dobrze płatnej pracy. W związku z tym również studenci, którzy wybrali dany kierunek studiów, mają określone oczekiwania w zakresie kształcenia.

Spełnienie oczekiwań studentów i rynku pracy zależy, przede wszystkim, od uczelni wyż-szych. W celu zainteresowania ofertą edukacyjną jak największej grupy przyszłych potencjal-nych studentów muszą one dostosowywać do nich plany i programy nauczania i zwiększać ich elastyczność.

(2)

W dalszym ciągu jednym z istotnych i najbardziej pożądanych zawodów jest zawód szeroko rozumianego ekonomisty, ponieważ sprawne funkcjonowanie przedsiębiorstwa jest możliwe dzięki wiedzy i umiejętnościom z zakresu nauk ekonomicznych. Zadaniem ekono-mistów jest bowiem gospodarowanie zasobami finansowymi, ludzkimi i materialnymi. Dlate-go studia ekonomiczne powinny wyposażać absolwentów w umiejętności w zakresie prze-prowadzania analizy dostępnych lub tworzonych informacji, które mają służyć podejmowa-niu racjonalnych decyzji. Stały dopływ pełnych, rzetelnych, użytecznych i dostarczanych na czas informacji ekonomicznych warunkuje bowiem podejmowanie właściwych decyzji go-spodarczych i sprawne funkcjonowanie przedsiębiorstwa (Kiziukiewicz 2009, 2003). Ponad-to studia ekonomiczne powinny przygoPonad-towywać absolwentów do samodzielnego prowadze-nia działalności gospodarczej. Umiejętności te są niezwykle ważne w realiach dzisiejszego zatrudnienia.

Celem niniejszego artykułu jest próba określenia oczekiwań studentów i pracodawców w zakresie kształcenia na kierunku ekonomia i zarządzanie. Zdaniem autorek wnioski wycią-gnięte z przeprowadzonych badań mogą pomóc w zwiększeniu konkurencyjności wymienio-nych kierunków i – co za tym idzie – przyczynić się do wzrostu ich popularności w przyszłości.

MATERIAŁ I METODY

Opracowanie artykułu poprzedziły badania empiryczne. Ich podstawą była ankieta ba-dawcza skierowana do studentów Wydziału Ekonomicznego Zachodniopomorskiego Uni-wersytetu Technologicznego w Szczecinie oraz pracodawców. Wykorzystane do badań kwestionariusze ankiet zawierały po 7 pytań. Pytania skierowane do studentów i pracodaw-ców w większości pokrywały się i dotyczyły:

– oczekiwań wobec uczelni w zakresie kształcenia, nabywania umiejętności i cech, jakimi powinien charakteryzować się absolwent Wydziału Ekonomicznego ZUT;

– wyboru rodzaju uczelni oraz jego wpływu na przyszłą karierę zawodową absolwenta; – określenia najbardziej deficytowych kwalifikacji absolwentów uczelni wyższych; – identyfikacji oczekiwań studentów i pracodawców wobec absolwentów kierunku eko-nomia lub zarządzanie.

Różnica w ankietach skierowanych do studentów i pracowników dotyczyła pytań 1 i 7. Studenci odpowiadali na pytanie, czym kierowali się przy wyborze kierunku i rodzaju uczel-ni, natomiast pracodawcy – czy wybór przyszłego pracownika jest uzależniony od ukończo-nej uczelni. W przypadku pytania 7. ankieta skierowana do pracodawców zawierała rozbu-dowany katalog odpowiedzi w porównaniu z kwestionariuszem adresowanym do studenta.

Badania ankietowe przeprowadzono wśród:

– studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych I i II stopnia na kierunku ekonomia, – studentów studiów stacjonarnych pierwszego stopnia na kierunku zarządzanie, – pracodawców.

Badana próba obejmuje 102 osoby, spośród których 55 osób to studenci kierunku eko-nomia, a 17 osób to studenci kierunku zarządzanie. Natomiast pozostała grupa, czyli 35 ankietowanych, to pracodawcy. Strukturę respondentów przedstawiają tab. 1 i 2.

(3)

Tabela 1. Struktura studentów objętych badaniem Studenci

kierunku Rok i rodzaj studiów

Liczba respondentów studia stacjonarne I stopnia, pierwszy rok studiów (I S1) 4 studia stacjonarne I stopnia, trzeci rok studiów (III S1) 32 studia niestacjonarne I stopnia, trzeci rok studiów (III N1) 16 Ekonomia

studia niestacjonarne II stopnia, pierwszy rok studiów (I N2) 3 Zarządzanie studia stacjonarne I stopnia, trzeci rok studiów (III S1) 17

Razem 72

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań ankietowych.

Tabela 2. Struktura pracodawców objętych badaniem Kryterium klasyfikacji Wyszczególnienie Liczba respondentów Razem spółki osobowe 2 spółki kapitałowe 15 spółki cywilne 3

przedsiębiorstwa prywatne osoby fizycznej 10 Forma organizacyjno-prawna przedsiębiorstwa państwowe 5 35 produkcja 2 handel 15 usługi 17 Branża inne 1 35

bez zatrudnienia pracowników 1

1–9 osób 10 10–49 osób 10 50–249 osób 7 Poziom zatrudnienia powyżej 250 osób 7 35

WYNIKI I DYSKUSJA

Analiza wyników badań, dotyczących wyboru przez studentów uczelni i kierunku stu-diów oraz wyboru przez pracodawcę pracowników spośród absolwentów różnych uczelni, wykazała, iż w przypadku studentów wybór uczelni jest uzależniony od (rys. 1):

– możliwości znalezienia pracy w przyszłości (45% badanych), – renomy uczelni (21%) i jakości kształcenia (16%),

– tradycji rodzinnych (4%),

– innych powodów (14% badanych studentów), spośród których najczęściej były wy-mieniane: bliskość miejsca zamieszkania, rekomendacje absolwentów i studentów uczelni, interesujące specjalności.

Aż 83% badanych pracodawców jednoznacznie wskazało, iż wybór przyszłego pracow-nika jest uzależniony od uczelni. Zaledwie 17% badanych uznało, że wybór przyszłego pra-cownika nie zależy od ukończonej uczelni (rys. 2).

(4)

renoma uczelni 21% jakość kształcenia 16% tradycja rodzinna 4% możliwość znalezienia pracy po ukończeniu studiów 45% inne 14%

Rys. 1. Czym kierowałeś(-aś) się podczas wyboru kierunku studiów i rodzaju uczelni? Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań ankietowych.

tak 83% nie

17%

Rys. 2. Czy wybór przyszłego pracownika jest uzależniony od rodzaju uczelni, którą ukończył? Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań ankietowych.

Studenci i pracodawcy mają zbliżone oczekiwania wobec uczelni w zakresie kształcenia przyszłych ekonomistów (rys. 3, 4). Zdaniem respondentów uczelnie powinny umożliwiać zdobycie wiedzy teoretycznej, umiejętności praktycznych, a także biegłej znajomości języ-ków obcych. Ponadto studenci domagają się płatnych praktyk.

58 8 8 2 33 3 0 10 20 30 40 50 60 70 Wiedza toretyczna Umiejętności Rozwijanie zainteresowań w kołach naukowych Możliwość dobrego opanowania języka obcego

Płatne praktyki Inne

Rys. 3. Oczekiwania studentów wobec uczelni podczas trwania studiów

R e s p o n d e n c i (% )

(5)

19 0 11 3 28 0 5 10 15 20 25 30 35

Wiedza toretyczna Umiejętności Rozwijanie zainteresowań w kołach naukowych Nauczanie języków obcych Inne

Rys. 4. Oczekiwania pracodawców wobec uczelni w zakresie kształcenia przyszłych ekonomistów

Poddani badaniu studenci i pracodawcy byli również zgodni co do umiejętności, jakie powinien posiadać absolwent kierunku ekonomia lub zarządzanie (rys. 5, 6). Respondenci najczęściej odpowiadali, że powinni posiadać umiejętność prowadzenia ksiąg rachunko-wych, podatkorachunko-wych, przeprowadzania analizy finansowej i oceny wyników ekonomicznych z działalności przedsiębiorstwa, a także zaplanowania zadań, czasu pracy, zapotrzebowania na zasoby i finanse. Najmniej pożądane są umiejętności w zakresie obsługi sprzętu biurowego.

44 49 19 2 58 48 35 28 54 0 10 20 30 40 50 60 70

Interpretowanie przepisów prawa Prowadzenie ksiąg rachunkowych i / lub podatkowych Prowadzenie analizy finansowej firmy Ocenianie wyników ekonomicznych działalności

jednostki

Sporządzanie budżetu produkcji sprzedaży, kosztów itp. Planowanie (zadania, czas pracy, zapotrzebowanie na

zasoby, finanse itp.)

Organizowanie pracy własnej i zespołowej Obsługa sprzętu biurowego Inne

Rys. 5. Oczekiwania studentów wobec uczelni w zakresie umiejętności zdobytych podczas edukacji Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań ankietowych.

Kolejne pytanie skierowane do ankietowanych było rozwinięciem poprzedniego. Doty-czyło ono cech, jakimi powinien charakteryzować się absolwent kierunku ekonomia lub za-rządzanie.

Badani studenci wskazywali najczęściej takie cechy, jak: wiedza fachowa, chęć podno-szenia kwalifikacji, umiejętność pracy w zespole, samodzielność w podejmowaniu decyzji, komunikatywność. W ich opinii mniejsze znaczenie miała umiejętność adaptacji do nowych warunków i dyspozycyjność (rys. 7).

R e s p o n d e n c i (% ) Respondenci (%)

(6)

27 7 21 20 0 6 22 24 0 5 10 15 20 25 30

Interpretowanie przepisów prawa Prowadzenie ksiąg rachunkowych i / lub podatkowych Ocena wyników ekonomicznych działalności jednostki Sporządzanie budżetu produkcji sprzedaży, kosztów itp. Planowanie (zadania, czas pracy, zapotrzebowanie na

zasoby, finanse itp.)

Organizowanie pracy własnej i zespołowej Obsługa sprzętu biurowego Inne

Rys. 6. Oczekiwania pracodawców wobec absolwentów kierunku ekonomia / zarządzanie w zakresie umiejętności

46 16 48 28 0 50 53 39 0 10 20 30 40 50 60 Wiedza fachowa Samodzielność w podejmowaniu decyzji Chęć do podnoszenia kwalifikacji Dyspozycyjność Umiejętność pracy w zespole Umiejętność adaptacji do nowych warunków Komunikatywność Inne

Rys. 7. Pożądane cechy absolwenta kierunku ekonomia / zarządzanie w ocenie studentów

Pracodawcy natomiast na pierwszym miejscu wśród cech, jakimi powinien charaktery-zować się absolwent uczelni ekonomicznej, stawiali samodzielność w podejmowaniu decy-zji, a następnie: umiejętność organizowania pracy własnej, chęć podnoszenia kwalifikacji, wiedzę fachową, umiejętność pracy w zespole. Za najmniej istotne cechy, podobnie jak studenci, uznali dyspozycyjność i umiejętność adaptacji do nowych warunków (rys. 8).

28 11 23 27 0 25 24 10 0 5 10 15 20 25 30 Wiedza fachowa Samodzielność w podejmowaniu decyzji Chęć do podnoszenia kwalifikacji Dyspozycyjność Umiejętność pracy w zespole Umiejętność organizowania pracy własnej Umiejętność adaptacji do nowych warunków Inne

Rys. 8. Cechy charakteryzujące absolwenta kierunku ekonomia / zarządzanie w ocenie pracodawców

Respondenci (%) Respondenci (%)

(7)

Zarówno studenci, jak i pracodawcy za najbardziej deficytowe cechy absolwentów uczelni wyższych uznali: brak umiejętności logicznego myślenia i wnioskowania (rys. 9, 10). Ponadto ankietowani studenci wskazali również zbyt słabą znajomość języków obcych oraz obsługi specjalistycznych programów komputerowych. Pracodawcy natomiast zwrócili uwa-gę na nieumiejętność planowania. 30 21 24 2 49 37 0 10 20 30 40 50 60

Znajomość języków obcych Umiejętność obsługi komputera (specjalistycznych

programów)

Umiejętność logicznego myślenia i wyciągania wniosków Umiejętność planowania Efektywność Inne

Rys. 9. Najbardziej deficytowe cechy absolwentów uczelni wyższych według badanych studentów Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań ankietowych.

12 17 25 20 2 0 5 10 15 20 25 30

Znajomość języków obcych Umiejętność obsługi komputera (specjalistycznych

programów)

Umiejętność logicznego myślenia i wyciągania wniosków Umiejętność planowania Inne

Rys. 10. Najbardziej deficytowe cechy absolwentów uczelni wyższych według pracodawców

Spośród oczekiwań pracodawców wobec absolwentów kierunku ekonomia lub zarzą-dzanie badani studenci wymieniali następujące cechy: pracowitość, fachowość, a następnie sumienność i rzetelność, kreatywność, gotowość do podnoszenia kwalifikacji, odpowiedzial-ność, uczciwość, komunikatywność. Jedna z badanych osób wskazała umiejętność prowa-dzenia negocjacji (rys. 11). Pracodawcy zaś oczekują od absolwentów kierunku ekonomia lub zarządzanie sumienności i rzetelności, uczciwości i odpowiedzialności. Wielu z bada-nych wskazywało na fachowość i pracowitość młodych pracowników. W opinii pracodaw-ców najmniejsze znaczenie miała kreatywność (rys. 12).

Na podstawie odpowiedzi studentów i pracodawców na ostatnie zawarte w ankiecie py-tanie, które dotyczyło oceny uczelni, można stwierdzić, że według większości respondentów Wydział Ekonomiczny Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w

Szczeci-Respondenci (%) Respondenci (%)

(8)

nie stwarza studentom możliwości rozwoju. Jest to uczelnia prestiżowa, co zachęca do stu-diowania na niej, zwłaszcza że wyróżnia się wśród innych uczelni (rys. 13, 14).

33 47 48 35 52 34 20 1 31 0 10 20 30 40 50 60 Odpowiedzialność Sumienność i rzetelność Fachowość Kreatywność Pracowitość Gotowość do podnoszenia kwalifikacji Uczciwość Komunikatywność Inne

Rys. 11. Opinie studentów na temat oczekiwań pracodawców wobec absolwentów kierunku ekono-mia / zarządzanie

27 32 22 12 22 21 13 0 29 0 5 10 15 20 25 30 35 Odpowiedzialność Sumienność i rzetelność Fachowość Kreatywność Pracowitość Gotowość do podnoszenia kwalifikacji Uczciwość Komunikatywność Inne

Rys. 12. Oczekiwania pracodawców wobec absolwentów kierunku ekonomia / zarządzanie

1 19 24 30 10 ₉ 4 3 3 6 4 ₄ 5 17 31 33 22 16 28 35 40 41 12 8 5 7 7 3 3 2 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 Nowoczesna Zachęca do studiowania

Prestiżowa Daje możliwości rozwoju

Podoba mi się Wyróżnia się na tle innych uczelni

1 2 3 4 5

Rys. 13. Ocena uczelni przez studentów

Respondenci (%) Respondenci (%) R e s p o n d e n c i (% )

(9)

4 4 4 0 0 12 12 0 0 10 8 4 4 2 2 0 0 0 2 0 0 2 0 0 5 7 3 13 9 12 10 3 3 7 12 9 11 3 5 1 0 2 4 6 8 10 12 14 Nowoczesna Zachęca do studiowania Prestiżowa Daje możliwości rozwoju Podoba mi się Wyróżnia się na tle innych uczelni Uczelnia nie jest mi znana Nie mam zdania 1 2 3 4 5

Rys. 14. Ocena uczelni przez pracodawców

PODSUMOWANIE

Oceniając przedstawione wyniki badań, należy stwierdzić, iż studenci i pracodawcy oczekują, że na kierunku ekonomia / zarządzanie absolwenci zdobędą zarówno wiedzę teoretyczną, jak i określone umiejętności. Ankietowani za najbardziej istotne kompetencje absolwenta uznali wiedzę i umiejętności w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych i po-datkowych, sporządzania analiz finansowych i oceny wyników ekonomicznych działalności jednostki oraz interpretacji przepisów prawa. Za najbardziej deficytowe kwalifikacje absol-wentów uczelni wyższych uznali umiejętności logicznego myślenia i wyciągania wniosków oraz znajomość języków obcych. Warto podkreślić, iż 86% ankietowanych pracodawców stwierdziło, iż wybór przyszłego pracownika jest uzależniony od uczelni, którą ukończył. Według ankietowanych studentów i pracodawców nasza uczelnia jest prestiżowa, stwarza możliwości rozwoju oraz pozytywnie wyróżnia się wśród innych uczelni. Uogólniając wyniki przeprowadzonych badań, należy stwierdzić, iż najważniejszym celem kształcenia na kie-runkach ekonomia / zarządzanie jest zapewnienie uzyskania przyszłym absolwentom kom-petencji w zakresie wiedzy i umiejętności współgrających z potrzebami rynku pracy.

PIŚMIENNICTWO

GUS. 2006. Szkoły wyższe i ich finansowanie 2005. Warszawa, GUS.

Rachunkowość zarządcza. Cz. I. 2009. Red. T. Kiziukiewicz. Wrocław, Ekspert, 13–16. Zarządcze aspekty rachunkowości. 2003. Red. T. Kiziukiewicz. Warszawa, PWE, 28–31.

R e s p o n d e n c i (% )

(10)